Document

YET‹fiK‹N VE AKRAN L‹DERL‹ C‹NSEL E⁄‹T‹M‹N ‹LKÖ⁄RET‹M
8. SINIF Ö⁄RENC‹LER‹N‹N C‹NSELL‹KLE ‹LG‹L‹ B‹LG‹ VE
TUTUMLARI ÜZER‹NDEK‹ ETK‹LER‹*
**Arfl. Gör. Dr. Hasibe KADIO⁄LU
**Yard. Doç. Dr. Ayfle YILDIZ
** Marmara Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu
ÖZET
Amaç: Bu çal›flma yetiflkin ve akran liderli cinsel e¤itimin bir ilkö¤retim okulu 8. S›n›f ö¤rencilerinin cinsel sa¤l›kla ilgili bilgi ve tutumlar› üzerindeki etkilerini karfl›laflt›rmak amac› ile yap›lm›flt›r.
Gereç ve Yöntem: 2002-2003 bahar ve 2003-2004 güz e¤itim ö¤retim döneminde bir devlet ilkö¤retim okulunda 8. S›n›f (n=92) ö¤rencileri ile yar› deneysel olarak yap›lm›flt›r. 39 ö¤renciye araflt›rmac› taraf›ndan yetiflkin liderli e¤itim yap›l›rken, 40 ö¤renciye akran liderli e¤itim yap›lm›flt›r. E¤itim,
araflt›rmac› taraf›ndan gelifltirilerek geçerlik-güvenirlik çal›flmas› yap›lan Cinsel Tutum Ölçe¤i ve Cinsel Bilgi Ölçe¤i kullan›larak de¤erlendirilmifltir. Veriler yüzdelik, Cronbach Alpha, Pearson Momentler Çarp›m› Korelasyon, ‹ki ortalama aras›ndaki fark›n önemlilik testi ile de¤erlendirilmifltir.
Bulgular ve Sonuçlar: Her iki yöntem cinsellikle ilgili bilgi ve tutumun olumlu yönde geliflmesinde etkili olmufl, ancak akran liderli e¤itim cinsellikle ilgili bilginin ve tutumun olumlu yönde geliflmesinde yetiflkin liderli e¤itime göre daha etkili olmufltur.
‹lkö¤retim 8. s›n›f ö¤rencilerine akran liderli cinsel sa¤l›k e¤itimi yap›lmas› önerilmifltir.
Anahtar Kelimeler: Akran e¤itimi, akran liderli e¤itim, cinsel e¤itim, ilkö¤retim ö¤rencisi
EFFECTS OF SEXUAL EDUCATION WITH THE PEER-LED AND ADULTLED ON THE KNOWLEDGE AND ATTITUDES OF THE ELEMENTARY
SCHOOL EIGHT GRADE STUDENTS ABOUT THE SEXUALITY
ABSTRACT
Purpose: This study is conducted in order to compare the effect of sexual education with the peerled and adult-led on the knowledge and attitudes of the an elementary school eight grade students about sexual health.
(*) Marmara Üniversitesi Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü Halk Sa¤l›¤› Hemflireli¤i Doktora Tezi, ‹stanbul, 2005 (Dan›flman: Y›ld›z, A.)
34
Hemflirelikte Araflt›rma Gelifltirme Dergisi - 2007/3
Kad›o¤lu, Y›ld›z
Material-Method: This study is conducted as a quasi-experimental study within the eight grade students (N = 92) of an elementary school in Ministry of Education during the terms of 2002-2003 spring
and 2003-2004 autumn. 39 students have received sexual health education with the leadership of an
adult by the researches, while 40 students have received sexual health education with the leadership of
seven peers by the students . The education is assessed by using Scale of Sexual Attitude and Scale of
Sexual Knowledge. Both of these scales have been developed by the researcher and it has been used after determining its validity-reliability work. Data has been evaluated percentage, Cronbach Alpha, Pearson’s Moments’ Multiplication Correlation, and the student t test.
Findings and Results: Both methods have been positively effective on the development of knowledge and attitude about the sexuality, but the sexual education with the leadership of a peer is more effective than the sexual education with the leadership of an adult.
Sexual health education with the leadership of a peer can be applied to the eight grade students of
elementary school.
Key Words: Peer education, per-led education, sex education, primary school children
Girifl
Cinsellik, bir canl›n›n cinsel kimli¤e sahip olmas›, üreme süreci ve erotik zevk duyma özelliklerini içeren bir bütündür. Di¤er bir deyiflle cinsellik, insan›n mutluluk, baflar› ve iliflkilerini derinden etkileyen bir hayat gerçe¤idir. Sa¤l›kl› cinsellik birey, aile ve toplumun güçlü olmas›nda önemli faktörlerden biridir (Bulut,1999;Taflç›,2003).
Cinsel e¤itim, bireyin fiziksel, duygusal ve
cinsel geliflimini anlamas›, olumlu bir kiflilik kavram› gelifltirmesi, baflkalar›n›n haklar›na, görüfl ve
davran›fllar›na sayg›l› bir bak›fl aç›s› edinmesi,
olumlu davran›fl biçimleri ve de¤er yarg›lar› gelifltirmesi e¤itimidir (Artan,2003).
Cinsel e¤itimin ana amac› ise üreme sa¤l›¤›n›n
gelifltirilmesidir. Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün gelifltirdi¤i ve Kahire’de onaylanan tan›mlamaya göre
üreme sa¤l›¤›, insan›n doyurucu ve güvenli bir
cinsel yaflam›n›n olmas›, üreme yeteneklerine ve
bu yetene¤i kullanma zaman› ve s›kl›¤› konusunda karar verebilme özgürlü¤üne sahip olmas›d›r.
Cinsel e¤itimin di¤er bir amac› da, insanlar›n cinselli¤in olumlu yönlerini tan›malar›na, cinsel sa¤l›klar›n› korumalar› için bilgi ve becerilerle donat›lmalar›na ve cinsel konularda seçim yapabilme
becerisi edinmelerine yard›mc› olmakt›r (Bu-
Hemflirelikte Araflt›rma Gelifltirme Dergisi - 2007/3
lut,1999,Bulut,1999;
cus,1996))
Fincanc›o¤lu,1995;Sie-
Sa¤l›k e¤itimi alan›nda geleneksel e¤itim yöntemleri bilgi ve davran›fl aras›ndaki geçifl sürecinde genellikle baflar›l› olamamaktad›r. Bir çok e¤itim program› bilgi aktarmada yararl› olabildi¤i
halde davran›fl de¤iflikli¤i üzerinde yetersiz kalabilmektedir(Mathie ve Ford,1998). Song ve arkadafllar› da 1960-1997 y›llar› aras›nda Amerika’daki okullarda yap›lan cinsel e¤itim araflt›rmalar›n›n
meta analiz sonucunda çal›flmalar›n % 77’sinin
cinsel bilgiyi artt›rma odakl› oldu¤unu bulmufllard›r (Song ve ark.,2000). Oysa cinsel e¤itimin sonuç hedefi olumlu cinsel davran›fllar gelifltirmektir. Davran›fl ve tutumu etkileyebilmek için hem
formal hem de informal ö¤renme gereklidir. Ayr›ca gençlerin sosyal davran›fllar› ahlaki de¤erleri
ile uygunluk göstermektedir. Bundan dolay› cinsel e¤itim de¤iflik bir yaklafl›m gerektirmektedir.
