ÜNİT E ÜNİTE

HEDEFLER
İÇİNDEKİLER
KASLAR
• Giriş
• Kaslar Hakkında Genel Bilgiler
• Extremite Kasları
• Üst Extremite Kasları
• Alt Extremite Kasları
• Baş ve Boyun Kasları
• Baş ve Yüz Kasları
• Boyun Kasları
• Gövde ve Sırt Kasları
• Kaslarla İlgili Semptom ve Klinik
Terimler
• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;
• Kaslar hakkında genel bilgi
sahibi olacak,
• Axial iskelet ve extremite
kaslarının adlarını Latince
olarak söyleyebilecek
• Öğrenmiş olduğu kasların
konumunu ifade edebilecek,
• Kaslarla ilgili semptom ve
klinik terimleri
tanımlayabileceksiniz.
TIBBİ TERMİNOLOJİ
Doç. Dr. İsmail MALKOÇ
ÜNİTE
5
Kaslar
GİRİŞ
Kasları inceleyen bilim
dalına miyoloji denir.
Kasları inceleyen bilim dalına myology (miyoloji) denir. Kaslar, Latince
musculus olarak ifade edilmektedir. Musculus yazılırken (M.) şeklinde kısaltılarak
gösterilir. Kasların çoğul ifadesine musculi denir ve (Mm.) şeklinde kısaltılmış
olarak yazılır. Kaslar hareket sisteminin aktif elemanları olarak fonksiyon
görmektedirler. Kas dokusu şekil ve fonksiyon bakımından üç gruba ayrılır. Bunlar;
a) Çizgili kaslar: İskelet kası olarak da tanımlanır. İsteğimize bağlı olarak
çalışmaktadırlar.
b) Düz kaslar: İç organların duvar yapılarında bulunur. Düz kaslar isteğimiz
dışında çalışır.
c) Kalp kası: Yapısal olarak çizgili olmasına rağmen fonksiyon bakımından
düz kaslar gibi görev yaparlar.
İskelet kaslarının kemiklere tutunan uç kısımlarına tendon denir. Tendon
geniş bir yapı şeklinde ise aponevroz adı verilir. Kasların hareketsiz olan başlangıç
kısımları origo, hareketli olan sonlanma yerine ise insertio denir. Çizgili kaslar,
irademizle çalışan sinir sistemi tarafından uyarılır.
Kaslarla İlgili Terimler
Biceps: İki başlı olan.
Pectoralis: Göğüs ile ilgili olan,
Brachialis: Kol ile ilgili, kola ait olan.
göğüse ait.
Deltoideus: Üçgen veya delta
Plantaris: Ayak tabanı ile ilgili olan.
şeklinde olan.
Popliteus: Dizin arkası ile ilgili olan.
Diaphragma: Karın ile göğüs
Profundus: Derin, derinde olan.
boşluğunu birbirinden ayıran kubbe
Quadratus: Kare şeklinde , dört
şeklindeki kas.
kenarı olan.
Gluteus: Kaba et bölgesine ilişkin,
Quadriceps: Dört başlı olan.
gluteal gölge.
Rectus: Düz, doğru.
İntercostalis: İki kaburgaların arası.
Superficialis: Yüzeyel, yüzeyde olan.
Latissimus: En geniş şekilde olan.
Trapezius: Yamuk veya trapez
Levatoris: Kaldırıcı, yukarıya
şeklinde olan.
kaldıran.
Tensor: Geren.
Masseter: Çiğneme, çiğneyen
Tonus: Kasların istirahat hâlindeki
Musculi: Kaslar.
normal gerginlik hâli.
Hipertoni: Kas tonusunun aşırı
Triceps: Üç başlı olan.
derecede artması.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
2
Kaslar
Kas Yapısı ile İlgili Terimler
Kasların istirahat
Aponevroz: Yassı ve geniş olan kas kirişi.
Myocardium: Kalbin kas tabakası, miyokart.
Myofibril: Kas liflerinin her biri.
hâlindeki normal gergin
denir.
Baş, Boyun ve Yüz Kasları
Baş kasları: Baş kaslarına m. epicranius adı da verilir. Saçlı derinin hareketleri ile
ilgilidir.
