tahvil ve bono piyasası işleyiş esasları

Genelge No: 285
Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü
İstanbul, 8 Ağustos 2008
Konu: Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları.
Sayın Üyemiz,
Tahvil ve Bono Piyasası’nda halihazırda hatalı emir girişi sonucu gerçekleşen işlemlerin
iptaline ilişkin uygulanan prosedürün hızlandırılması amacıyla İstanbul Menkul Kıymetler
Borsası Yönetmeliği’nin 23’üncü maddesi ile İMKB Tahvil ve Bono Piyasası
Yönetmeliği’nin 17’nci maddelerinde yapılan değişiklikler 08.08.2008 tarihli Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş, bu nedenle Tahvil ve Bono Piyasası işleyiş
esaslarını düzenleyen 283 nolu Genelge hükümlerinde değişiklik yapılması gereği doğmuştur.
Bu kapsamda İMKB Yönetim Kurulunun 16.07.2008 tarihli toplantısında Tahvil ve Bono
Piyasası işleyiş esaslarını düzenleyen 283 nolu Genelge’nin “2.1 Üye Hatası Sonucu
Gerçekleşen İşlemlerin İptali” başlıklı maddesi yeniden düzenlenmiş ayrıca Genelge’ye
“Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü İşlem İptal Formu” eklenmiştir.
15.04.2008 tarih ve 283 no.lu Genelge, söz konusu değişiklikleri içeren ekteki Genelge’nin
yürürlüğe girmesiyle iptal edilmiştir.
Konu hakkında bilgilerinizi ve gereğini rica ederim.
Saygılarımla,
İSTANBUL
MENKUL KIYMETLER BORSASI
BAŞKANLIĞI
Hüseyin ERKAN
Başkan
Ek: Tahvil ve Bono Piyasası’nın işleyiş esaslarını düzenleyen 285 Nolu Genelge
EAG/GK/OB
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
Genel Esaslar
Genelge No: 285
TAHVİL VE BONO PİYASASI İŞLEYİŞİ
1
GENEL ESASLAR
1.1
İŞLEM GÖREBİLECEK MENKUL KIYMETLER
Tahvil ve Bono Piyasası'nda Yeni Türk Lirası ve Döviz Ödemeli Devlet İç Borçlanma Senetleri,
Gelir Ortaklığı Senetleri, Gayrimenkul Sertifikaları ve Özel Sektör Tahvilleri ile Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ihraç edilen Likidite Senetleri işlem görebilir.
Halka arzı tamamlanan ve Borsa Yönetim Kurulu’nun kararıyla Borsa’da işlem görmesine karar
verilen özel sektör tahvilleri, konuya ilişkin Borsa Günlük Bülteninde yapılacak duyuruyu izleyen
ikinci işgünü işlem görmeye başlar.
1.2
İŞLEM SAATLERİ
Piyasa'da işlemler her gün saat 09.30 ile 17.00 arasında yapılmaktadır. Aynı gün valörlü (RepoTers Repo Pazarında aynı gün başlangıç valörlü) işlemler saat 09.30 -12:00 ile 13:00-14.00
arasında, ileri valörlü (Repo-Ters Repo Pazarı’nda ileri başlangıç valörlü) işlemler ise saat 09.30 12:00 ile 13:00-17:00 arasında yapılmaktadır. Ancak, yatırım fonlarına ait aynı gün valörlü
emirler saat 17.00'ye kadar verilebilmektedir.
Gayrimenkul Sertifikaları Pazarı’nda işlemler saat 09.30 - 12:00 ile 13:00-17:00 arasında
yapılmaktadır.
1.3
EMİRLERİN BORSAYA İLETİLMESİ
Piyasa'da işlem yapan aracı kuruluşların temsilcileri, üye merkez ofisi ve Borsa binasındaki üye
ofisindeki terminaller kanalıyla veya Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü'nü (212) 298 22 22
nolu telefondan arayarak emirlerini iletirler. Telefonla işlem yapan aracı kuruluşun yetkili
temsilcisi, kendisine verilen kodu piyasa eksperlerine söyledikten sonra, işlem yapmak istediği
menkul kıymetin sırasıyla,
1. Tanımını
2. İşlem türünü (alım-satım)
3. Valörünü
4. Müşteri/Fon emri ise hesap kodunu
5. Nominal tutarını
6. Fiyat veya getirisini
7. Emir Tipini bildirir.
Repo-Ters Repo emirlerinde sırasıyla,
1. Menkul kıymet grubu
2. İşlem türünü (Repo/Ters Repo)
3. İşlem başlangıç valörünü
4. İşlem bitiş valörünü
5. Repo oranını
08.08.2008
1
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
Genel Esaslar
6. İşlem tutarını
7. Müşteri/Fon emri ise hesap kodunu
8. Emir Tipini bildirir.
Telefonla yapılan işlemlerde, emir piyasa eksperleri tarafından sisteme girilir ve sistem tarafından
üretilen "emir no"su yetkili temsilciye bildirilir. Temsilci verdiği emirle ilgili yapmak istediği
değişikliklerde kendisine verilen "emir no"sunu eksperlere söylemek zorundadır. Bu nedenle emir
numarası mutlaka dikkatli bir şekilde not edilmelidir.
1.4
EMİRLERİN İŞLEME SOKULMASI
Piyasa'ya iletilen talep ve teklifler üye temsilcileri veya piyasa eksperleri tarafından sisteme girilir.
İlgili pazarlarda yer alan emirler piyasa izleme ekranlarından takip edilir. Ayrıca ilgili Pazarlarda
yer alan emirler içerisinden alımda en yüksek fiyatlı (repo emirlerinde en yüksek oranlı), satımda
en düşük fiyatlı (ters repo emirlerinde en düşük oranlı) emirler bilgi dağıtım firmalarının veri
dağıtım kanalları aracılığıyla anında piyasa katılımcılarına iletilir.
İlgili Pazara iletilen emirler içerisinde en iyi talep veya tekliften işlem olması durumunda sonraki
bekleyen en iyi teklif veya talep otomatik olarak ekrana gelir. Daha kötü oran/fiyatlı emirler
oran/fiyat ve zaman önceliğine göre sistemde yer alır ve derinlik ekranlarından izlenebilir.
Telefonla işlem yapan üyeler istedikleri takdirde, ekranda yer alan en iyi emir dışındaki geçerli
emirleri öğrenebilirler.
Pazarlara iletilen aynı fiyatlı/oranlı emirler ekranlarda birikimli olarak görünür.
1.5
EMİRLERİN GEÇERLİLİĞİ
Aynı gün valörlü emirler (ya da aynı gün başlangıç valörlü repo-ters repo emirleri) saat 14.00'e,
ileri valörlü emirler (ya da ileri başlangıç valörlü repo-ters repo emirleri) 17.00'ye kadar geçerlidir.
Aracı kuruluşlar Piyasa'ya verdikleri emirlerden karşılanmamış olanları istedikleri an iptal
edebilirler veya değiştirebilirler.
1.6
EMİRLERİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ
Emirler, her pazar için bu genelge ile belirlenmiş olan emir eşleşme kurallarına uygun olarak
gerçekleştirilir.
1.7
EMİRLERİN GERÇEKLEŞTİĞİNİN BİLDİRİMİ
Piyasa’da işlem yapan banka ve aracı kurumlar işlem sırasında birbirlerini bilmezler. İşlemin
teyidi ve karşı taraf bilgisi işlem gerçekleştikten sonra üyelere iletilir. Telefonla aktif olarak
yapılan işlemlerde işlemin teyidi ve karşı tarafı üyeye telefonda anında bildirilir.
Repo-ters repo işlemlerine ait bütün kayıtlar Borsa bünyesinde tutulmakta, Sermaye Piyasası
Kurulu’nun 31.07.1992 tarih ve 21301 sayılı Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayınlanan
Seri:V No:7 “ Menkul Kıymetlerin Geri Alma veya Satma Taahhüdü ile Alım Satımı Hakkında
Tebliğ” hükümleri uyarınca taraflara teyit formu gönderilmemektedir.
