Tijen Güreri Cübre Fabrikaları Î.A.Ş. Ar

ÇAY ATIKLARINDAN KAFEİN EKSTRAKSİYONU
Tijen Güreri
Cübre Fabrikaları Î.A.Ş. Ar-Ge Müdürlüğü, Esentepe/lstanbul
K.Nezih Şatıroğlu
A. İhsan Çataltaş
t.T.Ü. Kimya Metalürji Fakültesi,Kimya Mühendisliği Bölümü
Ayazağa/Istanbul
Bu çalışmada; Türkiye'deki çay fabrikasyon atıklarındaki kafein
miktarları saptanmış, pilot çalışmalara temel oluşturmak üzere belirli
parametreler değiştirilerek optimum koşullarda kafein üretilmeye çalı­
şılmıştır.
Alkaloidler grubuna dahil olan kafein (1,3,7 trimetil ksantin)
çaydan başka kahvede, kakao ve kola çekirdeklerinde bulunur. Diüretik
özelliği, dolaşım, solunum ve sinir sistemleri üzerindeki uyarıcı etki­
sinden dolayı kafeinin, tıpta kullanım alanı çok geniştir. Meşrubat
türü içeceklerde de kullanılan kafein,endüstriyel ölçüde :1) Çaydan
(Çay atıklarından) ekstraksiyonla, 2) Kahveden ekstraksiyonla(Kafeinsiz kahve üretimi), 3) Sentetik yöntemlerle((irik asitten) üretilir.
Dünyada kafeinin büyük bir bölümü 3. yöntemle gerçekleştirilmektedir.
Ülkemizde ilaç endüstrisinin gereksinimi olan kafeini yeterli miktarda­
ki atıklardan karşılamak oldukça ekonomiktir.
Bu çalışmada uygulanan proses;çay atıklarının Ca(0H) 9 ile karış­
tırılarak sıcak su ile ekstraksiyonu, elde ediLen Ciltratm kloroform
ile ekstrakte edilmesi, bu sırada kloroformun buharlaştırılarak geri
kazanılması şeklinde tanımlanabilir. Numuneler, Çay Kurumundan alınmış,
standart yöntemlerle elek analizleri, nem, kül, kafein, tayinleri
yapılmıştır. Optimum çalışma koşullarını saptamak amacıyla uygun ekstraksiyon süresi, atık ve CaiOH)^ miktarları denemelerle belirlenmiştir.
Saptanan uygun koşullarda atıklardaki kafeinin yaklaşık %80-85 i elde
edileb ilmişt ir.
Sonuç olarak çay atıklarının yurtiçi kafein gereksinimi karşı­
layacak düzey ve kalitede olduğu, atıkların değerlendirildiği takdirde
çay endüstrisi sektöründe ulusal ekonomiye katkıda bulunabilecek tarzda
yeni bir üretim alanının doğacağı belirlenmiştir.