sürenin sıcaklık değişiminde etkisi

ISI ALIŞVERİŞİ
Deneyin Adı: Isımızı Paylaşalım
Malzemeler: Sıcak su, kaşık
Deneyin Amacı: Isının maddeler üzerindeki en belirgin etkisinin ısınma- soğuma olduğunu
kavramak, ısı alışverişinin sıcak maddeden soğuk maddeye doğru olduğunu öğrenmek.
Deneyin yapılışı: Sınıfa bardak içinde sıcak su ve bir adet metal çay kaşığı getirilir. İlk olarak
sınıfta birkaç çocuğa bardağın ve kaşığın sıcaklığı hissettirilir. Çocuklar bardağın sıcak kaşığın
soğuk olduğu bilgisini verdikten sonra kaşık sıcak suyun içine konulur. Ve bir süre bekletilir.
Kısa bir süre ardından kaşık bardağın içinden çıkarılır ve yine sınıftan birkaç çocuğa kaşığı
ellemesi söylenir. Çocuklar kaşığın sıcaklığı hakkında sınıfa izlenimlerini açıklar.
Deneyin Sonucu: Bu deneyde bardak içindeki su sıcak madde, kaşık ise soğuk maddedir.
Sıcak madde ile soğuk madde temas ettiğinde aralarında ısı alışverişi meydana gelir. Isı
alışverişi sıcak maddeden soğuk maddeye doğrudur. Ve ısı alışverişi maddelerin sıcaklığı eşit
olana kadar devam eder. Isı alışverişi sırasında sıcak olan madde ısı verdiğinden bir miktar
soğurken soğuk olan madde ısı aldığından ısınır. Isı alışverişi sonucunda soğuk olan maddenin
ne kadar ısındığı ya da sıcak olan maddenin ne kadar ısı verdiği maddelerin miktarına ve ısı
alışverişi olayının süresine bağlıdır.
Sıcak madde
Soğuk madde
Isı alışverişi
SU DÖNGÜSÜ
Deneyin Adı: Dönen Su
Malzemeler: Geniş cam kase, çay bardağı, mum, streç film
Deneyin Amacı: Suyun hal değiştirerek bir dolanım halinde olduğunu kavramak.
Deneyin yapılışı: Geniş cam kasenin içine kaynar su konulur. Çay bardağı cam kasenin içine
konulur. Fakat bardağın içine su girmemesine dikkat edilir. Cam kasenin ağzı streç film ile
kaplanır. Cam kase yanan mumum üzerinde kısa bir süre bekletilir.
Deneyin Sonucu: Zaten kaynama sıcaklığında olan su mumum verdiği ısı enerjisiyle
buharlaşmaya başlar. Buharlaşan su soğuk yüzeye yani geçirilen streç filme çarpar. Buharın
soğuk yüzeye çarpması ile yoğuşma olayı yaşanır. Bu arada deney sonucunda cam bardağın
içinde su damlacıkları gözlenmiştir. Bunun açıklaması ise streç filmde yoğuşan su
damlacıklarının ağırlaşarak bardağın içine düşmesidir. Yağmurun oluşum açıklaması da
aynen bu şekildedir. Buharlaşan su bulutlarda yoğuşur ve uygun koşullar oluştuğunda tekrar
yağmur olarak yeryüzüne düşer.
Sonuç olarak deneyden çıkarılacak bilgi:
Suyun bir halden başka bir hale geçerek yeryüzü ve hava küre arasında devamlı olarak
dolanmasına SU DÖNGÜSÜ denir. Doğadaki su döngüsünün devamlı olarak gerçekleşmesi
için buharlaşma olmalıdır. Yeryüzündeki tonlarca suyu buharlaştırmak için çok güçlü bir
enerji kaynağına ihtiyaç vardır. Doğadaki bu enerjinin kaynağı Güneş’tir.
MİKTARIN SICAKLIK DEĞİŞİMİNDE ETKİSİ
Deneyin Adı: Hangi su daha sıcak?
Malzemeler: iki bardak, su, mum
Deneyin Amacı: Aynı süre ile ısı enerjisi alan maddelerin miktarı az olanın daha sıcak,
miktarı çok olanın diğerine göre daha az sıcaklıkta olduğunu kavrar.
Deneyin yapılışı: İki kulplu bardağa farklı miktarlarda su konulur. Birinci bardakta ikinci
bardağa göre daha az miktarda su vardır. Ardından sular özdeş iki mumla ısıtılır. Isıtma
ardından miktarları farklı olan suların sıcaklığına bakılır.
Deneyin Sonucu: Deneyde aynı süre boyunca ısıtılan sulardan miktarı az olanın daha sıcak
olduğu gözlenmiştir. Buradan da çıkarılacağı gibi özdeş ısıtıcılarla eşit süre ısıtılan sulardan
miktarı daha fazla olan suda sıcaklık artışı daha az olur. Miktarı az olan suda meydana gelen
sıcaklık artışı daha fazladır.