08.08.2008
2
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
Genel Esaslar
Üye merkez ofisi veya Borsa binasındaki üye ofisindeki terminaller kanalıyla yapılan işlemlere
ilişkin bilgiler ve dökümler üye tarafından sistemden alınır.
1.8
TEŞEKKÜL EDEN FİYATLARIN İLANI
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Tahvil ve Bono Piyasası Yönetmeliği’nin 20. Maddesine
istinaden Piyasada yapılan işlemler sonucunda kayda alınan fiyatlar ve oranlar izleyen işgünü
Borsa bülteninde ilan edilir. Bültenlerde, seansta menkul kıymet ve repo-ters repo vadesi bazında
kayda alınan en düşük, en yüksek ve ağırlıklı ortalama fiyat/oran, işlemiş faiz, takas fiyatı, basit ve
bileşik faizle getiri, işlem hacimleri ve sözleşme sayıları yer alır.
1.9
YETKİ SEVİYELERİ
Tahvil ve Bono Piyasası’nda işlem yapmaya yetkili kuruluşların temsilcileri yetki seviyelerine
bağlı olarak “yönetici temsilci” ve “temsilci” olmak üzere ikiye ayrılır.
Yönetici temsilci, o firma ile ilgili her pazarda/her menkul kıymette işlem yapma ve izleme, diğer
işlemciler tarafından girilen emirleri onaylama ve izleme, tüm emirleri düzeltme ve iptal etme,
pozisyon takip etme ve işlemcilerin yetki seviyelerini belirleme yetkisine sahiptir.
Temsilci ise o firma ile ilgili kendisine işlem yapma yetkisi verilen pazarda/menkul kıymette emir
girme, kendisi tarafından girilmiş olan emirleri düzeltme, iptal etme ve izleme yetkisine sahiptir.
Başlangıç olarak tüm kullanıcılar “yetkili temsilci” olarak belirlenmiştir. Yetki seviyelerinin
ayrıştırılması aracı kuruluşun talebine bağlıdır. Aracı kuruluş tarafından belirlenen yetkili yönetici
ve temsilciler Borsa tarafından sistemde tanımlanır.
Yetki seviyelerinin ayrıştırılmasına ilişkin başlangıç tarihi Borsa Başkanı tarafından belirlenir.
1.10 TEK ÜYENİN TARAF OLDUĞU İŞLEMLER
Tahvil ve Bono Piyasası’nda aracı kuruluş tarafından kendi portföyüne, yatırım fonu/yatırım
ortaklığı hesabına veya müşterileri hesabına iletilen emirlerin yine aynı kuruluş tarafından
karşılanması ile ilgili bekleme süresi 30 saniyedir. Emri ileten aracı kuruluş, iletilen emir başka
bir aracı kuruluş tarafından karşılanmadığı takdirde söz konusu emre karşıt emir girerek işlemi
gerçekleştirebilir. Ancak, emir ekranda göründükten sonra 30 saniye (yarım dakika) geçmeden
aracı kuruluş karşıt emrini Borsa'ya iletemez.
08.08.2008
3
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
2
İşlemlerin İptali
İŞLEMLERİN İPTALİ
2.1 ÜYE HATASI SONUCU GERÇEKLEŞEN İŞLEMLERİN İPTALİ
Üye hatası sonucunda gerçekleşen işlemler prensip olarak iptal edilmez. Ancak alıcı ve satıcı
üyeler tarafından yazılı olarak onaylanan ve Borsa tarafından kabul edilebilir bir gerekçeye
dayanan iptal talepleri değerlendirilerek işlem iptali yapılabilir. Bu değerlendirmede kabul
edilebilecek gerekçeler aşağıda sıralanmıştır.
a) Sehven alış /repo emri yerine satış/ters repo emri veya satış/ters repo emri yerine alış/repo
emri girmek ,
b) Emir girerken fiyat/getiri, repo oranı veya miktar girişlerinde maddi hata yapmak,
c) Portföyünde veya müşterisinde olmayan kıymeti sehven satmak,
d) Yatırım fonu adına yetkisiz repo işlemi yapmış olmak
Yukarıdaki gerekçelerden en az biri nedeniyle iptal talebinde bulunan ve işlem veya
işlemlerin karşı taraflarının yazılı onaylarını alan üyenin işlem/leri, kendi talebi ve karşı
üyelerin onaylarının Borsaya yazılı olarak iletilmesini takiben hazırlanacak olan ve bir
örneği EK-1’de verilen “İşlem İptal Formu” kullanılarak Tahvil ve Bono Piyasası
Yönetmeliği’nin 17’inci maddesi hükümleri uyarınca Tahvil ve Bono Piyasası Müdürü
tarafından iptal edilebilir. "İşlem İptal Formu" taraflara faks yoluyla gönderilir.
2.2
EKSPER HATASI SONUCU GERÇEKLEŞEN İŞLEMLERİN İPTALİ
Hatalı işlemlere itiraz süresi, işlem teyidinin üyeye iletilmesinden itibaren 15 dakikadır. Üyeler
itirazlarını Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü’ne yukarıda belirtilen süre içerisinde telefonla
iletmelerini takiben en geç 15 dakika içinde yazılı olarak da fakslarlar.
Yapılan itirazlar Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü tarafından aşağıdaki esaslar göz önünde
bulundurularak değerlendirilir.
1. Üyelerin iletişim araçlarında meydana gelen teknik arızalar veya bildirimi yapılmayan
değişiklikler (faks numarası... v.b.) itirazlarda dikkate alınmaz.
2. Üye temsilcileri tarafından Tahvil ve Bono Piyasası’na iletilen emirler piyasa eksperi tarafından
tekrar edilip üye temsilcisinin onayı alındıktan sonra sisteme girilmektedir. Eksper tarafından
yapılan tekrarda herhangi bir hata yapılmış ise üye temsilcilerinin anında düzeltmeleri
gerekmektedir. Aksi takdirde, yanlış yapılmış tekrarın üye temsilcisi tarafından onaylanması söz
konusu olur ve işleme itiraz kabul edilmeyerek işlem geçerli sayılır.
Yukarıda belirtilen eksper tekrarı işlemlerin yoğunluğu nedeniyle yapılamadığı takdirde, üye
temsilcisinin ilettiği emir geçerli olup itirazın değerlendirilmesinde esas olarak alınır.
3. İşlemin sadece eksper hatası sonucu gerçekleşmiş olması esastır. Bunun tespitinde telefon
kayıtları ile Borsa bilgisayar sistemindeki bilgiler esas alınır.
4. İtirazın geçerli bulunması halinde işlem iptal edilerek, bu durum taraflara teyid edilir.
Üyenin/üyelerin iptal edilen işleme ilişkin telafi edici işlem talepleri olması halinde, telafi edici
işlem Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü tarafından, hakkaniyet ve piyasa kuralları çerçevesinde
ilgili kuruluşlar ile koordineli olarak sonuçlandırılır.
08.08.2008
4
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
İşlemlerin İptali
5. Bu işlemlerin öncelikle Tahvil ve Bono Piyasası’nda söz konusu üye/ler adına aynı gün valörlü
işlemlerin gerçekleştirilme saatleri içerisinde yaptırılmasına çalışılır. Emirler eksper tarafından
sisteme girilir ve alım-satım işlemleri gerçekleştirilir.
Aynı gün valörlü işlemlerin gerçekleştirilme saatinden sonra yapılacak telafi edici işlemlerde,
14:00 sonrası aynı gün valörlü yatırım fonu işlemlerindeki esaslar uygulanır.
6. Üyenin/üyelerin alınan karara itiraz hakkı saklı olup, itirazlar işlem iptalini takiben en geç 1 iş
günü içinde Borsa Başkanlığı’na yazılı olarak yapılır.
7. Eksper hatası nedeniyle farklı üye adına gerçekleştirilmiş işlemler için telafi edici işlem
yapılmaz, sadece üye kodu değişikliği yapılarak işlem sonuçlandırılır.
2.2.1 Mağduriyetin Oluşması
Mağduriyet, eksper hatası sonucu yanlış olarak gerçekleşen işlemin iptal edilerek, Tahvil ve Bono
Piyasası Müdürlüğü tarafından yukarıda belirtilen esaslar doğrultusunda telafi edici işlemin
yapılması halinde, üyenin iptal edilen işlemindeki koşullar ile Tahvil ve Bono Piyasası
Müdürlüğü’nün gerçekleştirdiği işlem/işlemlerin koşulları arasında varsa, üye aleyhine oluşan
farktır.
