TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

MERDAvT, Ali b. Süleyman
ı
MERDAvi, Ali b. Süleyman
--,
L.s~l.)_rı.ll ..:.ı~ 0-! ~)
Ebü'l-Hasen Alaüddln All b. Süleyman
b. Ahmed ei-Merdavl
(ö. 885/1480)
L
Hanbeli fakihi .
_j
Ebü'l-Yümn ei-Uieyml -bizzat Merdavl'den nakledildiğine göre- 817 (1414).
Se havi ve Şevkani ise yaklaşık 820 ( 141 7)
yılında Nablus'a bağlı Merda beldesinde
doğduğunu belirtir. Merdavl, gençlik döneminde Ham şehrin e giderek Şeyh Ömer
ei-Mücerred Zaviyesi'nde kaldı ve burada
Kur'an-ı Kerlm'i ezberledi. Daha sonra Dı­
maşk' ın Salihiye semtindeki Şeyhülislam
Ebu ömer Medresesi'nde tahsil gördü.
Bu sebeple Dımaşki ve Salih! nisbeleriyle
de anılır. Takıyyüddin İbn Kundüs ei-Ba'11, Burhaneddin İbn Müflih. Ebü'I-Ferec
Abdurrahman b . İbrahim et-Trablusl.
Şehabeddin Ahmed b. Yusuf ei-Merdavl.
Ebu Şa'r Zeynüddin Abdurrahman b .
Süleyman. Ebü'r-Ruh Ysa ei-Bağdadl ve
Ebü'I-Kasım en-Nüveyrl gibi hocalardan
fıkıh. usul ve Arap dili okudu. Bu arada
İbn Nasırüddin. Şemseddin es-sm. Ebü
Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Kereki, Zeynüddin İbnü't-Tahhan. Şehfıbed­
din İbn Abdülhadr gibi hocalardan hadis.
hesap ve feraizle ilgili dersler aldı . Hacası
Burhfıneddin İbn Müflih'in ölümünün
ardından onun derslerini devam ettiren
Merdavl aynı zamanda Dımaşk'ta Hanbeli
kadılığı yaptı . Ömrünün sonuna doğru bu
görevinden ayrılan Merdavl'nin öğrenci­
leri arasında İbnü'I-Mibred ve Mısır Kadıl­
kudatı Bedreddin Muhammed b. Muhammed es-Sa"dl gibi fakihler ve kadılar bulunmaktadır. Merdavl. 6 Cemaziyelewel
885 (14 Temmuz 1480) tarihinde Dımaşk'­
ta Salihiye semtinde vefat etti ve Kasiyun
Mezarlığı'na gömüldü.
Eserleri ve görüşleriyle Hanbeli mezhebi tarihinde önemli bir yere sahip olan
Merdavl " şeyhülislam" ve " şeyhülmezheb"
lakaplarıyla anılmış . mezhepte fetva ve
hüküm onun görüşleri doğrultusunda verilmiştir. Haccavl ve İbnü'n-Neccar gibi
müteahhir Hanbel1 alimlerinin eserlerinde "kadi" lakabıyla Merdavi kastedilir. İbn
Kudame'nin el-Mu~ni'ini şerh, tashih ve
tenkih ettiği için kendisine "münakkih"
lakabı da verilmiştir (Abdülkadir Bedran ,
S. 409) .
Eserleri. 1. el-İnşat ii ma'rifeti'rracil:ı mine'HJ.ilat 'aıa me~hebi'l-
İmami'l-mübeccel AJ:ımed b. lfan-
bel (n ş r. Muhammed Hamid el-Fıki,
1-XII. Kah i re 1374-1378/1955- I 958 ; Beyrut ı 406/ 1986) . Muvaffakuddin İbn Kudame'nin el-Mu~ni' adlı eserinin geniş bir şerhi olan bu çalışmada Merdavl mezhepte tercih edilen. sahih veya
asah kabul edilen görüşleri delilleriyle
birlikte ortaya koymuştur. Ebü'I-Yümn
ei-Uieyml eseri el-İtJ:ıQt diye kısaltmış­
tır. Merdavl. 867 (1463) yılında tamamladığı şerhini 872'de (I 468) et-Ten~i­
J:ıu'l-müşbi'
ii
ta]:ıriri a]:ıkômi'l-Mu~­
ni' ii fı~hi imami's-sünne AJ:ımed b.
