Araştırma Yöntemleri

Araştırma Yöntemleri
3- Bilimsel araştırmanın amacı
Bilimsel yaklaşımların sınıflandırılması
Sosyal bilimlerde araştırma neden
yapılır?
• Bir bilimsel araştırma neden yapılır, amaçları
nelerdir?
• Bu derste dört nedenle başlayıp araştırma
yaklaşımlarının diğer sınıflandırılmalarından
bahsedilecektir. Daha sonra araştırma sürecinden
ve bazı kavramlar tanıtılacaktır.
• Bu nedenleri dört grupta toplamak mümkündür:
–
–
–
–
Keşfetme
Tanımlama
Açıklama
Değerlendirme
Sosyal Bilimlerde Araştırmanın Amaçları
• Sosyal bilimlerde yapılan araştırmaları farklı değişkenlere göre farklı
sınıflandırmalara ayırmak mümkündür.
• Amaçlarına göre araştırmalar:
• 1- Keşif amaçlı araştırma (exploratory research).
– Genellikle daha önce yeterli sayıda çalışma yapılmamış konularda
kullanılan araştırma şeklidir.
– Gelecekte yapılacak çalışmalar için bir yön belirler.
– Araştırmacı genellikle ‘ne’ sorusu üzerinde durur, ‘niçin’e
odaklanmaz.
– Araştırmacı başlangıçta bir araştırma sorusuna sahip olmayabilir.
– Çoğunlukla nitel araştırma yöntemleri kullanılır.
– Örnek: Odak grup çalışması yapılarak gençlerde madde
bağımlılığı konusunda temel noktalar ortaya konulmaya çalışılır.
• 2- Tanımlayıcı araştırma (descriptive research).
– Bir durum ya da olayın belirli özelliklerini içinde
bulunduran bir resmini sunmaya çalışır.
– Bir araştırma sorusu ve konusuna gerek vardır
– ‘Nasıl’ sorusunu sorar.
– Genelde nicel yöntem ve veri toplama yolu izlenir.
– Konuyu ya da olayı tanımlama girişimi olduğundan
çalışılan problemin detaylarına inmeye çalışır.
– Örnek: X ilindeki insanların kapkaç olayları
hakkındaki görüşleri nasıldır?
• 3- Açıklayıcı araştırma (explanatory research).
– Genelde tanımlayıcı ve keşif amaçlı araştırmalar
üzerine inşa edilir.
– ‘Niçin’ sorusuna odaklanır.
– Tanımlayıcı araştırmanın olayı tanımlamaya çalışan
‘ne, nasıl’ sorularının ötesine geçerek üzerinde
çalışılan problemin niçin ortaya çıktığını açıklamaya
çalışır.
– Sebep sonuç ilişkisini anlamlandırmaya çalışır.
– Örnek: Niçin kamu çalışanları yeterli derecede
işlerinden tatmin olamamaktadırlar?
• 4- Değerlendirme amaçlı araştırma (evaluation
research).
– Bir olgu ya problemle ilgili objektif değerlendirmeleri
içeren araştırma. Bir uygulamanın, politikanın, tedbirin
belli bir uygulama süresi sonrası geri bildirim almak
(değerlendirmek) için yapılan araştırmalardır.
• Ör. Aile hekimliği uygulamasının sonucu ne olmuştur?
• A belediyesinin yoksullara yardım programının sonuçları
nelerdir?
• Belediyenin yeni çöp toplama uygulamasının sonuçları nelerdir?
– Araştırmaları keskin sınırlarla birbirinden ayırmak her
zaman kolay olmayabilir. Bir araştırma birden fazla
nitelikte olabilir.