Telafi edici işlem talebinde bulunmayan üye, herhangi bir mağduriyet ve hak iddiasında
bulunamaz.
2.2.2 Tazmin Edilecek Tutar
Verilmiş emirdeki koşullarla, daha sonra gerçekleşen telafi edici işlem/lerdeki koşullar arasında
varsa üye aleyhine oluşmuş olan fark yani mağduriyet miktarı tazmine konu tutarın bazını
oluşturur. Ancak, işlem başına her bir üyeye ödenecek tutar her durumda 100 YTL’yi geçemez.
Mağduriyet tutarı 100 YTL’yi aştığı takdirde konu olay bazında Borsa Yönetim Kurulu’nca
değerlendirilir.
Tazmine konu tutar ancak üyenin Borsa’ya ibraname vermesinden sonra kendisine ödenir.
Ödemeler üyelerin T. İş Bankası A.Ş. Borsa Şubesi nezdindeki hesaplarına yapılır.
08.08.2008
5
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
3
Piyasa İzleme Bilgileri
PİYASA İZLEME BİLGİLERİ
Otomatik Alım Satım Sisteminde Yer Alan Bilgiler
Alan Adı
Açıklama
Veri Yayınına Dahil Olan
Bilgiler
Veri Dağıtım
√
Valör 2
İlgili satırdaki emirlerin valörü- Repo işlemlerinde başlangıç
valörü
İlgili satırdaki repo emirlerinin bitiş valörü
Tanım
Menkul kıymetin tanımı.
√
VKG/Repo
Süresi
Kesin alım-satım işlemlerinde vadeye kalan gün sayısı,
repo işlemlerinde repo süresi.
√
Alış Derinliği
(Toplam)
İlgili menkul kıymet / vadede ilgili valör tarihi için
bekleyen tüm alım emirlerinin toplam miktarı
Valör 1
Alış Derinliği
Alış /Repo
İlgili menkul kıymet / vadede ilgili valör tarihi için
bekleyen en iyi fiyat/oranlı alım emrinin/emirlerinin toplam
miktarı
İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi
alış emrinin fiyatı/repo emirlerinde oranı.
√
√
√
Alış Getirisi
Alış emrinin getirisi ( KES Pazarı emirleri için )
√
Satış Getirisi
Satış emrinin getirisi ( KES Pazarı emirleri için )
√
Satış/Ters Repo
İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi
satış emrinin fiyatı/ters repo emirlerinde oranı.
√
Satış Derinliği
İlgili menkul kıymet / vadede ilgili valör tarihi için bekleyen
en iyi fiyat/oranlı satım emrinin/emirlerinin toplam miktarı
√
Satış Derinliği
(Toplam)
İlgili menkul kıymet / vadede ilgili valör tarihi için
bekleyen tüm satım emirlerinin toplam miktarı
Son Getiri
İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin getirisi ( KES
Pazarı işlemleri için )
√
Son Fiyat/Oran
İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin fiyatı. Repo
işlemlerinde oran.
√
KES’te en son gerçekleşen işlemin basit getirisinin, bir
önceki işlem gününün ağırlıklı ortalama basit getirisine göre
net değişimi
KES’te en son gerçekleşen işlemin bileşik getirisinin bir
Yüzde Değişim önceki Işlem gününün ağırlıklı ortalama bileşik getirisine göre
% değişimi
Son İşlem
İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin miktarı
Miktarı
Son İşlem
İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin YTL tutarı
Tutarı
(KES Işlemleri için FiyatxMiktar)
Değişim
√
√
√
√
Reel Faiz
Özellik arzeden belirli menkul kıymetler için (TÜFE..)
enflasyondan arındırılmış yıllık reel getiri.
√
En Yüksek
Fiyat/Oran
İlgili valör tarihi için gün içerisinde gerçekleşen en yüksek
Fiyat/repo işlemleri için oran.
√
En Düşük
Fiyat/Oran
İlgili valör tarihi için gün içerisinde gerçekleşen en düşük
Fiyat/repo işlemleri için oran.
√
08.08.2008
6
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
Piyasa İzleme Bilgileri
En Yüksek
Getiri
İlgili valör tarihi için gün içerisinde gerçekleşen en yüksek
getiri (KES Pazarı işlemleri için )
√
En Düşük
Getiri
İlgili valör tarihi için gün içerisinde gerçekleşen en düşük
getiri (KES Pazarı işlemleri için )
√
Ağırlıklı Ort.
Getiri
İlgili valör tarihi için gün içinde gerçekleşen işlemlerin
ağırlıklı ortalama getirisi. ( KES Pazarı işlemleri için )
√
Ağr. Ort.
Fiyat/Oran
İlgili valör tarihi için gün içinde gerçekleşen işlemlerin
ağırlıklı ortalama fiyatı/repo işlemlerinde oran.
√
İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin bileşik getirisi.
(KES Pazarı işlemleri için)
Bir önceki işlem gününde gerçekleşen (eğer varsa) işlemlerin
Önceki Ağırlıklı
Ort. Bileşik Getiri ağırlıklı ortalama bileşik getirisi
Ağırlıklı Ort.
İlgili valör tarihi için gün içinde gerçekleşen işlemlerin
Bileşik Getiri
ağırlıklı Ortalama bileşik getirisi.
Bugünkü
İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için gün içinde
Miktar
gerçekleşen toplam işlem miktarı.
√
Bugünkü İşlem
Hacmi
√
Bileşik Getiri
√
√
Toplam Emir
Sayısı
Açık Emir
Sayısı
İlgili menkul kıymette/ilgili valör tarihi için gün içinde
gerçekleşen YTL işlem hacmi tutarı.
İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için gerçekleşen işlem
adedi
İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için verilen toplam emir
sayısı
İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen açık
emirlerin toplam adedi
Birikimli
Miktar
Kıymetin işlem görmeye başladığı tarihten itibaren
gerçekleşen toplam işlem miktarı.
Birikimli İşlem
Hacmi
Kıymetin işlem görmeye başladığı tarihten itibaren
gerçekleşen toplam YTL işlem hacmi tutarı.
Alış Emri
Sayısı
İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen alım
Emirlerinin toplam adedi
Satış Emri
Sayısı
İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen satım
Emirlerinin toplam adedi
Önceki Seans
Bir önceki işlem günü tarihi.
√
Önceki Getiri
Bir önceki işlem gününde gerçekleşen son işlemin getirisi.
√
Önceki Fiyat
Önceki Ort.
Getiri
Önceki Ort.
Fiyat
Son İşlem Saati
Seans
Bir önceki işlem gününde gerçekleşen son işlemin fiyatı.
Bir önceki işlem gününde gerçekleşen (eğer varsa) işlemlerin
ağırlıklı ortalama getirisi.
√
İşlem Sayısı
Bir önceki işlem gününde gerçekleşen ağırlıklı ortalama fiyat
Notlar
Gerçekleşen son işlemin saati Saat:Dakika:Saniye
İlgili menkul kıymette işlemlerin gerçekleştiği seans.
Menkul kıymetin işlem gördüğü pazar. İlgili satırdaki menkul
kıymette/vadede bulunan en iyi alım/satım emirlerinin geçerli
olduğu pazar.
Menkul kıymetin türü. ( Devlet tahvili, hazine bonosu grup
Kodu S, Repo gibi..)
Kıymetin birim nominal değerleme tutarı
(100 YTL )
Menkul kıymetin işlem görme durumu. A:aktif,D:
durdurulmuş
İlgili menkul kıymetin tanımına ait açıklama
Enflasyon
Katsayısı
Özellik arzeden belirli menkul kıymetler için (TÜFE..) fiyat
hesaplamasında kullanılan enflasyon katsayısı.
