logo nüfus artışı - video.eba.gov.tr

LOGO www.themegallery.com
NÜFUSUN GELİŞİMİ, DAĞILIŞI VE NİTELİKLERİ
Fahri COŞKUN
1
LOGO
NÜFUS VE NÜFUS SAYIMLARI
Nüfus Sayımları Neden Yapılır?
DÜNYA NÜFUSUNUN TARİHSEL
ARTIŞI VE DEĞİŞİMİ
Dünya Nüfusu Sürekli Artacak mı?
DÜNYA NÜFUSUNUN ALANSAL
DAĞILIŞI
Kıta Nüfusları Neden Farklıdır?
DÜNYADA NÜFUS ARTIŞI
NÜFUS PİRAMİTLERİ VE ÖZELLİKLERİ
2
LOGO
Nüfus Nedir?
Sınırları belli bir alanda yaşayan insan
sayısına NÜFUS denir.
Örnek: Asya’nın nüfusu, Türkiye’nin
nüfusu,
Nüfus Demografi biliminin konusudur.
Coğrafya ise nüfus ile ilgili konularını
Nüfus Coğrafyası içinde inceler.
3
LOGO
NÜFUS VE NÜFUS SAYIMLARI
1.
 Tarih boyunca
çeşitli amaçlarla 2.
birçok nüfus
sayımı yapılmıştır. 3.
Bu nüfus
4.
sayımlarının temel
5.
amaçları;
1. askere alınacak
2. vergi verecek kişi 6.
sayısını
7.
belirlemekti.
4
Ülkenin nüfus miktarı
Yaş grupları
Kent ve kır nüfusu
Nüfusun eğitim durumu
Nüfusun mesleklere göre
dağılımı
Nüfusun cinsiyet durumu
Nüfusun hareketleri
LOGO
Ancak dünyada nüfus
sayımları tüm ülkelerde
düzenli olarak
yapılmadığından, dünya
nüfusu hakkında doğru
bilgilere ulaşılamamıştır.
Modern nüfus sayımları,
ilk defa İskandinav
ülkelerinde yapılmıştır.
5
LOGO
Osmanlı Devleti'nde ilk
kapsamlı nüfus sayımı
II.Mahmut döneminde
1831 yılında yapılmış
olup asker ve vergi
yükümlülüklerini
belirlemeye yöneliktir.
6
LOGO
 Çin'de ilk modern
nüfus sayımı 1953'te
yapılmıştır. Bu
sayımla birlikte
Dünya nüfusunun
beşte biri resmî
kayıtlara geçmiştir.
Çin'de ikinci nüfus
sayımı ise 1982'de
gerçekleştirilmiştir.
Bu sayımda 1,2
milyar kişi sayılmış,
sayım işleminde ise
15 milyon kişi görev
almıştır.
7
LOGO
TÜRKİYE’DE NÜFUS VE NÜFUS
SAYIMLARI
 İlk nüfus sayımı1927 yılında yapılmıştır.
 İkincisi 1935 yılında,
 5 yılda bir nüfus sayımları yapılmıştır.
 1990 dan sonra 10 yılda bir yapılacaktı.
 1997 yılında seçmen yaşının düşürülmesinden
dolayı tekrar sayım yapıldı.
 2000 Genel Nüfus sayımına göre nüfusumuz
67.803.927 olmuştur.
 2007 Yılından sonra online sayıma geçilmiştir.De
jure yöntemine göre sayım esası uygulanır1997 ye
kadar De facto yöntemine göre sayım yapılmıştır.
8
LOGO
De jure:Kişi sayım esnasında
bulunduğu yere göre sayılır.
Bu teknik bazı kişilerin mükerrer
sayılmalarına neden olur.
De facto:Kişi ikamet adresine göre
sayılır.Sayımda nerede olursa
olsun.
9
www.themegallery.com
LOGO
Bu bilgiler ışığında belli bir zamanda,
bir ülke sınırları içinde kişilere yönelik
yapılan demografik, ekonomik, sosyal
verilerin toplanması ve bu verilerin
değerlendirilmesi işlemi nüfus sayımı
olarak isimlendirilir.
