16 ZİHİNSEL, RUHSAL, DAVRANIŞSAL BOZUKLUKLAR (Özürlülük

ZİHİNSEL,RUHSAL,DAVRANIŞSALBOZUKLUKLAR
(Özürlülükoranlarıbelirtileregöredeğil,işlevsellikdüzeylerinegöreverilir.)
A-Zekâİşlevbozuklukları
1-Sınırdamentalkapasite(IQ:70-80)
2-Hafif(IQ:50-69)
ÖzürOranı
3-Orta(IQ:35-49)_____________________________________
4-Ağır (IQ:20-34)
5-Çokağır(IQ:20’ninaltında)
25
50
70
90
100
Erkençocuklukdöneminde(0-6yaş)bilişselişlevler,IQpuanıiledeğil,etkinlikvekatılımzorlukları
ve kısıtlılıklarının düzeyleri ilgili uzmanlar tarafından, öncelikle aile ve çocuğun katılımı ile klinik
değerlendirme yapılarak değerlendirilir. Uzmanın çocuğu, ailesi ve yaşadığı ortam ile birlikte ele
alarakyapacağı“ailemerkezliişlevseldeğerlendirme”ayrıntılıteşhisvesınıflandırmaiçinesastır.
Klinik değerlendirmenin güvenilirliği ve geçerliliğinin sağlanması için ek olarak standart testlerin
bilişsel bölümleri kullanılır. Kullanılabilecek değerlendirme araçları bilimsel yazında yer alan,
güvenirlik, geçerlilik ve norm çalışması yeterli olan ve işlevsel yetileri değerlendiren araçlar
olmalıdır3.ButestlerinyukarıdabelirtilenIQpuanınaeşdeğerpuanaralıklarındaÖzürOranıverilir.
Ortalamapuanları100,1StandartSapması15olantestlerde-2SD70puanaltıyada3.persantilaltı
ileeşdeğerdir.
Bilişsel alanlarda kaybı olan çocuklarda teşhis bölümüne işlev kaybının düzeyini açıklayan klinik
değerlendirme bulgularının da yazılması gerekir. Bu yaş grubunda “zeka geriliği” tanısı/terimi
kullanılmaz;“BİLİŞSELGELİŞİMDEGECİKME”tanısı/terimikullanılır.
B- Şizofreni (Paranoid, hebefrenik, katatonik, ayrışmamış, basit tip şizofreni ile post-şizofrenik
depresyonvekalıntılışizofreniyiiçerir)
1-Tedaviyleçalışabilen 45
2-Tedaviyerağmençalışmaolanağıolmayan 80
3
Kullanılabilecekayrıntılıstandartgelişimideğerlendirmearaçlarınaörnekler:BayleyBebeklerİçinGelişimi
DeğerlendirmeÖlçeği,ÇocuklarınYetiyitimiDeğerlendirmeÖlçeği(PediatricEvaluationofDisability
Inventory-PEDI),PeabodyResim-KelimeTanımaTesti,StanfordBinetZekaÖlçeği,VinelandUyumDavranış
Ölçeği,WechslerÇocuklarİçinZekaÖlçeği,DikkatDeğerlendirmeÖlçekleri,ÖzgülÖğrenmeÖlçekleri.Klinik
değerlendirmeeşliğindekullanılabilecekgelişimseltaramayadaizlemearaçlarınaörnekler:Gelişimiİzleme
veDesteklemeRehberi(GİDR),AnkaraGelişimTaramaEnvanteri(AGTE),DenverIIGelişimselTaramaTesti,
YaşlarveDönemler(AgesandStages).
16
C-Şizoaffektifbozukluk(manik,depresifvekarışıktip)
1-Tedaviyleçalışabilen 45
2-Tedaviyerağmençalışmaolanağıolmayan 80
D-Sanrısalbozukluklar(paranoya,paranoidpsikoz,parafrenitanılarınıiçerir)
1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen
0
2-Tedaviyleçalışmaolanağıveren
40
3-Tedaviyleçalışmaolanağıvermeyen
70
E-Atipikveyabaşkatürlüadlandırılamayanpsikozlar
1-Tedaviyleişlevselliğitamdüzelen
0
2-Tedaviyleçalışmaolanağıveren
45
3-Tedaviyleçalışmaolanağıvermeyen
80
40
F-Yaygıngelişimselbozukluklar
1-AspergerSendromu 2-Disintegratifpsikoz
___80
3-RettSendromu
___80
4-Atipikotizm(başkatürlüadlandırılamayanyaygıngelişimselbozukluk)
40
5-Otizm*
80
*Beraberindevarolanbozukluklarayrıcadeğerlendirilir.
