Birinci Kısım KAMU MALĐYESĐ I Birinci Bölüm

Birinci Kısım
KAMU MALĐYESĐ I
Birinci Bölüm
KAMU MALĐYESĐNĐN KONUSU VE KAPSAMI
I. KAMU MALĐYESĐNĐN KONUSU .......................................................................................... 3
1. Mali Olaylar.......................................................................................................................... 3
2. Kamu Hizmetleri ................................................................................................................... 4
A. Tam Kamusal Mal ve Hizmetler ..................................................................................... 4
B. Yarı Kamusal Mal ve Hizmetler ...................................................................................... 5
C. Özel Mal ve Hizmetler .................................................................................................... 6
3. Kamu Giderlerinin Finansmanı .............................................................................................. 7
4. Kamu Maliyesinin (Ekonomisinin) Konusu ve Özel Sektör Ekonomisinden Farkları ............... 7
II. MALĐ OLAYLARIN ÖZELLĐKLERĐ .........................................................................................
9
1. Mali Olayların Siyasi Yönü ................................................................................................... 9
2. Mali Olayların Hukuki Yönü .................................................................................................. 9
3. Mali Olayların Đktisadi Yönü ................................................................................................ 10
4. Maliye Bilim Dalı, Hukuk Bilim Dalına mı, Đktisat Bilim Dalına mı Daha Yakındır? ...............
10
III. TÜRKĐYE’DE KAMU MALĐYESĐNĐN
KAPSAMI .................................................................. 12
1. 5018 Sayılı Kanun’a Göre Kamu (Dar Anlamda Kamu) ....................................................... 12
A. “Merkezi Yönetim” Kapsamındaki Kurum ve Kuruluslar ................................................ 13
a. Genel Bütçeli Đdareler ............................................................................................ 13
b. Özel Bütçeli Đdareler ............................................................................................... 14
aa. 150 Özel Bütçeli Đdare’nin Üçte Đkisinden Fazlasını ......................................... 15
(100’ün Üzerindeki Kısmını) Eğitim Kurumları Olusturur ................................... 15
bb. Đkinci Grupta 40’a Yakın Kurum ve Kurulus Sayılmıstır ..................................... 15
cc. Son Grupta Yer Alan Kurumlar ......................................................................... 15
c. Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar ...................................................................... 15
d. Döner Sermayeler .................................................................................................. 16
e. Fonlar .................................................................................................................... 17
B. “Genel Yönetim” Kapsamında Yer Alan Đlave Kurumlar ................................................. 18
a. Sosyal Güvenlik Kurumları ..................................................................................... 18
b. Yerel Yönetimler (Mahalli Đdareler) ......................................................................... 18
2. Genis Anlamda Kamu ......................................................................................................... 19
A. KĐT’lerin Özellikleri ve Varlık Nedeni ............................................................................. 20
B. Kamu Đktisadi Kurulusları ve Đktisadi Devlet Tesekkülleri .............................................. 20
C. Müessese, Bağlı Ortaklık, Đstirak ................................................................................. 21
D. KĐT’lerin Özellestirilmesi ............................................................................................... 21
3. Türkiye’de Kamu Maliyesinin Ekonomi Đçindeki Ağırlığı ...................................................... 22
4. Kamu Maliyesinin Tarihçesi ............................................................................................... 24
A. Avcılıktan Sanayiciliğe ................................................................................................. 24
B. Đlk Çağ’da Kamu Maliyesi............................................................................................. 24
C. Orta Çağ’da Kamu Maliyesi ......................................................................................... 25
D. Yeniçağ’da Kamu Maliyesi ........................................................................................... 25
E. Devlet mi Daha Güçlü Olsun Özel Sektör mü Tartısmaları ............................................ 25
F. Günümüzde Kamu Maliyesinin Büyüklüğü ................................................................... 27
G. Ülkemizde Kamu Maliyesinin Gelisimi .......................................................................... 28
Birinci Bölüm: Okuma Parçası
Maliye Bilim Dalının Bağımsızlığı ........................................................................................... 29
Đkinci Bölüm
KAMU GĐDERLERĐ
I. KAMU GĐDERLERĐNĐN SINIFLANDIRILMASI
(TASNĐFĐ)................................................... 33
1. Tasnif Yapmanın Faydaları ................................................................................................. 33
2. Dar Anlamda – Genis Anlamda Kamu Giderleri .................................................................. 34
3. Efektif (Reel, Gerçek) Giderler - Transfer Giderleri Sınıflaması ............................................ 34
4. Cari Giderler – Yatırım Giderleri - Transfer Giderleri Sınıflaması ......................................... 35
A. Cari Giderler ................................................................................................................. 35
B. Yatırım Giderleri ........................................................................................................... 35
C. Transfer Giderleri ......................................................................................................... 35
a. Dolaysız-Dolaylı Transfer ....................................................................................... 36
b. Gelir-Sermaye Transferi ......................................................................................... 36
