iBN ZiYAD ei-GAYSI redenin girişi, s. lO-ll; Farmer, s. 220). iki kısımdan oluşan eserin birinci kısmın­ da mOsikinin temel unsuru olan ses, ikinci kısımda ise zaman incelenmektedir. eJKdfi'nin Zekeriyya Yusuf tarafından ilmi neşri yapılmıştır (Kah i re 1964) . Z. Şerf:ıu risaleti Jjay b. Yalf?dn. ibn Sina'nın sembolik eserinin şerhidir. Birçok dile çevrilen ve ibn Sinifnın eserinin anlaşılması amacıyla sıkça başvurulan eserin ibn Ezra'ya nisbet edilen i b ranlee tercümesi 1886 yı­ lında David Kaufmann tarafından Berlin'de neşredilmiştir (DİA, XVI, 552). Şerh in çeşitli kütüphanelerde yazma nüshaları vardır (Süleymaniye Ktp., Bağdat! ı Vehbi Efendi, nr. 2023/42; Ayasofya, nr. 2456). Müellifin kaynaklarda ayrıca el-İf.J.tişar min tabi'iyyati'ş-Şifa' ve Kitab fi'n-nefs adlı eserleri zikredilmekte ve diğer baz ı risalelerinin de bulunduğu kaydedilmektedir. BİBLİYOGRAFYA : ibn Zeyle, el-Kafi fi'l-mCısiki (nşr. Zekeriyya Yusuf), Kahire 1964, s. 17; ayrıca bk. neşredenin girişi, s. 2-16; Ali b. Zeyd ei-Beyhakl, Tarif]. u J:ıü­ kema'i'l-İslam (nşr. MemdOh Ha sa n Muhammed). Kahire 1417/1996,s. 115-116; Keş{ü'z­ zunün, 1, 862; H. G. Farmer, A History of Arabian Musle, London 1929, s. 220; H. Corbin, Avicenna and the Visionary Recital (tre. W. R. Trask), Texas 1980, s. 127-132,134, 161, 274; a.mlf.. "İbn Sina'nın Hayy b . Yakzan Risalesi'nin Yazılışı ve Orjinalliği", İslam Felsefesinde Sembolik Hikayeleri: İbn Sfntı-Sühreverdf-A. Gazzalf-N. Rtızf (tre. Derya Örs v.dğr.). istanbul 1997, s. 10-22; ayrıca bk. indeks; A.- M. Goichon, "Ibn Zayla", EJ2 (ing.). lll, 974; Muhammed Ali EbO Reyyan, "İbn Zeyle", Mevsü'atü '1-J:ıaçia­ reti'l-İslamiyye, Arnman 1993, s. 265-266; ilhan Kutluer- Hasan Katipoğlu, "Hay b. Yakzan", DİA, XVI, 552. r:;;ı ıtı TAHSiN GöRGÜN İBN ZİKRİ L (bk. İBN ZEKRI). _j İBN ZİYAn el-ABSi ( ~1~4jı,;,;l) Ebü'l-Hasen Ali b. Ziyad el-Absi et-TCmisi (ö . 183/799) L İmam Malik'in önde gelen talebelerinden. _j Trablusgarp'ta doğdu ve daha sonra Tunus'a yerleşti. Abs kabilesine mensuptur: Arap asıllı olmadığına dair bir rivayet bu kabilenin mevallsinden olabileceğ ini akla getirmekte. soy zincirinde sadece babasının adının kaydedilmesi de bu ihtimali kuwetlendirmektedir. Söz konusu Abs kabilesi. aynı adla anılan birkaç kabileden muhtemelen Gatafan'ın kolu olup Kuzey Afrika fetihleri sırasında bir kısmı bu bölgede yerleşti. Ebu ömer Halid b. Ebu im ran et-Tüclbi et-TOnisi'den ders alan ibn Ziyad ilim tahsili için Hicaz ve lrak'a gitti. Malik b. Enes, Leys b. Sa'd, Süfyan es-Sevri ve ibn Lehla gibi alimlerden hadis dinledi. imam Malik'in el-Muvatta'ı ile Süfyan es-Sevri'nin el-Cami'u'l-kebir ve el-Cami'u 'ş-şa­ gir'ini rivayet etti. ibn Ziyad, imam Malik'in görüşlerini Kuzey Afrika'da tanıta­ rak açıklayan ve esaslarını belirleyen ilk alim dir. Devlet adamlarından uzak duran ve kadılık teklifini reddeden ibn Ziyad, kendisini öğretim faaliyetine verip aralarında Esed b. Furat. SahnGn, EbG Amr Büh!GI b. Raşid el-Kayrevant Musa b. Muaviye es-Sumadıhl. Ebu Semüre Şecere b. lsa el-Meafiri et-TGnisi gibi Maliki mezhebinin Kuzey Afrika'da yayılmasında büyük rol oynayan alimierin bulunduğu birçok talebe yetiştirdi. Özellikle mezhebin en önemli iki temsilcisi SahnGn ve Esed'in yetişmesine büyük katkısı oldu. 183 (799) yılında Tunus'ta vefat etti ve şehrin Türk Pazarı diye anılan mevkiinde defnedildi. Hadis rivayetinde sika, hatız ve emin gibi vasıflarla nitelendirilen ibn Ziyad fı­ kıh alanında da devrinin otoritelerindendi. SahnGn'a