lfanbel adıyla ihtisar etmiştir (nşr. Muhibbüddin el-Hatlb , Kahire , t s. ). Bu ihtisar Hanbel1 literatüründe önemli bir
yere sahip olmuş ve üzerinde çeşitli
çalışmalar yapılmıştır. Haccavl. esere
dair lfavaşi't-Ten~iJ:ı ii'l-fı~h 'alô me~­
hebi'l-İmamAJ:ımed b. lfanb el adıyla
bir haşiye yazmış (n ş r. Yahya b. Ahmed elCürd!. Kah ire 141 2/1992; Medine 14 16/
ı 995). Takıyyüddin İbnü'n-Neccar eiFütühl de buna bazı ekleme ve çıkar­
malarla Müntehe'l-iradat ii cem'i'lMu~ni' ma'a't-Ten~iJ:ı ve'z-ziyadat
isimli kitabını telif etmiştir (I-lll, Beyrut, ts., 1BuhGtl'nin şerh i DeM' i i). u üli'nnüha ile birlikte!. nşr. Abdullah b. İbra­
him ez-Zahim, !doktora tezi , 1400/ 19801.
el-Camiatü'l-İslamiyye, Med ine; nşr. Abdülmelik b. Abd ull ah b. Düheyş, Mekke
ı 4 ı 6/ 1995) Buhutl. Müntehe'l-iradat
üzerine De~ii'i~u üli'n-nüha li-şer­
J:ıi'l-Münteha adında bir şerh yazmış­
tır (I-lll, Beyrut. ts .; ayrıca bu eser Şer­
f:ıu Müntehe'l-iradat adıyla basılmıştır,
1-111, Beyrut, ts.; Riyad I 380/1 960; 1-IV, Kahi re I 3 I 9- ı 320 JKeşşafü ' l-l).ına'ın kenarında!) . Ahmed b. Muhammed b. Ahmed eş-Şüveyki , İbn Kudame'nin elMu~ni'i ile Merdavl'nin et -Ten~iJ:ı'i ­
ni et -TavziJ:ı fi'l-cem' beyne'l -Mu~­
ni' ve 't - Ten~iJ:ı adıyla birleştirmiştir
(n ş r. Nasır b. Abdullah b. Abdülaz!z elMeyman, I-lll, Mekke 141 8/1997). 2. TaJ:ı­
rirü '1-men~ül ii teh~ibi 'ilmi'l-uşul.
Merdav1877'de (1472) kaleme aldığı.
Hanbel1 mezhebinin temel usul kitaplarından biri olan eserini et-TaJ:ıbir ii şer­
J:ıi't-TaJ:ırir adıyla şerhetmiştir (nşr. Abdurrahman b. Abdullah el-Cibr!n , İ vaz b.
Muhammed el-Karanl ve Ahmed b. Muhammed b. Salih es-Serrah , ı-vııı. Riyad ı 42 ı /2000) Takıyyüddin İbnü 'n-Neccar. kitabı önce Mul].taşarü 't- Ta]:ırir
(ei-Kevkebü '1-münir) adıyla ihtisar etmiş. daha sonra el-MuJ:ıteberü'l-müb­
teker şerJ:ıu 'l-Mul].taşar (Şerf:ıu 'I-Kevke-
bi'l-münir) ismiyle üzerine bir şerh yazBu şerhi Muhammed Hamid elFıki neşretmişse de (Kah i re ı 372/1953)
neşir eksik bir nüshadan yapıldığı için
eserin ancak üçte biri kadardır. Mu hammed ez-Zühayl1 ve Nezih Hammad
çeşitli nüshalarına dayanarak geniş dipnotlar. haşiyeler ve çeşitli fihristler ilavesiyle eserin ilmi neşrini gerçekleştir­
mişlerdir (ı-ıv. Dımaşk I 400- ı402/ı 980ı 982) . 3 . TaşJ:ıiJ:ıu '1-iüru'. İbn Müflih'in
Kitabü'l-Füru' adlı eserini tamamlayı­
cı nitelikte bir çalışma olup Ali b . Abdullah At-i Sani (Katar ı 379/ 1960 ) ve Abdüssettar Ahmed Ferrac (Kah i re ı 388/
ı 967, Şemseddin İbn Müflih'in Kitabü '1 Fürü'u ile birlikte) tarafından yayımlan­
mış. ikincisini daha sonra Abdüllatlf Muhammed es-Sübl<i tashih etmiştir (Beyrut ı402/ ı 982, 1405/ 1985). Bunların dı­
şında kaynaklarda Merdavl'nin el-Künuzü (el-fjuşünü) '1-mu'addetü '1-va~ıye min külli şidde (dua ve evradla
ilgili). ŞerJ:ıu'l-Adab, el-Menhelü'lmıştır.
