TÜRKİYE’DE KAMU GÖREVLİLERİNİN BORÇLANMA DURUMLARINA İLİŞKİN ALAN ARAŞTIRMASI SONUÇ RAPORU Türkiye Kamu-Sen Araştırma Geliştirme Merkezi, Türkiye genelinde kamu görevlilerinin borçlanma durumları ve borç yapılarına ilişkin bir alan araştırması gerçekleştirmiştir. Ankete 81 ilde farklı kamu kurum ve kuruluşlarında görev yapan toplam 6606 kamu görevlisi katılmıştır. Ankete katılanların yüzde 90’ı erkekler, yüzde 10’u da kadınlardan oluşmuştur. Cinsiyetiniz? cevap frekans % kümülatif % Erkek 5946 90,0 90,0 Kadın 660 10,0 100,0 Toplam 6606 100,0 Araştırmada deneklere gelir durumları, giderleri, harcama kalemleri ve tutarları ile borç miktarları, borçlanma nedenleri, borçlarının vadesi ve borcun ödenmesine ilişkin sorun yaşayıp yaşamadıklarına dair sorular yöneltilmiştir. Hanenize giren toplam gelirin aylık tutarı ne kadardır? cevap frekans % kümülatif % 1500 TL’den az 240 3,6 3,6 1500 TL- 1750 TL arası 264 4,0 7,6 1750 TL- 2000 TL arası 876 13,3 20,9 2000 TL- 2250 TL arası 1128 17,1 38,0 2250 TL- 2500 TL arası 870 13,2 51,2 2500 TL- 2750 TL arası 492 7,4 58,6 2750 TL- 3000 TL arası 702 10,6 69,2 3000 TL ve üzeri 2034 30,8 100,0 Toplam 6606 100,0 Araştırmada kamu görevlilerine hane halkı toplam gelir miktarına ilişkin yöneltilen soruya verilen cevaplardan kamu görevlilerinin yüzde 13,3’ünün aylık toplam gelirinin 1750 1 ile 2000 lira, yüzde 17,1’inin 2000 ile 2250 lira, yüzde 10,6’sının ise 2750 ile 3000 lira arasında olduğu ortaya çıkmıştır. Buna göre memurların yüzde 69,2’sinin aylık 3000 liranın altında bir gelire sahip olduğu, memur ailesinin yalnızca yüzde 30,8’inin eline aylık 3000 TL’nin üzerinde kazanç geçtiği görülmüştür. Hanenizin aylık toplam gideri ne kadardır? cevap frekans % kümülatif % 1500 TL’den az 330 5,0 5,0 1500 TL- 1750 TL arası 432 6,6 11,6 1750 TL- 2000 TL arası 648 9,8 21,4 2000 TL- 2250 TL arası 720 10,9 32,3 2250 TL- 2500 TL arası 702 10,6 42,9 2500 TL- 2750 TL arası 648 9,8 52,7 2750 TL- 3000 TL arası 852 12,9 65,6 3000 TL ve üzeri 2274 34,4 100,0 Toplam 6606 100,0 Buna karşın araştırmada memurların giderlerinin gelirlerinden daha fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Özellikle alt ve üst gelir grubundaki kamu görevlilerinin harcamalarının kazançlarından daha fazla olduğu görülmüştür. Öyle ki, memurların yüzde 30,8’inin aylık geliri 3000 TL ve üzerinde iken aylık harcama tutarı 3000 TL ve üzerinde olanların oranı yüzde 34,4 olarak belirlenmiştir. Düşük gelir gruplarındakilerin ise zorunlu harcamalarını kısmak yoluyla geçimini sağlamaya çalıştığı ortaya çıkmıştır. Araştırmada kamu görevlilerinin zorunlu harcama kalemleri içinde en fazla payı kira ve konut giderlerinin teşkil ettiği, ardından gıda ve eğitim harcamalarının ailenin toplam giderleri içinde önemli bir paya sahip olduğu görülmüştür. Buna göre araştırmaya katılan memurların yüzde 43,2’si en çok harcamayı konut, yüzde 32’si gıda, yüzde 12,6’sı ise eğitim için gerçekleştirdiğini belirtmiştir. Araştırmada, memurların aile bütçesinden en az giyinmeye pay ayırdıkları, ardından da ev eşyası, iletişim ve sosyal yaşam harcamalarının geldiği ortaya çıkmıştır. Buna göre memurların zorunlu harcamalarda önemli ve vazgeçilmez olarak gördükleri kira, gıda ve eğitim için; giyinme, ev eşyası ve iletişim harcamalarını kıstıkları sonucuna ulaşılmıştır. 