100 ml su
250 ml su
Sular eşit süre boyunca ısıtılıyor.
SÜRENİN SICAKLIK DEĞİŞİMİNDE ETKİSİ
Deneyin Adı: Hangi para daha sıcak?
Malzemeler: Sıcak su, madeni para
Deneyin Amacı: Aynı maddenin az sürede ısı verilince az, çok sürede ısı verildiğininde çok
ısındığını kavramak.
Deneyin yapılışı: İki bardağa aynı sıcaklıkta ve aynı miktarda su konulur. Sıcaklıkları aynı
olan iki madeni para ayrı ayrı bardakların içine atılır. Birinci bardaktaki madeni para 30 saniye
bekletilir ve alınır. Ardından sıcaklığına bakılır. İkinci bardaktaki madeni para 1 dakika
bekletilir ve alınır. Ardından sıcaklığına bakılır. İki paranın sıcaklıkları birbirleriyle
karşılaştırılır.
Deneyin Sonucu: Deneyde 1 dakika su içerisinde bekletilen paranın, 30 saniye su içerisinde
bekletilen paraya göre daha sıcak olduğu gözlenmiştir. Buradan şu sonuç çıkarılmalıdır ki ısı
alışverişi olayının süresi ne kadar çoksa maddelerin sıcaklıklarının değişimi de o kadar çok
olacaktır. Uzun süre bekletilen para kısa süre bekletilen paraya göre daha sıcaktır çünkü bu
bardakta daha uzun süre ısı alışverişi olayı yaşanmıştır.
Para sıcak su içinde 30 saniye bekletiliyor.
Para sıcak su içinde 1 dakika bekletiliyor.
ISI ENERJİDİR, HAREKETE DÖNÜŞEBİLİR
Deneyin Adı: Nasıl hareket ediyorum?
Malzemeler: Mum, kağıt, ip
Deneyin Amacı: Isının harekete dönüşebildiğini kavrayabilmek.
Deneyin yapılışı: Küçük bir kağıt parçası ip ile bağlanır. Ve yanan mum üzerinde yanmayacak
mesafeye dikkat edilerek tutulur. Ardından kağıttaki hareket gözlenilir.
Deneyin Sonucu: Deneyde mumum üzerine tutulan kağıdın hareket ettiği gözlenmiştir.
Mumun sağladığı ısı enerjisi kağıdın hareket etmesini sağlamıştır. Buradan çıkarılan sonuç ısı
enerjisinin harekete dönüşebildiğidir.
BUHARLAŞMA
Deneyin Adı: Hangisi önce kurur?
Malzemeler: iki tabak, iki bez
Deneyin Amacı: Sıcaklık miktarının buharlaşma üzerinde etkisini kavrayabilmek.
Deneyin yapılışı: Bezler bir miktar ıslatılır ve iki ayrı tabağa konulur. Birinci tabak kaloriferin
üstüne ikinci tabak sınıfta öğretmen masasının üzerinde bekletilir. Yarım saat sonra bezlerin
ne miktarda kuruduğu karşılaştırılır.
Deneyin Sonucu: Deneyde kaloriferin üzerinde duran tabağın içinde olan bez , masada
duran beze göre daha fazla miktarda kurumuştur. Bunun nedeni kalorifer üzerindeki bezin
daha fazla sıcaklık almasıdır. Çünkü sıcak ortamda buharlaşma daha çoktur. Her sıcaklıkta
buharlaşma gözlemlenir fakat sıcaklık ne kadar çok olursa buharlaşma miktarı o kadar fazla
olacaktır.
Kaloriferin üzerindeki bez daha önce kurur. Çünkü sıcaklık ne kadar artarsa buharlaşma o
kadar artacaktır.
YOĞUŞMA
Deneyin Adı: Su buharı nasıl suya dönüştü?
Malzemeler: Sıcak su, çay bardağı altlığı
Deneyin Amacı: Gaz halinde maddenin yoğuşma sonucunda tekrar sıvı hale dönüştüğünü
kavrayabilmek.
Deneyin yapılışı: Sıcak su dolu bardağın üzeri çay tabağı altlığı ile kapatılır. Ardından bir süre
beklenir. Çay tabağı kaldırılır ve deney sonucundaki farklılıklar gözlemlenir.
Deneyin Sonucu: Deneyde sıcak su ile oluşan su buharı soğuk yüzeye yani çay tabağına
çarparak gaz halden sıvı hale geçmiştir yani yoğuşmuştur.
Sıcak suyun üzerine konulan çay tabağında su damlacıkları gözlenir. Bunun sebebi
soğuk yüzeye çarpan gaz halindeki maddenin tekrar sıvı hale dönüşmesidir. Bu olaya
yoğuşma denir.