işletme biliminin tarihi gelişimi - Gökçebey Mithat Mehmet Çanakçı
advertisement
BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ GÖKÇEBEY MİTHAT-MEHMET ÇANAKÇI MESLEK YÜKSEKOKULU KADİR ÇELİK 2012-2013 dönemi İnsan sosyal bir yapıya sahip olarak bir ailede doğar ve toplum içerisinde bulunur ve ihtiyaçlarını karşılayarak varlığını devam ettirebilir. Günümüz şartlarında insanların ihtiyaçlarının çoğu işletmeler tarafından üretilmektedir İnsan, aklıyla kendisini diğer canlılardan ayırarak üstünlüğünü gösterir ve hayvanlardan farklı olara yiyeceklerini belirli bir işleme tabi tutarak ihtiyacını karşılar. Bu işlemin yapıldığı yer işletme olmakta ve dolayısıyla işletmeler insan ihtiyaçlarını karşılamak için kurulur ve faaliyette bulunur. Geçmişten günümüze gelen ve değişmeyen yeme, içme ve barınma ihtiyaçlarını karşılama devrelerle, çiğ yiyecekten, pişmiş ve daha mükemmel yiyeceğe, giyeceğe ve eve ihtiyaç duyarak gelmektedir. Bu ihtiyaçlar toplumun gelişmişlik düzeyine bağlı olarak sürekli çeşitlenerek artmaktadır. İşletmeler de bu çeşitlenerek artan ürün yelpazesini karşılamaya yönelmişlerdir insanların ihtiyaçlarını karşılamak için üretim faktörlerini uyumlu bir şekilde bir araya getirerek, ekonomik mal ve hizmet üretmek ve/veya pazarlamak için faaliyette bulunan kuruluştur. Dar anlamda işletme, başkalarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ve hizmetleri üretmek ve sahibine kâr sağlamak amacıyla faaliyet gösteren ekonomik birimdir İşletmelerin ortaya çıkış ve kuruluşunun temel nedeni, insan ihtiyaçları ve o ihtiyaçların karşılanması zorunluluğu ile sahibine kâr sağlamaktır. İnsanlar; bağımsızlık, kazanç, miras, saygınlık isteği, başka fırsatların yokluğu, bir düşünce veya bir varlığın işlenmesi ve topluma hizmet ve sosyal sorumluluk düşüncesi gibi nedenlerle işletme kurmaya yönelirler. a. ) İşletme bir organizasyondur. Buna göre; tiyatro, müze, kütüphane veya bir yardım kurumu da işletme olarak kabul edilir. b.) işletme bir ekonomik birimdir. Dolayısıyla ekonomik yaşamda görülen her ekonomik birim bir işletmedir c)İşletmenin amacı mal ve hizmet üre t m e k t i r. O halde mal ve hizmet ortaya koyan her ekonomik birim bir işletmedir. Örneğin, üretimle uğraşan endüstri işletmeleri ( d e m i rçelik, kömür işletmeleri), malların dağıtımlarını sağlayan ticaret işletmeleri, finansman işleri ile uğraşan bankalar gibi. d). İşletme teknik bir çalışma birimidir. Fabrika, atölye, büro gibi.işletmenin işleyişi sürekli veya süreksiz olabilir. Sahibi tek veya birden fazla kişi olabilir. Mülkiyeti kamuya veya özel kişilere ait olabilir. Önemli olan, işletme adı verilen ekonomik birimin mal ve hizmet üretmesidir. Mal; ihtiyaçları karşılamak özelliğine sahip olan nesnelerdir. Gıda maddeleri ya da mobilya gibi. Hizmet; ihtiyaçları karşılayan maddi varlığı olmayan şeylerdir. Örneğin; okullar eğitim; hastaneler sağlık; oteller konaklama hizmeti üretip sunarlar. • İş: Bir fayda oluşturmak için girişilen insan faaliyetleri dizisi olarak; insanların gelir elde etmek amacıyla yaptıkları bedeni ve fikri çabalardır. İşletme kavramı iş kökünden gelir ve iş gördürme, yer ve üretim birimi anlamlarını içerir. •Emek: Hizmet ve mal üretmek için gerekli üretim faktörlerinden olan insan kaynağı olarak insanların bedeni ve fikri çabalarını ifade eder. •Meslek: Tecrübe veya çıraklık eğitimiyle kazanılan iş olarak bir kimsenin hayatını sürdürmek, geçimini sağlamak için yaptığı kuralları belirlenmiş sürekli bir iş olarak ifade edilir. •Üretim Faktörleri: Üretimin gerçekleşebilmesi için girdi olarak kullanılması gereken; emek, tabiat, sermaye, girişimci ve üretim yönetimi gibi elemanlardır. •Üretim: İnsan ihtiyaçlarını karşılayan mal ve hizmetleri elde etmek gayesiyle yapılan her türlü çabaya denir .Kâr: Bir işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği gelirler ile bu gelirleri elde etmek için katlanmak durumunda olduğu giderler arasındaki olumlu farktır. •Pazarlama: Tüketici istek ve