PHP` ye Giriş
advertisement
PHP’ ye Giriş Ali DELİCE Bircan ÇİÇEKDEŞ Mustafa İlker ALAGÖZ • PHP ilk kez Rasmus Lerdorf tarafından 1994 güzünde kendi özel işlerini görmek amacıyla bir dizi Perl Script (betik) ile yazılmış bir cgi wrapper olarak yaşama başlamıştır. • 1995’in başlangıcında diğer insanlar’ın yoğun ilgisi üzerine PHP özel olmaktan çıkmış ve tartışma listesi ve sıkça sorulan sorular ile bu sefer C ile yazılmış ilk paket (Personal Home Page Tool) çıkmıştır. • 1995’in sonlarında birkaç özellik daha eklenerek PHP/FI Sürüm 2 olarak devam etmiştir. Bir grup yazılımcının dikkatini çekmiş ve bir API oluşturularak PHP3 ortaya çıkmıştır. Daha sonraları Zend motoru PHP4’ ü yaratmış ve PHP 4.3.4 gibi çeşitli sürümleri geliştirilmektedir. PHP bütün Unix-türevi sistemler (örneğin Linux) ve Microsoft Windows sistemleri ile uyumludur. Birlikte çalışabileceği Web sunucu programları arasında Apache, IIS, FHTTP, Omni HTTPd, Xitami ve Windows 95/98 için PWS (Personal Web Server) vardır. PHP Nedir? PHP Web sunucu tarafında işlenip HTML içine gömülen bir betik (script) dilidir. PHP: HTML kodu içerisine gömülebilir, Web Sunucu tarafından yorumlanır, JavaScript, C, Perl dillerinden ilham alınarak yapılmıştır ve Taşınabilir. •PHP, Web tabanlı yazılımları geliştirmek için tasarlanmıştır. •Çalışma mantığı diğer web tabanlı programlama dilleri gibidir (sunucu taraflı). <html> <head> <title>Example</title> </head> <body> <? echo ”Merhaba ben bir PHP betiğiyim"; ?> </body> </html> Burada PHP, HTML kodu içerisinde “<?” ve “?>” etiketleri arasına gömülmüştür. “<?” ayracı ile PHP betiğine atlanacağı, “?>” ayracı ile de PHP betiğinin sonlanacağı belirtilmiştir. PHP’nin Çalışma Prensibi PHP betiği aranıyor mod_php APACHE WEB SUNUCU İstem Disk İstenilen PHP betiği yükleniyor Yorumlanmış PHP betiği PHP ile Neler Yapılabilir? • • • Veritabanı bağlantılı uygulamalar Dinamik olarak oluşan grafikler, Flash animasyonları Ziyaretçiye, tarayıcıya veya tarihe göre özel durumlar veya içerikler • Anketler, tartışma forumları • Elektronik ticaret uygulamaları • Web tabanlı e-posta uygulamaları • XML verilerini yorumlama ve oluşturma • İçerik yönetimi,site içi veya dışı arama motorları Amacı Dışındaki Diğer Kullanım Alanları • PHP-CLI arabirimi ile komut satırı işlemleri • PHP-GTK eklentisi ile GTK (GNU'nun grafik arayuzlu program yazma yardimcisi ) tabanlı grafik kullanıcı arayüzleri Neden PHP? • • • • • Web tabanlı programlama için tasarlanmış Yazım kurallarının basit olması Kaynak kodu açık ve ücretsiz Sunucu hafızasını az kullanır Birçok işletim sistemi üzerinde çalışabilir: Linux Windows MacOS X Solaris BSD Unixler Netware Unix, Win32 QNX • Birçok web sunucusu yazılımına entegre çalışabilir: Apache Microsoft IIS Microsoft PWS Netscape iPlanet Xitami • Birçok eklenti ve hazır kütüphanelerinin olması •Yaygın veritabana desteği: Oracle MySQL MS-SQL Sybase Adabas dBase dbm ODBC PostgreSQL Interbase IBM DB2 Empress Solid Informix filePro Bir CGI programının veri toplama, dinamik sayfa içerikleri yükleme, cookie alma, gönderme gibi yapabileceği