c. Ayni-Nakdi-Sosyal Transfer ................................................................................... 36
5. Organik Sınıflama – Fonksiyonel Sınıflama ........................................................................ 37
6. Kamu Harcamasının (Hizmetinin), Sağladığı
Yarar Açısından Sınıflamaya Tabi Tutulması ...................................................................... 37
7. Verimli-Verimsiz Harcamalar Sınıflaması ............................................................................ 38
8. Ülkemiz Bütçesinde Kamu Giderlerinin Sınıflandırılması ..................................................... 39
II. KAMU GĐDERLERĐNĐN ARTISI .......................................................................................... 40
1. Nereden Nereye? ............................................................................................................... 40
2. Görünüste Artıs Nedenleri .................................................................................................. 41
3. Gerçekte Artıs Nedenleri .................................................................................................... 42
III. KAMU GĐDERLERĐNĐN ĐKTĐSADĐ
BOYUTU ....................................................................... 43
1. Kamu Giderleri Đle Özel Giderler Arasındaki Farklar ............................................................. 43
2. Kamu Giderlerinin Hangi Hizmete Harcanacağı Konusu ...................................................... 43
A. Marjinal Fayda Görüsü ................................................................................................. 43
B. Siyasal Tercihler Görüsü .............................................................................................. 43
C. Günümüz Anlayısı ........................................................................................................ 44
3. Kamu Giderlerinin Büyüklüğü ............................................................................................. 44
A. Klasik Maliyecilere Göre .............................................................................................. 44
B. Modern Maliyecilere Göre ........................................................................................... 45
C. Klasik mi, Modern mi? ................................................................................................. 45
D. Türkiye Ne Kadar ve Nereye Harcıyor? ........................................................................ 45
Üçüncü Bölüm
DEVLET BORÇLARI
I. DEVLET BORÇLARININ SINIFLANDIRILMASI .................................................................. 47
1. Đç ve Dıs Borçlar Ayrımı ..................................................................................................... 47
A. Đç Borçlanma ............................................................................................................... 47
B. Dıs Borçlanma ............................................................................................................. 48
2. Kısa, Orta ve Uzun Vadeli Borçlar Ayrımı............................................................................ 49
A. Kısa Vadeli Borçlar ....................................................................................................... 49
B. Uzun Vadeli Borçlar...................................................................................................... 49
3. Gönüllü (Đhtiyari) Borçlar, Zorunlu (Mecburi) Borçlar Ayrımı............................................... 49
II. DEVLETE BORÇ VERENĐN AVANTAJLARI VE
BORÇLARIN SARTLARININ DEĞĐSMESĐ .......................................................................... 50
1. Devletin Borç Verenlere Sağladığı Avantajlar ..................................................................... 50
A. Faiz ve Vergi Avantajı .................................................................................................. 50
B. Basa Basın Altında Satıs, Primli Đhraç .......................................................................... 50
C. Đkramiyeli Đhraç ............................................................................................................ 50
D. Garantili Đhraç .............................................................................................................. 51
E. Diğer ............................................................................................................................ 51
2. Borçların Sartlarının Değismesi .......................................................................................... 51
A. Borçların Konsolidasyonu (Tahkimi) ............................................................................. 52
B. Konversiyon ................................................................................................................. 52
C. Moratoryum ................................................................................................................ 52
D. Borcun Reddi ............................................................................................................... 52
III. KAMU BORÇLARININ BÜYÜKLÜĞÜ NE OLMALIDIR? ......................................................
53
1. Klasik Maliyecilerin Bakıs Açısı .......................................................................................... 53
2. Modern Maliyecilerin Bakıs Açısı ...................................................................................... 54
3. Liberal Đktisat (Anayasal Đktisat) Anlayısı (Günümüz Klasikleri) .......................................... 54
4. Günümüz Borçlanma Anlayısı ............................................................................................ 55
IV. TÜRK BORÇLANMA TARĐHĐ ............................................................................................. 53
1. Osmanlı Döneminden Kalan Miras ..................................................................................... 55
2. Cumhuriyet Dönemi Borçlanması ....................................................................................... 56
3. Günümüz Türkiyesi’nde Kamu Borçlanması Đle Đlgili Bazı Kavramlar ................................... 57
A. Borç Đdarecisi: Hazine Müstesarlığı.............................................................................. 57
B. Kamu Açıkları Đle Đlgili Bazı Tanımlar ............................................................................ 58
Üçüncü Bölüm: Okuma Parçası
Denize Düsen Yılana Sarılır .................................................................................................... 59