17
GEÇİCİFONKSİYONKAYBINANEDENOLANRUHSALHASTALIKLAR
Bugruptakihastalıklar1yılsonrakontrolgerektirir.Özürlülükoranlarıbelirtileregöredeğil,
işlevsellikdüzeylerinegöreverilir.
A- Beyin Hasarı, Beyin İşlev Bozukluğu ve Bedensel Hastalıklara Bağlı Ruhsal Bozukluklar (organik
hallusinozis, organik duygudurum bozukluğu -manik, depresif karışık ve bipolar tiplerini içerir-,
organiksanrılıbozukluk,organikbunaltıbozukluğu)
1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen
0
2-Tedaviileişlevselliğikısmendüzelen
40
3-Tedaviileişlevselliğidüzelmeyen 60
B-BeyinHasarı,BeyinİşlevBozukluğunaBağlıDavranışBozuklukları(organikkişilikbozukluğu
-frontallobsendromunuiçerir-,beyinsarsılmasısonrası-postkontüzyonelsendrom-)
1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen
2-Tedaviileişlevselliğikısmendüzelen
0
(40)
3-Tedaviileişlevselliğidüzelmeyen70
C-DuygudurumBozuklukları
a.Maniknöbet,bipolarduygudurumbozukluğu,yineleyicidepresyon,kronikdepresyon
1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen
0
2-Tedaviileişlevselliğikısmendüzelen
40
3-Tedaviileişlevselliğidüzelmeyen
70
b.İnatçıduygudurumbozukluğu(siklotimi,distimi)
1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen
0
2-Tedaviileişlevselliğikısmendüzelen
10
3-Tedaviileişlevselliğidüzelmeyen
30
D-Nevrotik,stresleilgilivesomatoformbozukluklar;(yaygınanksiyetebozukluğu,panikbozukluğu,
fobi, konversiyon bozukluğu, somatizasyon bozukluğu, hipokondriyazis, Ağır stres tepkisi ve uyum
bozukluğu,Dissosiyatifbozukluk)
1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen
0
2-Tedaviileişlevselliğikısmendüzelen
25
3-Tedaviileişlevselliğidüzelmeyen
50
1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen
0
2-Tedaviileişlevselliğikısmendüzelen
30
3-Tedaviileişlevselliğidüzelmeyen
70
ObsesifKompulsifBozukluk,Travmasonrasıstresbozukluğu
18
E- Psikoaktif Madde Kullanımına Bağlı Ruhsal ve Davranışsal Bozukluklar (duygulanım bozukluğu,
bağımlılık sendromu, alkol ve madde kullanımına bağlı psikotik bozukluk -alkol halusinozisi, alkol
paranoyası-)
1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen
0
2-Tedaviileişlevselliğikısmendüzelen
20
3-Tedaviileişlevselliğidüzelmeyen
35
1-Paranoidkişilikbozukluğu 30
2-Şizoidkişilikbozukluğu
30
3-Antisosyalkişilikbozukluğu 30
4-Duygusalyöndendengesizkişilikbozukluğu(sınırkişilikbozukluğunudaiçerir)
30
5-Narsistikkişilikbozukluğu
30
F-Kişilikbozuklukları
6-Şizotipalkişilikbozukluğu 30
7-Histriyonikkişilikbozukluğu 15
8-ObsesifKompulsifkişilikbozukluğu
15
9-Çekingenkişilikbozukluğu
15
10-Bağımlıkişilikbozukluğu
15
G- Cinsel Kimlik Bozuklukları, Cinsel Seçim Bozuklukları (transeksüalizm, fetişizm, gösterimcilik,
çocuğacinselsevi,sadomazoizmiiçerir)
1-Tedaviedilebilen
0
2-Tedaviedilemeyen
15
20
H-ÖzelÖğrenmeBozuklukları(Butanımentalretardasyonvarlığındakonulamaz)
1-Hafif 2-Ağır (Bu bozukluk nedeniyle ilköğretime devam ettiği ikinci eğitim yılının sonunda halen
okumayazmaöğrenmemişolması)
30
I-DikkatEksikliğiveHiperakiviteBozukluğu
1-Tedaviedilebilen
0
2-Tedaviedilemeyen
20
19