E¤itim stratejileri esnek olmal› ve beceri gelifltirmeyi içermeli, e¤iten ve e¤itilen aras›ndaki iletiflim ürkütücü olmamal›d›r. Akran e¤itimi bu nedenle cinsel e¤itim gibi hassas konularda geleneksel yöntemlerden daha faydal› olabilir (Mathie ve
Ford,1998).
Genel bir ifadeyle akran; yafl, cinsiyet, e¤itim,
35
Yeiflkin ve Akran Liderli Cinsel E¤itimin ‹lkö¤retim 8. S›n›f Ö¤rencilerinin Cinsellikle ‹lgili Bilgi ve Tutumlar› Üzerindeki Etkileri
›rk, din, cinsel yönelim, yaflam deneyimi ya da
statü aç›lar›ndan ayn› sosyal gruba dahil insanlar›
anlatmak için kullan›lmaktad›r (Karada¤,2003).
Akran e¤itimi; yafl, cinsiyet, e¤itim ya da statü
aç›s›ndan ayn› gruba dahil insanlar›n, akranlar›na
bilgi vermesini, beceri ya da tutum kazand›rmas›n›, k›saca belli bir konuda akranlar›n etkilenmesini amaçlayan yaklafl›md›r (Karada¤,2003).
Mathie’nin belirtti¤ine göre Finn akran e¤itimini flöyle tan›mlamaktad›r: “E¤itim hedefleri
olan, ancak profesyonel e¤itim u¤rafl› olmayan kiflilerin bilgi, tutum, ve davran›fllar› paylaflmalar›d›r” (Mathie ve Ford,1998 ).
Green’e göre ise: “akran e¤itimi sa¤l›k bilgisi,
sa¤l›k de¤erleri ve sa¤l›k davran›fllar›n›n ayn› yafl
veya statüdeki grup üyeleri aras›nda paylafl›lmas›
ve ö¤renilmesidir” (Gren,2001)
Akran e¤itimini savunan görüfller flunlard›r:
Akranlar güvenilir bir bilgi kayna¤›d›r.
Akranlar kabul gören bir bilgi kayna¤›d›r.
Akranlar profesyonellerden daha etkilidir.
Akranlar iletiflim sürecinde ö¤renmeyi güçlendirir.
Akranlar pozitif rol modeli ve akran e¤itimcileridir.
Akranlar karmafl›k konularda yararl›d›r.
Akranlar iletiflim kanallar›n› oluflturmada yararl›d›r.
Akranlar bilinen yöntemlerle ulafl›lmas› zor
olan gruplara ulaflmay› sa¤larlar.
Akranlar çok daha maliyet etkilidirler
(Gren,2001;Turner ve Shepherd,1999) .
Bununla birlikte akran e¤itimiyle ilgili yap›lan
çal›flmalar›n ço¤u yaln›zca akran e¤itiminin etkisini gösteren çal›flmalard›r. Bunlardan Agha Zambiya’da 10,11,12. s›n›f ö¤rencileri aras›nda , Özcebe ve arkadafllar› lise ö¤rencileri aras›nda, Shulkin üniversite ö¤rencileri aras›nda , Mellanby ve
arkadafllar› 12-16 yafl okul çocuklar› aras›nda ,
36
Laukamm ve arkadafllar› TIR flöförleri ve onlar›n
cinsel eflleri aras›nda, Ford ve arkadafllar› kad›n
sex iflçileri aras›nda, Kocken ve arkadafllar› Hollanda’da da Türk ve Fas’l› göçmenler ars›nda,
Leonard ve arkadafllar› kad›n sex iflçileri aras›nda
HIV/AIDS-CYBH’lar›n önlenmesinde akran e¤itiminin etkili oldu¤unu göstermifllerdir(Agha,2002; Özcebe ve ark.,2004; Shulkin,1991;
Mellanby ve ark.,2001; Laukamm ve ark.,2000;
Ford ve ark.,2000; Kocken ve ark.,2001; Leonard
ve ark.,2000 )
AIDS önlenmesine iliflkin akran e¤itimlerinin
lise ve üniversite (Hara ve ark., Shulkin) ö¤rencilerinde uyguland›¤› baz› araflt›rma raporlar›nda da
AIDS fark›ndal›¤›n›n artt›¤›, AIDS’e karfl› tutum
ve davran›fllarda iyileflme oldu¤u belirtilmektedir.
Benzer flekilde CYBH’lara iliflkin daha yetiflkin
yafl gruplar›nda yap›lan araflt›rmalarda da (Laukamm ve ark., 2000 Ford ve ark. 2000) akran e¤itiminin kondom kullan›m›nda art›fl sa¤lad›¤› belirtilmektedir.
Bununla birlikte akran e¤itiminin yetiflkin e¤itiminden daha etkin oldu¤unu gösterebilmek için
akran e¤itimini yetiflkin e¤itimiyle karfl›laflt›ran
çal›flmalar›n yap›lmas›na ihtiyaç vard›r.
AMAÇ
Bu çal›flma hemflirelerinin cinsel sa¤l›k e¤itimi
faaliyetlerine katk› sa¤lamas›na yönelik, yetiflkin
ve akran liderli cinsel e¤itimin bir ilkö¤retim okulu 8. s›n›f ö¤rencilerinin cinsel sa¤l›kla ilgili bilgi
ve tutumlar› üzerindeki etkilerini karfl›laflt›rmak
amac› ile yap›lm›flt›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Araflt›rman›n Tipi
Araflt›rman›n türü yar› deneyseldir. Araflt›rman›n düzeni farkl› zaman ve iki deney grubu ile
ön test- son test düzenidir. Veri toplama araçlar›n›n oluflturulmas› bölümünde yer alan ölçeklerin
gelifltirilmesi ise metodolojik araflt›rma türünde
yap›lm›flt›r.
Hemflirelikte Araflt›rma Gelifltirme Dergisi - 2007/3
Kad›o¤lu, Y›ld›z
Araflt›rman›n Hipotezleri:
Yetiflkin liderli e¤itim ilkö¤retim sekizinci s›n›f ö¤rencilerinin cinsel sa¤l›kla ilgili bilgi ve tutumlar›n›n geliflmesi üzerine etkili bir yöntemdir.