Dördüncü Bölüm
BÜTÇE KONUSUNA GĐRĐS
I. BÜTÇE KAVRAMI VE TARĐHĐ GELĐSĐMĐ ...........................................................................
61
1. Uluslararası Düzeyde.......................................................................................................... 61
2. Türkiye’de .......................................................................................................................... 62
3. Bütçe ile Bazı Yakın Kavramlar Arasındaki Farklılıklar......................................................... 63
4. Bütçenin Đslevleri (Fonksiyonları) ....................................................................................... 64
A. Bütçenin Hukuki Đslevi ................................................................................................. 64
B. Bütçenin Siyasi Đslevi .................................................................................................. 64
C. Bütçenin Đktisadi Đslevi ................................................................................................. 64
II. BÜTÇELEME SĐSTEMLERĐ ................................................................................................ 65
1. Klasik (Geleneksel) Bütçeleme Sistemi .............................................................................. 65
2. Modern (Çağdas) Bütçeleme Sistemi ................................................................................ 66
A. Devri Bütçe .................................................................................................................. 67
B. Telafi Edici Bütçe ......................................................................................................... 67
C. Sıfır Tabanlı Bütçeleme ................................................................................................ 67
D. Program Bütçe ............................................................................................................ 68
E. Performans Bütçe ........................................................................................................ 68
F. Planlama - Programlama – Bütçeleme Sistemi (PPBS) ................................................ 69
3. Klasik Bütçeleme ile PPBS Arasındaki Farklılıklar ............................................................... 70
4. Türkiye Uygulaması ........................................................................................................... 70
III. BÜTÇELEMEDE ĐLKELER (PRENSĐPLER) ..........................................................................
72
1. Genellik Đlkesi ..................................................................................................................... 72
A. Gayrisafi Usul .............................................................................................................. 72
B. Adem-i Tahsis ............................................................................................................. 72
2. Tahsis (Ödenek Ayrılması) Đlkesi ........................................................................................ 73
3. Yıllık Olma Đlkesi ................................................................................................................. 73
4. Açıklık (Alenilik) Đlkesi ........................................................................................................ 74
5. Doğruluk, Samimiyet Đlkesi ................................................................................................ 74
6. Denklik Đlkesi ...................................................................................................................... 75
7. Planlama Đlkesi ................................................................................................................... 75
8. Sorumluluk Đlkesi ................................................................................................................ 75
9. Giderlerin Gelirlerden Önce Olması Đlkesi ............................................................................ 76
10. Birlik (Teklik) Đlkesi ............................................................................................................. 76
IV. BÜTÇENĐN BĐRLĐĞĐ ĐLKESĐNE ĐSTĐSNALAR
(GENEL BÜTÇE DISINDA HAZIRLANAN BÜTÇELER) ....................................................... 77
1. Özel Bütçe .......................................................................................................................... 77
2. Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar Bütçesi...................................................................... 77
3. Konsolide Bütçe ................................................................................................................. 78
4. Sosyal Güvenlik Kurumlarının Bütçesi ................................................................................ 78
5. Yerel Đdareler Bütçeleri ....................................................................................................... 79
6. Kamu Đktisadi Tesebbüsleri (KĐT), Döner Sermaye Đsletmeleri ve
Diğer Kamu Kurumları Bütçeleri ......................................................................................... 80
Dördüncü Bölüm: Okuma Parçası
Osmanlı Đmparatorluğu’nda Bütçe Hakkı veya Tarhuncu Arnavut Ahmet Pasa’nın Dramı ......... 81
Besinci Bölüm
BÜTÇELEME SÜRECĐ
I. MERKEZĐ YÖNETĐM BÜTÇESĐNĐN
HAZIRLANMASI ......................................................... 84
1. Gider Bütçesinin Hazırlanması ........................................................................................... 84
A. Orta Vadeli Program ve Orta Vadeli Mali Plan .............................................................. 84
B. Bütçe Hazırlama Rehberi, Yatırım Programı Hazırlama Rehberi .................................... 85
C. Kamu Kurumlarının Tekliflerini Maliye Bakanlığına ve
Kalkınma Bakanlığına Sunması .................................................................................... 85
2. Gelir Bütçesi ...................................................................................................................... 86
3. Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Tasarısının Ekleri ve TBMM’ye Sunulması ......................... 87