herşeyi yapar, Network soketleri açabilir, diğer protokoller ile etkileşimde bulunabilir. PHP Artıları •Ücretsiz, Kaynak kodu açık •Birçok platform ve web sunucusu üzerinde çalışabilmesi •Web sunucusu üzerinde az hafıza kullanması •Yazım kuralları, öğrenimi kolay (C ve Perl dillerine benzer) •Eklentileri ve yardımcı kütüphaneleri ücretsiz PHP Eksileri •Performans ve profesyonel destek için ücretlidir, •Windows işletim sistemi üzerinde güvenlik açıkları oluşabilmektedir. PHP’nin Yetenekleri • Apache Web Sunucuya özgü işlevler, • Matematiksel işlevler, • Tarih ve Zaman işlevleri, • Sıkıştırmaya özgü işlevleri, • Veri Kodlamaya özgü işlevleri, • Kütük yapısı işlevleri, • Grafik işlevleri, • FTP,HTTP, URL, Mail işlevleri, • • • • • • • • IMAP, NIS, LDAP, SNMP, Semaforlara ve ayrılmış belleğe özgü işlevler, PDF işlevleri, Oturum yönetimine (Session Handling) özgü işlevler, Katar (String) işlevleri PHP Performans Çözümleri : Zend Ürünleri PHP betiklerinin yorumlanma hızını arttırıyor,ücretsiz olanlar var. Veritabanı ve web sunucusu üzerindeki yoğunluğu azaltıyor. PHP İLE PROGRAMLAMA HTML kodu’nun içerisinde php’ye geçiş ayraçlarından birini kullanarak php moduna sonra da php’yi kapatma ayraçlarından birini kullanılarak tekrar HTML koduna dönülebilir: <HTML> <BODY><?php echo “merhabalar”; ?> </BODY></HTML> php’de açıklama satırları kabuk programlamadaki ‘#’, C dilindeki ‘//’ ya da ‘/*’ ve ‘*/’ kapatma etiketleri kullanılarak yapılabilir: <?php echo “bu bir!\n”; /* 1. echo */ echo “bu iki!\n”; // 2. echo echo “bu da üç!\n“ ; #3. echo ?> PHP Dili • Veri Türleri • • • • • Tamsayı (Integer) Alfanümerik (String) Mantıksal (Boolean)True/False Nesne (Object) Dizi (Array) Değişkenler ve Değişkenler değişken isminin önüne “$” işareti konularak tanımlanır. $a= “isim”; Bir değişkenin önüne mantıksal koşulu sağlandıktan sonra bir “$” işareti daha konularak “değişken değişkenler” yapılır. $a= “isim”; $isim = Ali; echo $$a; PHP Dili Sabitler Sabitlerin tanımı “define()” işlevi kullanılarak yapılabilir. <?php define(“isim”,”Ali”); echo isim; ?> Operatörler (İşlemciler) -Aritmetik Operatörler -Atama Operatörleri - Birleştirme Operatörleri -Karşılaştırma Operatörleri - Mantıksal Sınama PHP Dili Tarih ve Saat Verisi PHP Dili PHP’nin Tarih ve zaman belirlemekte faydalanabileceğimiz başlıca fonksiyonu getdate() fonksiyonudur. $saat_tarih = getdate() PHP ve MySQL ilişkisi - PHP programlarında veritabanından yararlanabilmek için programın önce Web sunucusu aracılığıyla veritabanı dosyası ile bağlantı kurması gerekir. -İki program arasındaki bu ilişkiyi PHP'nin mysql_connect() fonksiyonu yapar. -Bu fonksiyonun alabileceği üç parametre vardır: mysql_connect ("localhost" , "root" , "parola" ); •"localhost" yerine MySQL programının parçası olarak çalıştığı sunucunun adı yazılır. • "root" bu MySQL sunucusunda açılacak oturumun kimin adına açılacağını belirter. •"parola" kelimesinin yerine de MySQL'i kurarken belirlediğimiz bir kullanıcı parolası varsa, onu yazarız. PHP ve MySQL ilişkisi •Bağlantı başarıyla kurulduktan sonra PHP programı, bu