Akran liderli e¤itim ilkö¤retim sekizinci s›n›f
ö¤rencilerinin cinsel sa¤l›kla ilgili bilgi ve tutumlar›n›n geliflmesi üzerine etkili bir yöntemdir.
Akran liderli e¤itim ilkö¤retim sekizinci s›n›f
ö¤rencilerinin cinsel sa¤l›kla ilgili bilgi ve tutumlar›n›n geliflmesi üzerine yetiflkin liderli e¤itimden
daha etkili bir yöntemdir.
Araflt›rman›n Uygulama Plan›:
Çal›flmaya kat›lan ö¤renciler akran liderli e¤itim grubu( ALG, n =51 )ve yetiflkin liderli e¤itim
grubu ( YLG, n =41 )olmak üzere iki gruba ayr›lm›flt›r. YLG’ye araflt›rmac› taraf›ndan; ALG’ye
ise ayn› grup içinden seçilen 7 akran lider taraf›ndan cinsel sa¤l›k e¤itimi verilmifltir.
lirtilmifltir. Böylece 5-6 kiflilik yedi akran grubu
oluflturulmufltur.
ALG’ye araflt›rmac› taraf›ndan haz›rlanan cinsel sa¤l›k e¤itim hedefleri ve içeri¤i do¤rultusunda 9 oturumda küçük grup çal›flmas› ile akran liderler arac›l›¤›yla cinsel sa¤l›k e¤itimi verilmifltir.
Yetiflkin liderli gruba ise ayn› e¤itim hedefleri ve
içeri¤i do¤rultusunda araflt›rmac› taraf›ndan 9
oturumda cinsel sa¤l›k e¤itimi verilmifltir. Her iki
grup için haz›rlanan e¤itim program› :Üreme sistemi anatomi ve fizyolojisi, üreme, puberte, beden
imaj›, cinsel kimlik, aile, arkadafll›k, sevgi, ç›kma,
evlilik ve birlikte yaflamak, çocuk yetifltirmek, de¤erler, karar verme, iletiflim at›lganl›k, karfl›l›kl›
konuflma, yard›m isteme, masturbasyon, cinsel
perhiz, cinsel fanteziler, cinsel bozukluklar, do¤um kontrolu, düflük, cinsel yolla bulaflan hastal›klar ve HIV, cinsel suistimal ve üreme sa¤l›¤›n›n
korunmas› konular›n› içermektedir.
Evren ve Örneklem
Akran liderlerin belirlenmesi ö¤renci seçimi
ile yap›larak ALG’de bulunan ö¤rencilere “ö¤renmelerine yard›mc› olabilece¤ine inand›klar›”, “sevdikleri”, “bilgisine güvendikleri ve sayg›
duyduklar›” 4 k›z ve 4 erkek ismi yazmalar› istenmifl ve sonuçta en fazla oy olan 8 ö¤renci akran lider aday› olarak belirlenmifltir.
Akran lider adaylar›na araflt›rmac› taraf›ndan
cinsel sa¤l›k e¤itimi verilmifltir. Akran lider adaylar› e¤itim öncesi ve sonras›nda “Cinsel Tutum
Ölçe¤i” ve “Cinsel Bilgi Ölçe¤i” ile de¤erlendirilmifl ve baflar›l› olan 7 aday akran lider olarak atanm›flt›r. Bir akran lider aday› e¤itimleri aksatt›¤›ndan dolay› baflar›s›z olmufl ve çal›flma d›fl› b›rak›lm›flt›r. Akran liderlere e¤itimleri s›ras›nda kendilerine rehber olmas› amac›yla araflt›rmac› taraf›ndan haz›rlanan “Akran Liderler ‹çin Cinsel Sa¤l›k
E¤itimi Rehberi” verilmifltir.
Akran gruplar› lider ö¤rencilerin iste¤i ile belirlenmifltir. Bunun için akran liderlerden 5-6 kiflilik grup yapmalar› istenmifl ve bunu yaparlarken
cinsiyetin önemli olmad›¤› ancak grup üyelerinin
iste¤i ve olurunun al›nmas›n›n önemli oldu¤u be-
Hemflirelikte Araflt›rma Gelifltirme Dergisi - 2007/3
Araflt›rman›n evrenini 2003-2004 güz e¤itimö¤retim döneminde ‹stanbul-Üsküdar’da Milli
E¤itim Bakanl›¤›’na ba¤l› bir devlet ilkö¤retim
okulunun 8. S›n›f ö¤rencileri oluflturmufl olup (N=
152), gönüllü kat›lmay› kabul eden ve velisi izin
veren ö¤rencilerin tamam› (n=92) çal›flmaya al›nm›flt›r. Veli izni almak için velilerle toplant› yap›larak çal›flma hakk›nda bilgi verilmifl ve daha sonra kendilerine yaz›l› onam formu gönderilmifltir.
92 veli yaz›l› onam verirken , 60 veli izin vermemifltir. Alt› ö¤renci de e¤itimlere kat›lmay› aksatt›¤› için çal›flma d›fl› tutularak 86 ö¤renci ile çal›flma tamamlanm›flt›r.
Verilerin Toplanmas›
Veriler araflt›rmac› taraf›ndan gelifltirilerek geçerlik ve güvenirlik çal›flmas› yap›lan “Cinsel Bilgi Ölçe¤i” (CBÖ) ve “Cinsel Tutum Ölçe¤i”
(CTÖ) ile de¤erlendirilmifltir. Her iki ölçüm arac›
e¤itim öncesinde ve e¤itim bittikten iki hafta sonra çal›flmaya kat›lanlar taraf›ndan cevapland›r›lm›flt›r.
37
Yeiflkin ve Akran Liderli Cinsel E¤itimin ‹lkö¤retim 8. S›n›f Ö¤rencilerinin Cinsellikle ‹lgili Bilgi ve Tutumlar› Üzerindeki Etkileri
Cinsel bilgi Ölçe¤i gençlerin cinsellikle ilgili
bilgilerini de¤erlendirmek için gelifltirilen, toplam
24 maddeden oluflan, 3’li likert tipi bir ölçektir. 1,
2, 4, 6, 9, 10, 11, 14. ölçek maddeleri do¤ru, 3, 5,
7, 8, 12, 13, 15, 16,17,18, 19, 20, 21, 22,23,24. ölçek maddeleri ise yanl›fl bilgi ifadeleridir. Do¤ru
bilgi ifadeleri; “Do¤ru =3”, “Yanl›fl =1”, “Bilmiyorum = 2”, Yanl›fl bilgi ifadeleri ise “Yanl›fl =
3”, “Do¤ru = 1”, “Bilmiyorum = 2” fleklinde puanlanm›flt›r. Ölçekten al›nabilecek minimum puan
24, maximum puan ise 72’dir. 24 puan en düflük
bilgi düzeyini 72 puan ise en yüksek bilgi düzeyini ifade etmektedir.