II. BÜTÇENĐN TBMM’DE GÖRÜSÜLMESĐ VE ONAYLANMASI .............................................
88
1. Plan ve Bütçe Komisyonu Görüsmeleri .............................................................................. 88
2. Genel Kurul Görüsmeleri ..................................................................................................... 88
III. BÜTÇENĐN UYGULANMASI ............................................................................................. 89
1. Gelirlerin Toplanması ......................................................................................................... 89
2. Giderlerin Yapılması ........................................................................................................... 90
A. Ödeneklerin Serbest Bırakılması .................................................................................. 90
B. Giderlerin Yapılma Süreci ve Yetkililer .......................................................................... 90
a. Yüklenmeye Girisilmesi (Giderlerin Taahhüdü): Harcama Yetkilisi.......................... 91
b. Ödeneklerin Tahakkuku: Gerçeklestirme Görevlisi ................................................. 92
c. Ödeneklerin Ödeme Emrine (Verile Emrine) Bağlanması:
Gerçeklestirme Görevlisi ve Harcama Yetkilisi ....................................................... 92
d. Ödemenin Gerçeklestirilmesi: Muhasebe Yetkilisi ................................................. 93
3. Ayrılan Ödeneklerin Artırılamaması Kuralı .......................................................................... 94
4. Bütçe Kalemleri Arasında Değisiklik Yapılamaması
(Ödenek Aktarılamaması) Kuralı ......................................................................................... 95
5. Hazine Đslemleri .................................................................................................................. 95
A. Yer Bakımından Hazine Đslemleri .................................................................................. 95
B. Zaman Bakımından Hazine Đslemleri ............................................................................ 95
a. Nakit Đhtiyacı ......................................................................................................... 95
b. Nakit Dengesi-Bütçe Dengesi (Hazine Hesabı-Bütçe Hesabı) ................................ 96
aa. Denk Bütçe Uygulamasının Olduğu Yıllarda Bütçe-Hazine Denkliği .................. 96
bb. Açık Bütçe Uygulamasının Olduğu Yıllarda Bütçe-Hazine Denkliği ................... 97
cc. Hazinenin Borç Yönetimi Görevi .................................................................. 97
6. Bütçe Hesaplarının Kapatılması Usulleri ............................................................................. 97
A. Egzersiz (Hesap Devresi) Usulü .................................................................................... 98
B. Jestiyon Usulü ............................................................................................................. 98
Altıncı Bölüm
BÜTÇENĐN DENETĐMĐ
I. DENETĐME ĐLĐSKĐN TEMEL
ĐLKELER ...............................................................................101
II. ĐDARĐ DENETĐM (ĐÇ
DENETĐM) .......................................................................................102
1. Đç Kontrol ......................................................................................................................... 102
2. Đç Denetim ....................................................................................................................... 103
III. SAYISTAY DENETĐMĐ (DIS
DENETĐM) ...........................................................................104
1. Sayıstay Denetiminin Amacı ............................................................................................ 104
2. Sayıstay Denetimine Tabi Olan Kamu Kurumları............................................................... 105
3. Sayıstayın Organları ve Denetim Đlkeleri ........................................................................... 106
4. Sayıstayın Hukukilik (Düzenlilik) Denetimi (Sayıstayın Yargılama Görevi) ........................ 107
5. Sayıstayın Hazırlamakla Görevli Kılındığı Denetim Raporları
(Sayıstayın Denetleme Görevi)......................................................................................... 109
A. Yargı Raporu .............................................................................................................. 109
B. Mali Denetim Raporu ................................................................................................. 109
C. Performans Denetimi Raporları .................................................................................. 110
D. Dıs Denetim Genel Değerlendirme Raporu (Sayıstay Raporu) .................................... 111
E. Genel Uygunluk Bildirimi ............................................................................................ 112
IV. YASAMA DENETĐMĐ (SĐYASAL
DENETĐM) .....................................................................113
1. Bütçenin Kabul Edilmesi ve Uygulanması Asamasında Denetim ...................................... 113
2. Bütçenin Uygulanmasından Sonra Gerçeklestirilen Denetim ............................................ 114
A. Kesinhesap Kanun Tasarısının Hükümet Tarafından TBMM’ye Sunulması ................. 114
B. TBMM Bütçe ve Plan Komisyonu ve Genel Kurulda Denetim ..................................... 115
Altıncı Bölüm: Okuma Parçası
1) Örtülü Ödenek En Çok Çiller'in Basını Ağrıttı ................................................................ 116
2) Necip Fazıl Kısakürek – Adnan Menderes Örtülü Ödenek Đliskisi .................................. 117
Đkinci Kısım
KAMU MALĐYESĐ II
Yedinci Bölüm
KAMU GELĐRLERĐ
I. DEVLETĐN EGEMENLĐK HAKKINA DAYANARAK
(ZOR YOLUYLA) ELDE ETTĐĞĐ
GELĐRLER ..........................................................................121
1. Vergiler, Harçlar ............................................................................................................... 122
2. Resimler........................................................................................................................... 122
3. Parafiskal Gelirler (Vergi Benzerleri) ................................................................................. 123
4. Serefiyeler, Katılma Payları .............................................................................................. 123
5. Para ve Vergi Cezaları ...................................................................................................... 124
6. Fonlar ............................................................................................................................... 124