2 Ailenizde en çok harcama hangi tüketim kalıbına yapılmaktadır? Cevap frekans % kümülatif % Kira-ev 2856 43,2 43,2 Gıda 2112 32,0 75,2 Isınma 180 2,7 77,9 Giyinme 24 0,4 78,3 İletişim (Telefon, internet vs.) 54 0,8 79,1 102 1,5 80,6 54 0,8 81,4 Ulaşım (Yol parası, benzin, mazot, LPG) 336 5,1 86,5 Eğitim 828 12,6 99,1 60 0,9 100,0 6606 100,0 Elektrik, su giderleri Ev eşyası Sosyal yaşam (Sinema, tiyatro, spor vs.) Toplam Araştırmada, kamu görevlilerinin yüzde 97’sinin her ay düzenli olarak borç ödediği görülmüştür. Düzenli borcu olmayan memurların oranı ise yalnızca yüzde 3 olarak belirlenmiştir. Aylık düzenli olarak ödemek zorunda olduğunuz borcunuz var mı? cevap frekans % kümülatif % Evet 6408 97,0 97,0 Hayır 198 3,0 100,0 Toplam 6606 100,0 3 Cevabınız “Evet” ise; düzenli olarak ödemek zorunda olduğunuz borcunuzun türü nedir? cevap frekans % kümülatif % genel % Kredi kartı 1352 21,1 21,1 20,4 Banka kredisi 2909 45,4 66,5 44,1 Şahsi borç 122 1,9 68,4 1,8 26 0,4 68,8 0,5 31,2 100,0 30,2 Senet karşılığı Bu şıkların hepsi ya da en az 2’si 1999 Toplam 6408 100,0 100,0 Araştırmada borçlu olan kamu görevlilerinin yüzde 21,1’inin kredi kartı, yüzde 45,4’ünün ise banka kredisi borcu olduğu ortaya çıkmıştır. Şahsi borç alan memurların oranı yüzde 1,9; senet karşılığı borcu olanların oranı ise yüzde 0,4 olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte araştırmanın en dikkat çeken yönü, memurların birden çok yere borçlu olduğudur. Memurların yüzde 31,2’si kredi kartı, banka kredisi, şahsi borç veya senet karşılığı olarak en az iki ya da daha fazla türden borcu olduğunu ifade etmiştir. Buna göre memurların büyük oranda birden fazla kaynaktan borç kullandığı ortaya çıkmıştır. Düzenli olarak ödemek zorunda olduğunuz borcunuzun nedeni nedir? cevap frekans % kümülatif % genel % Bireysel kredi 1717 26,8 26,8 26,0 Konut kredisi 1102 17,2 44,0 16,7 141 2,2 46,2 2,1 1237 19,3 65,5 18,8 Bu şıkların hepsi ya da en az 2’si 2211 34,5 100,0 33,4 Şahsi borç Otomobil kredisi Toplam 6408 100,0 100,0 Ankete katılan kamu görevlilerine borçlanma nedenlerine ilişkin olarak yöneltilen soruya memurların yüzde 26,8’i bireysel ihtiyaçlar nedeniyle, yüzde 19,3’ü otomobil nedeniyle, yüzde 17,2’si konut nedeniyle, yüzde 2,2’si ise şahsi nedenlerle düzenli borç ödedikleri cevabını vermişlerdir. Bununla birlikte ankete katılan memurların yüzde 34,5’i birden çok nedenle borçlu olduğunu ifade etmiştir. 4 Düzenli olarak ödemek zorunda olduğunuz borcunuzun tutarı ne kadardır? cevap frekans % kümülatif % genel % 5000 TL’den az 1941 30,3 30,3 29,4 5000 TL- 10000 TL arası 673 10,5 40,8 10,2 10000 TL- 20000 TL arası 910 14,2 55,0 13,8 20000 TL- 30000 TL arası 660 10,3 65,3 10,0 30000 TL- 40000 TL arası 481 7,5 72,8 7,3 40000 TL- 50000 TL arası 410 6,4 79,2 6,2 50000 TL’den fazla 1333 20,8 100,0 20,1 Toplam 6408 100,0 Araştırmada kamu görevlilerinin yarısının (%50,5) 5000 TL ile 50000 TL arasında