TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası XVII.Teknik Kongresi YÜKSEK DAYANIMLI BETONUN FİZİKSEL VE MEKANİK ÖZELLİKLERİNE YÜKSEK SICAKLIK ETKİSİ Y.Doç.Dr.Nabi YÜZER* Prof.Dr.Fevziye AKÖZ** Araş.Gör.Ahmet B. KIZILKANAT*** Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yapı Malzemeleri Anabilim Dalı 34349 Beşiktaş-İSTANBUL * e-posta:[email protected] ** e-posta:[email protected] *** e-posta:[email protected] ÖZET Giriş Yangın nedeni ile yüksek sıcaklık etkisinde kalan betonarme elemanlarda betonun basınç dayanımında ve elastiste modülünde, çeliğin de akma dayanımında, düktilitesinde ve çekme dayanımında azalma meydana gelir. Bunun sonucu olarak betonda çatlama ve parça atma gözlenirken aderansta önemli kayıplar oluşmaktadır. Bu nedenle yangın görmüş yapıların onarım veya yıkımına karar vermeden önce yapının son durumunun doğru değerlendirilmesi gerekir. Bu amaçla yerinde ve laboratuarda yapılan ölçüm ve deney sonuçlarının birlikte değerlendirildiği tahribatlı ve tahribatsız deney yöntemlerinden yararlanılır. Yapılan çalışmalarda yüksek sıcaklık etkisinde kalan betonun mekanik özelliklerinde olduğu gibi renk özelliğinde de önemli değişiklikler olduğuna işaret edilmekte, renk ölçümü yapılarak elemanın maruz kaldığı sıcaklık ve basınç dayanımında meydana gelen kayıplar hakkında fikir edinilebildiği belirtilmektedir. Çalışma Yöntemi Bu çalışmada yüksek sıcaklığın ve soğutma türünün betonun fiziksel ve mekanik özelliklerine etkilerini araştırmak için, silis esaslı agrega kullanılarak üretilen normal ve silis dumanı katkılı harçlar 100, 200, 300, 600, 900 ve 1200 °C gibi farklı sıcaklıklara maruz bırakılmış, soğutma işlemi havada ve suda olmak üzere iki grupta gerçekleştirilmiştir. Oda sıcaklığına TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası XVII.Teknik Kongresi kadar soğutulan numunelerde eğilme ve basınç deneyleri, ağırlık kaybı, su emme ve ultrases geçiş süresi ölçümleri yapılmıştır. Aynı numunelerde Munsell Renk bileşenleri olan tür, değer ve doymuşluk, dijital renk ölçer ile sayısal olarak belirlenmiştir. Bulgular Deney sonuçlarından, yüksek sıcaklık etkisinde kalan harcın basınç dayanımında meydana gelen değişim ile, rengin tür bileşeninde meydana gelen değişimin paralellik gösterdiği tespit edilmiştir. Buradan yüksek sıcaklık etkisine maruz kalan yapıda renk ölçümü yapılarak elemanının maruz kaldığı sıcaklık derecesi ve basınç dayanımında meydana gelen kayıplar hakkında fikir edinilebileceği kanısına varılmıştır. Son yıllarda yüksek dayanımlı beton üretiminde yaygın olarak kullanılan silis dumanının, yüksek sıcaklık etkisindeki performansının göz önüne alınarak yangın yönetmeliğinde ayrıca dikkate alınması gerektiği anlaşılmıştır. Kaynaklar 1. Aköz, F., Yüzer, N., (1994), “Yüksek Sıcaklığın Nedenleri ve Betonarme Elemanlara Etkileri”, Y.T.Ü Dergisi, 3, 89-98. 2. Cülfik, M.S., (2001), “Deterioration of Bond Between Cement Paste and Aggregate at High Temperatures”, Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Boğaziçi Üniversitesi. 3. Akman, M.S. (2000), “Yapı Hasarları ve Onarım İlkeleri” TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, İstanbul. 4. Hayden H.W., Moffatt, W.G., Wulff, J., (1965), “The Structure and Properties of Materials”, Vol. 3., John Wiley & Sons, Inc, USA. 5. Khoury, G.A., (1992), “Compressive Strength of Concrete at High Temperatures : Reassessment”, Magazine of Concrete Research, 44, 161, 291-309. 6. Hertz, K.D., (1992) “Danish Investigations on Silica Fume Concretes at Elevated Temperatures”, Technical Paper, ACI Materials Journal, July-August, 345-347. 7. Sanjayan, G., Stocks, L.J., (1993), “Spalling of High-Strength Silica Fume Concrete in Fire”, Technical Paper ACI Journal, 170-173, March-April. 8. Aköz, F., Yüzer, N., Koral, S., (1994), “Portland Çimentolu ve Silis Dumanı Katkılı Harçların Fiziksel ve Mekanik Özelliklerine Yüksek Sıcaklığın Etkileri”, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Teknik Dergi, 6, 3, 919-931. 9. Poon, C.S., Azhar, S; Anson, M. ve Wong, Y.L., (2001), “Comparison of the Strength and Durability Performance of Normal-and High-Strength Pozzolanic Concretes at Elevated Temperatures”, Cement and Concrete Research, 31, 1291-1300. 10. Baradan, B.; Yazıcı,H. Ün, H.;(2002), “Betonarme Yapılarda Kalıcılık (Dürabilite)”, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yayınları, Yayın No:298. 11. Yeğinobalı, A. (2002), “Silis Dumanı ve Çimento ile Betonda Kullanımı” TÇMB/ARGE/Y01.01. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası XVII.Teknik Kongresi 12. Neville, A.M., (1992), “Properties of Concrete”, Third Edition, Longman Scientific and Technical, USA, New York, 581-585. 13. Sirel, Ş., (1974), “Kuramsal Renk Bilgisi”, Kutulmuş Matbaası, İstanbul. 14. Luke J.T, (1996), “The Munsell Color System : A Language for COLOR” Fairchild Publications, ISBN: 1-56367-031-3, Printed in the USA. 15. ASTM D 1535-68 (1974), “Standard Method of Specifying Color by the Munsell System”. 16. Yüzer,N.; Aköz, F.; Öztürk, L.D.; Çakır, Ö., (2001), “Compressive strength-color change relation in fire-damaged buildings, International Scientific Session VSU, Vol.2, Sofia, Bulgaria, 29-35. 17. Short, N.R., Purkiss, J.A. ve Guise, S.E., (2001), “Assesment of Fire Damaged Concrete Using Colour Image Analysis”, Cement and Concrete Research, 15, 9-15. 18. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, (2002). 19. Cioni, P., Croce, P. ve Salvatore, W., (2001), “Assesing Fire Damage R.C. Elements ”, Fire Safety Journal, 36, 181-199.