7. Para Basma Yolu ile Sağlanan Gelirler (Senyoraj Geliri) ................................................... 124
A. Ekonomik Büyümeye Paralel Ölçüde Para Basılması ................................................. 124
B. Ekonomik Büyümenin Üzerinde Para Basılması ......................................................... 125
II. DEVLETĐN EGEMENLĐK HAKKINA DAYANMADAN ELDE ETTĐĞĐ
GELĐRLER ....................125
1. Mülk Gelirleri.................................................................................................................... 125
2. Tesebbüs Gelirleri ............................................................................................................ 126
3. Borçlanmalar.................................................................................................................... 126
4. Yardım ve Bağıslar ........................................................................................................... 127
5. Paralı Askerlik Gelirleri ..................................................................................................... 127
III. KAMU GELĐRLERĐNĐN
SINIFLANDIRILMASI ...................................................................127
1. Olağan Gelirler - Olağanüstü Gelirler................................................................................. 127
2. Dar Anlamda Kamu Gelirleri, Genis Anlamda Kamu Gelirleri ............................................. 128
3. Türkiye’de Kamu Gelirlerinin Sınıflandırılması ve Büyüklüğü ............................................. 128
A. Vergi Gelirleri ............................................................................................................. 128
B. Faktör Gelirleri ........................................................................................................... 129
a. Tesebbüs Gelirleri ................................................................................................ 129
b. Mülkiyet veya Devlet Patrimuvanı Gelirleri (Sermaye Geliri) ................................ 129
C. Vergi Dısı Normal Gelirler ........................................................................................... 130
D. Sosyal Fonlar ............................................................................................................. 130
E. Özellestirme Gelirleri .................................................................................................. 130
Sekizinci Bölüm
VERGĐ
I. VERGĐ KAVRAMI .............................................................................................................131
1. Vergiyi Açıklayan Görüsler ............................................................................................... 131
2. Tanım ............................................................................................................................... 132
3. Vergileme Đlkeleri (Prensipleri) ......................................................................................... 132
4. Verginin Özellikleri ............................................................................................................ 133
II. VERGĐNĐN KONUSU, MÜKELLEFĐ,
MATRAHI ..................................................................134
1. Vergi Alacaklısı ................................................................................................................ 134
2. Verginin Konusu ............................................................................................................... 134
3. Vergi Mükellefi (Yükümlü), Vergi Sorumlusu .................................................................... 134
A. Kanuni Mükellef, Fiili Mükellef Kavramları .................................................................. 135
B. Vergi Sorumlusu Kavramı .......................................................................................... 136
4. Vergiyi Doğuran Olay ....................................................................................................... 136
5. Verginin Matrahı .............................................................................................................. 136
A. Tanım ........................................................................................................................ 136
B. Matrah Çesitleri ......................................................................................................... 136
a. Değer Esası (Ad Valorem Matrah) ....................................................................... 136
b. Miktar Esası (Spesifik Matrah) ............................................................................ 137
C. Matrah Tespiti Hangi Usullerle Yapılır? ...................................................................... 137
a. Beyan Usulü ........................................................................................................ 137
b. Yapılan Denetimler Sonucunda Bizzat Vergi Đdaresi
Tarafından Matrah Tespiti ................................................................................... 137
c. Dıs Belirtiler (Karine) Usulü .................................................................................. 138
d. Götürü Usul ......................................................................................................... 138
e. Matrah Tespit Usullerinin Değerlendirilmesi ....................................................... 138
III. VERGĐLENDĐRME SÜRECĐ VE VERGĐYE ĐLĐSKĐN DĐĞER
KAVRAMLAR .............................139
1. Verginin Tarhı, Tebliği, Tahakkuku, Tahsili (Vergilendirme Süreci) ................................... 139
2. Verginin Tahsil Yöntemleri ............................................................................................... 139
3. Vergi Muafiyeti, Đstisnaları ve Đndirimleri .......................................................................... 140
4. Verginin Mahsubu, Vergi Đadesi ....................................................................................... 141
5. Verginin Kapitalizasyonu, Verginin Amortismanı .............................................................. 141
6. Uluslararası Vergilendirme Đle Đlgili Kavramlar................................................................... 141
A. Uluslararası Kamu Harcamaları ve Gelirleri ................................................................ 141
B. Uluslararası Đktisadi Rekabet ve Vergi ........................................................................ 142
IV. VERGĐLERĐN SINIFLANDIRILMASI
(TASNĐFĐ) .................................................................143
1. Dolaylı-Dolaysız (Vasıtalı-Vasıtasız) Vergiler Sınıflandırması ............................................. 143
A. Verginin Yansıması Ölçütü ......................................................................................... 143