Boyun kasları: Boyun bölgesinin ön ve yan tarafında yer alırlar. Baş ve toraks
hareketleri ile ilgili görevleri vardır. Bu kasların en önemlilerinden biri
m. sternocleidomastoideus'tur.
Yüz veya Mimik Kasları
a) Göz çevresinde bulunan kaslar: Bu bölgede bulunan kasların en
önemlilerinden bir tanesi m. orbicularis oculi'dir. Göz kapaklarının
yapısına katılır ve göz kapaklarının kapanmasını sağlar.
b) Burun çevresinde bulunan kaslar: Bu bölgede bulunan kasların en
önemlilerinden bir tanesi m. nasalis'tir. Bu kasın bir bölümü burun
deliklerini genişletirken bir bölümü ise daralmasını sağlar.
c) Ağız çevresinde bulunan kaslar: Bu bölgede bulunan kasların en
önemlilerinden bir tanesi m. orbicularis oris'tir. Bu kas dudaklarımızın
yapısında yer alır.
Not: Yüz kaslarının innervasyonunu yedinci kafa çifti olan n. facialis
yapmaktadır. Bu sinirin harabiyeti yüz felcine sebep olur.
Çiğneme kasları:
M. temporalis
M. masseter
M. pterygoideus lateralis
M. pterygoideus medialis
Not: Ense bölgesinde, boyun omurlarının ön tarafında ve boynun yan
tarafında bulunan kaslar baş ve toraks hareketleri ile ilgili fonksiyonları vardır.
Bireysel Etkinlik
olma durumuna tonus
• Verilen kaynak kitaplardan yararlanarak baş, boyun ve yüz
bölgelerinde bulunan kaslarının isimlerini yazınız.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
3
Kaslar
Gövde Kasları
a) Sırt bölgesi kasları: Sırt bölgesinde bulunan kasların baş, gövde ve kol
hareketleri ile ilgili fonksiyonları bulunur. Bu kasların en yüzeysel olanları
m. trapezius ve m. latissimus dorsi'dir.
b) Pectoral bölge kasları: Göğüs bölgesinin ön tarafında yer alan kaslardır.
Kol, toraks ve gövde hareketleri ile ilgili görevleri vardır.
Bu kaslar;
M. pectoralis majör,
M. pectoralis minör,
M. serratus anterior,
M. subclavius’tur.
c) Karın bölgesi kasları: Karın ön ve yan duvarlarının yapısına katılan
kaslardır. Karın (abdomen) içerisinde bulunan organları korur, karın içi basıncının
artmasında ve gövdenin hareketleri ile ilgili önemli fonksiyonları bulunur.
Bu kaslar;
Bireysel Etkinlik
M. obliquus externus abdominis,
M. obliquus internus abdominis,
M. transversus abdominis,
M. rectus abdominis’tir.
• Gövde kaslarının isimlerini yazınız ve yazdığınız terimleri
tekrarlayınız.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
4
Kaslar
Omuz Bölgesi ve Üst Ekstremite Kasları
Üst extremite gövdeye omuz bölgesinde bulunan kaslar aracılığıyla
tutunur. Omuz kasları, omuz bölgesi ve üst extremite'ye hareket yaptırır.
Omuz bölgesi kasları;
M. deltoideus,
M. subscapularis,
M. supraspinatus,
M. infraspinatus,
M. teres major,
M. teres minor’dur.
Not: M. deltoideus omuzun şeklini veren kastır.
Üst extremite kasları;
a) Kol kasları: Tablo 5.1’de gösterilmiştir
Tablo 5.1. Kol kasları
Ön tarafta yer alanlar
M. biceps brachii
M. brachialis
M. coracobrachialis
Arka tarafta yer alanlar
M. triceps brachii
M. anconeus
Dikkat
b) Ön kol kasları: Ön kolun ön tarafında yer alan kaslar, ön kol ve ele
fleksiyon, arka tarafta yer alanlar ise extansiyon yaptırır.