10
LOGO
Modern nüfus sayımlarının
yapılmasının nedeni
 Bir ülkenin kalkınmasında alınan kararların
amaçlanan hedeflere ulaşması için mevcut
kaynakların bilinmesi gerekir. Bu kaynaklardan
biri de insandır. Bir ülkedeki nüfusun miktarı,
niteliği, ekonomik faaliyetlere göre dağılımı, yaş
grubu ve cinsiyet yapısı gibi özelliklerin bilinmesi
gerekir ki gerçekçi bir kalkınma planı yapılabilsin.
Modern nüfus sayımlarının yapılmasının nedeni
nüfusun niteliklerini tespit etmektir. Çünkü ülke
kaynaklarının doğru kullanılmasında ve kalkınma
önceliklerinin belirlenmesinde nüfusun
niteliklerinin bilinmesi önemlidir.
11
LOGO
Nüfus sayımlarının amaçları (NÜFUS
ÖZELLİKLERİ) şunlardır:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ülkenin nüfus miktarı
Yaş grupları
Kent ve kır nüfusu
Nüfusun eğitim durumu
Nüfusun mesleklere göre dağılımı
Nüfusun cinsiyet durumu
Nüfusun hareketleri
12
LOGO
Nüfus bir ülke için hem önemli bir güç
hem de kaynaktır, insan kaynağı doğru ve
planlı olarak kullanıldığı zaman ülkelerin
kalkınması ve gelişmesi gerçekleşebilir.
13
LOGO
DÜNYA NÜFUSUNUN TARİHSEL
ARTIŞI VE DEĞİŞİMİ
Dünya Nüfusu Sürekli Artacak mı?
14
LOGO
Saniyede 2-3 kişi dünya nüfusuna katılıyor.
15
LOGO
Dakikada yaklaşık bir uçak (140 kişi)
dolusu insan dünya nüfusuna katılıyor.
16
LOGO
Günde yaklaşık 200 bin kişilik bir stadın
kapasitesi kadar insan dünya nüfusuna
katılıyor.
17
LOGO
Her ay yaklaşık Güneydoğu Anadolu
Bölgesi nüfusu ( 6 milyon) kadar insan
dünya nüfusuna katılıyor.
18
LOGO
Her yıl yaklaşık Türkiye nüfusu (73
milyon) kadar insan dünya nüfusuna
katılıyor.
19
LOGO
Dünya Nüfus Artış Grafiği
20
LOGO
Yıllara Göre Dünya Nüfus Artışı
YILLAR
 1000
 1250
 1650
 1700
 1750
 1800
 1850
 1900
 1910
 1920
 1930
 1940
 1950
 1960
 1970
 1980
 1990
 2000
 2010
DÜNYA NÜFUSU
310 Milyon
400 Milyon
500 Milyon
610 Milyon
790 Milyon
980 Milyon
1,260 Milyar
1,650 Milyar
1,750 Milyar
1,860 Milyar
2,070 Milyar
2,300 Milyar
2,520 Milyar
3,020 Milyar
3,700 Milyar
4,440 Milyar
5,270 Milyar
6,060 Milyar
6.900 Milyar
Dünya nüfusunu gösteren Tablo 1
ve Grafik 2'i dikkate alarak
aşağıdaki sorulan cevaplayınız.
•Hangi yıldan sonra dünya nüfusunda
belirgin bir artış gerçekleşmiştir?
•1930 -1950 yılları arasında dünya
nüfus artış hızında yavaşlama
görülmektedir. Nedenini söyleyiniz?
•1960 yılından sonra dünya nüfusu,
geçmiş dönemlere göre daha hızlı bir
artış sürecine girmiştir. Nedenlerini
tartışınız.
•"Nüfus patlaması" kavramını sınıfta
tartışınız.
21
LOGO
Dünya Nüfusunda Sıçrama Dönemleri
Geçmiş çağlardan
günümüze dünya nüfusu
genel olarak bir artma
eğilimi göstermiştir. Nüfus
bilim uzmanları, insanlık
tarihi boyunca 3 büyük
sıçrama döneminin
yaşandığını düşünmektedir.
22
LOGO
1.SIÇRAMA DÖNEMİ
 Bu sıçramalardan birincisi yaklaşık 2 milyon yıl
önce insanların alet yapımını keşfetmesiyle
yaşanmıştır. Bu dönemde, yetersiz beslenme
azalmış ve vahşi hayvanlara karşı mücadelede
önemli ilerlemeler gösterilmiştir.