B. Verginin Tahakkuk Zamanı Ölçütü .............................................................................. 144
C. Dolaylı – Dolaysız Vergiler Ayrımının Değerlendirmesi ............................................... 144
2. Sahsi-Gayrisahsi Vergiler Sınıflandırması ......................................................................... 145
3. Üniter-Sedüler (Genel-Özel) Vergiler Sınıflandırması ......................................................... 145
4. Vergilerin Konularına Göre Yapılan Sınıflandırma .............................................................. 146
Dokuzuncu Bölüm
VERGĐLENDĐRMEDE ADALET
I. VERGĐ ADALETĐNĐ SAĞLAMAYA YÖNELĐK,
ARTAN ORANLI TARĐFELER DISINDAKĐ
UYGULAMALAR ..............................................148
1. Geçim Đndirimi Uygulaması .............................................................................................. 148
2. Ayırma Kuramı Uygulaması.............................................................................................. 148
II. ARTAN ORANLI VERGĐ
TARĐFELERĐ ................................................................................149
1. Sınıf Usulü Artan Oranlılık ................................................................................................ 150
2. Dilim Usulü Artan Oranlılık ............................................................................................... 150
3. Gizli Artan Oranlı Vergi ..................................................................................................... 151
4. Tersine Artan Oranlı (Rici) Vergi ....................................................................................... 151
5. Artan Oranlı Vergi Tarifelerinin Özellikleri ......................................................................... 152
A. Yükseklik Farkı ........................................................................................................... 152
B. Uzunluk Farkı ............................................................................................................. 152
C. Tarife Basamakları ..................................................................................................... 152
D. Artma Oranı ............................................................................................................... 153
E. Ortalama Oran ........................................................................................................... 153
F. Marjinal Oran ............................................................................................................. 153
Onuncu Bölüm
VERGĐYE KARSI TEPKĐ
I. VERGĐLEMEDE SINIR ......................................................................................................155
1. Vergi Yükü, Vergi Baskısı Kavramları (Objektif-Subjektif Vergi Yükü)................................ 155
2. Vergi Kapasitesi Kavramı ................................................................................................. 156
3. Vergi Gayreti Kavramı ...................................................................................................... 157
4. Laffer’e Göre Vergilendirmenin Sınırı ................................................................................ 157
5. Mali Anestezi: Kazı Bağırtmadan Yolmak (!) ..................................................................... 158
II. VERGĐNĐN YANSIMASI ...................................................................................................158
1. Yansıma, Yerlesme Kavramları ......................................................................................... 158
2. Kanuni Yansıma, Fiili Yansıma .......................................................................................... 159
3. Đleriye Doğru Yansıma, Geriye Doğru Yansıma ................................................................. 159
4. Yansımanın Kolaylığı, Zorluğu .......................................................................................... 160
III. VERGĐDEN KAÇINMA, VERGĐ
KAÇAKÇILIĞI....................................................................160
1. Vergiden Kaçınma ............................................................................................................ 160
2. Vergi Kaçakçılığı .............................................................................................................. 161
3. Vergi Kaçakçılığına Karsı “Nereden Buldun” Sorgulaması ................................................ 162
Onuncu Bölüm: Okuma Parçası
Ekonominin Yaklasık Yüzde 32'si Kayıt Dısı ...................................................................................
165
On Birinci Bölüm
GELĐR, HARCAMA VE SERVET VERGĐLERĐ
I. GELĐR ÜZERĐNDEN ALINAN
VERGĐLER ...........................................................................167
1. Gelir Kavramı (Kaynak Kuramına ve Safi Artıs Kuramına Göre Gelir) ................................ 167
A. Kaynak Kuramı ........................................................................................................... 167
B. Safi Artıs Kuramı........................................................................................................ 168
2. Gelir Vergisi Çesitleri ........................................................................................................ 168
A. Üniter Gelir Vergisi (Farklı Gelirleri Birarada Vergileme) ............................................. 168
B. Sedüler Gelir Vergisi (Farklı Gelirleri Ayrı Ayrı Vergileme) .......................................... 169
C. Bilesik Gelir Vergileri (Farklı Gelirleri Hem Ayrı Ayrı
Hem de Birarada Vergileme) ...................................................................................... 169
3. Günümüz Gelir Vergisinin Özellikleri ................................................................................. 169
4. Gelir Üzerinden Alınan Bir Baska Vergi: Kurumlar Vergisi ................................................. 170
5. Gelir Üzerinden Alınan Vergilerin Ekonomiye Etkileri ........................................................ 171
II. HARCAMALAR (GĐDER) ÜZERĐNDEN ALINAN
VERGĐLER ...............................................171
1. Kaldor’un Harcama Vergisi Önerisi ................................................................................... 171
2. Harcamalar Üzerinden Alınan Vergilerin Ekonomiye Etkileri ............................................. 172
3. Harcama Vergilerinin Sınıflandırılması .............................................................................. 172
A. Vergiyi Doğuran Olaya Göre Yapılan Gider Vergileri Sınıflandırması ........................... 172
B. Genel Gider Vergisi - Özel Gider Vergisi ..................................................................... 173