•El bileğinin ön tarafında kasları saran bağ dokusu fascia profunda
kalınlaşarak retinaculum flexorum denen oluşumu meydana getirir.
Ön kolun ön bölgesi kasları bu retinaculumun altından geçerek el
bölgesinde sonlanırlar. Bu yapının altında n. medianus denilen sinir
de geçmektedir. Elin aşırı kullanılması veya bu bölgenin
enflamasyonu sonucu n. medianus sıkışır, el bölgesinde ve
parmaklarda ağrı ve güçsüzlük görülür. Bu duruma karpal tünel
sendromu denir.
Bireysel Etkinlik
c) El kasları: El bölgesi kasları palmar (avuç içi) yüzünde yer alırlar. Bu grup
kaslar parmaklarımıza abdüksiyon, addüksiyon, oppozisyon, repozisyon, fleksiyon
ve extansiyon hareketleri yaptırırlar.
• Omuz bölgesi ve üst extremite kaslarının kaynaklardan
araştırarak isimlerini yazınız.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
5
Kaslar
Kalça ve Alt Ekstremite Kasları
a) Kalça bölgesi (gluteal bölge) kasları şunlardır:
M. gluteus maximus
M. gluteus medius
M. gluteus minimus
Yukarıda isimleri yazılı olan kaslar kalça kabarıklığını yapan kaslardır.
Ayrıca kalça bölgesinde uyluğa dış rotasyon yaptıran kaslar da
bulunmaktadır.
Gluteal bölge intramüsküler enjeksiyonların yapıldığı bir alandır. Bu alan
ortasından geçen hayalî iki eksenle (transvers ve vertikal) dış-üst, dış-alt , iç-üst ve
iç-alt olmak üzere dört kadrana ayrılır. Enjeksiyonlar bu kadranlardan dış-üst
tarafta yer alan bölgeden yapılır.
Gluteal bölge
intramüsküler
enjeksiyonlarda tercih
edilen bir bölgedir.
Şekil 5.1. Gluteal bölgede enjeksiyonun yapıldığı alan görülüyor.
Bireysel Etkinlik
b) Uyluk bölgesi kasları: Bu bölge kasları ön, medial ve arka grup olmak
üzere üç gruba ayrılır. Bu kaslar uyluğa ve bacağa fleksiyon, ekstansiyon,
addüksiyon, abdüksiyon ve rotasyon hareketleri yaptırır.
Uyluğun ön tarafında yer alan M. quadriceps femoris önemli bir kastır.
Uyluğa fleksiyon, bacağa ekstansiyon yaptırması açısından önem arz eder. Ayrıca
bu kasın dış bölümü olan m. vastus lateralis, genellikle çocuklara yapılacak
intramüsküler enjeksiyonlarda uygulama bölgesi olarak tercih edilmektedir.
c) Bacak (crus) bölgesi kasları: Bu bölge kasları ön, lateral ve arka grup
olmak üzere üç gruba ayrılır. Bu kaslar bacağa ve ayağa fleksiyon, ekstansiyon,
addüksiyon, abdüksiyon ve rotasyon hareketleri yaptırır.
d) Ayak (pes) bölgesi kasları: Ayak bölgesi kasları plantar (ayak tabanı) ve
dorsal yüzünde (üst yüz) yer alırlar. Bu grup kaslar parmaklarımıza abdüksiyon,
addüksiyon, oppozisyon, repozisyon, fleksiyon ve extansiyon hareketleri
yaptırırlar.
• Kalça ve alt extremite kaslarının isimlerini bölgelere göre
kaynaklardan araştırarak yazınız.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
6
Kaslar
Kaslarla İlgili Semptom ve Klinik Terimleri
Atrofi: Kas dokusunu oluşturan hücrelerin hacim olarak azalma göstermesidir.
Kontraksiyon: Kas liflerinin kasılmasıdır.
Örnek
Kontraktür: Kasın sürekli kasılma hâlinde olmasıdır.
•Kontraktürler hafif ağrılı olup, sürekli devam etmezler, yani
geçicidirler. Kasılma süreleri normalden daha uzun sürer.