Cinsel Tutum Ölçe¤i gençlerin cinsellikle ilgili tutumlar›n› de¤erlendirmek için gelifltirilen, toplam 24 maddeden oluflan, 5’li likert tipi bir ölçektir. 1, 5, 6, 9, 14, 17, 18, 20, 21, 22, 23,24. ölçek
maddeleri olumlu, 2, 3, 4, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 15,
16, 19. ölçek meddeleri olumsuz tutum ifadeleridir. Olumlu ifadeler “Çok Kat›l›yorum =5”, “Kat›l›yorum = 4”, “Bilmiyorum = 3”, “Kat›lm›yorum
=2”, “ Hiç kat›lm›yorum =1” fleklinde puanlanm›flt›r. Olumsuz ifadeler ise ters puanlanm›flt›r.
Ölçekten al›nabilecek minimum puan 24, maximum puan ise 120’dir. 24 puan en kötü tutumu,
120 puan ise en iyi tutumu ifade etmektedir.
Ölçeklerin geçerlik-güvenirlik çal›flmas› araflt›rman›n yap›ld›¤› okulun 2002-2003 ö¤retim dönemindeki 8. S›n›f ö¤rencilerinden (n=151) veli
izni al›nabilenlerle yap›lm›flt›r (n = 86). ‹zin formu tüm 8. S›n›f velilerine gönderilmifl ve sonuçta 86 veliden yaz›l› izin al›n›rken, 65 veliden izin
al›namam›flt›r.
Ölçeklerin geçerli¤i için kapsam geçerli¤i, güvenirlik için ise madde analiz, iç tutarl›k ve zamana göre de¤iflmezlik testi uygulanm›flt›r.
Ölçek maddeleri, ilgili literatür (Alberti,2000;
Atabek,1998; Cholette, 1999; Cole, 2003; Ford;
Giese; Kardam, 2000; Kentler, 1998; Kulaks›zo¤lu, 2001; Mayle, 2003; Öz, 1997; Sevim, 2002;
Siecus, 1996; Taflç›, 2003; Uçar, 1994; Ward,
2000), e¤itim içeri¤i ve hedeflerine uygun olarak
haz›rlanm›flt›r. “Cinsel Bilgi Ölçe¤inin”nin mad-
38
deleri biliflsel hedeflere, “Cinsel Tutum Ölçe¤i”nin maddeleri ise duyuflsal hedeflere karfl›l›k
gelecek flekilde gelifltirilmifltir. Daha sonra Madde
analizi için madde-toplam korelasyonlar›yla madde ay›rt edicilik gücü belirlenmifltir. Madde – toplam korelasyon de¤eri 0’›n alt›nda olan maddeler
ölçeklerden ç›kart›lm›flt›r. Literatürde 0.20’nin alt›nda korelasyon de¤eri olan maddelerin ç›kart›lmas› önerilmektedir (Erkufl,2003;Özgüven, 2000;
Tekin, 1991; Y›lmaz,2002) . Ancak her iki ölçekte 0 ile 0.20 aras›nda de¤er alan maddelerin de
ç›kart›lmas› durumunda alpha de¤erlerinde önemli de¤ifliklik olmad›¤› için bu maddeler ölçeklerden ç›kart›lmam›flt›r.
Kapsam geçerli¤i için 7 uzman›n görüflü al›nm›flt›r. Uzmanlardan gelen de¤erlendirme sonucunda baz› ölçek maddelerinin ifadesinde de¤ifliklik yap›lm›flt›r. Uzmanlar ölçek maddelerine ortalama 3 (uygun) ve 4 (çok uygun) puan vermifllerdir.
Zamana göre de¤iflmezlik testi (test-tekrar
test)için her iki ölçüm arac› ayn› gruba (n=86) 2
hafta ara ile uygulanm›fl, ancak kodlama hatas›
nedeniyle Cinsel Tutum Ölçe¤i 80, Cinsel Bilgi
Ölçe¤i ise 77 ö¤renci ile tamamlanm›flt›r. ‹statistiksel de¤erlendirme sonucunda Cinsel Bilgi Ölçe¤inin toplam Pearson momentler çarp›m korelasyon de¤eri 0,61 (p=,000) Cinsel Tutum Ölçe¤inin toplam Pearson momentler çarp›m› korelasyon de¤eri 0,90 (p=,000) olarak bulunmufltur.
Ölçeklerin iç tutarl›¤› Cronbach’s alpha ile
de¤erlendirilmifltir.
Cinsel Tutum Ölçe¤inin Cronbach’s Alpha
De¤eri: 0 ,76
Cinsel Bilgi Ölçe¤inin Cronbach’s Alpha De¤eri: 0,71 olarak bulunmufltur.
Literatürde genel olarak 0.70 güvenirlik katsay›s›n›n alt s›n›r olarak al›nmas› önerilmektedir
(Erkufl,2003;Özgüven,2000;Tekin,1991;Y›lmaz,2002). Cinsel Bilgi Ölçe¤i ve Cinsel Tutum
Ölçe¤inin güvenirlik katsay›lar› 0.70’in üzerinde
oldu¤u için her iki ölçekte güvenilir olarak de¤erlendirilmifltir.
Hemflirelikte Araflt›rma Gelifltirme Dergisi - 2007/3
Kad›o¤lu, Y›ld›z
Verilerin De¤erlendirilmesi
farkl› flubelerde bulunan ö¤rencilerin birbirleriyle
etkileflimde bulunmad›klar›n› bildirmifllerdir.
Veriler bilgisayar ortam›nda istatistik paket
program› kullan›larak, yüzdelik ve iki ortalama
aras›ndaki fark›n önemlilik testi ile de¤erlendirilmifltir.
BULGULAR
Yetiflkin ve akran liderli cinsel e¤itimin ilkö¤retim sekizinci s›n›f ö¤rencilerinin cinsellikle ilgili bilgi ve tutumlar› üzerindeki etkilerini belirlemek için ;
Araflt›rman›n S›n›rl›l›klar›
Gerek ölçeklerin geçerlik güvenirlik çal›flmas›
s›ras›nda gerekse çal›flman›n uygulama aflamas›nda baz› velilerin çal›flmaya izin vermemesi evrenin tamam›na ulafl›lmas›na engel olmufltur.
Her iki grubun grup içi ön test- son test puan
ortalamalar›n›n karfl›laflt›rmas›,
Gruplar›n birbirlerinden etkilenmelerini en aza
indirmek için farkl› zamanlarda (sabahç›- ö¤lenci)
okulda bulunmalar›n›n sa¤lanamamas› d›fl de¤iflkenler yönünden s›n›rl›l›k oluflturmufltur. Bunun
için okul idaresinden iki s›n›f›n sabahç›, iki s›n›f›n
ö¤lenci yap›lmas› istenmifl ancak idare taraf›ndan
kabul edilmemifltir. Bununla birlikte okul idaresi
Gruplar aras› ön test-son test puan fark› ortalamalar›n›n karfl›laflt›rmas› yap›lm›flt›r.