Pazar
Tür,Estrüman
İtibari Değer
Durum
08.08.2008
√
√
7
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
Kupon Faizi
İşlemiş Faiz
Son İşlem
Takas Fiyatı
Alış Takas
Fiyatı
Satış Takas
Fiyatı
08.08.2008
Kuponlu menkul kıymetlerde ödenecek ilk kupon faizi (%,
dönemsel)
Dönemsel kupon faizinin; ilk kupon döneminde ihraç
tarihinden, diğer kupon dönemlerinde son kupon ödeme
tarihinden valör tarihine kadar geçen gün sayısına isabet eden
tutarı
Piyasa İzleme Bilgileri
√
İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin takas fiyatı
√
İlgili menkul kıymette, ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi
alış emrinin takas fiyatı
İlgili menkul kıymette, ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi
satış emrinin takas fiyatı
√
√
8
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
4
4.1
Kesin Alım Satım Pazarı
PAZARLARIN İŞLEYİŞİ
KESİN ALIM SATIM PAZARI
4.1.1 Amaç
Sabit getirili menkul kıymetlerin şeffaf ve rekabete açık bir ortamda işlem görmelerini sağlayarak
bu menkul kıymetlerin likiditesini artırmak, enformasyon akışını hızlandırmak amacıyla
kurulmuştur.
4.1.2 Pazarın İşleyişi
Sabit getirili menkul kıymetlerin aynı gün veya ileri valörlü olarak doğrudan alım/doğrudan satım
işlemlerinin yapıldığı pazardır.
Kabul edilebilir en az ve en fazla ileri valör tarihi menkul kıymet türü bazında Borsa Yönetim
Kurulu tarafından belirlenir. Üye kodu piyasa ekranlarında ve sorgu ekranlarında gösterilmez.
İşlem gerçekleştiren taraflara, işlem gerçekleşmesini takiben, işlem bilgileri ile birlikte karşı üye
bilgisi de verilir. Üye merkez ofislerinde müşteri bazında emir girme ve yine müşteri bazında
borç-alacak takibi yapılabilir. Bu tip işlemlerde adına işlem yapılacak müşteri hesap kodları ile
müşteri kimlik bilgileri işlemlere başlanmasından en az bir gün önce Tahvil ve Bono Piyasası
Müdürlüğü’ne iletilmelidir.
En iyi alım/satım emirleri ve son işleme ait fiyat/getiri/nominal tutar bilgileri piyasa ekranlarında
eşanlı olarak gösterilir. Eşanlı olarak piyasa bazında, emir bazında ve işlem bazında sorgulama
yapılır ve pozisyon bilgisi alınabilir. Pazar izleme ekranlarından en iyi talep ve teklifler ile birlikte
emir ve fiyat bazında derinlik bilgisine de ulaşılabilir.
Yönetim Kurulu tarafından belirlenen menkul kıymetlerde emir büyüklüğü bazında Küçük
Emirler veya Normal Emirler Pazar’ında işlem yapılır.
4.1.3 Bu Pazarda İşlem Görecek Menkul Kıymetler
Pazar’da Yeni Türk Lirası ve döviz ödemeli Devlet İç Borçlanma Senetleri, Gelir Ortaklığı
Senetleri, Gayrimenkul Sertifikaları ve Özel Sektör Tahvilleri ile Türkiye Cumhuriyet Merkez
Bankası tarafından ihraç edilen Likidite Senetleri işlem görebilir.
4.1.4 Emir Tipleri
Limitli Emir: Limitli emirler fiyat/getiri ve nominal tutar belirtilerek, minimum emir
büyüklüğünün katları şeklinde verilir. Emrin gerçekleşmeden kalan kısmı pasif olarak bekler.
Piyasa Emri: Bu tür emirlerde fiyat/getiri belirtilmez. Minimum emir büyüklüğünün katları
şeklinde verilen emir pasif emirlerle kısmi veya tamamen karşılaşır, emrin gerçekleşmeden kalan
kısmı iptal edilir.
4.1.4.1
Özel Koşullu Emirler
Yukarıdaki emir tipleri ile birlikte kullanılmak üzere aşağıdaki özel koşullu emirler de verilebilir.
Kalanı İptal Et Emri: Kısmen gerçekleşme koşulu ile verilen aktif emir tipidir. Emir girildiği anda
bekleyen karşıt emirler ile eşleşir, gerçekleşmeyen kısmı otomatik olarak iptal edilir. “Limitli
Emir” veya “Piyasa Emri” şeklinde verilebilir.
08.08.2008
9
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
Kesin Alım Satım Pazarı
Gerçekleşmezse İptal Et Emri: Tamamı gerçekleşme koşulu ile verilen aktif emir tipidir. Emir
girilir girilmez bu koşul sağlanmadığı takdirde iptal edilir. “Limitli Emir” veya “Piyasa Emri”
şeklinde verilebilir.
4.1.5 Emir Geçerlilik Süreleri
Emirler verildikleri gün itibarıyla geçerlidir. Aynı gün valörlü tüm emirler gerçekleşmediği
takdirde saat 14:00’da, ileri valörlü olanlar Pazar kapanış saatinde iptal edilir.
4.1.6 Emir Büyüklükleri
Emirler işleme konu menkul kıymetin nominal değerleri itibarıyla minimum emir büyüklüğü ve
katları şeklinde iletilir. Yürürlükteki minimum ve maksimum nominal emir büyüklükleri aşağıdaki
gibidir:
Normal Emirler Pazarı
Küçük Emirler Pazarı
Minimum
Maksimum
Minimum
100.000
10.000.000
1.000
99.000
10.000
1.000.000
-------
-------
100.000
10.000.000
1.000
99.000
Özel Sektör Tahvili (YTL)
1.000
100.000
-------
-------
ÖST (USD / EUR)
1.000
100.000
-------
-------
GOS (USD / EUR)
1.000
100.000
-------
-------
100.000
10.000.000
-------
-------
DİBS (YTL)
DİBS (USD / EUR)
TCMB Likidite Senetleri (YTL)
GOS (YTL)
Maksimum
4.1.7 Valör
Pazar’da emirler aynı gün veya ileri valörlü olabilir. Valör süresi; Pazar’da yapılacak devlet tahvili
ve hazine bonosu işlemlerinde en fazla 90 gün, işlem gören diğer menkul kıymetlerde ise en fazla
7 gündür. Temiz fiyat üzerinden işlem gören değişken faizli tahvillerin kupon faizi henüz
belirlenmemiş kupon dönemlerine ve enflasyon katkısız temiz fiyat üzerinden işlem gören
TÜFE’ye endeksli tahvillerin referans endeks ilan edilmemiş dönemlerine ait valörlü emir
iletilemez.
4.1.8 Fiyat Tabanı
Alım satım emirleri menkul kıymetlerin ihraç edildiği para birimleri cinsinden 100 birim fiyat
tabanı esas alınarak iletilir.
4.1.9 Fiyat Tipleri
Menkul kıymetin işlemiş faizi içermeyen fiyatı temiz fiyat, işlemiş faizi içeren fiyatı ise kirli fiyat
olarak adlandırılır. İşlemiş faiz dönemsel kupon faizinin; ilk kupon döneminde ihraç tarihinden,
diğer kupon dönemlerinde son kupon ödeme tarihinden valör tarihine kadar geçen gün sayısına
isabet eden tutarıdır. Takas fiyatı ise işlemin takas tutarının hesaplanmasında kullanılan fiyat olup
enflasyona endeksli Devlet Tahvilleri için enflasyon katkısı dikkate alınarak hesaplanır. Diğer
menkul kıymetler için kirli fiyata eşittir.