Örnek
Kramp: Bir kas veya kas grubunun ani olarak irade dışı ağrılı kasılmasıdır.
•Kramplar genellikle ağır egzersizler, kan akımının azalması gibi kas
metabolizmasında meydana gelen değişikliklerden kaynaklanır.
Kramp giren kas istense de gevşetilemez. Aşırı yorgunluk ve sıvı
kayıpları gibi durumlar kramp nedenidir.
Hipertrofi: Kas dokusunu oluşturan hücrelerin hacim olarak artış göstermesidir.
Hipertoni: Kas tonusunun aşırı dercede artışıdır.
Hipotoni: Kas tonusunun aşırı derecede azalmasıdır.
Lumbago: Bel bölgesinde görülen ağrı, bel ağrısıdır.
Miyalji: Kas ağrısıdır.
Rigor mortis: Ölümden sonra görülen kas sertliğidir.
Spazm: Kaslarda ani olarak meydana gelen istem dışı geçici kasılmadır.
Tendinit: Kas kirişinin iltihabıdır.
Tortikolis: Bir taraftaki musculus sternocleidomastoideus'un spazmı neticesinde
boynun lezyon tarafına doğru eğilmesi, boyun eğriliğidir.
Tetani: Bir kasın sık uyarılması neticesinde sürekli kasılı kalması hâlidir.
Tartışma
Tremor: Kaslarda istem dışı kasılma, titremedir.
• Bir konuyu iyi öğrenmek istermisiniz? O zaman;
• a) Dersin verildiği gün dikkatli bir şekilde çalışmalısınız,
• b) Verilen dersi üç gün sonra yazarak tekrar etmelisiniz,
• c) Aynı dersi bir hafta sonra tekrar yazarak çalışmalısınız.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
7
Özet
Kaslar
•Kasları inceleyen bilim dalına myology (miyoloji) denir. Kaslar
Latincede musculus olarak ifade edilmektedir.
•Vücudumuzdaki bazı kaslar intramüsküler enjeksiyon
yapılmasında kullanılmaktadırlar.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
8
Ödev
Kaslar
• İntramüsküler enjeksiyon yapılmasında tercih edilen
bölgeleri araştırınız.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
9
Kaslar
DEĞERLENDİRME SORULARI
Değerlendirme
sorularını sistemde ilgili
ünite başlığı altında yer
alan “bölüm sonu testi”
bölümünde etkileşimli
olarak
cevaplayabilirsiniz.
1. Kasları inceleyen bilim dalına ne ad verilir?
a) Miyoloji
b) Osteoloji
c) Artroloji
d) Üroloji
e) Nöroloji
2. Kas tendonlarının az hareketli olan proximal taraftaki kemiklere yapışma yerine
ne ad verilir?
a) İnsertio
b) Origo
c) Prime mover
d) Sinerjist
e) Antagonist
3. Gluteal bölgede (kalça) enjeksiyon hangi kadrana yapılır?
a) İç-alt
b) İç-üst
c) Orta
d) Dış-üst
e) Dış-alt
4. Aşağıdakilerden hangisi göğüs kafesi bölgesi ile ilgili bir terimdir?
a) Popliteal
b) Plantar
c) Manus
d) Collum
e) Pectoral
5. Aşağıdaki kaslardan hangisi sırt bölgesinde bulunan kastır?
a) Musculus orbicularis oris
b) Musculus trapezius
c) Musculus pectoralis major
d) Musculus deltoideus
e) Musculus sartorius
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
10
Kaslar
6. Aşağıdaki kaslardan hangisi omuz bölgesinde bulunur?
a) Musculus triceps brachii
b) Musculus rectua abdominis
c) Musculus biceps brachii
d) Musculus temporalis
e) Musculus deltoideus
7. Kaslarda istem dışı kasılmaya ne ad verilir?
a) Hipertoni
b) Tetani
c) Tremor
d) Atrofi
e) Hipotoni
8. Aşağıdaki kaslardan hangisi yüz bölgesinde bulunan kastır?
a) Musculus temporalis
b) Musculus orbicularis oculi
c) Musculus trapezius
d) Musculus gluteus maximus
e) Musculus deltoideus
9. Aşağıdaki kaslardan hangisi gluteal bölgede (kalça) bulunur?
a) Musculus gluteus maximus
b) Musculus deltoideus
c) Musculus trapezius
d) Musculus pectoralis major
e) Musculus quadriceps femoris
10. Kas dokusunu oluşturan hücrelerin hacim olarak artış göstermesine ne ad
verilir?
