Özet: Örtüaltı yetiştiricilikte tozlaşma amacıyla kullanılan bombus arılarının kitlesel üretimlerinde karşılaşılan en önemli sorun kolonilerin erken dönemde erkek ve ana arı yetiştirmeye başlamasıdır. Erkek ve ana arıların tozlaşma etkinlikleri sınırlı olduğu için örtü altı yetiştiricilikte tozlaşma amacıyla kullanılacak bombus arısı kolonilerinde erkek arı ve ana arı üretimine başlama zamanı koloninin ekonomik kullanımı açısından önemlidir. Beslenme, koloninin sosyal yapısı, kimyasal ve diğer çevresel faktörler bombus arılarında işçi arı– ana arı farklılaşması ve erkek arı üretimi üzerine etkilidir. Bombus arısı kolonilerinde işçi, erkek ve ana arıların yetiştirilmesini etkileyen faktörlerin belirlenmesi, bu arıların kitlesel üretimlerinde ve tozlaşma amacıyla kullanılacak uygun kolonilerin yetiştirilmesinde önemli katkılar sağlayacaktır. Keywords: Bombus arısı, Bombus terrestris, kast belirlenmesi, kast farklılaşması, erkek arı üretimi