yoldan, veritabanı sunucusuna, hangi veritabanı dosyasından yararlanmak istediğini bildirmelidir. •Buna veritabanı dosyası seçme işlemi denir ve mysql_select_db() fonksiyonu ile yapılır: mysql_select_db( "veritabanın_adı" , $veri_yolu ) PHP ve MySQL ilişkisi <HTML> <TITLE>PHP ile Veri Örnegi</TITLE> <meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=ISO-8859-9"> <meta http-equiv="Content-type" content="text/html; charset=windows-1254"> </HEAD> <BODY> <?php $veri_yolu = mysql_connect(“herhangi_biri", "root"); if ( ! $veri_yolu ) die ("MySQL ile veri bağlantısı kurulamıyor!"); mysql_select_db("veri" , $veri_yolu) or die ("Veritabanına ulaşılamıyor!" . mysql_error() ); $sonuc = mysql_query("SELECT * FROM calisanlar",$veri_yolu); printf("Adı: %s<br>\n", mysql_result($sonuc,0,"adi")); printf("Soyadı: %s<br>\n", mysql_result($sonuc,0,"soyadi")); printf("Adresi: %s<br>\n", mysql_result($sonuc,0,"adres")); printf("Görevi: %s<br>\n", mysql_result($sonuc,0,"pozisyon")); ?> </BODY> </HTML> PHP’de Güvenlik Açıkları • Herhangi bir web sunucu üzerinde soket açma, kütük açma-yazma gibi işlemler güvenlik açıkları oluşturur. • Php bunların hepsini yapabildiğinden dolayı bu güvenlik açıklarını giderici bir takım yapılandırma ayarlarının yapılması gerekir. ( PHP’de güvenlik sorunları PHP’nin Apache Web Sunucu ile nasıl derlendiğine bağlıdır. PHP Apache Web Sunucuya modül olarak derlendiğinde doğrudan Apache Web Sunucunun güvenlik sınırlamalarına bağımlıdır. PHP Apache Web Sunucuya cgi arabirimi olarak derlenmiş ise çeşitli güvenlik problemleri vardır. PHP CGI Binary Güvenlik Açıkları • PHP işletilebilir cgi olarak web sunucun cgi-bin dizininde çalışması güvenlik açıkları oluşturur; – “http://benim.sunucum/cgi-bin/php?/etc/passwd” PHP bu türlü komut satırı parametre geçirilmesine izin vermez. – “http://benim.sunucum/cgi-bin/php/gizli/dosya” Bu şekilde gizli dosyalara erişimde, web sunucu giriş hakları üzerine denetim yapamamaktadır. PHP derleme aşamasında --enable-force-cgi-redirect seçeneği ile bu açık ortadan kaldırılabilir. Apache Web Sunucu yapılandırma dosyasına; Action php3-script /cgi-bin/php, AddHandler php3-script .php3 eklenmeli. PHP betiklerinin web sunucu alt dizinlerinde kalması bir güvenlik açığı doğurur; web sunucu yapılandırma dosyasında; DOC_ROOT USER_DIR , ya da PHP_DOC_ROOT PHP yapılandırma dosyasında; ile betikleriniz daha güvenli dizinlere yerleştirilebilir. PHP’nin cgi olarak en güvenli bir biçimde çalışabilmesi için işletilebilir PHP (PHP binary) yorumlayıcısının web sunucu alt dizininden daha farklı dizinlere yerleştirilmesi gerekmektedir. /usr/local/bin/php, /usr/local/sbin/php PHP ile, Bir kuruş harcamadan, sadece vakit ve biraz emek harcayarak, tepeden tırnağa ; kimi portallara taş çıkartan bir site sahibi olabilirsiniz ÖRNEK UYGULAMA ................................. SAYI TAHMİNİ KAYNAKÇA: • http://www.php.net / downloads.php • http://php.bilkent.edu.tr, • http://apache.bilkent.edu.tr, • http://www.apache.org, • [email protected], • www.linux-team.com / kitaplar/php www.phpfreaks.com TEŞEKKÜRLER !