Çal›flmaya kat›lan ö¤rencilerin demografik
özellikleri incelendi¤inde ALG’nin 20 k›z, 20
erkek, YLG’nin 19 k›z, 20 erkek ve akran liderlerin 3 k›z, 4 erkek ö¤renciden olufltu¤u ve 13-14
yafl grubunda olduklar› bulunmufltur.
Tablo 1. Yetiflkin ve Akran Liderli Gruplar›n E¤itim Öncesi ve Sonras›nda Cinsel Bilgi Toplam Puan Ortalamalar›
Ön test
Gruplar
Akran Liderli Grup
Son test
X±Sh
S
X±Sh
S
t
p
56,32±0,96
6,09
63,07±0,81
5,12
9,19
,000
52,89±0,74
3,79
56,51±1,11
6,96
3,83
,000
(n=40)
Yetiflkin Liderli Grup
(n=39)
Tablo 2. Yetiflkin Ve Akran Liderli Gruplar›n E¤itim Öncesi Ve Sonras›nda
Cinsel Bilgi Toplam Puan Fark› Ortalamalar›
B‹LG‹ ÖLÇE⁄‹
n
X ± Sh
S
YLG’nin ön-son test puan fark› ort.
39
3,61 ± 0,94
5,88
ALG’nin ön-son test puan fark› ort.
40
6,75 ± 0,73
4,64
(t = 2,63 ; p = .010)
Hemflirelikte Araflt›rma Gelifltirme Dergisi - 2007/3
39
Yeiflkin ve Akran Liderli Cinsel E¤itimin ‹lkö¤retim 8. S›n›f Ö¤rencilerinin Cinsellikle ‹lgili Bilgi ve Tutumlar› Üzerindeki Etkileri
Tablo 3. Yetiflkin ve Akran Liderli Gruplar›n E¤itim Öncesi ve Sonras›nda Cinsel Tutum
Toplam Puan Ortalamalar›
Ön test
Gruplar
Son test
X±Sh
S
X±Sh
S
t
p
Akran Liderli Grup
77,80±1,28
8,11
89,40±1,31
8,33
9,16
,000
Yetiflkin Liderli Grup
77,51±1,30
8,25
83,46±1,30
8,1
6,30
,000
Yetiflkin ve Akran Liderli Cinsel Sa¤l›k E¤itiminin Ö¤rencilerin Cinsellikle ‹lgili Bilgileri
Üzerindeki Etkileri
Yetiflkin ve akran liderli gruplar›n e¤itim öncesi ve sonras›nda “Cinsel Bilgi Ölçe¤i”nden ald›klar› toplam puan ortalamalar› aras›nda istatistiksel olarak fark bulunmufltur (Tablo 1.). Hem
akran liderli hem de yetiflkin liderli yap›lan cinsel
sa¤l›k e¤itimi ö¤rencilerin cinsel bilgisini artt›rmada etkili olmufltur.
Yetiflkin ve akran liderli gruplar›n e¤itim öncesi ve sonras›nda cinsel bilgi ölçe¤inden ald›klar› toplam puan fark› ortalamalar› aras›nda istatistiksel olarak fark bulunmufltur ( t = 2,63 ; p <.01;
Tablo 2). Akran liderli e¤itim ö¤rencilerin cinsel
bilgisini gelifltirmede yetiflkin liderli e¤itimden
daha etkili olmufltur.
Yetiflkin ve Akran Liderli Cinsel Sa¤l›k E¤itiminin Ö¤rencilerin Cinsellikle ‹lgili Tutumlar› Üzerindeki Etkileri
Yetiflkin ve akran liderli gruplar›n e¤itim ön-
cesi ve sonras›nda “Cinsel Tutum Ölçe¤i”nden ald›klar› toplam puan ortalamalar› aras›nda istatistiksel olarak fark bulunmufltur (Tablo 3). Hem akran liderli hem de yetiflkin liderli yap›lan cinsel
sa¤l›k e¤itimi ö¤rencilerin cinsel tutumlar›n›
olumlu yönde artt›rmada etkili olmufltur.
Yetiflkin ve akran liderli gruplar›n e¤itim öncesi ve sonras›nda cinsel tutum ölçe¤inden ald›klar› puan fark› ortalamalar› aras›nda istatistiksel
olarak fark bulunmufltur ( t = 3,5 ; p<.001; Tablo
4.). Akran liderli e¤itim ö¤rencilerin cinsel tutumunu gelifltirmede yetiflkin liderli e¤itimden daha
etkili olmufltur.
TARTIfiMA VE SONUÇ
Bir ilkö¤retim okulunda yetiflkin ve akran liderli cinsel sa¤l›k e¤itiminin sekizinci s›n›f ö¤rencilerinin cinsel sa¤l›kla ilgili bilgi ve tutumlar›
üzerindeki etkileri karfl›laflt›r›larak her iki yöntemin ö¤rencilerin cinsel bilgi ve tutumlar› üzerindeki etkisi ve hangi yöntemin di¤erinden daha etkin oldu¤u de¤erlendirilmifltir.
Tablo 4. Yetiflkin ve Akran Liderli Gruplar›n E¤itim Öncesi ve Sonras›nda
Cinsel Tutum Puan Fark› ortalamalar›
TUTUM ÖLÇE⁄‹
n
X ± Sh
S
YLG’nin ön-son test puan fark› ort.
39
5,94 ± 0,94
5,88
ALG’nin ön-son test puan fark› ort.
40
11,60 ± 1,26
8,00
( t = 3,5 ; p = .001)
40
Hemflirelikte Araflt›rma Gelifltirme Dergisi - 2007/3
Kad›o¤lu, Y›ld›z
Bu çal›flma ile yetiflkin ve akran liderli e¤itim
yöntemlerinin cinsel sa¤l›kla ilgili bilgi üzerinde
olumlu yönde geliflme sa¤lad›¤› ve cinsel bilgiyi
gelifltirmede akran liderli e¤itimin yetiflkin liderli
e¤itimden daha etkili oldu¤u sonucu ortaya konulmufltur.
Birçok çal›flmada da akran e¤itimin biliflsel
alana yönelik e¤itim hedeflerine ulaflmada etkili
oldu¤u gösterilmektedir. Bu çal›flmalardan;
Özcebe ve Ak›n; adölesanlar aras›nda üreme
sa¤l›¤› bilgisi üzerine yapt›klar› akran e¤itimi sonucunda bilgi düzeyinde art›fl oldu¤unu bulmufllard›r(Özcebe ve Ak›n,2003).
Farkl› yafl gruplar› ve özelliklerini hedef alan
akran e¤itiminin uyguland›¤› çal›flmalarda da
(Agha,2002; Özcebe ve ark.,2004; Shulkin,1991;
Mellanby ve ark.,2001; Laukamm ve ark.,2000;
Ford ve ark.,2000; Kocken ve ark.,2001; Leonard
ve ark.,2000 ) cinsel yolla bulaflan hastal›klar›n
önlenmesinde akran e¤itiminin etkin oldu¤u gösterilmifltir.