a) Atrofi
b) Hipertrofi
c) Hipertoni
d) Hipotoni
e) Miyotoni
Cevap Anahtarı
1.A, 2.B, 3.D, 4.E, 5.C, 6.E, 7. C, 8.B, 9.A, 10.B
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
11
Kaslar
YARARLANILAN ve BAŞVURULABİLECEK DİĞER
KAYNAKLAR
Akkın, S. M. ve Toprak, M. (1993). Genel Anatomi Terminolojisi ve Kullanım Özellikleri,
İstanbul: İstanbul Üniversitesi Basımevi ve Film Merkezi.
Anatomy, TV-Anatomy-Study Guides Anatomical Language.
Arıncı, K. ve Elhan, A. (1983). Anatomi Terimleri (Nomina Anatomica), Ankara: Ankara
Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları.
Arıncı, K. ve Elhan, A. (1997). Anatomi, 2. Baskı, Ankara: Güneş Kitapevi.
Artukoğlu, M. A. (1997). Tıbbi Terminoloji, 1. Cilt, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık
İdaresi Yüksekokulu Yayınları.
Artukoğlu, M. A., Kaplan, A. ve Yılmaz, A. (2002). Tıbbi Dokümantasyon, Ankara: Türksev
Yayıncılık.
Arslantaş, D. ve Ark. (2012). Tıbbi Terminoloji, 1. Baskı, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi
Yayınları (Açıköğretim Fakültesi Yayınları).
Balcı, A. E. (2001). Tıbbi Dokümantasyon ve Tıbbi Arşivler, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi
Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Yayınları.
Cankur, Ş. ve Kanbir, O. (2010). Spor Anatomisi, 1. Baskı, Bursa: Ekin Kitabevi.
Dere, F. (2000). Anatomi Atlası ve Ders Kitabı, 5. Baskı, Adana: Nobel Tıp Kitapevleri.
Drake, R. L., Vogl, A. W., Mitchell, A. W. M., Tibbitts, R. M. ve Richardson, P. E.,
(Çeviri Editörleri: İlgi, S. ve Yıldırım, M.). (2009). Gray's Anatomi Atlası. Ankara:
Güneş Tıp Kitabevleri.
Ekinci, S. ve Hatipoğlu, H. G. (2005). Yüksekokullar Tıbbı Terminoloji Ders Kitabı, 1.
Baskı, Ankara: Hatipoğlu Yayınevi.
Eroğlu, F. ve Polat, M. (2009). Tıbbi Terminoloji, 1. Baskı, Isparta: Fakülte Kitabevi.
http://mtegm.meb.gov.tr/program/dokuman/modul/AC%DDL%20SA%D0LIK%20H
%DDZMETLER%DD/TEMEL%20SA%D0LIK%20UYGULAMALARI/%DDntram
%FCsk%FCler%20(kas%20i%E7i)%20ila%E7%20uygulama.pdf. [Erişim
tarihi: 23.01.2013]
http://w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/EHSM/1207/unite11.pdf. [Erişim tarihi:
23.01.2013]
Kavukçu, S. (1998). Tıbbi Terminoloji, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
Kocatürk, U. (1994). Açıklamalı Tıp Terimleri Sözlüğü, 6. Basım, Ankara: Ankara
Üniversitesi Basımevi.
Kuyucu, Y. (1988). Tıp Terimlerinin Oluşması İle İlgili Genel Bilgiler ve Fonksiyonel
Anatomi Terimleri Sözlüğü, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). (2008).
Büro Yönetimi ve Sekreterlik. Tıbbi Terminoloji (Tedavi Hizmetleri),
Ankara. http: //mepeg.meb.gov tr [Erişim tarihi: 01.01.2013].
MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). (2011).