23
LOGO
2.SIÇRAMA DÖNEMİ
 Dünya nüfusundaki ikinci
sıçrama yaklaşık 10.000 yıl
önce yaşanmıştır. İnsanların
yerleşik hayata geçerek
hayvanları evcilleştirmeleri
ve tarımla uğraşmaları dünya
nüfusunun (milat dolaylarında)
150-300 milyona yükselmesine
neden olmuştur. Milattan
sonraki 1000 yıl boyunca da bu
sayı yavaş yavaş 350 milyona
yükselmiştir.
24
LOGO
3.SIÇRAMA DÖNEMİ
 Dünya nüfusundaki üçüncü sıçrama Sanayi Devrimi ile
gerçekleşti. Bu dönemde Avrupa'da yaşam düzeyi
yükseldi. Tıp alanında ilerlemeler oldu. Beslenme ve sağlık
koşulları düzeldi. İletişim ve taşımacılıkta önemli
gelişmeler yaşandı. Bütün bu gelişmeler ölüm hızında
düşüşü sağladı. (Ölüm hızındaki düşüşe karşın doğum
hızında herhangi bir değişiklik olmayınca, dünya nüfusu
1800'lerin ortasında 1 milyara ulaştı.)
25
LOGO
Özellikle 1750-1850 yılları arasında
gerçekleşen Sanayi Devrimi, nüfus
artışı kadar nüfusun dağılışını ve
demografik özeliklerini de değiştirdi.
Sanayi Devrimi'yle birlikte en önemli
nüfus artışı ve değişimi Avrupa
Kıtası'nda yaşandı.
26
LOGO
Bunları Biliyormusunuz?
 Paleotik ve Neolitik dönemde insan ömrünün 30
yıl olduğunu biliyor musunuz?
 Sanayi Çağına kadar, bazı küçük alanlar yoğun
bir nüfusa sahip olmasına rağmen dünyanın
büyük bir bölümü seyrek nüfusluydu ya da
tamamen boş hâlde bulunmaktaydı.
 Avrupa ve Kuzey Amerika'da 1800'lerde
başlayan ölüm hızındaki düşüş, gelişmekte olan
ülkelerde ancak bu yüzyılda olmuş ve şaşırtıcı
bir hızla gerçekleşmiştir. Örneğin Mısır'da 19401960 arasında ölüm hızındaki düşüş ortalama
ömür beklentisini 20 yıl arttırmıştır.
27
LOGO
Sanayi Devrimi'nden bu ! güne dünya
nüfusu 7,5 kat artarak 800 milyondan 6
milyara çıkmıştır. Birleşmiş Milletler Nüfus
Vakfı (UNEPA)na göre 2050'de dünya
nüfusu 8,9 milyara ulaşacaktır.
28
LOGO
 Nüfus artışı nereye kadar sürecek; dünya nüfusu
sürekli artacak mı, yoksa bu artış bir gün duracak
mı? Hatta durduktan bir süre sonra azalmaya
başlayacak mı? Bu konuda birçok ülkede yapılan
araştırmaların uzlaştığı nokta, nüfus artışının 50100 yıl kadar süreceği, sonra duracağı
yolundadır. Dünya nüfusunun 10-15 milyara
ulaştığında sabitleneceği tahmin edilmektedir.
29
LOGO
 Yapılan tahminlere göre dünya nüfusu 2010
yılında 6,8 , 2020'de 7,5 , 2030'da 8,1 , 2040'ta
8,6, 2050'de 8,9 ve 2150'de 9-10 milyara
ulaşacaktır. 21 SO'li yıllarda da artık dünya
nüfusunun artış eğiliminden çıkıp durağan bir
seyir izleyeceği tahmin edilmektedir.
30
LOGO
DÜNYA’DA NÜFUSUN ALANSAL
DAĞILIŞI
 Dünya nüfusu yeryüzüne eşit ve dengeli
dağılmamıştır, kıtalara ve ülkelere göre farklılık
göstermiştir. Kıta nüfusları, dünya nüfus artışına
bağlı olarak geçmişten günümüze sürekli artmış
ve değişmiştir. Ancak kıta nüfusları, tarihsel
süreçte her zaman aynı oranda artış
göstermemiştir.
31
LOGO
Dünya Nüfus Yoğunluğu Haritası 1
32
LOGO
Düşünme Soruları 1
 Büyük Sahra Çölü’nde neden insan yaşamaz ?
33
LOGO
Düşünme Soruları 2
 Amazon Havzası neden çok tenhadır ?