08.08.2008
10
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
Kesin Alım Satım Pazarı
4.1.10 Emir Giriş Yöntemleri
Emirler her bir menkul kıymet için İMKB tarafından belirlenen tek bir fiyat tipi veya getiri
üzerinden iletilir.
a) Basit getiri üzerinden emir iletilen menkul kıymetler;
İskontolu olarak ihraç edilen YTL/Döviz ödemeli Hazine Bonoları, Devlet Tahvilleri, TCMB
likidite senetleri ve kuponlu tahvillerin (TÜFE’ye endeksli tahviller hariç) ayrıştırılmış anaparaları
b) Temiz fiyat üzerinden emir iletilen menkul kıymetler;
YTL/Döviz ödemeli sabit faizli tahviller ve ilk kupon faiz oranı sabitlenmiş YTL ödemeli
değişken faizli tahviller (Hazine tarafından Şubat 2007’de ihracına başlanan TÜFE’ye endeksli
Devlet tahvilleri için enflasyon katkısı hariç temiz fiyat kullanılır.)
c) Kirli fiyat üzerinden emir iletilen menkul kıymetler;
Kuponlu tahvillerin ayrıştırılmış kuponları, ilk kupon faizi de sabit olmayan değişken faizli
tahviller ve döviz cinsi değişken faizli tahviller (Hazine tarafından Şubat 2007’de ihracına
başlanan TÜFE’ye endeksli Devlet tahvillerinin ayrıştırılmış kupon ve anaparaları için enflasyon
katkısı hariç kirli fiyat kullanılır.)
Alım satım sisteminde ve bültenlerde yer alan fiyat alanı, menkul kıymetin emir giriş yöntemine
göre temiz veya kirli fiyatı ifade eder. Her menkul kıymet için fiyat alanının yanısıra takas fiyatı
ve varsa işlemiş faiz de ilan edilir.
4.1.11 Fiyat ve Getiri Adımları
Pazar’da temiz veya kirli fiyat üzerinden iletilen emirlerde 0.001 YTL, getiri üzerinden iletilen
emirlerde ise % 0.01’lik adım uygulanır.
4.1.12 Emir Değişikliği
Piyasa'ya iletilen emirlerden karşılanmamış
karşılanmadan kalan kısımları değiştirilebilir.
olanlar
ile
kısmen
karşılanmış emirlerin
Emrin fiyatı/getirisindeki değişiklik, nominal tutarındaki artış ve işlem hesap sahibinin değişimi
zaman önceliğinin kaybedilmesine neden olurken, temsilci referansı ile nominal tutarın azaltılması
emrin önceliğinin kaybedilmesi sonucunu doğurmaz.
4.1.13 Emir İptali
Piyasa'ya iletilen emirlerden karşılanmamış
karşılanmadan kalan kısımları iptal edilebilir.
olanlar
ile
kısmen
karşılanmış emirlerin
4.1.14 Emir Eşleşme Kuralları
Pazar’da emirler “çok fiyat-sürekli müzayede” yöntemiyle eşleşmektedir.Kesin Alım-Satım
Pazar'ında iki karşıt emrin eşleşmesi, alımda en yüksek fiyatlı, satımda en düşük fiyatlı emirlere
öncelik verilerek sağlanır. Aynı fiyatlı emirlerde zaman önceliği uygulanır.
Fiyat eşitliği olan emirlerin gerçekleşmesinin yanısıra, var olan alış emrinin fiyatından daha düşük
fiyatlı satış emri geldiğinde veya var olan satış emrinin fiyatından daha yüksek fiyatlı alış emri
geldiğinde de iki karşıt emrin eşleşmesi mümkündür. Fiyat eşitliğinin olmadığı durumda, sistemde
öncelikle varolan emrin fiyatı işlem fiyatıdır.
08.08.2008
11
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
Kesin Alım Satım Pazarı
4.1.15 Döviz Ödemeli Devlet İç Borçlanma Senetleri İşlemlerine İlişkin Özel Hükümler
4.1.15.1 İşlem Valörü
Döviz ödemeli devlet iç borçlanma senetlerinin alım satım işlemleri en az üç işgünü en fazla
doksan gün valörle yapılabilir.
4.1.15.2 Para Birimi
Döviz ödemeli tahvillere ait alım-satım emirleri menkul kıymetin ihraç edildiği döviz cinsi
üzerinden verilir. Dolar cinsinden ihraç edilen tahvillerde emirler 100 Amerikan Doları, Euro
cinsinden ihraç edilen tahvillerde 100 Euro üzerinden fiyatlandırılır.
4.1.15.3 Piyasa Dışı İşlemler
Borsa üyesi aracı kuruluşların T.C. Merkez Bankası ve müşteri ile gerçekleştirdikleri işlemler
dışındaki kendi aralarında yapılan döviz ödemeli tahvillere ait tüm kesin alım satım işlemlerini
Tahvil ve Bono Piyasası’nda gerçekleştirmeleri zorunludur.
4.1.16 Gayrimenkul Sertifikalarının İşlemlerine İlişkin Özel Hükümler
4.1.16.1 Baz Fiyat
Tahvil ve Bono Piyasası’nda işlem gören tahvil ve bonolardan farklı olarak Gayrimenkul
Sertifikaları Pazarı’nda işlem görecek sertifikalar için baz fiyat tespit edilir. Baz fiyat,
gayrimenkul sertifikasının en son işlem gününde gerçekleşen işlemlerin ağırlıklı ortalama fiyatıdır.
Baz fiyat tespitinde kendinden kendine işlemler gözönüne alınmaz. Baz fiyat teşkil edecek işlem
gerçekleşmemesi durumunda ise, bir önceki baz fiyat esas alınır.
4.1.16.2 Fiyat Aralığı
Tahvil ve Bono Piyasası’nda işlem gören tahvil ve bonolardan farklı olarak, Gayrimenkul
Sertifikaları Pazarı’na iletilecek emirlerin fiyatlarında alt ve üst fiyat limiti uygulaması yapılır.
Buna göre Yönetim Kurulu Gayrimenkul Sertifikaları Pazarı’nda uygulanacak fiyat aralığını, baz
fiyatın ±%5’i olarak belirlemiştir. Gerektiğinde Borsa Yönetim Kurulu kararı ile fiyat aralığı
değiştirilebilir.
4.1.16.3 Fiyat Adımı
Tahvil ve Bono Piyasası’nda işlem gören tahvil ve bonolardan farklı olarak Gayrimenkul
Sertifikaları Pazarı’na iletilen emirlerde fiyat adımı uygulanır. Fiyat adımı, her sertifika için bir
defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat değişimidir. Fiyat adımları Borsa Yönetim Kurulu’nca
belirlenir ve ilan edilir.
4.1.16.4 Sertifika Tanımı
Gayrimenkul Sertifikaları Pazarı’nda işlem gören sertifikalar;
• Asli edim bitiş tarihi
• Sertifikaya konu proje kodu
• İhraççı kodu ile tanımlanır.
08.08.2008
12
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
4.2
Repo-Ters Repo Pazarı
REPO TERS REPO PAZARI
4.2.1 Amaç
Sabit getirili menkul kıymetlerin geri alım vaadi ile satım ve geri satım vaadi ile alımını organize
piyasa koşulları içinde güvenli bir şekilde gerçekleştirmek amacıyla açılmıştır.
4.2.2 Pazarın İşleyişi
Bu pazarda devlet tahvilleri ve hazine bonoları ile TCMB likidite senetlerinin geri alım vaadi ile
satım ve geri satım vaadi ile alım işlemleri yapılır. Üye kodu piyasa ekranlarında ve sorgu
ekranlarında gösterilmez. İşlem gerçekleştiren taraflara, işlem gerçekleşmesini takiben, işlem
bilgileri ile birlikte karşı üye bilgisi de verilir.
Pazar’da aynı gün ve ileri başlangıç valörlü işlemler yapılabilir.
Tutar, repo oranı, başlangıç ve bitiş valörleri ile işlem yapılmak istenen menkul kıymet cinsi (repo
işlemleri için teslim edilecek, ters repo işlemleri için teslim alınacak) belirtilerek iletilen repo ve
ters repo emirleri oran ve zaman önceliğine göre sistemde sıraya konulur. Repo emirleri arasında
en yüksek, ters repo emirleri arasında en düşük oranlı olanlar önceliklidir.
İşlem gerçekleştikten sonra repo yapan taraf emir girişi sırasında belirttiği koda ait menkul
kıymetlerden en fazla beş değişik vadede olmak üzere bildirimini yapar. Bu bildirim sırasında,
Borsa tarafından her gün ilan edilen fiyatlar üzerinden, toplam tutarı repo işleminin anapara ve
faiz tutarının belli bir yüzdesinden az olmamak kaydıyla uygun nitelikteki menkul kıymetler
bildirilir. Bu yüzde şu an için %97 olup faiz oranlarındaki dalgalanmalara bağlı olarak gün içinde
değiştirilebilir.