Aslan ve fiahin ise lise ikinci s›n›f ö¤rencileri
aras›nda sigara önlenmesine iliflkin yapt›klar› akran e¤itimi sonucunda bilgi düzeyinde art›fl oldu¤unu bulmufllard›r(Aslan ve fiahin,2003).
Tüm bu çal›flmalarda akran e¤itimi yetiflkin
e¤itimiyle karfl›laflt›r›lmam›flt›r. Dolay›s›yla onlar›n sonuçlar› akran e¤itiminin yetiflkin e¤itiminden daha etkili olup olmad›¤›n› göstermemektedir.
Yaln›zca Mellanby ve arkadafllar› “yetiflkin ve
akran liderli cinsel e¤itimin karfl›laflt›r›lmas›”
isimli çal›flmalar›nda 9. S›n›f ö¤rencileri üzerinde
yetiflkin ve akran liderli cinsel sa¤l›k e¤itimi yaparak iki grubu karfl›laflt›rm›fllar ve sonucunda bilgiyi gelifltirmede yöntemler aras›nda fark bulmam›fllard›r (Mellanby ve ark.,2001).
Ayr›ca bu çal›flma ile yetiflkin ve akran liderli
e¤itim yöntemlerinin cinsel sa¤l›kla ilgili tutum
üzerinde olumlu yönde geliflme sa¤lad›¤› ve cinsel tutumu gelifltirmede akran liderli e¤itimin yetiflkin liderli e¤itimden daha etkili oldu¤u sonucu
da ortaya konulmufltur.
Mellanby ve arkadafllar› da “Yetiflkin ve akran
liderli cinsel e¤itimin karfl›laflt›r›lmas›” isimli çal›flmalar›nda 9. S›n›f ö¤rencileri üzerinde yetiflkin
Hemflirelikte Araflt›rma Gelifltirme Dergisi - 2007/3
ve akran liderli cinsel sa¤l›k e¤itimi yaparak iki
grubu karfl›laflt›rm›fllar ve sonucunda akran liderlerin cinsel davran›fllarla ilgili tutumu de¤ifltirmede yetiflkinlerden daha etkili oldu¤unu bulmufllard›r (Mellanby ve ark.,2001).
Literatürde de akran e¤itiminin savunucular›,
özellikle hassas konularda akranlar›n birbirlerinden öneriler ald›¤›n› ve içinde bulunduklar› grubun tutum, davran›fl ve beklentilerinden etkilendi¤ini belirtmektedirler(Buller ve ark.,1999;Mellanby ve ark.,2000).
Ayr›ca birçok çal›flmada da akran e¤itiminin
duyuflsal alana yönelik e¤itim hedeflerine ulaflmada etkili oldu¤u gösterilmekte, ancak bu çal›flmalarda akran e¤itimi yetiflkin e¤itimiyle karfl›laflt›r›lmad›¤› için onlar›n sonuçlar› akran e¤itiminin
yetiflkin e¤itiminden daha etkili olup olmad›¤›n›
göstermemektedir. Bu çal›flmalardan;
Agha Zambiya’da 10, 11, 12. s›n›f ö¤rencileri, Mellanby ve arkadafllar› da; 12-16 yafl okul
çocuklar› aras›nda akran cinsel e¤itimi yapm›fllar
ve sonucunda Agha cinsel iliflkiye girmeme ile ilgili olumlu inançlarda ve kiflisel risk alg›lamay›
gelifltirmede, Mellanby ve arkadafllar› ise cinsel
aktiviteyi azaltmada akran e¤itiminin etkili oldu¤unu bulmufllard›r (Agha,2002; Mellanby ve
ark.,1995).
AIDS önlenmesine iliflkin akran e¤itimlerinin
lise ve üniversite (Hara ve ark., Shulkin) ö¤rencilerinde uyguland›¤› baz› araflt›rma raporlar›nda
AIDS fark›ndal›¤›n›n artt›¤›, AIDS’e karfl› tutum
ve davran›fllarda iyileflme oldu¤u belirtilmektedir.
Benzer flekilde CYBH’lara iliflkin daha yetiflkin
yafl gruplar›nda yap›lan araflt›rmalarda da (Laukamm ve ark., 2000 Ford ve ark. 2000) akran e¤itiminin kondom kullan›m›nda art›fl sa¤lad›¤› belirtilmektedir.
Aslan ve fiahin, lise ikinci s›n›f ö¤rencileri aras›nda sigara ile savafl konusunda yapt›klar› akran
e¤itimi sonucunda tutumda olumlu yönde geliflme
sa¤lad›klar›n› bulmufllard›r (Aslan ve fiahin2003).
Buller ve arkadafllar› iflçiler aras›nda yapt›klar› meyve ve sebze tüketiminin artt›r›lmas›na yönelik akran e¤itimi sonucunda sebze-meyve tüketiminde art›fl oldu¤unu bulmufllard›r (Buller ve
ark.,1999).
41
Yeiflkin ve Akran Liderli Cinsel E¤itimin ‹lkö¤retim 8. S›n›f Ö¤rencilerinin Cinsellikle ‹lgili Bilgi ve Tutumlar› Üzerindeki Etkileri
Shcroder 5. ve 6. s›n›f ö¤rencileri aras›nda çat›flma çözümü becerileri gelifltirilmesine yönelik
yapt›klar› akran e¤itimi sonucunda akran e¤itimi
ile fliddetin anlaml› oranda azald›¤›n› bulmufltur
(Shcroder,1994).
Kocken ve arkadafllar›, Rickert ve arkadafllar›
ile Prince ise de¤iflik konularda yapt›klar› akran
e¤itimini yetiflkin e¤itimiyle karfl›laflt›rmalar›na
ra¤men e¤itim yöntemleri aras›nda fark bulmam›fllard›r (Kocken ve ark.,1998; Rickert ve
ark.,1991; Prince,1995). Bunlardan:
Prince; “Yetiflkin ve akran liderli sigara kullan›m›n› önleme program›n›n etkilili¤i” isimli çal›flmas›nda 93 ö¤renci üzerinde (30 akran liderli
grup, 31 yetiflkin liderli grup, 32 kontrol grubu) sigara önleme program› düzenlemifl ve sigaran›n tüketiminin azalt›lmas›n› de¤erlendirmifltir. Sonuçta
sigara tüketiminin azalt›lmas›nda yetiflkin ve akran liderli gruplar› ile kontrol grubu aras›nda anlaml› fark oldu¤unu ancak yetiflkin ve akran liderli gruplar aras›nda anlaml› fark olmad›¤›n› bulmufltur. Prince çal›flmas›nda yetiflkin ve akran liderli e¤itim aras›nda fark bulamamas›n›, örnek say›s›n›n az olmas›na ba¤lamaktad›r(Prince,1995).