Sağlık Hizmetleri Sekreterliği. İnsan Anatomisine İlişkin Tıbbi Terimler,
Ankara. http: //mepeg.meb.gov tr [Erişim tarihi: 01.01.2013].
MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). (2011).
Sağlık Hizmetleri Sekreterliği. Hareket ve Sinir Sistemi ile Psikiyatrik
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
12
Kaslar
Hastalıklara İlişkin Tıbbi Terimler, Ankara. http: //mepeg.meb.gov tr
[Erişim tarihi: 01.01.2013].
MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). (2011).
Sağlık Hizmetleri Sekreterliği. Solunum ve Sindirim Sistemine İlişkin Tıbbi
Terimler, Ankara. http: //mepeg.meb.gov tr [Erişim tarihi: 01.01.2013].
MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). (2011).
Sağlık Hizmetleri Sekreterliği. Kardiovasküler Sistem ile Kan ve Kan Yapıcı
Organlara İlişkin Tıbbi Terimler, Ankara. http: //mepeg.meb.gov tr [Erişim
tarihi: 01.01.2013].
MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). (2011).
Sağlık Hizmetleri Sekreterliği. Üriner, Genital ve Endokrin Sisteme İlişkin
Tıbbi Terimler, Ankara. http: //mepeg.meb.gov tr [Erişim tarihi:
01.01.2013].
MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). (2011).
Sağlık Hizmetleri Sekreterliği. Göz, Kulak-Burun-Boğaz ve Deriye İlişkin
Tıbbi Terimler, Ankara. http: //mepeg.meb.gov tr [Erişim tarihi:
01.01.2013].
Mesut, R. (2011). Tıbbi Latince, 2. Baskı, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti.
Mesut, R. (2011). Tıbbi Terminoloji, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti.
Moore, K. L. (2006) Clinically oriented anatomy, 5th ed. Philadelphia: Lippincott
Williams & Wilkins.
Öztürk, L., Aktan, Z. A. ve Varol, T. (1997). İşlevsel Anatomi, 1. baskı, İzmir: Saray Tıp
Kitabevleri.
Pabst, R., Putz, R. (Çevirenler: Elhan, A. ve Karahan, S. T.). (2006). Sobotta İnsan
Anatomisi Atlası (Baş, Boyun, Üst Ekstremite) 1. Cilt, 22. Baskı, Almanya, Beta
Basım Yayım Dağıtım A. Ş.
Pabst, R. ve Putz, R. (Çevirenler: Elhan,A., Karahan, S. T.). (2006). Sobotta İnsan
Anatomisi
Atlası (Gövde, Organlar, Alt Ekstremite) 2. Cilt, 22. Baskı,
Almanya, Beta Basım Yayım Dağıtım A. Ş.
Saladin, K. S. (2004). Anatomy and Pysiology:The unity of form and function, 3rd, NewYork: McGraw-Hill.
Sancak, B. ve Cumhur, M. (2008). Fonksiyonel Anatomi (Baş-Boyun ve İç Organlar), 4.
Basım, Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
Snell, R. S. (1995). Clinical Anatomy, Fifth edition. New York: Little, Brown and
Company.
Standring, S. (2008). Gray’s Anatomy, The Anatomical Basis of Clinical Practice,
40th Edition, Spain: Churchill Livingstone Elsevier.
Taner, D. (2000). Fonksiyonel Anatomi, 2. Basım, Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
Taner, D. (2008). Fonksiyonel Nöroanatomi, 7. Basım, Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
Tengilimoğlu, D. ve Çıtak, N. (2003). Yönetici ve Tıp Sekreterliği, Ankara: Seçkin Yayınları.
Terminologia Anatomica. (1998). International Anatomical Terminology. FCAT (Federative
Commitee on Anatomical Terminology). George Thieme Verlag, Germany.
Toprak, M. ve Akkın, S. M. (1998). Anatomi Ders Kitabı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi,
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
13
Kaslar
Uçmaz, R. (2002). Tıbbi Dokümantasyon II (Tıbbi – Arşivcilik), Bursa: Uludağ Üniversitesi
Yayınları.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
14