İÇİNDEKİLER Önsöz III Kısaltmalar XIII § 1. GİRİŞ 1 I. KONUNUN

İÇİNDEKİLER
Önsöz
III
Kısaltmalar
XIII
§ 1. GİRİŞ
1
I. K O N U N U N ÖNEMİ
1
II. K O N U N U N S U N U L M A S I
3
B i r i n c i Bölüm
KADININ ÇALIŞMA HAYATINDAKİ K O N U M U V E HUKUKİ K A V R A M L A R
§ 2. KADININ ÇALIŞMA HAYATINDAKİ K O N U M U
7
I. İSTATİSTİK! DEĞERLERLE BELİRLENMESİ
7
II. CİNSİYET AYRIMCILIĞINI H A Z I R L A Y A N N E D E N L E R
§ 3. KADIN - E R K E K H A K EŞİTLİĞİ İLKESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ
11
16
I. Y A B A N C I H U K U K DÜZENLERİNDE
16
II. TÜRKİYE'DE
24
§ 4. EŞİTLİĞİ A N L A T A N BELLİ BAŞLI K A V R A M L A R
28
I. EŞİT H A K L A R A SAHİP O L M A İLKESİ
28
II. EŞİT D A V R A N M A İLKESİ
37
III. A Y R I M C I L I K K A V R A M I
38
§ 5. EŞİT H A K L A R A SAHİP O L M A İLKESİ VE CİNSİYET AYRIMCILIĞI
YASAĞININ HUKUKİ D A Y A N A K L A R I
41
I. U L U S L A R A R A S I D A Y A N A K L A R
41
1 • B M ' i n Kadınlara Karşı H e r Türlü Ayrımcılığın
Önlenmesi Sözleşmesi
2. Uluslararası Çalışma Sözleşmeleri ve T a v s i y e Kararları
42
46
a. Çalışma (İş) ve M e s l e k Bakımından Ayrımcılık
Hakkında Sözleşme
46
b. Eşdeğerde İş İçin E r k e k ve Kadın İşçiler Arasında
Ücret Eşitliği Hakkında Sözleşme
48
c. A i l e Sorumlulukları O l a n K a d m ve E r k e k İşçilere Eşit
Davranılnıası ve Eşit Fırsatlar Tanınması Hakkında Sözleşme
50
VIII
d. H i z m e t İlişkisine İşveren Tarafından S o n V e r i l m e s i
Hakkında Sözleşme
51
e. Kısmi Süreli Çalışma Hakkında Sözleşme
53
f. Kadının Doğum ve Doğum Sonrası Çalışına Hakkında Sözleşme ....56
3 . İnsan H a k l a n E v r e n s e l B i l d i r g e s i
57
4. A v r u p a İnsan Hakları Sözleşmesi
58
5 . A v r u p a S o s y a l Şartı
60
6. Sözleşmelerin ve B i l d i r g e l e r i n G e n e l Değerlendirmesi
63
7 . A v r u p a Birliği H u k u k u Mevzuatı
68
a . A v r u p a Topluluğu Antlaşması
b. M a a s t r i c h t ve A m s t e r d a m Antlaşmaları
7 0
71
C. 7 5 / 1 17 sayılı Kadın ve E r k e k l e r İçin Ücret
Eşitliği Yönergesi
73
d. 7 6 / 2 0 7 sayılı İşe Alınma, M e s l e k i Eğitim ve İlerleme ve
Çalışma Koşullarında Kadın ve Erkeğe Eşit
D a v r a n m a Yönergesi
74
e. 7 9 / 7 sayılı S o s y a l Güvenlik Alanında Kadın ve Erkeğe Eşit
D a v r a n m a Yönergesi
75
f. 8 6 / 3 7 8 sayılı İşyerlerinde U y g u l a n a n S o s y a l Güvenlik
Sigortalarında Kadın ve Erkeğe Eşit D a v r a n m a Yönergesi
76
g. 9 2 / 8 5 sayılı H a m i l e , Loğusa v e y a E m z i r e n Kadınların İşyerinde
İşgüvenliğinin ve Sağlığının Korunması Hakkında Yönerge
h . K o n s e y Kararları v e K o m i s y o n T a v s i y e l e r i
8. A v r u p a Birliği Mevzuatının G e n e l Değerlendirmesi
11. U L U S A L D A Y A N A K L A R
77
78
79
81
1. 1982 Anayasasında Eşit H a k l a r a S a h i p
O l m a İlkesi (Eşitlik İlkesi)
81
2. 1 4 7 5 Sayılı İş K a n u n u
90
3. Deniz İş K a n u n u
92
4. Basın İş K a n u n u
93
5. Sendikalar K a n u n u
93
İkinci Bölüm
DOĞRUDAN V E D O L A Y L I CİNSİYET AYRIMCILIĞI
