haluk erdemol.fh11

XXX
Mitolojiden Yans›yanlar
Haluk Erdemol
Alt›n Post
ve
Argo Denizcileri
8
rgo Denizcileri öyküsünün
dönüfl bölümünün sonunda
‹ason Alt›n Post’u evine geri
getirmifl ve Argo’yu Korinth Bo¤az›’nda dinlenmeye b›rakm›fl, belki de
emekliye ay›rm›flt›. Alt›n Post’un ait
oldu¤u yere geri getirilmesiyle Argo’
nun seferi amac›na ulaflm›fl olmas›na
karfl›n ozanlar ve yazarlar ‹ason ile
Medea’n›n peflini b›rakmam›fl, onlar›n
yaflamlar›n› çeflitli mitolojik kurgularla
ifllemeyi sürdürmüfller. Öykünün
A
devam›nda bunlar aras›ndan seçim
yapmak gerekiyor.
Argo’nun ‹olkus’un Pagasae liman›ndan yola ç›kt›¤›n› ve ayn› limana
döndü¤ünü biliyoruz. ‹ason’un Argo’
yu götürüp Poseidon’a adad›¤› yer ise
Korinth Bo¤az›, yani olas› deniz
trafi¤ine göre bugünkü Kanal’›n do¤u
ucu. Korinthos kentine çok yak›n.
‹ason’un Argo’yu buraya getirmesi ve
çiftin Korinth’de yerleflmesi bu yer
seçiminin önceden planlanm›fl
87
oldu¤unu güçlendiriyor. ‹olkus ile
Korinth aras›ndaki uzakl›k ise akla
“Neden Korinth?” sorusunu getiriyor.
Antik dönemin bir yazar›na göre Medea’n›n babas› Aetes aslen Korinthliydi ve miras yoluyla Korinth taht›nda
hak sahibiydi. Colchis’e giderken de
ilerde do¤acak bir o¤lunun tahta
geçme hakk›n› sakl› tutarak ayr›lm›flt›
Korinth’den. Medea bu ba¤lant›dan
ötürü kendine yak›n buldu¤u için
seçmiflti bu kenti. Nitekim zaman›n
kral› Kreon da Korinth taht›n›n
geçmiflini biliyordu. Medea ile ‹ason’u
fleref konuklar› olarak a¤›rlad›. Hatta
baz›lar›na göre Kreon haktan›r bir
yaklafl›mla Medea’ya Korinth’i birlikte yönetmek önerisinde bile bulunmufltu.
‹ason ile Medea on
y›l boyunca Korinth’de
güzel bir yaflam sürdüler. ‹ki o¤ullar› oldu.
‹olkus’un kral› olmay›
beklerken oradan kovulurcas›na ayr›lmak
Glauke’ye ölümcül hediyeler, Vazo resmi. MÖ.400
88
Medea, Anselm Feuerbach (1829-1880)
zorunda kald›¤›n› unutmayan ‹ason
bir sürgün gibi geldi¤i Korinth’deki
ilk günlerinden beri gözlerini yükseklere dikmifl, bencil düflüncelerle tek
çocu¤u k›z olan yafll› kral Kreon’la
çok iyi bir iliflki kurmufltu. Glauke
isimli prenses yetiflkinli¤e eriflti¤inde
‹ason ona yaklaflmakta gecikmedi.
Gizli sakl› bir yan› yoktu bu iliflkinin.
Kreon kutsal bir seferden baflar› ile
dönmüfl olan ‹ason’u bafltan beri el
üstünde tutmufl ve bir damat aday›
olarak görmüfltü onu. K›z›yla evlenme
iste¤ine sevinçle onay verdi.
‹ason’un ihaneti karfl›s›nda
Medea’n›n içine düfltü¤ü ruh hali, öç
a¤›rl›kl› tepkisi, ‹ason ve Kreon’la
konuflmalar›, Yunan tragedyas›n›n
tipik ço¤ul karakteri olan Koro ile
dertleflmesi Euripides’in ilk kez MÖ.