Bildirilen menkul kıymetler başlangıç valöründe Takasbank’a teslim edilerek takas yükümlülüğü
yerine getirilir. Bu menkul kıymetler ters repo yapan üye adına bitiş valörüne kadar bloke
saklamada tutulur. Bu menkul kıymetler ilk repo/ters repo işleminin vadesi içinde kalmak
koşuluyla ters repo yapan üye tarafından başka repo işlemlerinde kullanılabilir.
En iyi repo/ters repo emirleri ve gerçekleşen son işleme ait oran/tutar bilgileri piyasa ekranlarında
eşanlı olarak gösterilir. Eşanlı olarak, emir bazında ve gerçekleşen işlem bazında sorgulama
yapılır ve pozisyon bilgisi alınır. Pazar izleme ekranlarından en iyi talep ve teklifler ile birlikte
emir ve fiyat bazında derinlik bilgisine de ulaşılabilir.
Yönetim Kurulu tarafından belirlenen menkul kıymetlerde emir büyüklüğü bazında Küçük
Emirler veya Normal Emirler Pazar’ında işlem yapılır.
4.2.3 Bu Pazarda İşlem Görecek Menkul Kıymetler
Bu pazarda özelliklerine göre gruplandırılmış menkul kıymetler üzerinde işlem yapılır. Emir girişi
sırasında repo karşılığı teslim edilmek istenen ya da ters repo işlemi karşılığı teslim alınmak
istenen menkul kıymet grubu belirtilir ancak menkul kıymet belirtme imkanı yoktur.
İlk aşamada bu menkul kıymet grupları ve içerecekleri menkul kıymetler aşağıdaki gibi
belirlenmiştir:
S: YTL ödemeli devlet iç borçlanma senetleri ve TCMB likidite senetleri
K: Döviz ödemeli devlet iç borçlanma senetleri
08.08.2008
13
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
Repo-Ters Repo Pazarı
Yönetim Kurulu bu grupların sayısını ve gruba dahil edilen menkul kıymetlerin özelliklerini
değiştirebilir.
4.2.4 Emir Tipleri
Limitli Emir: Bu tür emirler oran ve repo tutarı belirtilerek, minimum emir büyüklüğünün katları
şeklinde verilir. Emrin gerçekleşmeden kalan kısmı pasif olarak bekler.
Piyasa Emri: Bu tür emirlerde oran belirtilmez. Minimum emir büyüklüğünün katları şeklinde
verilen emir pasif emirlerle kısmi veya tamamen karşılaşır, emrin gerçekleşmeden kalan kısmı
iptal edilir.
4.2.4.1
Özel Koşullu Emirler
Yukarıdaki emir tipleri ile birlikte kullanılmak üzere aşağıdaki özel koşullu emirler de verilebilir.
Kalanı İptal Et Emri: Kısmen gerçekleşme koşulu ile verilen aktif emir tipidir. Emir girildiği anda
bekleyen karşıt emirler ile eşleşir, gerçekleşmeyen kısmı otomatik olarak iptal edilir. “Limitli
Emir” veya “Piyasa Emri” şeklinde verilebilir.
Gerçekleşmezse İptal Et Emri: Tamamen gerçekleşme koşulu ile verilen aktif emir tipidir. Emir
girilir girilmez bu koşul sağlanmadığı takdirde iptal edilir. “Limitli Emir” veya “Piyasa Emri”
şeklinde verilebilir.
4.2.4.2
Emir Geçerlilik Süreleri
Emirler verildikleri gün itibarıyla geçerlidir. Aynı gün valörlü tüm emirler gerçekleşmediği
takdirde saat 14:00’da, ileri valörlü olanlar Pazar kapanış saatinde iptal edilir.
4.2.5 Emir Büyüklükleri
Emirler minimum emir büyüklüğü ve katları şeklinde iletilir. Yürürlükteki minimum ve
maksimum emir büyüklükleri aşağıdaki gibidir:
Normal Emirler Pazarı
Küçük Emirler Pazarı
Minimum
Maksimum
Minimum
500.000
10.000.000
1.000
Maksimum
499.000
4.2.6 Valör
Pazarda 7 güne kadar ileri başlangıç valörlü emir iletilebilir. Repo bitiş valörü için herhangi bir
kısıtlama yoktur.
4.2.7 Oran Adımı
Pazara iletilen emirlerde %0.05’ lik oran adımı uygulanır.
4.2.8 Emirlerin Değiştirilmesi
Piyasa'ya iletilen emirlerden karşılanmamış
karşılanmadan kalan kısımları değiştirilebilir.
olanlar
ile
kısmen
karşılanmış emirlerin
Emrin oranındaki değişiklik, repo tutarındaki artış ve işlem hesap sahibinin değişimi zaman
önceliğinin kaybedilmesine neden olurken, temsilci referansı ile repo tutarının azaltılması emrin
önceliğinin kaybedilmesi sonucunu doğurmaz.
08.08.2008
14
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
4.2.9 Emir İptali
Piyasa'ya iletilen emirlerden karşılanmamış
karşılanmadan kalan kısımları iptal edilebilir.
Repo-Ters Repo Pazarı
olanlar
ile
kısmen
karşılanmış emirlerin
4.2.10 Emirlerin Eşleşme Kuralları
Pazar’da işlemler çok fiyat sürekli müzayede yöntemine göre gerçekleştirilir. Buna göre repo
emirleri aynı ya da daha düşük oranlı ters repo emirleri ile, ters repo emirleri ise aynı ya da daha
yüksek oranlı repo emirleri ile eşleştirilir.
Pazara iletilen emirler oran ve zaman önceliğine göre işleme konur. Buna göre repo emirlerinde en
yüksek, ters repo emirlerinde ise en düşük oranlı emirlerin önceliği vardır. Aynı oranlı emirlerde
ise zaman önceliği uygulanır.
Oran eşitliği olan emirlerin gerçekleşmesinin yanısıra, var olan repo emrinin oranından daha
düşük oranlı ters repo emri geldiğinde veya var olan ters repo emrinin oranından daha yüksek
oranlı repo emri geldiğinde de iki karşıt emrin eşleşmesi mümkündür. Oran eşitliğinin olmadığı
durumda, sistemde öncelikle varolan emrin oranı işlem oranıdır.
08.08.2008
15
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
5
Yatırım Fon ve Ortaklıklarının İşlemleri
YATIRIM FONLARI VE YATIRIM ORTAKLIKLARININ İŞLEMLERİNE İLİŞKİN
ESASLAR
5.1 GENEL ESASLAR
Seri VI, No:4 sayılı Sermaye Piyasası Kurulu Tebliğinin Bölüm:III, Madde:18 (e) şıkkı gereğince
Yatırım Ortaklıklarının, Seri VII, No:10 sayılı Sermaye Piyasası Kurulu Tebliğinin Bölüm:VI,
Madde:41 (c) şıkkı gereğince Yatırım Fonlarının, Borsada işlem gören varlıkları fon portföyüne
alımları ve fon portföyünden satımlarının Borsa kanalıyla yapılması zorunluluğu getirilmiş ve
ayrıca Yatırım Fonlarının Borsamız Tahvil ve Bono Piyasası’ndan aynı gün valörü ile aynı gün
valörlü işlem saatleri dışında fon portföyüne alım ve fon portföyünden satım yapmalarına imkan
sağlanmıştır.
Hisse senedi dışındaki menkul kıymetler üzerinde yapılan fon ve ortaklık işlemlerinde, "Tahvil ve
Bono Piyasası" işlemlerinde uygulanan kurallara ek olarak aşağıdaki kurallar esas alınır:
1. Yatırım ortaklığı veya yatırım fonu portföyüne alım veya satım emirlerini Tahvil ve Bono
Piyasası'nda işlem yapmaya yetkili bir kuruluşun yetkili elemanları Borsa'ya iletir. Emir
verilirken, emrin hangi yatırım ortaklığı veya yatırım fonu için olduğu mutlaka belirtilir. Bu
emirleri verirken, Borsa tarafından her bir yatırım fonu ve ortaklığı için geliştirilen standart kodlar
kullanılır. Yetkili aracı kuruluşların aynı anda sadece tek bir yatırım fonu ve ortaklığı adına emir
iletmesi gerektiğinden tek bir işlemle birden fazla fon/ortaklık adına işlem yapılması mümkün
değildir.