§ 6. CİNSİYET AYRIMCILIĞI S O R U N U
I. G E N E L O L A R A K
95
95
IX
II. DOĞRUDAN CİNSİYET AYRIMCILIĞI
III. D O L A Y L I CİNSİYET AYRIMCILIĞI
96
101
1. Kavramı Açıklayan Düzenlemeler
102
2. Dolaylı C i n s i y e t Ayrımcılığının O b j e k t i f Unsurları
113
a. C i n s i y e t e Dayalı O l m a y a n B i r Düzenlemenin Varlığı
114
b. B i r C i n s i y e t i n Mağduriyet Oranının Önemli Ölçüde
Diğer C i n s i y e t e Göre F a z l a Olması
116
c. Kadın İşçinin C i n s i y e t i n e Özgü N i t e l i k l e r i ve Davranış Biçimleri
N e d e n i y l e Mağdur Olması
119
d. Farklı E t k i ile Düzenleme Arasında U y g u n N e d e n s e l l i k
Bağının Bulunması
121
e. Düzenlemenin O b j e k t i f Haklı Nedenlere Dayanması
123
3. Kısmi Süreli Çalışanlara Karşı Dolaylı C i n s i y e t Ayrımcılığı
126
a. G e n e l O l a r a k
126
b. Kısmi Süreli Çalışanların TİS Kapsamı Dışında
Bırakılması
129
c. Kısmi Süreli Çalışmada Dolaylı Ayrımcılık Oluşturan
Diğer H a l l e r -EHSOİ
132
§ 7. KADIN İŞÇİYE KARŞI CİNSİYET AYRIMCILIĞININ
SÖZKONUSU OLDUĞU BELİRLİ H A L L E R
137
I. İŞ İLİŞKİSİNİN K U R U L M A S I AŞAMASINDA
137
1. Ayrımcı İş Duyuruları
142
2. İşe Alınma Sürecinde İşçi Seçiminde Kullanılan
Yöntemler ve K r i t e r l e r
145
a. İşçi Seçiminde E s a s Alınan K r i t e r l e r
147
a a . M e s l e k i Kıdem
147
b b . İşçinin Yaşı
149
cc Diğer K r i t e r l e r
150
b. İşe Başvuru Aşamasında A d a y l a r a Yöneltilen S o r u l a r
153
a a . M e d e n i H a l i v e A i l e D u r u m u Hakkında
S o r u l a r Yöneltilmesi
b b . H a m i l e l i k Hakkında S o r u l a r Yöneltilmesi
c. İşçi Seçme Sürecinde Kullanılan Diğer Yöntemler
3. Çalışma Yasakları
II. İŞ İLİŞKİSİNİN D E V A M I S I R A S I N D A
153
156
166
168
175
1. İşçinin M e s l e k i Yükseltilmesinde
176
2. Çalışma Koşullarında Ayrımcılık
181
X
III. ÜCRETLENDİRMEDE
1. Kadın ve E r k e k İşçiler Arasında Ücret Eşitliği Kavramı
185
186
2. Kadın ve E r k e k İşçiler Arasında Ücret Farklılığını
Doğuran N e d e n l e r
1
87
a. C i n s i y e t e Dayalı M e s l e k i Bölünme
187
b. Eğitim Düzeyindeki Farklılık
189
c. B i y o l o j i k Farklılık
190
d. Kadınların Sınıfsal Dayanışmasının Zayii'Oluşu
190
e. Diğer S e b e p l e r
191
3. Ücret Eşitliğinin Gerçekleştirilmesi K o n u s u n d a
B e n i m s e n e n İlkeler
191
a. Eşit İşe Eşit Ücret
192
b. Eşit Değerde İşe Eşit Ücret
194
c. İş Değerlendirmesi
197
4. Ücret Eşitliğinin Kapsamı ve U y g u l a n m a Koşulları
200
a. Ücret Kavramı
200
b . U y g u l a n m a Koşulları
202
5. K a d m ve E r k e k İşçiler Arasında Farklı Ücreti
Haklı Kılan N e d e n l e r
6. Türk İş H u k u k u n d a Ücrette C i n s i y e t Ayrımı Yasağı
204
212
a . A n a y a s a l v e Y a s a l Dayanakları
212
b. Ücrette C i n s i y e t Ayrımı Yasağının Şartları
214
a a . İşyerinin Aynılığı
214
b b . İşçilerin Aynı N i t e l i k t e k i İşlerde Çalışması
215
cc. Aynı N i t e l i k t e O l a n İşlerin B e l i r l e n m e s i
216
d d . Kadın ve E r k e k İşçilerin Eşit V e r i m l e Çalışması
