YENİ OTRA-TABANLI OSİLATÖR TOPOLOJİLERİ 1 Uğur Çam 2 Murat Aksoy 3 Oğuzhan Çiçekoğlu 4 Hakan Kuntman 1 Dokuz Eylül Üniversitesi, Elektrik-Elektronik Mühendisliği, Kaynaklar Kampüsü, Tõnaztepe, 35160 Buca, İzmir, Türkiye [email protected] 2 Çukurova Üniversitesi, Elektrik-Elektronik Mühendisliği, Balcalõ , 01330 Adana, Türkiye [email protected] 3 Boğaziçi Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Elektrik-Elektronik Mühendisliği, 80815, Bebek, İstanbul,Türkiye [email protected] 4 Istanbul Teknik Üniversitesi , Elektrik-Elektronik Fakültesi, Elektronik ve Haberleşme Bölümü, 80626 Maslak, İstanbul, Türkiye [email protected] Anahtar sözcükler: Osilatörler, OTRA, Analog Tümdevre Tasarımı ABSTRACT In this study, five new oscillator topologies are proposed. The proposed topologies employ single OTRA and minimum number of passive components. Four of them can operate as single-frequency oscillators. The other topology is a single-resistancecontrolled-oscillator. They have low passive sensitivities. The oscillator circuits are insensitive to parasitic input capacitances and input resistances due to zero internally grounded input terminals of OTRA. The proposed topologies are simulated PSPICE program to verify the theoretical analysis using a CMOS realization of OTRA with MIETEC 1.2µ CMOS technology parameters. 1. GİRİŞ Sinüsoidal osilatörler haberleşme devrelerinde, kontrol istemlerinde ve ölçme sistemlerinde yaygõn kullanõm alanõna sahiptirler. Literatürde osilatör tasarõmõ için önerilmiş işlemsel kuvvetlendirici (OPAMP), akõm taşõyõcõ (CCII), akõm-geribeslemeli işlemsel kuvvetlendirici (CFOA), işlemsel geçiş iletkenliği kuvvetlendirici (OTA) ve dört-uçlu-yüzennullor (FTFN) kullanarak tasarlanmõş çok sayõda gerilim-modlu osilatör topolojileri önerilmiştir [1-3]. Bununla birlikte, işlemsel geçiş direnci kuvvetlendiricisi (Operational transresistance amplifier:OTRA) ticari olarak Norton kuvvetlendiricisi ismi ile üretilmesine rağmen son birkaç yõla kadar analog devre tasarõmcõlarõnõn çok fazla ilgisini çekmemiştir. Akõm-modlu devrelerin son on yõlda çok hõzla gelişmesi ve CMOS teknolojisinin analog devrelerde daha çok kullanõlmaya başlamasõ ile OTRA elamanõna olan ilgi artmaya başlamõştõr. OTRA elamanõn giriş uçlarõnõn her ikisi de topraklanmõş olduğundan, OTRA-tabanlõ devrelerin en önemli özelliği parazitik kapasitelere ve dirençlere duyarsõz olmasõdõr. Ayrõca OTRA-tabanlõ devrelerde kullanõlan dirençlerin, OTRA elemanõnõn giriş uçlarõ akõm farkõ aldõğõndan MOSFET transistorlardan oluşan direnç eşdeğerleriyle (MRC) gerçeklenebilir olmasõ OTRA elamanõ özellikle analog tümdevre tasarõmõnda diğerlerine göre daha avantajlõ hale getirmektedir [4-6] . Bu çalõşmanõn esas amacõ tek OTRA kullanarak, minimum sayõda pasif eleman içeren ayarlanabilir ve sabit frekanslõ yeni osilatör topolojilerini önermektir.. 