2. Yatırım ortaklığı veya yatırım fonu portföyünden satış yapılıyorsa, önce satış emri Borsa'ya
iletilir ve sisteme girilir. Yatırım ortaklığı veya yatırım fonu portföyüne alım yapılıyorsa önce
alım emri Borsa'ya iletilir.
3.Emri ileten yetkili kuruluş (örneğin fon yöneticisi Banka), başka bir alıcı veya satıcı çıkmadığı
takdirde söz konusu menkul kıymeti kendisi alabilir veya satabilir. Ancak, emir ekranda
göründükten sonra 30 saniye (yarım dakika) geçmeden, yetkili kuruluş karşıt emrini Borsa'ya
iletemez.
4. Gerçekleşen yatırım fonu işlemlerinde yapılan fon kodu hatalarına ilişkin düzeltme talebi
Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü’ne yazılı olarak iletilir. Müdürlüğün değerlendirmesi
sonucunda geçerli sebebe dayanan değişiklik talepleri kabul edilerek gerekli düzeltme Tahvil ve
Bono Piyasası Müdürlüğünce yapılır.
5. İşlem aynı yetkili üye ile gerçekleştiği takdirde, alım-satım aynı üye tarafından yapılmış
olacağından takas gerekmeyecektir. Aksi takdirde, normal prosedüre uygun şekilde takas yapılır.
6. Yatırım fonu veya ortaklığı adına yapılan ters repo işlemlerinde işleme konu menkul kıymetler,
işlemin bitiş valörüne kadar işlemi gerçekleştiren üye yerine yatırım fonu veya ortaklığı adına
saklanacaktır. Bu kıymetler üzerinde üyelerin kendi adlarına işlem yapmaları mümkün değildir.
7. Üyelerin Tahvil ve Bono Piyasası’nda adına işlem yapacakları yatırım fonu ve yatırım
ortaklıkları Borsa işlem kodlarını bildirmeleri; bu bildirimlerinde daha sonra meydan gelebilecek
değişiklikleri de yine yazılı olarak yatırım fonu ya da ortaklık adına işlemlere başlamadan en az
bir gün önce Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü’ne iletmeleri gerekir.
08.08.2008
16
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
5.2
Yatırım Fon ve Ortaklıklarının İşlemleri
14.00-17.00 ARASINDA YAPILAN AYNI GÜN VALÖRLÜ YATIRIM FONU
İŞLEMLERİNE İLİŞKİN ESASLAR:
1) Yetkili aracı kuruluş, 14.00-17.00 saatleri arasında yatırım fonları için verdiği emirlerde de
önce fon emrini iletir. Emri ileten yetkili kuruluş, başka bir alıcı veya satıcı çıkmadığı takdirde söz
konusu emri kendisi karşılayabilir. Ancak, emrin ekranda görünmesinden itibaren 30 saniye
(yarım dakika) geçmeden yetkili kuruluş karşıt emrini Borsa'ya iletemez.
2) Bu işlemlerde her Pazar’da saat 14:00’a kadar oluşan ağırlıklı ortalama oran ve fiyatlar referans
alınır. Repo-Ters Repo Pazarı’nda işlemler, fon lehine olacak şekilde ters repo emirlerinde
ağırlıklı ortalama oran veya üzerinde, repo emirlerinde ağırlıklı ortalama oran veya altında
gerçekleştirilebilir. Kesin Alım Satım Pazarı’nda ise işlemler fon lehine olacak şekilde alım
emirlerinde ağırlıklı ortalama fiyat veya altında, satım emirlerinde ağırlıklı ortalama fiyat veya
üzerinde gerçekleştirilebilir. Ancak, gün içerisinde işlem gerçekleşmemiş menkul kıymet veya
vadede yetkili aracı kuruluş kendi oranını/fiyatını bildirebilir.
3) Fonu yöneten kuruluş dışındaki kuruluşlar da ekranda varolan fon emirlerini karşılayabilirler.
Ancak, 14.00-17.00 saatleri arasında gerçekleştirilen aynı gün valörlü fon işlemlerinin takasını
yetkili aracı kuruluşlar kendi aralarında Borsa dışında yapmayı peşinen kabul etmiş sayılırlar.
4) Bu işlemler, Borsa tarafından piyasa bazında yayımlanan üye sıralamasında yer almaz.
5)14.00-17.00 saatleri arasında yapılan aynı gün valörlü işlemler üzerinden, piyasa dışında
gerçekleştirilen işlemlere uygulanan borsa payı tahsil edilir.
Yatırım ortaklıkları adına saat 14.00-17.00 arasında aynı gün valörlü emir iletilemez.
Borsa, Tahvil ve Bono Piyasası’nda yetkili kuruluşların yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları
adına yaptıkları işlemlere ilişkin işleme taraf kuruluşların, işleme konu menkul kıymetlerin, işlem
oran ve fiyatlarının bir listesini haftalık olarak Sermaye Piyasası Kurulu'na gönderir.
08.08.2008
17
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
6
Piyasa Yapıcılığı Sistemi
PİYASA YAPICILIĞI SİSTEMİ
Hazine Müsteşarlığı tarafından Piyasa Yapıcı olarak belirlenen kuruluşlar İMKB Tahvil ve Bono
Piyasası’nda Piyasa’nın işleyiş kuralları çerçevesinde T.C. Hazine Müsteşarlığı tarafından tespit
edilen kurallar doğrultusunda, belirlenen ölçüt ihraçlar için, miktar ve açıklık olarak belli
koşulları sağlayan alım ve satım emirlerini PY ek koduyla sisteme iletirler.
Belirlenen minimum miktar ve açıklık aralığında girilen emirler en iyi emirler ise piyasa izleme
ekranlarına yansıtılır. Ayrıca, Piyasanın mevcut yayın sayfaları dışında veri dağıtım firmalarının
sayfalarında piyasa yapıcılara ait emirler piyasa yapıcı kodu ile ilan edilir. Bu şekilde tüm piyasa
katılımcıları ölçüt menkul kıymetlerde piyasa yapıcıların emirlerini görme imkanına sahiptir.
08.08.2008
18
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
7
7.1
Emir Giriş Yöntemleri ve Fiyat-Getiri Hesaplamaları
TAHVİL VE BONO PİYASASI’NDA EMİR GİRİŞ YÖNTEMLERİ ve FİYATGETİRİ HESAPLAMALARI
TANIMLAR
Fiyat: Bir menkul kıymette 100 birim nominal üzerinden verilen değerdir. Menkul kıymetin
İMKB tarafından belirlenen emir giriş yöntemine göre temiz, kirli veya takas fiyatı olarak
adlandırılır.
İşlemiş faiz: Dönemsel kupon faizinin; ilk kupon döneminde ihraç tarihinden, diğer kupon
dönemlerinde son kupon ödeme tarihinden valör tarihine kadar geçen gün sayısına (GGS) isabet
eden tutarıdır.
İşlemiş Faiz = Dönemsel kupon x
GGS
x 100
Kupon dönemi içerisindeki gün sayısı
Temiz fiyat: İşlemiş faizi içermeyen fiyattır. Menkul kıymetin kirli fiyatından işlemiş faizin
düşülmesi suretiyle bulunur.
Kirli fiyat: Menkul kıymetin işlemiş faizini de içeren fiyatıdır.
Referans endeksler: TÜİK tarafından açıklanan TÜFE endeks değerleri kullanılarak Hazine
tarafından aşağıdaki formül ile hesaplanarak ilan edilen endekslerdir.
A ayının g günü için referans endeks
Günlük referans endeksg = TÜFE a -3 +
TÜFEa-2 :a-2 ayının TÜFE’si
TÜFEa-3 :a-3 ayının TÜFE’si
g −1
x (TÜFE a - 2 - TUFE a -3 )
AG
g : Aybaşından itibaren geçmiş gün sayısı
AG : Ay içerisindeki toplam gün sayısı
TÜFE’ye endeksli devlet tahvilleri: Vadeleri boyunca TÜFE enflasyonu üzerine Hazine
tarafından belirlenen sabit bir reel getiriyi garanti eden kuponlu tahvillerdir. Kupon ve anapara
ödemeleri aşağıdaki formüllere göre yapılmaktadır.