34
LOGO
Düşünme Soruları 3
 Himalaya Dağları neden boştur?
35
LOGO
Düşünme Soruları 4
 Antarktika’da neden insanlar yaşamaz?
36
LOGO
Düşünme Soruları 5
 Güneydoğu Asya neden yoğun nüfusludur?
37
LOGO
Düşünme Soruları 6
 Avrupa’nın nüfus yoğunluğu neden çoktur?
38
www.themegallery.com
LOGO
Düşünme Soruları 7
 Avustralya neden tenhadır?
39
LOGO
Düşünme Soruları 8
 Alaska
 Kanada
 Grönland
 İskandinavya
 Sibirya
Neden tenhadır?
40
LOGO
1750-2005 yılları arasında kıtalara göre nüfus dağılış
miktarları (milyon)
41
LOGO
Yukarıdaki tablo incelendiğinde, nüfusun
kıtalara dengeli dağılmadığı ve 17501950 yılları arasında en önemli nüfus
artışlarının Asya ve Avrupa kıtalarında
gerçekleştiği görülmektedir. Bu dönemde
Asya Kıtası'ndaki hızlı nüfus artışının
nedeni yüksek doğum oranıdır. Avrupa
Kıtası'ndaki artış ise Sanayi
Devrimi'nden sonra insanların yaşam
düzeylerinin yükselmesi sonucu
gerçekleşmiştir.
42
LOGO
2005 Kıta Nüfuslarının Dünya
Nüfusuna Oranları
13
5
9
ASYA
AFRİKA
AVUSTRALYA
1
58
14
G.AMERKA
K.AMERİKA
AVRUPA
43
www.themegallery.com
[email protected]
LOGO
DÜNYA NÜFUS ARTIŞI
44
LOGO
NÜFUS ARTIŞI:
Sınırları belirli olan alanda
meydana gelen artışa
denir.Nüfus sayımları ile
belirlenir.
45
www.themegallery.com
LOGO
DOĞAL NÜFUS ARTIŞI:
Doğumla ölüm arasındaki dengeye denir.
Geri kalmış ülkelerde yüksektir.Ancak
bazen ölümler öne geçebilmekte ( sağlık
koşullarının yetersiz olması)
46
www.themegallery.com
LOGO
Nüfus artış hızı:
Nüfus artışındaki bir önceki sayıma göre
meydana gelen değişime denir.Yüzde ile
ifade edilir.
Örnek ver:
47
www.themegallery.com
LOGO
Nüfus artış hızını etkileyen
faktörler:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Doğumlar
Ölümler
Savaşlar
Göçler
Doğal afetler
Salgın hastalıklar
Ülke sınırlarında meydana gelen
değişmeler.
48
www.themegallery.com
LOGO
Nüfus Nasıl Değişir?
49
LOGO
1950-2005 yıllan arasında dünya
nüfus artış oranları
Yıllar Artış Oranı (%)
 1950 1,47
 1955 1,89
 1960 1,33
 1965 2,07
 1970 2,07
 1975 1,73
 1980 1,69
 1985 1,70
 1990 1,58
 1995 1,38
 2000 1,22
 2005 1,15
(Dünya Bankası)
50
LOGO
Dünya Nüfus Artış Oranı Grafiği
51
LOGO
1950-2000 yılları arasında dünyada
önemli bir nüfus artışı meydana gelmiş,
âdeta nüfus patlaması yaşanmıştır. Fakat
dünya nüfusu artmasına rağmen artış
hızı, 1970 yılından günümüze kadar
giderek azalmaya başlamıştır.
52
LOGO
 Hızlı nüfus artışı, genellikle
az gelişmiş veya gelişmekte
olan ülkelerde
gerçekleşmiştir. Gelişmiş
ülkelerde nüfus artış hızı
oldukça düşüktür.1970
den sonra dünya nüfus
artış hızındaki azalmanın
sebepleri:
1. Ekonomik kalkınmanın
gerçekleştirilmesi,
2. Şehirleşme oranlarının
yüksek olmasın
3. Nüfus planlamasının
yapılması
4. Kadınların çalışma hayatına
girmesidir.
