24. Ulusal Kimya Kongresi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, 29 Haziran-2 Temmuz 2010, Zonguldak Periferal Konumda Kaliksaren Bağlı Tetraoksaditiya Makrosiklik Grup Taşıyan Yeni Bir Porfirazinin Sentezi, Yapısının Aydınlatılması ve Bazı Metaller İle Ekstraksiyonunun İncelenmesi Nilgün KABAY, Nuray DEMİRAYAK, Korkmaz ALPOĞUZ, Yaşar GÖK Pamukkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 20017, Denizli [email protected] . Makrosiklik tetrapirrol türevleri; pek çok kimyasal yapıda yer alan porfirin türevleri ile yakın analogları olan porfirazin, ftalosiyanin ve tetrabenzoporfirinleri kapsar. Porfirazin sentezinde Linstead tarafından önerilip halen de geçerli olan yöntem maleik asit dinitril türevlerinin mağnezyum alkolatlarla tetramerize olmasıdır[1,2]. Kaliksarenler de tetrapirrol türevleri gibi makrosiklik bileşiklerdir ve crown eter kimyasında olduğu gibi seçimli iyon taşıma özelliği gösterirler. Bu bileşikler; alkali ve toprak alkali metalleri, geçiş metallerini, nötral molekülleri ve amin bileşiklerini host-guest tipi kompleksler şeklinde tutmaktadırlar[3]. Kaliksarenler ile farklı donör atomlar içeren crown eter grupları birleştirildiğinde anyon, katyon ve nötral moleküller için daha uygun kaviteler oluşturulabilinir[4]. HO OH HO O O OH O O O O S N N O S N S S O O O N N N HO S M N S O S N S O O O O O OH HO OH Bu çalışmada, periferalde kaliksaren grupları ve S2O4 donör atomları içeren yeni bir simetrik porfirazin sentezlendi. Bunun için kaliksarenli dinitril bileşiğinin mağnezyum bütoksit varlığında siklotetramerizasyonu ile Mg-porfirazin elde edildi. Bu bileşiğin trifloroasetik asitle muamele edilmesiyle metalsiz porfirazin hazırlandı. Sentezlenen yeni bileşiklerin yapıları; elementel analiz, 1H-NMR, 13C-NMR, IR ve kütle spektrumları alınarak aydınlatıldı. Kaliksarenli dinitril bileşiğinin, Mg-porfirazinin ve metal free porfirazinin çeşitli geçiş metal tuzları ile ekstraksiyonları incelendi. KAYNAKLAR 1. 2. 3. 4. Linstead, R.P.; Whalley, M., J. Chem. Soc., 4839-4846, 1952. Ficken, G.E.; Linstead, R.P., J. Chem. Soc., 4846-4854, 1952. Gutsche, C.D., Royal Society of Chemistry, ‘ Calixarerene Revised ’, Cambridge, 1998. Kabay, N., Söyleyici, S.; Gök, Y., Inorg. Chem. Commun., 12, 304-307, 2009.