DESTEK VE HAREKETE SİSTEMİ Kemiğin Yapısı: Kemikler oldukça

DESTEK VE HAREKETE SİSTEMİ
1- Kemiğin Yapısı:
Kemikler oldukça sert olmalarına rağmen esnek bir yapıya da sahiptir. Kemiğe sertlik
kazandıran, kemiğin yapısındaki kalsiyum ve fosfor mineralleridir.
Sirkede bekletilen kemikte kalsiyum uzaklaştırğı için kemik bükülebilir hâle gelir. Kemiklerin
canlı olmadığını düşünebiliriz. Fakat kemik, kan damarları, sinirler ve kemik hücrelerinden
oluşan canlı bir dokudur, iskeletimizi oluşturan kemikler uzun, kısa ve yassı olmak üzere üç
çeşittir.
a. Uzun Kemiğin Yapısı:
Uzun kemiğin yapısında Kıkırdak, Sarı kemik iliği, Kan damarları, Kırmızı kemik iliği,
Kemik zarı, Sert kemik dokusu ve Süngerimsi kemik dokusu bulunur.
Kıkırdak: Kemiklerin birleşme noktalarnda bulunur ve kemik kadar sert olmayan
esnek bir yapıya sahiptir. Kıkırdak doku burnumuza ve kulağımıza şekil verir. Eklem
yüzeylerinde bulundukları için kemiklerin hareketlerini kolaylaştırır. Uzun kemiklerde
kemiğin büyümesini sağlayarak boyca uzamaya yardımcı olur. Yemek ve soluk
boroumuzda kıkırdaktan oluşmuştur. Kıkırdağın esnekliği bu boruların duvarlarının
birbirine yapışarak Kapanmalarına engel olur.
Kemik zarı: Kemiğin en dış kısmında yer alır.Kemiğin enine büyümesi ve
beslenmesinde rol oynar. Ayrıca kemiğin onarılmasında görevlidir.
Sert Kemik Dokusu: Kemiğin güçlü ve sağlam olan bölümüdür. Sert kemiğin ortasında
sarı kemik iliği bulunur. Asıl görevi yağ depolamak sarı kemik iliği, kırmızı kemik
iliğinin yetersiz kaldığı durumlarda kan hücreleri üretir.
Süngerimsi Kemik Dokusu: Süngerimsi kemik dokusunda düzensiz boşoluklar olduğu
için gözenekli bir yapısı vardır. Süngerimsi kemik boşluklarında kırmızı kemik iliği
bulunur. Kırmızı kemik iliğinde kan hücresi üretilir.
Yassı ve kısa kemiklerin yapısı uzun kemiklerden biraz farklıdır. Yassı ve kısa
kemiklerin ortasında sarı kemik iliği bulunmaz. Uzun kemiklerde olduğu gibi yassı ve
kısa kemiklerin dışı da kemik zarıyla örtülür. Kemik zarının hemen altında sert kemik
dokusu bulunur.
İskeletimizi Oluşturan Kemiklerin Görevleri:
 Vücuda şekil verir.
 Vücudun dik durmasını sağlar. Kaslarla birlikte vücudun hareke etmesini
sağlar.
 İç organları dış etkilere karşı korur.
 Kan hücrelerini (alyuvarlar, akyuvarlar, kan pulcukları) üretir.
 Madensel tuzları (mineralleri) (kalsiyum, magnezyum ve fosfor gibi)
depolar.
 Kasların ve organları vücutta tutunmasını sağlar.
2- Eklemler:
İki ya da daha fazla kemiğin birbirine bağlandığı yere eklem denir. Eklemler, kemiklerin
hareket etmesini ve birbirlerine bağlanmasını sağlarlar. Eklem yerlerindeki kemikler
birbirlerin kuvvetli eklem bağı ile bağlanmışlardır. Eklemler, bulundukları yere ve
hareketlerine göre oynar, yarı oynar ve oynamaz eklemler olarak üç çeşittir.
a. Oynar (Hareketli) Eklemler:
Her yönde rahatça hareket edebilen eklemlerdir. Oynar eklemler vücudun hareketini
sağlarlar. Oynar eklemlerde, kemikler arasında boşluk bulunur ve bu boşluk eklem
sıvısı ile doludur. Eklem sıvısı ile kemiklerin uç kısımlarındaki kıkırdak kemiklerin kolay
hareket etmesini sağlar ve kemiklerin birbirine sürtünüp aşınmasını önler. Omuz
eklemi, Kalça eklemi, kol ve bacak eklemleri oynar eklemlerdir.
b. Yarı Oynar Eklemler:
Çok az hareket edebilen, hareketleri sınırlı olan eklemlerdir. Yarı oynar eklemi
oluşturan iki kemik arasında sadece kıkırdak bulunur, eklem sıvısı ve kemikler arasında
boşluk bulunmaz. (Bu eklemlerdeki kemikler, kıkırdakların esnekliği oranında hareket
edebilirler). Omurgadaki eklemler bu tür eklemlerdir. Bu eklemlerin hareketi sınırlıdır.