Temel aldıkları felsefeye, bakış açısına
göre
• Nicel
– Pozitivist görüşe dayanır
– Gerçekler ile duygular birbirinden farklıdır ve bağımsız olarak
gerçekler araştırılabilir
– Genelleme yapmak, tahminde bulunmak, nedensellik
ilişkilerini ortaya çıkartmak
• Nitel
– Bir çok gerçeklik var, bunlar sosyal bağlamlarda anlam kazanır
– Katılımcının bakış açısından bakmaya çalışmak
– Genelleme yapmaya çalışmaz veya bu amacı sınırlıdır
• Nicel araştırmalar
– Tarama araştırmaları
– Korelasyonel araştırma (iki veya daha fazla değişken
arasındaki ilişkileri belirlemek)
– Nedensel karşılaştırma araştırması (ör. İnsan grupları
arasındaki farklılıkların nedenlerini, sonuçlarını;
koşullar ve katılımcılar üzerinde herhangi bir
müdahalede bulunmaksızın belirlemek)
– Deneysel araştırma
– Tek denekli araştırma
– Meta-analiz (belirli bir amaca veya konuya yönelik
yapılan araştırmaları birlikte göz önüne alıp
inceleyerek bu çalışmaların sonuçlarından bir senteze
ulaşmak için kullanılan bir yöntem)
• Nitel araştırmalar
– görüşme, gözlem, odak grubu görüşmesi, içerik incelemesi
– Etnografik araştırma
• Katılımlı (açık, gizli)
• Katılımlı olmayan
– Tarihi araştırma
• Dokümanların incelemesi
• Sözlü tarih
– Eylem araştırması: genellemelere erişmekten çok belirli bir
durumun koşullarını değiştirecek bilgiyi elde etme. Burada
katılımcıdan çok araştırma ekibine katılan kişiler söz konusu.
Yukarıdaki yöntemlerden her hangi birisi kullanılabilir.
– Durum çalışması (case studies)
– Anlatı araştırması (narrative studies). biyografi, otobiyografi
Veri toplama tekniklerine göre
• Görgül araştırmalar (ampirik, gözleme dayalı)
– İhtiyaç duyulan verilerin anket, gözlem, görüşme
gibi çeşitli araçlarla toplanması
• Belgesel (doküman)
– Programlar, yönetmelikler, kitaplar, gazeteler,
raporlar, elektronik dokümanlar …
Kullanılan verinin özelliğine göre
• Birincil veriye dayalı araştırma
• İkincil veriye dayalı araştırma
Kapsadıkları süreye göre
• Anlık araştırmalar (fotoğraf)
– Genelde birincil veri kullanan çalışmalar bu türdendir
– Anket yaygın kullanılan bir tekniktir
• Süreli araştırmalar (film, boylamsal)
– Özellikle ikincil kaynaklardan elde edilen verilerin
kullanıldığı çalışmalar için uygundur.
– Ör. Son 30 yıl içinde Türk-İş konfederasyonun AB ile
ilgili yaklaşımı nasıl olmuştur sorusunu Türk-İş
Dergisi’nin bu süre boyunca çıkan sayıları taranarak
cevaplandırılmaya çalışılabilir.
Araştırma Süreci
• Farklı yaklaşımlar bulunmakla birlikte genelde bilimsel
araştırmanın şu döngüyü izlediği söylenebilir.
– Literatür taraması
– Araştırma probleminin ortaya konulması
– Soruları / hipotezleri belirleme
– Araştırma deseninin oluşturulması (nicel, nitel veya her ikisi)
– Örneklem seçimi
– Veri toplama araçları belirleme
– Analiz yöntemini belirleme
– Verinin toplanması ve analiz edilmesi
– Raporlaştırma
Raporlaştırma
Literatür
taraması
Verilerin
toplanması ve
analizi
Araştırma
sorusu
Veri toplama
araçları
Hipotezler
Örneklem
Araştırma
deseni
Kaynaklar
• Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (2009),
Edt. Kaan Böke, İstanbul: Alfa
• Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (2007),
R. Altunışık, R. Coşkun, S. Bayraktaroğlu, E.
Yıldırım, Sakarya: Sakarya Kitabevi
• Ruane, Janet M (2005). Essential of Research
Methods: A Guide to Social Science
Research, Blackwell
• Büyüköztürk ve diğ. (2012). Bilimsel Araştırma
Yöntemleri, Ankara: Pagem