göre ifrikıye uleması arasın­ da fıkha hakimiyet ve takva bakımından bir benzeri yoktu. Kayrevan halkı araların­ daki ihtilatlarda ibn Ziyad'ın görüşüne başvururdu. Malik'in usulünü esas almakla birlikte zaman zaman onunkinden farklı bazı görüşleri benimsernesi veya ictihadlarda bulunmasından mezhep taassubuna kapılmadığı anlaşılmaktadır (mesela b k. Muvatta' ü '/-İmam Malik, neşredenin girişi, s. 9-10). ibn Ziyad'ın el-Muvatta' rivayeti. mezhebin ifrikıye'deki iki merkezinden biri olan Tunus'ta ilk nüveyi oluşturmuştur. el-Muvatta' rivayetlerinin ve hatta ifrikıye'de telif edilen kitapların ilki olması muhtemel görülen bu eserin günümüze ulaşan bir parçası, Muhammed eş-Şazell en-Neyfer tarafından tahkik edilerekMuvatta'ü'J-İmdm Malik: Kıt'a minhü birivayeti İbn Ziyad adıyla neşredilmiştir (Tunus 1978; Beyrut 1980, 1981, 1982, 1984). Bu parçada, Yahya b. Yahya ei-Leysi'nin el-Muvatta' rivayetinde "Kitabü'çlOat:ıaya". "Kitabü'ı-Zeba'it:ı ". "Kitabü' ş­ Şayd" ve "Kitabü' l-cA~i~a· başlıkları altın­ da toplanan konulara tekabül eden on beş bab bulunmaktadır. ibn Ziyad'ın rivayeti diğer rivayetlere kıyasla Malik'in görüşle- rine daha çok yer vermekte ve dolayısıy­ la usule dair bazı malumat da ihtiva etmektedir. ibn Ziyad'ın imam Malik'ten dinlediği alışveriş, ni kah ve talak konularına dair hadisleri ihtiva eden ljayrun min zinetih adlı bir eseri daha vardır. Kaynaklarda belirtildiğine göre Sahnun. bu eserin aslının ibn Eşres'e ait olduğunu ve ibn Ziyad tarafından anlam bakımın ­ dan rivayet edildiğini söylemiştir. BİBLİYOGRAFYA : ibn Ziyad ei-Absi, Muvaıta'ü'l-İmam Malik: ~ıt'a minhü bi-rivayet! İbn Ziyad(nşr. Muhammed eş-Şazell en-Neyfer). Beyrut 1984, neşre­ denin girişi, s. 9-83; Ebü'I-Arab, Tabakatü 'ulema'i İ{rfkıyye ve TCınis (nşr. Ali eş-Şabbi - Nuaym Hasan ei-Yafi). Tunus 1985 , s. 220 -223; Ebu Bekir ei-Maliki, Riytızü 'n-nüfüs ( nşr. Beşir el-BekkOş- Muhammed el-ArOsi el-Matvi). Beyrut 1403/1983, 1, 234-237; ibn Abd ülber. el-İn­ tika', Kahire 1350, s. 60; ibn MakOia, el-İkmal, 1, 524; Şirazi, Tabaka.tü'l-fukaha', s. 152; Sem'ani, el-Ensab, lll, 108; Kadi iyaz, Tertfbü '1-medarik, 1, 326-329; ibnü'J-Cevzi, el-Muntazam (Ata). IX, 85; Zehebi, Tarfl].u'l-İslam: sene 181190, s. 304; Safedi, el-Vafi, XXI, 119; ibn Ferhün, ed-Dfbtıcü 'l-mü;:;heb, s. 192-193; ibn Kunfüz, el-Vefeyat ( nşr. Adi 1 N üvey h iz) , Beyrut 1971, s. 145; el-f:lulelü's-sündüsiyye, 1, 692-695, 702; Mahlüf, Şeceretü'n-nür, 1, 60; Sezgin, GAS, 1, 465; Tahir Ahmed ez-Zavi, Tari/:ıu 'l-fet/:ıi'l-'Ara­ bf {f U b ya, Trablusgarp 1972, s. 193-195; Ali Reffi, "İbn Ziyad", DMBİ, lll, 639-640. ~ CENGiZ KALLEK İBN ZİYAD el-GAYSİ (~1 ~4j 0-11 ) Ebü'z-Ziya Abdurrahman b. Abciiikerim b. İbrahim ei-Gaysi ez-Zebidi (ö. 975/1568) L Şafii fakih i. _j 900 yılı Receb ayında (Nisan 1495) Yemen'in Zebld şehrinde doğdu ve orada büyüdü. Büyük dedelerinden Ziyad'a nisbet! e ibn Ziyad diye tanındı. Küçükyaşta Kur'an'ı ezberledikten sonra Muhammed b. Musa ed-Ducai. Ahmed b. Musa edDucaı. Ahmed b. ömer ei-Müzecced ve Ebü'I-Abbas ibnü't-Tayyib et-Tanbezavi'den (et-TabenzavT) fıkıh, Hafız Veclhüddin ibnü'd-Deyba' ve diğer bazı alimlerden tefsir, hadis. siyer. Cemaleddin Yahya Kuteyb'den usul, Muhammed Mufaddal elLihyani'den Arapça okudu. 942 (1536) yılında hacca giden ibn Ziyad, başta Hicaz müftüsü Abdülaziz ezZemzeml olmak üzere Haremeyn alimleriyle f ikir alışverişinde bulundu. Hacası Tanbezavl'nin 948'de (1541) ölümü üzerine fetva makamına getirildi. Zebld'de- 467