2.ÖNERİLEN DEVRELER OTRA elamanõn devre sembolü Şekil-1’de görülmektedir. OTRA elamanõna ait tanõm bağõntõlarõ 1 numaralõ denklemdeki gibidir. p R1 OTRA Vp Ip C1 p OTRA Vn In n C2 Vz z Vo z R2 n (a) C1 R1 Şekil 1: OTRA elamanõn devre sembolü éV p ù é 0 êV ú = ê 0 ê nú ê êëV z úû êë Rm 0 0 − Rm 0ù é I p ù 0úú êê I n úú 0úû êë I z úû p (1) OTRA elamanõn giriş uçlarõnõn her ikisi de düşük empedans olarak tanõmlanmõştõr. Giriş uçlarõ topraklanmõş devrelerin en önemli özelliği parazitik kapasitelere duyarsõzlõğõdõr. İdeal çalõşmada Rm yaklaşõk sonsuz olurken bu giriş akõmlarõnõn eşitlenmesini sağlar. Bu yüzden OTRA ’lar işlemsel kuvvetlendiriciler gibi geri-beslemeli olarak kullanõlmalõdõr [4-6]. OTRA n C2 R2 (b) C1 OTRA-tabanlõ önerilen osilatör topolojileri şekil 2 de verilmiştir. Bu devreler için düğüm analizleri sonucunda elde edilen osilasyon frekansõ ve osilasyon koşulu bağõntõlarõ ise tablo 1 de verilmiştir. Önerilen devreler literatürdeki eşdeğerleriyle ve kendi aralarõnda karsõlaştõrõlmasõyla aşağõdaki sonuçlar elde edilmiştir. Şekil 2 de verilen ilk üç devre sabit frekanslõ osilatör tasarõmõ için çok uygundur. Dördüncü osilatör devresinin osilasyon koşulu osilasyon frekansõnõ bozmadan tek bir direnç yardõmõyla ayarlanabilmektedir. Beşinci osilatör devresinin osilasyon frekansõ osilasyon koşulunu bozmadan tek bir dirençle ayarlanabilmektedir. Tüm devreler kanonik yapõda olup (2-kapasiteli) ve minimum direnç içermektedir. Vo z p OTRA R1 n C2 R2 (c) z Vo 3. SİMÜLASYON SONUÇLARI R1 p OTRA Vo z n R2 Önerilen osilatör devreleri CMOS OTRA yapõsõ kullanõlarak [7] nolu çalõşmadaki transistor geometrileri ve MIETEC 1.2µ MOS transistor parametreleriyle simüle edilmiştir. Sekil 4 ayarlanabilir osilatöre ait simülasyon sonuçlarõnõ göstermektedir. Sekil 5 de ise aynõ devrenin osilasyon frekansõnõõn bir direnç ile osilasyon koşulunu bozmadan ayarlanõşõ gösterilmektedir. C1 R3 C2 Tablo 1: Şekil 2 de önerilen OTRA tabanlõ devrelere ait osilasyon koşulu (OK) ve osilasyon frekansõ (OF) bağõntõlarõ (d) R2 Önerilen tüm devreler PSPICE programõ ile simüle edilerek teorik sonuçlar bilgisayar simülasyonlarõyla doğrulanmõştõr. OTRA elamanõ ticari tümdevre olarak bulunmakla birlikte performanslarõ çok iyi değildir. Çok geniş ölçekli tümleştirme için kullanõlacak bir CMOS OTRA yapõsõ şekil 3 de verilmiştir [7]. Bu devre akõm-farkõ alan tamponlanmõş kuvvetlendirici (CDBA) olarak önerilmekle birlikte, bu çalõşmada CDBA elamanõn z ucu acõk devre edildiğinde OTRA elemanõ olarak çalõşabileceğinden hareketle aynõ devre OTRA olarak kullanõlmõştõr. n OTRA z No. OK 2.a G1 (C1 + C2 ) = C1G2 2.b G2 C1 + G1C2 = C1G1 ω0 = G1G 2 C1C2 2.c G1 (C1 + C2 ) = C2 G2 ω0 = G1G 2 C1C2 G3(C1(G1 +G2) +C2G1) ω0 = G1G 