431’de sergilenen Medea isimli oyununda çok canl› ve özlü diyaloglarla
betimlenirken Medea tragedyan›n
kad›n kahramanlar› aras›nda en çarp›c›
bir tip olarak öne ç›k›yor. Medea’n›n
babas›na karfl› ç›karak aile oca¤›n›
terk etmesi, yapt›¤› onca yard›m ve
özveri karfl›l›¤›nda ‹ason’un etti¤i
ba¤l›l›k yeminini hiçe saymas› ve
ihaneti sonras›nda Medea’n›n içine
düfltü¤ü d›fllanma ve itilmifllik duygusu onun tanr›sal kökenli, do¤ulu ve
tekinsiz kiflili¤inde bir öç patlamas›na
neden oluyor.
yundaki olay örgüsünün devam›nda kocas›n›n ihanetine
u¤rayan Medea’ya bir darbe
de Kreon’dan gelir. Medea’n›n geçmiflte yapt›klar›ndan dolay› onun
gücünden ve k›z›na bir zarar verme-
O
Medea vazo resmi, MÖ. 400
Medea çocuklar›n› öldürüyor, Eugène
Delacroix (1798-1863)
sinden çekinen Kral Medea’y› çocuklar›yla birlikte Korinth’den kovar.
Medea “‹zin ver, gidiflimiz için haz›rl›k yapay›m; bir gün daha kalay›m,”
deyince “Peki, bir gün daha kalabilirsin; yapmandan çekindi¤im fleyleri
nas›l olsa bir günde yapamazs›n,” diye
yan›tlar Kreon. Fakat yan›lmaktad›r.
Medea gibi insanlar›n yazg›lar›yla
oynama gücüne sahip biri için
günlerden de¤il, anlardan söz edilebilir
ancak.
Medea yeni gelin Glauke’ye iki
hediye gönderir. Alt›n ifllemeli bir taç
ve bir duvak. Zehirli otlar›n özlerini
tafl›yan bu hediyeleri al›c›s›na iletmek
için de iki o¤lunu görevlendirir. Genç
k›zlara özgü merakla hemen hediyelerini kuflanan Glauke’nin bedenini
alevler sarar. Onu kurtarmak için
89
Medea arabas›na binip gidiyor, Carle
van Loo (1705-1765)
yan›na koflan Kreon da k›z›yla birlikte
ölür. Medea’n›n öç duygusu öylesine
güçlüdür ki çocuklar›n› da kendi eliyle
ölüme gönderir. Kendisini evlat katili
olmakla suçlayan ‹ason’a “Onlar›
senden çok sevmifltim, ama senin
kalbini k›rmak için öldürdüm onlar›,”
der. ‹ason’un ac›s›n› daha da koyulaflt›rmak için çocuklar›n ölü bedenlerini
vermez ona. Hera’n›n tap›na¤›nda
topra¤a verece¤ini söyleyerek yan›na
Maria Callas Pasolini’nin filminde
Medea rolünde
90
al›r onlar›. Sonra da dedesi Helios’un
gönderdi¤i, kanatl› iki ejderhan›n
çekti¤i arabaya binip giderken ‹ason
için biçilen yazg›y› da hayk›r›r
yüzüne: “Sen de yapt›klar›na lay›k
bir ölüme kavuflacaks›n. Argo’dan bir
kalas düflecek kafana; evlili¤imizi hiçe
sayman›n bedelini ödeyeceksin
böylece.”
Euripides’in oyununun olay
örgüsü Medea’n›n, kendisini korumas›
alt›na alma sözünü veren Atina kral›
Aegeus’un saray›na gitmek üzere
arabas›yla Korinth’den ayr›lmas›yla
son bulur.
Medea’n›n Ege Denizi’ne ismini
veren Aegeus’dan olan Medeus
ad›ndaki o¤luyla Colchis’e döndü¤ü
ve Medeus’un Med soyunun atas›
oldu¤u söylenir.
Euripides’in oyununda Medea’
n›n Yunan tragedyas›nda görülen en
bask›n karakteri canland›rm›fl olmas›
modern dönem sanatç›lar›n› da etkilemifltir. Bunlar›n aras›nda ‹talyan besteci Cherubini’nin Medea operas›
(1797) ve ‹talyan sinemac› Pasolini’
nin yönetti¤i, ünlü soprano Maria
Callas’›n baflrol oynad›¤› ayn› adl›
film (1969) say›labilir.
Alt›n Post ve Argo Denizcileri’
nin öyküsünü Euripides’in oyununda
Koro’nun söyledi¤i kapan›fl dizeleriyle bitirelim:
Zeus Olympos’da birçok fleyin
hakimidir, Bunlar›n ço¤u tanr›lar›n
usa karfl›n oldurdu¤u fleylerdir. Beklenen gerçekleflmezken, tanr›n›n biri
beklenmeyen için bir ç›kar yol bulur.
Bu öykü de böyle bitti. •
[email protected]