Pleiotropizm ve Cinsiyet Belirleme
advertisement
10. SINIF KONU ANLATIMI 30 KALITIM -11 Pleiotropi Canlılarda Cinsiyet Belirleme PLEİOTROPİZM Aşağıda verilen durumlardan hangisi pleiotropizme örnek olarak verilemez? A) Orak hücreli anemi hastalığına yol açan allele sahip bireylerin sıtma hastalığına karşı daha dirençli olması B) İnsanlarda fenilketonüri hastalığına neden olan genin aynı zamanda saç, göz ve deri renginin açık olmasına neden olması C) Siyam kedilerinin renklenmesinden sorumlu gen gövdenin açık renkli, kol ve bacakların ise koyu renkli olmasına neden olurken aynı genin bu kedilerin gözlerinin şaşı olmasına neden olması D) Endülüs tavuklarından siyah ve beyaz genlerin bir araya gelmesi durumunda mavi Endülüs tavuklarının oluşmasına neden olması E) İnsanda kolların, bacakların ve parmakların çok uzun olmasına (örümcek parmaklılık) neden olan bir dominant gen aynı zamanda göz merceğinin tam yerinde olmamasına (ectopia lentis) neden olması Bir genin birden fazla karakterin oluşumunu etkilemesidir. Bilinenin aksine insanlarda bir çok genin pleiotropik etkiye sahip olduğu düşünülmektedir. ÖRN: Orak hücreli anemi hastalığına neden olan gen aynı zamanda sıtma hastalığına karşı bağışıklık oluşturmaktadır. Siyam kedilerinin renklenmesinden sorumlu gen gövdenin açık renkli, kol ve bacakların ise koyu renkli olmasına neden olurken aynı genin bu kedilerin gözlerinin şaşı olmasına neden olması CANLILARDA CİNSİYET BELİRLENMESİ FENOTİPİK CİNSİYET BELİRLENMESİ Bazı canlılarda cinsiyet çevre şartlarına bağlı olarak ortaya çıkar. Fenotipik eşey belirlemesinde populasyondaki erkek ve dişi birey sayısı birbirine yakın olmayabilir. ÖRN: Sürüngen: Yüksek sıcaklıkta gelişirse yavrular dişi; düşük sıcaklıkta gelişirse yavrular erkek olmaktadır. Bonellia: Denizlerde yaşayan bir tür solucandır. Döllenmiş yumurtalar suda serbest halde gelişirse yavrular dişi; başka bir dişinin hortumuna bağlı olarak gelişirse yavrular erkek olmaktadır. Arisaema japonica: Tropikal yağmur ormanlarında yaşayan bir tür bitkidir. Soğan biçimindeki kökleri büyükse bitkide sadece dişi çiçekler; küçükse erkek çiçekler vardır. Hermafrodit canlılarda cinsiyet ayrımı yoktur. ÖRN: Solucan Sünger Hidra Bitkiler Canlılarda cinsiyet belirlemesi fenotipik ve genotipi cinsiyet belirleme şeklinde ikiye ayrılır. CANLILARDA CİNSİYET BELİRLENMESİ GENOTİPİK CİNSİYET BELİRLENMESİ Cinsiyetin genetik faktörlere bağlı olarak ortaya çıkmasıdır. HAPLOİT- DİPLOİT: ARI, KARINCA 2n kromozomlu bireyler: DİŞİ n kromozomlu bireyler: ERKEK CANLILARDA CİNSİYET BELİRLENMESİ XX: DİŞİ X0: ERKEK GENOTİPİK CİNSİYET BELİRLENMESİ Cinsiyetin genetik faktörlere bağlı olarak ortaya çıkmasıdır. X-0 SİSTEMİ: ÇEKİRGE VE BAZI BÖCEKLER CANLILARDA CİNSİYET BELİRLENMESİ GENOTİPİK CİNSİYET BELİRLENMESİ Cinsiyetin genetik faktörlere bağlı olarak ortaya çıkmasıdır. Z-W SİSTEMİ: KUŞ VE SÜRÜNGEN ZZ: ERKEK ZW: DİŞİ CANLILARDA CİNSİYET BELİRLENMESİ XX: DİŞİ GENOTİPİK CİNSİYET BELİRLENMESİ Cinsiyetin genetik faktörlere bağlı olarak ortaya çıkmasıdır. X-Y SİSTEMİ: MEMELİLERDE VE MEYVE SİNEKLERİNDE XY: ERKEK