53
LOGO
 Günümüzde nüfusun en az artış gösterdiği
ülkeler, gelişmiş ülkelerdir. Bu ülkelerde nüfus
artış hızı % 0-1 arasındadır. Genç nüfusun çok
az olduğu bu ülkelerde yaşlı nüfus önemli bir
sorun oluşturmaktadır. Gelişmiş ülkelerde 65 yaş
ve üzerindeki nüfus yaklaşık 150 milyon
civarındadır. Bu miktar önümüzdeki dönemlerde
giderek artacaktır. Gelecekte ortalama yaşam
süresinin uzaması nedeniyle gelişmekte olan
ülkelerde de yaşlılık sorunu ortaya çıkacaktır.
54
LOGO
Bazı Ülkelerde Doğum ve Ölüm
Oranları İle Doğal Artış Hızı








Ülke
Doğum Oranı %o
Çin
21
Hindistan 31
Fransa
13
Japonya
12
Kenya
47
Meksika
17
İngiltere
14
ABD
14
Bu tabloyu yorumlayınız…
55
ölüm Oranı %o
7
10
10
8
10
6
12
9
Doğal Artış % o
14
21
3
4
37
11
2
5
LOGO
NÜFUS PİRAMİTLERİ VE
ÖZELLİKLERİ
Nüfus Piramitleri herhangi bir yerin nüfus
özelliklerini (nüfusun yaş ve cinsiyet
yapısını) göstermede temel araçlardan
biridir.
56
LOGO
57
LOGO
Bir ülkenin veya bir bölgenin nüfus piramitlerine
bakılarak o alandaki ;
1. nüfus hareketleri
2. Toplam nüfus
3. yaş grupları
4. cinsiyet durumu
5. Gelişmişlik düzeyi
6. Doğum-ölüm oranları
7. Ortalama yaşam süresi
hakkında bilgi sahibi olunabilir.
58
LOGO
Bir nüfus pramidinden elde
edilemeyecek bilgiler;
1. Sağlık durumu
2. Meslek grupları
3. Kır-kent nüfusu
4. Din grupları
5. Nüfus yoğunlukları
(aritmetik,fizyolojik,tarımsal)
59
www.themegallery.com
LOGO
Nüfus Piramitlerinin Çeşitleri
Ülkelerin nüfusları, nüfus özelliklerine ve
piramidin şekline bağlı olarak; dörde ayrılır:
Gelişen Nüfus Piramidi
Durağan Nüfus Piramidi
Gerileyen Nüfus Piramidi
Orta tip Nüfus Piramidi
60
LOGO
61
www.themegallery.com
[email protected]
LOGO
Gelişen Nüfus Piramidi
 Düzgün bir üçgene benzeyen bu piramit, yüksek doğum ve ölüm oranlarına
sahip ülkelere aittir. Sanayi Devrimi öncesi toplumların çoğu bu piramit
örneğini yaşamıştır. İngiltere'nin 1881, Hindistan'ın ise 1961'deki piramitleri bu
şekildedir. Günümüzde ise Bangladeş gibi yüksek doğum ve ölüm oranlarının
yaşandığı ülkelerde görülmektedir.
62
LOGO
Durağan Nüfus Piramidi
 Düzgün üçgen piramidine göre kenarları içe çökük bir özellik gösterir. Bu
piramit, 0-5 yaş grubundaki ölüm oranlarının azalmaya başladığı; ancak
doğum oranlarının yüksek olduğu ülkelerin piramididir.Bu tür piramitler, Iran
ve Nijerya gibi gelişmekte olan ülkelerde görülmektedir.
63
www.themegallery.com
LOGO
Gerileyen Nüfus Piramidi
 Asimetrik şekilli bu piramit,doğum oranında hızlı bir düşüş görüldüğü, ölüm
oranının da düşük olduğu piramit tipidir. Japonya gibi büyük nüfus problemi
yaşadıktan sonra hızla gelişen ülkelere özgü bir piramittir.
64
LOGO
Orta tip Nüfus Piramidi
 Çan şeklindeki bu piramit, uzun bir zaman sürecinde düşük doğum ve ölüm
oranlarından sonra doğum oranlarının arttığını göstermektedir. ABD ve
Kanada gibi ülkelere özgü bir piramittir.
65
LOGO
66
LOGO
Bu Ülkede Neler Değişmiş Olabilir ?
67
LOGO
Piramitleri Yorumlayınız…
68
LOGO
LOGO
LOGO
LOGO
LOGO
LOGO
LOGO
LOGO
LOGO
77
LOGO
Dünya’da Ortalama Yaşam Süresi:
78
LOGO
FAHRİ COŞKUN
79