C. Genel Gider Vergileri; Toplu Muamele Vergisi ve
Yayılı Muamele Vergisi Olmak Üzere Đki Gruptur ........................................................ 173
a. Toplu Muamele Vergileri ...................................................................................... 174
b. Yayılı Muamele Vergileri ...................................................................................... 174
4. Katma Değer Vergisi: Sık Uygulanan Bir Yayılı Muamele Vergisi...................................... 175
A. Vergi Sadece Katma Değer Üzerine Uygulanır ........................................................... 175
B. Katma Değer Vergisinin Hesaplanma Sekli ................................................................ 176
C. KDV Matrahının Tespit Sekli (Yatırım Malları Alımında Ödenen
KDV’ler Đndirim Konusu Yapılabilir mi?) ...................................................................... 177
5. Gümrük Vergileri: Bir Diğer Genel Tüketim Vergisi ........................................................... 178
6. Özel Tüketim Vergisi ........................................................................................................ 178
7. Türkiye’de Harcamalar Üzerinden Alınan Vergilerin Sınıflandırılması ................................ 179
III. SERVET ÜZERĐNDEN ALINAN
VERGĐLER ............................................................................ 179
1. Kavram ve Temel Özellikler .............................................................................................. 180
2. Servet Vergilerinin Sınıflandırılması .................................................................................. 180
A. Devamlı ve Geçici Servet Vergileri ............................................................................. 180
B. Genel, Özel Servet Vergileri ........................................................................................ 180
C. Đtibari Servet Vergileri, Gerçek Servet Vergileri .......................................................... 181
3. Türk Vergi Sistemindeki Servet Vergileri .......................................................................... 181
A. Servetin Elde Bulundurulmasından Alınan Vergiler ..................................................... 181
a. Emlak Vergisi ......................................................................................................... 181
b. Motorlu Tasıtlar Vergisi ......................................................................................... 182
B. Servetin Transferinden Alınan Vergi: Veraset ve Đntikal Vergisi .................................... 182
On Birinci Bölüm: Okuma Parçası
1) Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Vergileme Zihniyeti ............................................... 184
2) Varlık Vergisi ................................................................................................................ 185
On Đkinci Bölüm
YEREL ĐDARELER MALĐYESĐ, PARAFĐSKALĐTE
I. YEREL ĐDARELERĐN TANITIMI ........................................................................................187
1. Yerel Đdare Hizmetlerinin Gerekliliği .................................................................................. 187
2. Anayasal Dayanak ........................................................................................................... 188
3. Belediyeler ....................................................................................................................... 188
4. Đl Özel Đdareleri ................................................................................................................. 189
5. Köyler............................................................................................................................... 189
II. YEREL ĐDARELERĐN
GELĐRLERĐ .......................................................................................189
1. Belediyelere ve Đl Özel Đdarelerine Genel Bütçeden Ayrılan Paylar .................................... 189
2. Belediyelerin Öz Gelirleri .................................................................................................. 190
A. Belediye Vergileri ....................................................................................................... 191
B. Belediye Harçları ....................................................................................................... 192
C. Harcamalara Katılma Payları ...................................................................................... 193
3. Đl Özel Đdarelerinin Öz Gelirleri ........................................................................................... 193
4. Köy Đdarelerinin Gelirleri ................................................................................................... 194
III. PARAFĐSKAL GELĐRLER (VERGĐ
BENZERLERĐ) ................................................................195
1. Parafiskal Gelirlerin Özellikleri........................................................................................... 195
2. Sosyal Güvenlik Kurulusları Tarafından Toplanan Parafiskal Gelirler ................................. 195
3. Sosyal Güvenlik Kurumunun Hizmetleri ............................................................................ 196
4. Diğer Parafiskal Kurumlar ve Sandıklar ............................................................................. 196
5. Mesleki Kuruluslar Tarafından Toplanan Parafiskal Gelirler .............................................. 197
On Üçüncü Bölüm
MALĐYE POLĐTĐKASI
I. ÖN BĐLGĐLER ...................................................................................................................199
1. Maliye Politikasına Olan Đhtiyaç ....................................................................................... 199
2. Maliye Politikasının Amaçları ........................................................................................... 200
A. Makro Ekonomik Dengeyi (Đstikrarı) Sağlamak .......................................................... 200
B. Ekonomik Etkinliği Sağlamak ..................................................................................... 201
C. Ekonomik Büyüme ve Kalkınmayı Sağlamak veya Hızlandırmak ................................ 201
D. Diğer .......................................................................................................................... 201
3. Maliye Politikasının Tanımı ............................................................................................. 201
4. Maliye Politikasının Olusmasında Üç Asama ................................................................... 202
II. KLASĐK (PĐYASACI) ĐKTĐSAT ANLAYISINDA MALĐYE
POLĐTĐKASI .................................202