'a~bü'l-gazir
ii
mevlidi'l-Hadi'l-Beşi­
ri'n -Ne~ir, el-Menhelü'l-'a~b
ii
şerJ:ıi
esma'i'r-rab adlı eserlerinin bulunduğu
belirtilmektedir.
BİBLİYOGRAFYA :
Ali b. Süleyman el-MerdiM, el-inşa{ fi ma' ri·
feti'r·riicil:ı mine 'l-l].iliif (nşr. M. Ham id el-Fıki).
Beyrut 1406/1986, neşredenin girişi, I, 3-5;
a.mlf., TaşJ:ıiJ:ıu 'l-{ürü' (i b n Müflih , Kitabü '1-Fürü' içinde, n ş r. Abdüssettar Ahmed Ferrac). Beyrut 1405/1985, neşredenin girişi, 1, 8-21;Sehavl,
eçl-Pav'ü 'l·liimi', V, 225-227 ; Nuayml. ed-Diiris fi tarfl].i'1-mediiris(nşr. Ca 'fer e l-Hase nl). Dı·
maşk 1370/ 1951, ll, 108, 126; Ebü 'l-Yümn elUleyml, el-Menhecü '1-al:ımed (nşr. Abdülkadir elArnaOt - Hasan !smail Merve). Beyrut 1997, V,
290-298; a.mlf., ed-Dürrü'l-münaçlçlad fi ~ikri
aş/:ıiibi'l-imam AJ:ımed ( n şr. Abdu rrahman b. Süleyman el-Useymln). Kahire 1412/1992, ll, 682683; Keşfü '?-?unün, ı, 357; İbnü"I-imad, Şe~e­
riit, VII, 340-341; Şevkanl. el-Bedrü't-tali', ı.
446; İbn Humeyd, es-SüJ:ıubü'l-viibile 'ala çla·
rii'il:ıi 'l-fjaniibile (n ş r. Bekir b. Abdullah EbO
Zeyd- Abdurrahma n b. Sü leyman el-Useymln).
Beyrut 1416/1996, ll, 739-743; Muhammed
eş-Şattl, Mul].taşaru Tabakiiti 'l-fjaniibile (nşr.
Fevvaz ez-Zemerll). Beyrut 1406/1986, s . 7677; Abdülkadir Bedran. el-Medl].al ila me~he­
bi 'l-imam AJ:ımed b. Hanbel (nşr. Abdullah b.
Abdülmuhsin et-Türki). Beyrut 1405/1985,
s. 409, 434, 439-441, 461; Brockelmann. GAL
Suppl., ll, 130; lzaJ:ıu'l-meknün, ı, 134, 331 ; ll,
389, 450, 594; Abdülvehhab İbrahim Ebfı Süleyman. Kitiibetü '1-baJ:ışi'l·'ilmi, Cidde 14 03/
1983, s. 375-378; Kamil Cemi! el-Aseli, "Müdrüddin el-"Uleyml el-J:!anbeli: Mü'erribu'l-Kudüs, naşşun cedld 'an J:ıayatih ve naşşu zeyli
kitabihi 'l-ünsi'l-celll", Diriisiit, Xll/8, Arnman
1405/1985, s . 122; Ferhat Koca, "Hanbeli Mezhebi", DiA, XV, 531 , 541-542.
Iii
FERHAT KoCA
177