218
c. C i n s i y e t Ayrımı Yasağı Açısından «Ücret»in Kapsamı
219
d. Ücrette C i n s i y e t Ayrımı Yasağına Aykırı
Hükümlerin Geçersizliği
7. Ücrette Dolaylı C i n s i y e t Ayrımı Yasağı
IV. İŞ İLİŞKİSİNİN S O N A ERMESİNDE
1. G e n e l O l a r a k
220
220
222
222
2. Kadın İşçinin E v l e n m e s i H a l i n d e İş Sözleşmesinin S o n a
Ereceğinin Kararlaştırılması
225
3. Kadın İşçinin H a m i l e Kalması N e d e n i y l e İş Sözleşmesinin
Sona Erdirilmesi
230
a. Yabancı H u k u k Mevzuatında H a m i l e Kadın İşçiye Karşı
Ayrımcılığın Önlenmesi
231
XI
b . Türk H u k u k u n d a K a d m İşçinin H a m i l e l i k v e
Analık Sebebiyle Ayrımcılığa M a r u z Kalması
4. Ayrımcılık Oluşturan Diğer H a l l e r
§ 8. İŞYERİNDE CİNSEL TACİZ
238
258
261
I. G E N E L O L A R A K
261
II. CİNSEL TACİZ K A V R A M I
262
III. CİNSEL TACİZİN CİNSİYET AYRIMCILIĞI
Y A R A T A N BİR U Y G U L A M A O L A R A K GELİŞMESİ
264
IV. TÜRK H U K U K U N D A CİNSEL TACİZE BAĞLANAN
HUKUKİ SONUÇLAR
270
1. C e z a H u k u k u Alanında
270
2. İş H u k u k u Alanında
271
a. Türk İş H u k u k u n d a C i n s e l T a c i z i n Düzenlenmesi
271
b. İşverenin, C i n s e l T a c i z d e n Dolaylı Sorumluluğunun
H u k u k s a l Dayanağı
273
c İşverenin İşveren V e k i l l e r i n i n C i n s e l T a c i z Oluşturan
F i l l e r d e n Dolayı Sorumluluğu
277
d. İşverenin Diğer İşçilerin C i n s e l T a c i z Oluşturan F i i l l e r i n d e n
Dolayı Sorumluluğu
280
V. İŞYERİNDE CİNSEL TACİZİN ÖNLENMESİ
282
Üçüncü Bölüm
CİNSİYET AYRIMCILIĞI YASAĞININ SINIRLARI
§ 9. CİNSİYET AYRIMCILIĞI YASAĞININ İSTİSNALARI
I. G E N E L O L A R A K
285
285
II. YÜRÜTÜLECEK İŞİN ÖZELLİĞİ GEREĞİ BELLİ BİR CİNSİYETE
MENSUP OLMA
285
III. BELLİ BİR CİNSİYETİN ÇALIŞMASININ YASAKLANDIĞI İŞLER
294
I V F A R K L I D A V R A N M A Y I H A K L I K I L A N DİĞER N E D E N L E R
295
§ 10. KADIN İŞÇİLER HAKKINDAKİ HUKUKİ DÜZENLEMELERİN EŞİT
H A K L A R A SAHİP O L M A İLKESİ KARŞISINDAKİ D U R U M U
296
I. K A D I N İŞÇİLERİ K O R U Y U C U ÖZEL HÜKÜMLER
296
II. K A D I N İŞÇİLER LEHİNE GETİRİLMİŞ DİĞER DÜZENLEMELER
305
1. Farklı E m e k l i l i k Yaşı
305
2. Y e t i m Aylığı
308
3. Kıdem Tazminatı
309
III. K A D I N İŞÇİLERİ TEŞVİK E D E N P R O G R A M L A R
316
XII
Dördüncü Bölüm
CİNSİYET AYRIMCILIĞI YASAĞINA AYKIRILIĞIN CEZAİ VE HUKUKİ
YAPTIRIMLARI V E İSPAT
§ 11. CEZAİ VE HUKUKİ Y A P T I R I M L A R
327
I. G E N E L O L A R A K
327
II. CEZAİ Y A P T I R I M
328
III. HUKUKİ Y A P T I R I M
329
1. Yabancı Ülkelerdeki D u r u m
329
2. Türkiye'de
333
a. T a z m i n a t Davası
334
b . E d a Davası
341
c. C i n s i y e t Ayrımcılığı Yasağına Aykırı Düzenlemelerin
Hükümsüzlüğü
344
d. İşi Y a p m a k t a n Kaçınma Hakkı
348
e. İş Sözleşmesinin Haklı N e d e n l e F e s h i
351
f. Kötüııiyet Tazminatı
353
3. Dolaylı C i n s i y e t Ayrımcılığı Y a r a t a n U y g u l a m a l a r a Bağlanan
H u k u k i Yaptırımlar
IV. İSPAT YÜKÜ
354
357
G E N E L DEĞERLENDİRME V E ÖNERİLER
365
YARARLANILAN KAYNAKLAR
379