Alt çene kemiğini bağlayan eklem ve omurgadaki omur kemiklerini bağlayan eklemler
yarı oynar eklemlerdir.
c. Oynamaz Eklemler:
Kemiklerin birbirine sıkıca kaynamasıyla oluşan ve hiç hareket etmeyen eklemlerdir.
Oynamaz eklemi oluşturan kemikler arasında hiç boşluk bulunmaz. Bu yüzden
oynamaz eklemler hareket etmez. Kafatası kemikleri ve kuyruk omurları arasındaki
eklemler bu tür eklemlerdir.
3- Kaslarımız:
İskelet sistemindeki kemiklerin üzerini örten, iç organların yapısına katılarak vücudun ve iç
organların hareket etmesini sağlayan kasların oluşturduğu sisteme kas sistemi denir.
a. Kasların Yapısı:
Kaslar, kas hücrelerinden oluşur. Kas hücreleri kasılıp gevşeme özelliğine sahip
olduğu için kaslar da kasılıp gevşeme özelliğine sahiptir. Kasların en önemli görevi
vücudun ve iç organların hareket etmesini sağlamaktır. Vücuttaki hareketlerin
tamamı kasların kasılıp gevşeme özelliği sayesinde yapılır. (Göz bebeğinin büyüyüp
küçülmesi, kılların dikleşmesi, kalp, mide ve bağırsak gibi organların boşluklardaki
madde akışı, kasların kasılması ile sağlanır).
b. Kas Çeşitleri:
Kaslar özelliklerine, vücutta bulundukları yere ve çalışma şekillerine göre düz (beyaz)
kas, çizgili (kırmızı) kas ve kalp kası olarak üç çeşittir.
 Çizgili Kas(1): İskelet sistemindeki kemiklerin üzerini örten (kemikleri saran)
ve vücudun hareket etmesini sağlayan kaslara çizgili (kırmızı) kaslar veya
iskelet kasları denir. İsteğimizle çalışır. İsteğe bağlı kasların yapısında
bulunur. Boyun, kol, bacak, el, ayak, parmak, göz kapağı kasları çizgili
kaslardır.
 Düz Kas(2): İç organların yapısında bulunan ve iç organların çalışmasını
sağlayan kaslara düz (beyaz) kaslar denir. İsteğimiz dışında çalışır. İç
organların yapısında bulunur. Mide, bağırsak, yemek borusu, böbrek,
akciğer, damarlar gibi iç organlarda düz kaslar bulunur. (Midenin besinleri
öğütmesi, doğum sırasında rahmin genişlemesi).
 Kalp Kası(3): Kalbin yapısında bulunan ve kalbin çalışmasını yani kasılıp
gevşemesini sağlayan kasa kalp kası denir. İsteğimiz dışında çalışır. Sadece
kalpte bulunur. Çizgili kas görünümünde olmasına rağmen düz kas gibi
çalışır. Ömür boyu yorulmadan belli bir ritme göre (ritmik) çalışırlar.
4- Hareket ve Sağlık:
Destek ve hareket sisteminin sağlığının korunması için günlük hayatta bazı şeylere dikkat
etmemiz gerekir. Bunlardan başlıcaları aşağıda sıralanmıştır:
I.
Dengeli beslenilmelidir.
II.
İskelet ve kasların gelişmesi için yaşa uygun spor yapılmalıdır.
III.
Kemiklerin ve dişlerin gelişmesi için kalsiyum ve fosfor içeren (et, süt, yumurta ve
peynir gibi) besinlerle birlikte D vitamini alınmalıdır. (D vitamini eksikliğinde
çocuklarda raşitizm, büyüklerde osteomalizi denilen kemik erimesi hastalığı oluşur).
IV.
Kemiklerin gelişmesi için yeterince (D vitamininin görev yapabilmesi için) güneş ışığı
alınmalıdır.
V.
Sivri burunlu, dar ve yüksek topuklu ayakkabılar giyilmemelidir.
VI.
Ağır yük taşınmamalıdır.
VII.
Aşırı kilolardan ve spordan kaçınılmalıdır. (Kemiklerde şekil bozukluğu oluşur).
VIII.
Duruş ve oturuş biçimlerin dikkat edilmelidir. (Sandalyeye dik oturulmalıdır, kambur
durulmamalıdır). (Kemiklerde şekil bozukluğu oluşur).
IX.
Dik yürünmelidir.
X.
XI.
XII.
Yük taşınırken veya kaldırılırken dengeli (iki elle) tutulmalıdır. (Çanta tek omuzda
taşınmamalıdır, yükler dizleri bükmeden kaldırılmamalıdır). (Kemiklerde şekil
bozukluğu oluşur).
Kasların güçlenmesi için protein içeren besinler alınmalıdır.
Kırık, çıkık ve burkulmalarda (çıkıkçıya ve kırıkçıya değil) doktora gidilmelidir.