borcu olduğu görülmüştür. Bununla birlikte memurların yüzde 20,1’inin borcunun 50000 bin liranın üzerinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bir başka deyişle, her 5 memurdan birinin 50000 bin liradan fazla borcu bulunmaktadır. Düzenli olarak ödemek zorunda olduğunuz borcunuzun vadesi ne kadardır? cevap frekans % kümülatif % genel % 1 yıldan az 769 12,0 12,0 11,6 1-3 yıl arası 2089 32,6 44,6 31,6 3-5 yıl arası 1935 30,2 74,8 29,3 5-10 yıl arası 1371 21,4 96,2 20,8 244 3,8 100,0 3,7 6408 100,0 10 yıldan fazla Toplam 100,0 Ankette kamu görevlilerinin uzun sürelerle borçlandıkları ve hayatlarının önemli bir bölümünü borç ödemekle geçirmek zorunda kalacakları görülmektedir. Memurların yalnızca yüzde 12’sinin borçlarının vadesi 1 yıldan daha kısa iken, yüzde 32,6’sının 1-3 yıl arası, yüzde 30,2’sinin 3-5 yıl arası, yüzde 21,4’ünün 5-10 yıl arası olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Buna göre kamu görevlilerinin yüzde 84,2’si orta ve uzun vadeli borçlu iken ankete katılan kamu görevlilerinin yüzde 3,8’i ise borçlarının 10 yıldan daha uzun bir vadeye yayıldığını ve çok uzun vadeli borçlu olduklarını ifade etmişlerdir. 5 Son 3 yıl içinde borcunuzu ödeyememe sorunuyla karşılaştınız mı? cevap frekans % kümülatif % genel % Evet 3979 62,1 62,1 60,2 Hayır 2429 37,9 100,0 36,8 Toplam 6408 100,0 100,0 Araştırmada düzenli olarak borç ödemek zorunda olan kamu görevlilerinin yüzde 62,1’inin geçtiğimiz 3 yıl içinde çeşitli şekillerde borcunu ödeyememe sorunuyla karşılaştığı görülmüştür. Son 3 yıl içinde borçlarını ödeme sorunu yaşamayan kamu görevlilerinin oranı ise yalnızca yüzde 37,9 olarak belirlenmiştir. Buna göre çeşitli nedenlerle borç ödeme sorunu yaşayanların oranı bütün memurlar içinde yüzde 60,2 olmuştur. Cevabınız “Evet” ise; düzenli olarak ödemek zorunda olduğunuz borcunuzu ödememeniz nedeniyle ne tür bir yaptırımla karşı karşıya kaldınız? cevap frekans % kümülatif % genel % Hiçbir yaptırımla karşılaşmadım 1800 45,2 45,3 27,5 Temerrüde düşerek cezai faiz ödedim 1426 35,8 81,0 21,5 Banka hesabıma bloke konuldu 287 7,2 88,1 4,4 Borcumla ilgili yasal süreç başlatıldı 227 5,7 93,8 3,5 Borcumla ilgili haciz işlemiyle karşılaştım 239 6,0 100,0 3,6 Toplam 3979 100,0 100,0 Son 3 yıl içinde borçlarını ödeyememe sorunuyla karşı karşıya kalanların yüzde 45,2’sinin herhangi bir yaptırımla karşılaşmadan önce sorunu çözdüğü görülmektedir. Buna karşın, borçlarını ödeyemeyen memurlardan 54,8’i çeşitli yaptırımla karşılaşmıştır. Söz konusu kamu görevlilerinin yüzde 35,8’i taksitlerini aksattığı için cezai faiz ödediğini ifade ederken yüzde 7,2’si banka hesabına bloke konulduğunu, yüzde 5,7’si yasal yaptırımla karşılaştığını, yüzde 6’sı ise hakkında haciz işlemi uygulandığını belirtmiştir. Borçlarını ödeme sorunu yaşayan ve çeşitli yaptırımla karşılaşan kamu görevlileri, bütün kamu görevlileri nezdinde değerlendirildiğinde memurların yüzde 21,5’inin borçlarından dolayı cezai faiz ödediği, yüzde 4,4’ünün hesabına bloke konulduğu, yüzde 3,5’inin yasal yaptırımlarla cezalandırıldığı, yüzde 3,6’sına ise haciz işlemi uygulandığı görülmüştür. 6