Anapara ödemesi =
Referans endeks itfa tarihi
x 100
Referans endeks ihraç tarihi
Kupon ödemeleri =
Referans endeks kupon tarihi
x 100 x Reel kupon oranı
Referans endeks ihraç tarihi
Enflasyon katsayısı: Valör tarihindeki referans endeks değerinin menkul kıymetin ihraç
tarihindeki referans endeks değerine bölünmesi suretiyle bulunan katsayıdır.
Takas fiyatı: İşlemin takas tutarının hesaplanmasında kullanılan fiyattır. Enflasyona endeksli
olup da enflasyon katkısı hariç olarak işlem gören menkul kıymetlerde kirli fiyatın valör
tarihindeki enflasyon katsayısı ile çarpılması suretiyle bulunur. Diğer menkul kıymetlerde kirli
fiyata eşittir.
Bazı menkul kıymetlerde yukarıda belirtilen değişkenlerin 0 veya 1 (örneğin iskontolu menkul
kıymetlerde işlemiş faizin 0, TÜFE’ye endeksli tahviller haricindeki menkul kıymetlerde
08.08.2008
19
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
Emir Giriş Yöntemleri ve Fiyat-Getiri Hesaplamaları
enflasyon katsayısının 1 olması gibi) olabileceği göz önünde bulundurularak aşağıdaki eşitlikler
genel olarak geçerlidir.
Takas fiyatı = Kirli fiyat x Enflasyon katsayısı = (Temiz fiyat + İşlemiş faiz) x Enflasyon
katsayısı
İşlem hacmi = Nominal tutar x Takas Fiyatı / 100
İşlemiş faiz tutarı = Nominal tutar x İşlemiş faiz x Enflasyon katsayısı / 100
Anapara tutarı = Nominal tutar x Temiz fiyat x Enflasyon katsayısı / 100
08.08.2008
20
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
7.2
FORMÜLLER
Kısaltmalar
VKG
DGS
KGS
GGS
Tanımlar
Vadeye kalan gerçek gün sayısı
Bir kupon döneminin içerdiği gerçek gün sayısı
Bir sonraki kupon ödeme tarihine kalan gerçek gün sayısı
Bir önceki kupon ödeme tarihinden (veya ihraç tarihinden) valör tarihine
kadar geçen gerçek gün sayısı
Bir yıl içindeki kupon ödeme sayısı
Vadeye kalan kupon adedi
Yıllık basit getiri
Vadeye kadar getiri
Anapara (100)
Kupon faiz oranı x100
Hazine tarafından açıklanan referans endeks
M
N
r
R
A
KPN
REF
No
1
Formül
Fiyat =
A
r x VKG
1+
365
2
Kirli fiyat =
KPN
M
KGS
⎛ R ⎞ DGS
⎜1 + ⎟
⎝ M⎠
3
4
5
6
7
8
Emir Giriş Yöntemleri ve Fiyat-Getiri Hesaplamaları
1
⎛
⎜ 1−
(1 + R/M ) N −1
⎜
x ⎜1 +
R/M
⎜⎜
⎝
⎞
⎟
A
⎟
KGS
⎟+
N −1+
DGS
⎟⎟ (1 + R/M )
⎠
365
⎛ r x VKG ⎞ VKG
Bileşik getiri = ⎜1 +
−1
⎟
365 ⎠
⎝
M
⎛ R ⎞
Bileşik getiri = ⎜1 + ⎟ − 1
⎝ M⎠
KPN
GGS
) x
M
DGS
Kirli fiyat = Temiz fiyat + İşlemiş faiz
İşlemiş faiz = Dönemsel KPN (=
Enflasyon katsayısı =
REF valör tarihi
REF ihraç tarihi
Takas Fiyatı = Kirli fiyat x Enflasyon katsayısı
08.08.2008
21
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
7.3
Emir Giriş Yöntemleri ve Fiyat-Getiri Hesaplamaları
MENKUL KIYMET TÜRÜ BAZINDA
KULLANILAN FORMÜLLER
EMİR
GİRİŞ
YÖNTEMLERİ
Hazine Bonoları, İskontolu Devlet Tahvilleri ve Kuponlu Tahvillerin Ayrıştırılmış Anaparaları
Emir Giriş Yöntemi İşlemiş Faiz Fiyat
Temiz Fiyat Kirli Fiyat Takas Fiyatı Basit Getiri
Basit getiri
Kirli fiyat
Formül 1 Kirli fiyat
Basit getiri
VE
Bileşik Getir
Formül 3
YTL ve Döviz Ödemeli Sabit Faizli Tahviller
Emir Giriş Yöntemi İşlemiş Faiz Fiyat
Temiz Fiyat Kirli Fiyat Takas Fiyatı Basit Getiri Bileşik Getir
Temiz fiyat
Formül 5
Temiz fiyat Temiz fiyat Formül 6 Kirli fiyat
Formül 2* Formül 4*
*Son kupon döneminde basit ve bileşik getiri hesabında sırasıyla 1 ve 3 no’lu formüller kullanılacaktır.
Ilk Kupon Faiz Oranı Sabitlenmiş YTL Ödemeli Değişken Faizli Tahviller
Emir Giriş Yöntemi İşlemiş Faiz Fiyat
Temiz Fiyat Kirli Fiyat Takas Fiyatı Basit Getiri
Temiz fiyat
Formül 5
Temiz fiyat Temiz fiyat Formül 6 Kirli fiyat
-
Bileşik Getir
-
Kuponlu Tahvillerin Ayrıştırılmış Kuponları, İlk Kupon Faizi de Sabit Olmayan Değişken Faizli Tahviller ve Döviz
Cinsi Değişken Faizli Tahviller
Emir Giriş Yöntemi İşlemiş Faiz Fiyat
Temiz Fiya Kirli Fiyat Takas Fiyatı Basit Getiri Bileşik Getir
Kirli fiyat
Kirli fiyat
Kirli fiyat
Kirli fiyat
TÜFE’ye Endeksli Tahviller
Emir Giriş Yöntemi İşlemiş Faiz Fiyat
Temiz fiyat
Formül 5
Temiz fiyat
Temiz Fiyat Kirli Fiyat Takas Fiyatı Basit Getiri
(reel)
Temiz fiyat Formül 6 Formül 8
Formül 2
TÜFE’ye Endeksli Tahvillerin Ayrıştırılmış Kupon ve Anaparaları
Emir Giriş Yöntemi İşlemiş Faiz Fiyat
Temiz Fiya Kirli Fiyat
Kirli fiyat
08.08.2008
-
Kirli fiyat
-
Kirli fiyat
Bileşik Getir
(reel)
Formül 4
Takas Fiyatı Basit Getiri ( Bileşik Getir
(reel)
Formül 8
-
22
Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları
Ekler
EK-1
TAHVİL VE BONO PİYASASI MÜDÜRLÜĞÜ
İŞLEM İPTAL FORMU
İşlem No
İşlem Tarihi/Saati :
:
M.K Tanımı /Repo Vade Başı ve Sonu :
Alan / Repo Üye
:
Satan / Ters Repo Üye :
İşlem Fiyat /Oran / Miktar :
İşlem Valör
Getiri / Miktar :
:
İptal Nedeni :
IMKB Yönetmeliği’nin 23ncü ve Tahvil ve Bono Piyasası Yönetmeliğinin 17nci Maddelerinin
-b- bendi hükümleri doğrultusunda işlemin iptali hususunu uygun görüşle tensiplerinize arz ederim.
…..../…..../2008
Müdür Yrd.
OLUR
…..../…..../2008
Müdür
EK-1 : İşlem İptal Talebi
EK-2 : Karşı üye/ler İptal Kabulü
EK-3 : İptal edilecek işlemleri, öncesi ve sonrasına ait işlemlerle birlikte içeren döküm
Üyelere faks gönderimi
08.08.2008
23