KimyaKongreleri.org

AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
β-DİKETON TÜREVLERİNİN METALLERLE KOMPLEKS BİLEŞİKLERİ:
SENTEZ, YAPI, ÖZELKLİK VE UYGULAMALARI
Famil Çıragov
Baku Devlet Üniversitesi, Kimya Fakültesi, Baku, Azerbaycan
β-diketonlar ve onların türevlerinin geçiş ve nadir toprak elementleri ile
oluşturdukları kompleks bileşikler geniş tatbik alanlarına sahiptirler. Bu nedenle de yeni βdiketonların sentezi, onların yapı ve özelliklerinin incelenmesi hem teorik, hem de pratik
açıdan günceldir.
Asetilaseton, benzoilaseton, triflorasetilaseton, tenoilasetilaseton esasinda 23 shiff
bazlı C-alkilleşmesi neticesinde 8 organik madde sentezlendi. Bu organik maddelerin geçiş
ve nadir toprak elementleri ile oluşturdukları 60-a kadar kompleks birleşik sentezlenmiş ve
çeşitli fiziko-kimyasal yöntemlerle onların yapı ve özellikleri incelenmiştir. Bunlardan
altısının kristal yapısı Röntgen yapı analizi yöntemiyle çözülmüştür. Bu maddeler şelat
oluşturma özelliğine sahip olduklarından onların bir sıra metal iyonları ile oluşturdukları
komplekslerin CCl4 muhitinde ekstraksiyonu, aynı zamanda bazı komplekslerin
ekstraksiyonuna uçuncu komponentlerin etkisi incelenmiş, ekstraksiyon veriminin metal ve
reaktifin doğasına bağlılığı belirlenmiştir.
Sentezlenmiş kompleks bileşiklerin yapıları ve özellikleri Röntgen faz, Röntgen
yapı, IR-spektroskopi, termogravimetri metotları ile incelenmiş, pH-metrik titrleme
metodu ile dayanıklık sabitleri, kondüktometrik titrleme metodu vasıtasıyla özgün elektrik
iletkenlikleri tayin edilmiştir.
Bu tetkiklerden elde edilen neticelere esasen aşağıdakiler belirlenmiştir:
- Reagentlerin pK değerleri yükseldikce onların oluşturdukları kompleks
bileşiklerin dayanıklık sabitleri ve komplekslerin ekstraksiyon verimi artar;
- Kristal kefeste komplekslerin istiflenme emsali yükseldikce komplekslerin erime
noktaları artar;
- İdeal polihedrona sahip kompleks bileşiklerin analitik seçiciliği gayri-ideal
polihedrona sahip kompleks bileşiklere nispeten daha yüksektir ve bu polihedrona sahip
kompleks bileşikler daha asidik otamda ekstrakte olunurlar.
Cu(II) ve Fe(III) iyonları için tetkik edilen bu kompleks oluşturma tepkimeleri, adı
geçen iyonlar için yüksek seçiciliğe sahiptirler. Fotometrik ve ekstraksiyonlu titrimetrik
yöntemle Cu(II) ve Fe(III) iyonlarını komplike objelerde tayin etmek için bu kompleks
oluşturma tepkimelerinden istifade edilmiştir.
Cu(C12H14F6N2O2) kompleksi esasında iyon selektif elektrot yapılmış ve Bakırı
komplike objelerde tayin etmek için tatbik edilmiştir. Cu(C12H14N2O2) ve Fe(C12H18N2O2)
komplekslerinin antimikrop aktifliğe sahip olması belirlenerek ve antiseptik madde olarak
kullanılması teklif edilmiştir.
414
KimyaKongreleri.org