Kocken ve arkadafllar› yetiflkinlerde akran liderli sa¤l›k e¤itimi program›n›n etkileri” konulu
çal›flmalar›nda 55–79 yafl aras›nda bulunan (138
deney, 182 kontrol) kiflilerle iyilik hallerinin gelifltirilmesi, yafll›l›¤a karfl› tutum ve öz yeterlilik konular›nda akran e¤itimi yapm›fllar ve sonucunda
bu konularda her iki grup aras›nda bir fark bulamam›fllard›r. Kocken ve arkadafllar› gruplar aras›nda
fark bulmamalar›n›, di¤er çal›flmalardan farkl› olarak yafll›l›k döneminde bulunan kiflilerle çal›flmalar›na ba¤lam›fllard›r(Kocken ve ark, 1998).
Rickert ve arkadafllar› da: “Akran dan›flmanl›
AIDS e¤itim program›n›n adölesanlar›n bilgi, tutum ve e¤itimle ilgili memnuniyetleri üzerindeki
etkileri” isimli çal›flmalar›nda 12-18 yafl aras›ndaki adölesanlar (27 kifli akran e¤itimi, 28 kifli yetiflkin e¤itimi, 27 kifli kontrol grubu) ile AIDS önlenmesine yönelik akran e¤itimi yapm›fllar ve sonucunda hem yetiflkin hem de akran e¤itimi grubunda kontrol grubuna oranla AIDS’e iliflkin bilgi ve
tutumda, kiflisel önleme davran›fllar›nda ve memnuniyet beklentisi aç›s›ndan fark bulurlarken yetiflkin ve akran liderli grup aras›nda anlaml› fark
42
bulmam›fllard›r. Rickert ve arkadafllar› gruplar
aras›nda fark bulmamalar›n›, çal›flmalar›n› az kifli
üzerinde yapmalar›na ba¤lam›fllard›r(Rickert ve
ark.,1991).
Stephenson ve arkadafllar› ise; “‹ngiltere’de
ö¤renci liderli cinsel e¤itim” isimli çal›flmalar›nda
ilk cinsel iliflki deneyimini 16 yafl›na ç›kartmak
amac›yla 9. S›n›f ö¤rencilerine (3625 kontrol,
4533 deney) cinsel e¤itim yaparak yetiflkin ve akran liderli e¤itimi karfl›laflt›rm›fllar ve sonucunda
ilk cinsel iliflki deneyimini 16 yafl›na ç›kartmada
gruplar aras›nda fark bulmam›fllard›r. Çal›flmalar›n›n sonuç hedefi bak›m›ndan gruplar aras›nda
fark bulmamalar›na ra¤men prezervatifin penise
yerlefltirilmesi becerisi ve ö¤rencinin e¤itimden
memnuniyeti bak›m›ndan akran liderli e¤itimin
yetiflkin liderli e¤itimden daha etkin oldu¤unu
bulmufllard›r (Stephenson ve ark,2004).
Sonuç olarak ;Yetiflkin ve akran liderli e¤itim
yöntemi cinsellikle ilgili bilginin ve tutumun
olumlu yönde geliflmesinde etkili olurken, akran
liderli e¤itim cinsellikle ilgili bilginin ve tutumun
olumlu yönde geliflmesinde yetiflkin liderli e¤itimden daha etkili olmufltur.
Öneriler;
‹lkö¤retim 8. s›n›f ö¤rencilerinin cinsel e¤itiminde akran e¤itimi yöntemi kullan›labilir.
Çal›flmada e¤itim de¤erlendirme arac› olarak
gelifltirilen “Cinsel Bilgi Ölçe¤i” ve “Cinsel Tutum Ölçe¤i” bu çal›flmada kullan›lan e¤itim içeri¤i ve hedefleri do¤rultusunda yap›lacak olan e¤itimlerde ölçüm arac› olarak kullan›labilir.
Yetiflkin ve akran liderli e¤itimin etkisini daha
iyi ortaya koyabilmek için daha genifl örneklemler
üzerinde kontrol gruplu çal›flmalara gereksinim
vard›r.
KAYNAKLAR
Agha, S.(2002): An evaluation of the effectiveness of a peer sexual health intervention among
secondary-school students in Zambia. AIDS Education and Prevention,14(4):269-281.
Alberti, R., Emmons, M.(2000): At›lganl›k.
Çev. Editörü. Köro¤lu; E., HYB Yay›nc›l›k. Ankara.
Hemflirelikte Araflt›rma Gelifltirme Dergisi - 2007/3
Kad›o¤lu, Y›ld›z
Artan, ‹.(2003): Engelli çocuk ve gençlerin
cinsel e¤itimi. Bilim ve Akl›n Ayd›nl›¤›nda E¤itim Dergisi. 4: s.39.
Atabek, E.(1998): Cinsellikten ‹kmale Kald›k.
5. Bas›m. Alt›n Kitaplar. ‹stanbul.
Aslan, D., fiahin, A.(2003): Sigara ile mücadele konusunda yap›lm›fl bir çal›flmada kullan›lan
akran dan›flmanl›¤› yöntemi ile ilgili k›sa bir rapor. Hacettepe Toplum Hekimli¤i Bülteni, 2:1112.
Buller B. D., Morrill C., Taren D., et al(1999):
Randomized trial testing the effect of peer education at increasing fruit and vegetable intake. Journal of the National Cancer Institute, 91: 14911500.
Bulut, A.(1999): Çocuklukta cinsel e¤itim.
Ed:Ekfli A., Ben Hasta De¤ilim. s.76-84, Nobel
T›p, ‹stanbul.
Cholette- Perusse, F.(1999): Çocuklara Cinsel
Konularda Ne Söylenmeli Nas›l Söylenmeli.
Çev. Dirim, A., Esin yay›nevi. ‹stanbul.
Cole, J. (2003) : Cinsellikle ‹lgili Merak Ettikleriniz. Çev. Aksay, E., 4. Bas›m. Sistem Yay›nc›l›k. ‹stanbul.
Erkufl, A.(2003): Psikometri Üzerine Yaz›lar:
Madde Analizi. Türk Psikologlar Derne¤i yay›n›,
Ankara.
Fincancio¤lu, N.(1995): Kahire konferans›
çerçevesinde üreme sa¤l›¤›. Gençlik,Cinsel E¤itim ve Üreme Sa¤l›¤›. ‹nsan Kayna¤›n› Gelifltirme
Vakf›, S. 3-10, ‹stanbul.
Ford, C.S., Russel, B.: Cinsel ‹liflkilerin Tarihsel Evrimi. Çev. Cevher, Y., Yeryüzü yay›nevi.
Ankara.