1. Sınırlı Devlet, Tarafsız Maliye ........................................................................................... 202
2. Küçük Bütçe, Denk Bütçe ve Küçük Devlet ...................................................................... 203
III. MODERN ĐKTĐSAT ANLAYISINDA MALĐYE
POLĐTĐKASI .................................................204
1. 1929 Dünya Bunalımı ve Klasik Düsünceye Tepki ............................................................ 204
2. Sorun Arzda Değil Taleptedir ............................................................................................ 204
3. Müdahaleci ve Etkili Devlet .............................................................................................. 205
4. Erdemli-Erdemsiz Mal ve Hizmetler Devlet Müdahalesini Gerektirir.................................. 205
5. Açık Bütçe ....................................................................................................................... 206
6. Fonksiyonel Maliye .......................................................................................................... 206
IV. KLASĐK (GELENEKSEL) DÜSÜNCENĐN YENĐDEN CANLANMASI:
NEOKLASĐKLER (YENĐ LĐBERALLER) ...............................................................................207
V. GÜNÜMÜZ KARMA EKONOMĐ ANLAYISI VE MALĐYE
POLĐTĐKASI .................................208
1. Vergi Politikası ................................................................................................................. 209
2. GiderPolitikası .................................................................................................................. 210
3. Borçlanma Politikası ........................................................................................................ 210
4. Bütçe Politikası ................................................................................................................ 211
5. Otomatik Đstikrar Sağlayıcılar (Stabilizatörler) .................................................................. 211
6. Bazı Somut Maliye Politikası Örnekleri ............................................................................. 212
A. Enflasyon, Deflasyon, Đssizlikle Mücadele .................................................................. 212
B. Stagflasyonla Mücadele ............................................................................................ 213
C. Gelir Dağılımında Adaletin Sağlanması ...................................................................... 214
D. Kalkınmayı Hızlandırmak Đçin ..................................................................................... 214
E. Dıssallıklarla Mücadele .............................................................................................. 214
On Üçüncü Bölüm: Okuma Parçası .......................................................................................216
1) Obama 2016 Đçin 3.99 Trilyon Dolarlık Robin Hood Bütçesini Açıkladı ............................. 216
2) 5. Đktisat Kongresi ............................................................................................................ 218
EKLER
Ek 1 Temel Ekonomik Büyüklükler ........................................................................................ 221
Ek 2 Genel Devlet (Yönetim) Gelirleri, Harcamaları ............................................................... 222
Ek 3 Merkezi Yönetim Bütçesi .............................................................................................. 222
Ek 4 Vergi Yükü .................................................................................................................... 223
Ek 5 Vergi Gelirlerinin Kompozisyonu (100) .......................................................................... 223
Ek 6 %39 Genel Devlet Harcamasının Đdareler Arasında Dağılımı (2013) .............................. 223
Ek 7 Kamu Borç Stoku (1987-2013, Đç ve Dıs Borçlar Toplamı, Milyar $) ............................. 224
Ek 8 Türkiye’nin Dıs Borçları (Milyar $) ................................................................................. 224
Ek 9 Test Soruları ................................................................................................................. 225
Ek 10 Klasik Test Soruları ....................................................................................................... 249
Ek 11 Test Soruları Cevap Anahtarları .................................................................................... 250
Kaynakça ...................................................................................................................................... 251
Kavram Dizini................................................................................................................................ 253
Yazarların Diğer Kitapları ...............................................................................................................
261
SEMALAR VE TABLOLAR LĐSTESĐ
Sema 1 Ulusal Ekonomi ............................................................................................................... 10
Sema 2 Kamu Maliyesi Amaçları ................................................................................................ 11
Sema 3 Bütçeleme Süreci ........................................................................................................... 84
Sema 4 Merkezi Yönetim Bütçesinin Hazırlanması Asamaları ...................................................... 86
Sema 5 Bütçenin Hazırlanması ve Yasalasması ........................................................................... 89
Sema 6 Sayıstayın Geçen Yıla Đliskin Denetim Takvimi .............................................................. 113
Sema 7 Vergi Tarifeleri .............................................................................................................. 149
Sema 8 Artan Oranlı Vergi Tarifeleri ........................................................................................... 152
Sema 9 Katma Değer Vergisi – Özel Tüketim Vergisi ................................................................. 179
Tablo 1 Türkiye Kamu Maliyesinin Kapsamı ................................................................................ 22
Tablo 2 Genel Devlet (Genel Yönetim) Toplam Gelirleri – Harcamaları (% / GSYH) .......................
22
Tablo 3 Faiz ve Yatırım Giderlerinin Merkezi Yönetim Bütçe Harcamaları Đçindeki Payı ...............
38
Tablo 4 Onlu Fonksiyonel Tasnife Göre Genel Yönetim
(Genel Devlet) Bütçe Harcamalarının Dağılımı ................................................................... 40
Tablo 5 Türkiye’de Genel Bütçe Vergi Gelirlerinin Kendi Đçinde Dağılımı ....................................
146