ihtiyaçlarının tespit edilmesi ve bu ihtiyaçların karşılanması için gerekli girdilerin temin edilip üretim sürecinden geçirilerek ürün haline getirilmesi, dağıtılması, fiyatlandırılması, promosyonu ve satış sonrası hizmetlerinin adıdır. •Ekonomik mal ve hizmet; insan ihtiyaçlarını karşılama niteliğine sahip ve çevrede kıt veya sınırlı olan ve karşılığının para ile ifade edildiği ürünlerdir. İşletmeler insanların ihtiyaç duyduğu ekonomik mal ve hizmetleri üretir, onlara en uygun şartlarda sunar ve toplumun kaynaklarını etkin ve verimli kullanmaya çalışır. Çevrede bol miktarda bulunan ve bir çaba harcamadan insan ihtiyacını karşılayan mallar ekonomik mal olmayıp serbest mallardır ve işletme faaliyetlerine konu olmazlar. Bir ekonomik birimin işletme sayılabilmesi için; ihtiyaçları karşılamaya dönük mal veya hizmetleri üretebilmek / pazarlayabilmek ve üretim faaliyetlerini yürütürken üretim faktörlerini uyumlu bir şekilde bir araya getirebilmelidir. İşletmeler kuruluş ve faaliyet aşamalarında verimlilik, etkinlik, kârlılık, toplam kalite ve toplumsallık gibi kabul edilen temel ilkelere riayet etmelidirler. Avantajları kolaydır. •Maliyetleri düşüktür. •Patron – çalışan ilişkileri yakındır. •Müşteri hizmetlerinde etkilidir. •Esnektir. •Yenilikçi ve yaratıcıdır. •Kurulumu Dezavantajları • • • • Büyük şirketlerle rekabet etmekte zayıftır. Büyümesi zor ve kısıtlı olabilir. Finansmanı kısıtlıdır. Yönetim becerileri zayıf olabilir. Avantajları •Ar - Ge için yüksek bütçe ayrılabilir. •Büyük ölçekli satın almalar nedeniyle maliyetleri avantajlıdır. •İş başı / iş dışı eğitimler daha kolaydır. •Finansal açıdan güçlüdür. •Yönetimi açısından etkindir. •Üretim verimliliği yüksektir. Dezavantajları • • • Yönetim yanlışları toplumda bunalım yaratabilir. Aşırı politik güç kazanabilir. Esnek olamayabilir. ◦ Yatırım öncesi çalışmalar (Planlama) ◦ Yatırım çalışmaları ◦ İşletme aşaması 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Proje fikri Proje hazırlama (Fizibilite çalışmaları) - Olanak etüdü ve ön seçim (Ön fizibilite) - Ekonomik, teknik, finansal, yasal ve örgütsel etütler Fizibilite raporu (Tamamlanmış fizibilite etüdü) Değerlendirme ve yatırım kararları Kesin proje Projenin uygulanması (Yatırım) İşletme aşaması (Üretime geçiş) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. İşletmenin üretim konusunun belirlenmesi İşletmenin bütününe ilişkin amaçların belirlenmesi İşletme büyüklüğünün belirlenmesi Teknoloji seçimi Kuruluş yeri seçimi İşletmenin hukukî şeklinin belirlenmesi Finansal yapının belirlenmesi Organizasyon yapısının belirlenmesi Mal / Hizmet üretimi Mal olarak ne üretileceği? Hizmet olarak nelerin verileceği? Mal ya da hizmetin 1. Talep olunabilir 2. Talebi yüksek 3. Talebi devamlı ve istikrarlı bir mal ya da hizmet olması. İşletmenin tümünü ilgilendiren genel amaçların belirlenmesi İşletmenin her bir fonksiyonunu yerine getiren birimlerin amaçlarının belirlenmesi Bu amaçların birbirleriyle uyumlaştırılması Sayısal büyüklük ölçüleri: - Satışlar - Çalışanların sayısı - Öz sermaye miktarı - Harcanan enerji miktarı - Yatırım toplamı - Kullanılan hammadde ve malzeme miktarı - Kullanılan makine ve tezgâh sayısı ve gücü - İşlenilen ya da yararlanılan toprağın genişliği Talep miktarı Yönetim yeteneği ve sahiplerinin finansman seviyesi Hukuki düzenlemeler İşletmenin amacı işletme sağlama Yatay büyüme ◦ Aynı / benzer ürünlerle ◦ Yan / tamamlayıcı ürünlerle ◦ Farklı sektörlere açılarak Dikey büyüme - İleriye doğru dikey büyüme - Geriye doğru dikey büyüme ◦ 1. Aşama: İşletmenin kurulacağı genel bir bölgenin seçilmesi ◦ 2. Aşama: Bölge içerisinde bir yörenin seçilmesi ◦ 3. Aşama: Yöre içerisinde işletme konumun seçilmesi İşletmenin çevresi, işletme dışında kalan ancak onun faaliyetlerini etkileyen her şey olarak karşımıza çıkmaktadır. İşletme varlığını sürdürebilmek için ihtiyacı olan her tür kaynağı çevresinden alarak yine onun istek ve ihtiyaçlarına cevap vermeye çalışır. TEŞEKKÜRLER