Ford, K., Wirawan, D,N, Suastina,W., Reed,B.D., Muliwan,P.(2000): Evaluation of a peer
education programme for female sex workers in
Bali, Indonesia. International Journal of
STD&AIDS, 11(11):731-734.
Giese, H., Cameron, N. : Cinsel Olgunlu¤a
Do¤ru. Çev. Cevher, Y., Yeryüzü yay›nevi. Ankara.
Hemflirelikte Araflt›rma Gelifltirme Dergisi - 2007/3
Green, J.(2001): Peer education. Promotion&Education, 8(2): 65-68.
Hara, P., Messick, B.J., Ficther, R.R., Parris,D.(1996): A Peer-led AIDS prevention program for students in an alternative school. The Journal of School Health, 66(5):176-186.
Karada¤, Ö.(2003): Üreme Sa¤l›¤› ve
HIV/AIDS Konusunda Akran E¤itimi Kaynak Elkitab›. TurkMSIC. Akmat, Ankara.
Kardam, F., Akman, Y., Özvar›fl, fi.B., Ça¤lar,
fi.(2000): Çocukluktan Genç K›zl›¤a De¤iflim.
Veri Araflt›rma yay›n›. ‹stanbul.
Kentler, H.(1998): Anneler Babalar Cinsel
E¤itimi Ö¤eniyorlar. Çev. Pamir, G., AFA Yay›nc›l›k. ‹stanbul.
Kocken,P., Voorham, J., Brandsma,J., Swart,
W.(2001): Effects of peer-led AIDS education aimed at Turkish and Moroccan male immigrants in
the Netherlands. European Journal of Public Health, 11(2):153-159.
Kocken,P.., Voorham, J.J.(1998): Effects of
peer-led senior health education program. Patient
Education and Counseling, 34(1):15-23.
Kulaks›zo¤lu, A.(2001): Ergenlik Psikolojisi.
4. Bas›m, s. 54-58 , Remzi Kitabevi, ‹stanbul.
Laukamm-josten, U., Mwizarubi, B.K., Outwater, A., Mwaijonga, C.L.(2000): Preventing
HIV infection through peer education and condom promotion among truck drivers and their sexual partners in Tanzania, 1990-1993, AIDS Care, 12(1):27-40.
Leonard, L., Ndiaye,‹., Kapadia, A., Eisen,G.(2000): HIV prevention among male clients
of female sex workers in Kaolack, Senegal: Results of a peer education program. AIDS Education and Prevention, 12(1):21-38.
Mathie, E., Ford, N.(1998):Peer education for
Health. Ed: Topping,K., Ehly, S., Peer-Assisted
Learning. S. 203-217,Lawrence Erlbaum Associates,Mahwah.
Mayle, P.(2003): Bana Neler Oluyor. Çev. Aksoy, E., 6. Bask›. Sistem Yay›nc›l›k. ‹stanbul.
43
Yeiflkin ve Akran Liderli Cinsel E¤itimin ‹lkö¤retim 8. S›n›f Ö¤rencilerinin Cinsellikle ‹lgili Bilgi ve Tutumlar› Üzerindeki Etkileri
Mellanby A.R., Newcombe1 R. G., Rees J.,
Tripp J. H.(2001) : A comparative study of peerled and adult-led school sex education. Health
Education Research, 16 (4): 481-492.
Mellanby, A., Phelps, A.F., Crichton, N.J.,
Tripp, J.H.(1995): School sex education: an experimental programme with educational and medical benefit. BMJ,311:114-454.
Mellanby, A.R., Rees, J.B., Tripp, J.H.(2000):
Peer-led and adult-led school sex education: a critical review of available comparative research.
Health Education Research. 15(5):533-545.
Öz, I.(1997): Cinsel e¤itim. Çocuk ve E¤itim,
2.bas›m, Kök yay›nc›l›k, s. 75-110, Ankara.
Özcebe, H., Ak›n,L., Aslan,D.(2004): A peer
education example on HIV/AIDS at a high school
in Ankara. The Turkish Journal of Pediatrics. 46
(1): 54-59.
Özcebe,H., Ak›n,L.(2003): Effects of peer
education on reproductive health knowledge for
adolescents living in rural areas of Turkey. Journal of Adolescent Health, 33(4):217-218.
Sevim, J.(2002): Anne Bu Ne?. 2. Bas›m.
Remzi Kitabevi. ‹stanbul.
Shulkin, J.J.(1991): Effects of a peer-led AIDS
intervention with university students. College Health, 40:75-79.
Sexuality Information and Education Council
of the United States(SIECUS)(1996). Guideline
for Comprehensive Sexuality Education. 2. Ed.
New York: National Guidlines Task Force, Sex
‹nformation and Education Council of US.
Song, E.Y., Pruitt, B.E., McNaara,J., Colwell,B.(2000): A meta-analysis examining effects
of school sexuality education programs on adolescents’sexual knowledge. The Journal of School
Health, 70(10):413-416.
Stephenson, JM., Strange, V., Forrest, S., Oakley, A., Copas, A., Allen, E., Babiker, A., Black,
S., Ali, M., Monteiro, H., Johnson, AM.(2004):
Pupilled sex education in England (RIPPLE
study): cluster-randomized intervention trial. The
Lancet, 364(9431):338-346.
Taflç›, A.‹.(2003): Cinsel E¤itim. ‹z yay›nc›l›k.
3. Bask›, ‹stanbul.
Özgüven, ‹.E.(2000): Psikolojik Testler: Testlerde Madde Analizi. 4. Bask›. PDREM yay›nlar›,
Ankara.
Tekin, H.(1991): E¤itimde Ölçme ve De¤erlendirme: Test ve Madde Analizi. 16. Bask›. Yarg› Yay›nevi, Ankara.
Prince, F.(1995): The relative effectiveness of
a peer-led and adult-led smoking intervention
program. Adolescence, 30(117): 187-194.
Turner, G., Shepherd, J.(1999): A method in
search of a theory: peer education and health promotion. Health Education Research, 14(2): 235247.
Rickert, V.I., Jay, M.S., Gottlieb, A.(1991):
Effects of a peer-counseled AIDS education program on knowledge, attitudes, and satisfaction of
adolescents. Journal of Adolescent Health, 12:3843.
Schroeder, M.E.(1994): A peer education
program to promote the use of conflict resolution
skills. Public Health Reports, 109(2):158-162.
44
Uçar, H.(1994): Ça¤dafl Çocuk Cinsel E¤itimi.
‹nk›lap Kitabevi. ‹stanbul.
Ward, B.(2000): Seks ve Yaflam. 5. Bas›m.
Çev. Tektafl, N., Remzi Kitabevi. ‹stanbul.
Y›lmaz, H.(2002): E¤itimde Ölçme ve De¤erlendirme: Test ve Madde Analizi. 6. Bas›m. Çizgi
Kitabevi, Konya.
Hemflirelikte Araflt›rma Gelifltirme Dergisi - 2007/3