2 C1C2 Vo p C1 R1 C2 R3 2.d 2.e (e) Şekil 2:Önerilen OTRA-tabanlõ osilatör devreleri = C1G1G2 G1 (C1 + C2 ) = C2 G2 OF GG ω0 = 1 2 C1C2 ω0 = G1 (G 2 + G3 ) C1C2 VDD M8 M10 M14 M13 I0 M11 M3 M1 M4 M15 M5 n M2 Vg1 Vw M17 p z M16 M6 M19 M12 Vg2 I0 M7 M9 M18 M20 VSS Şekil 3: Simülasyonlarda kullanõlan CMOS OTRA devresi Şekil 4: Şekil 2.e deki osilatör devresinin PSPICE simulasyon programõ yardõmõyla elde edilen zaman domeni davranõşõ (R1=2KΩ, R2=R3=1KΩ, C1=100pF, C2=100pF) 4E+6 [4] Frequency(Hz) 3E+6 [5] 2E+6 [6] 1E+6 0.1 1 R3(K) 10 1E+2 Şekil 5: Şekil 2.e deki devresinin osilasyon frekansõnõn bir direnç yardõmõyla osilasyon koşulunu bozmadan ayarlanmasõ 4. SONUÇLAR Bu çalõşmada, beş yeni OTRA-tabanlõ osilatör devreleri önerilmiştir. Önerilen devrelerin hepsi tek bir OTRA içermektedir. Pasif eleman sayõlarõ sabit frekanslõ, ayarlanabilir frekanslõ ve ayarlanabilir osilasyon koşullu devreler için minimum sayõdadõr. Önerilen tüm osilatörler aktif elemanõn parazitik giriş kapasiteleri ve dirençlerine karsõ duyarsõzdõr. PSPICE simülasyonu sonucunda elde edilen sonuçlar teorik analizleri doğrulanmõştõr. Önerilen yeni osilatörlerin OTRA elemanlarõyla geçekleştirilebilecek muhtemel analog tümdevre ve sistem uygulamalarõnda yararlõ olabileceğini düşünmekteyiz. TEŞEKKÜR Bu çalõşma Dokuz Eylül Üniversitesi, Araştõrma Fonu tarafõndan 02.KB.FEN.065 kodu ile kõsmen desteklenmektedir. Verdikleri destek dolayõsõyla teşekkür ederiz. KAYNAKLAR [1] [2] [3] Çam U., Kuntman H., Acar C, On the realisation of OTA-C oscillators, Int. Journal of Electronics, vol. 85, pp. 313-326, 1998. Celma S., Martinez P. A., Carlosena A., Minimal realization for single resistance controlled sinusoidal oscillator using single CCII, Electronics Letters, vol. 28, pp. 443444, 1992. Çam U., Toker A., Çiçekoğlu O., Kuntman H, Current-mode high output impedance configuration employing single FTFN, [7] Analog Integrated Circuit and Signal Processing, vol. 24, no. 3, pp. 231-238, 2000 Salama, K. N. and Soliman A. M., CMOS operational transresistance amplifier for analog signal processing applications, Microelectronics Journal, vol. 30, pp. 235245, 1999. Chen J., Tsao H., Liu S and Chui W, Parasitic capacitance insensitive currentmode filters using operational transresistance amplifier, IEE Proc. Circuit Devices and Systems, vol. 142, no. 3, pp. 186-192, 1995. Chen J., Tsao H. and Chen C., Operational transresistance amplifier using CMOS technology, Electronics Letters, vol. 28, no. 22, pp. 2087-2088, 1992. Toker A, Özoğuz S., Çiçekoğlu O. and Acar C., 'Current-mode all-pass filters using current differencing buffered amplifier and new high-Q bandpass filter configuration', IEEE Transaction on Circuits and Systems-II: Analog and Digital Signal Processing, vol. 47, pp. 949-954, 2000