AYDIN TİCARET BORSASI - Aydın Ticaret Borsası
advertisement
AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE EKİM 2015 TÜRKİYE’NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211 63 15 www.aydinticaretborsasi.org.tr [email protected] Hazırlayan Cansu KARABULUT Arge- Proje ve Kalite Sorumlusu 1 İÇİNDEKİLER GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA ................................................................................................................................. 3 CARİ AÇIK .................................................................................................................................................................... 3 TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ ....................................................................................................................................... 5 YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ ....................................................................................................................... 6 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ .......................................................................................................................................... 8 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ ............................................................................................................................... 10 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ .................................................................................................................................. 12 TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ ................................................................................................... 15 2 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, II. ÇEYREK: NİSAN - HAZİRAN, 2015 Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %3,8 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2015 yılının ikinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %3,8’lik artışla 32 milyar 93 milyon TL oldu. Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri cari fiyatlarla %12,6 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2015 yılının ikinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %12,6’lık artışla 481 milyar 735 milyon TL oldu. Tarım sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %6,7’lik artışla 2 milyar 357 milyon TL, cari fiyatlarla %20,3’lük artışla 30 milyar 369 milyon TL oldu. Sanayi sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %4,1’lik artışla 11 milyar 118 milyon TL, cari fiyatlarla %10’luk artışla 119 milyar 581 milyon TL oldu. Hizmet sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %4,1’lik artışla 18 milyar 742 milyon TL, cari fiyatlarla %11,2’lik artışla 273 milyar 826 milyon TL oldu. GSYH 2014 yılında cari fiyatlarla 1 747 362 Milyon TL oldu GSYH değeri 2014 yılında cari fiyatlarla %11,5’lik artışla 1 trilyon 747 milyar 362 milyon TL, sabit fiyatlarla %2,9’luk artışla 126 milyar 128 milyon TL oldu. Kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla değeri 2014 yılında cari fiyatlarla 22 722 TL, ABD doları cinsinden 10 390 Dolar olarak hesaplandı. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH bir önceki çeyreğe göre %1,3 arttı Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH değeri, 2015 yılı ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %3,8 arttı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri, bir önceki çeyreğe göre %1,3 arttı. 3 Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %5,6 arttı Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %12’lik artışla 329 milyar 236 milyon TL, sabit fiyatlarla %5,6’lık artışla 21 milyar 39 milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcaması sabit fiyatlarla %7,2 arttı Devletin nihai tüketim harcamaları, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %17,2’lik artışla 72 milyar 493 milyon TL, sabit fiyatlarla %7,2’lik artışla 3 milyar 515 milyon TL oldu. Gayrisafi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla %9,7 arttı Gayrisafi sabit sermaye oluşumu, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %20,4’lük artışla 109 milyar 340 milyon TL, sabit fiyatlarla %9,7’lik artışla 8 milyar 281 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ihracatı sabit fiyatlarla %2,1 azaldı Mal ve hizmet ihracatı, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %13,3’lük artışla 134 milyar 795 milyon TL, sabit fiyatlarla %2,1’lik azalışla 8 milyar 394 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ithalatı sabit fiyatlarla %1,6 arttı Mal ve hizmet ithalatı, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %11,1’lik artışla 155 milyar 760 milyon TL, sabit fiyatlarla %1,6’lık artışla 9 milyar 128 milyon TL oldu. 4 CARİ AÇIK Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Ağustos ayına göre 2.058 milyon ABD doları azalarak 163 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda, oniki aylık cari işlemler açığı 43.047 milyon ABD doları olmuştur. Ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığı, bir önceki yılın aynı ayına göre 2.602 milyon ABD doları azalarak 3.634 milyon ABD dolarına düşmüştür. Diğer taraftan, hizmetler dengesinden kaynaklanan net gelirler 583 milyon ABD doları azalarak 3.947 milyon ABD dolarına gerilemiştir. Parasal olmayan altın kalemi altında, bir önceki yılın Ağustos ayında 145 milyon ABD doları, bu yılın aynı ayında ise 260 milyon ABD doları net ithalat gerçekleşmiştir. Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 586 milyon ABD doları tutarında azalarak 3.364 milyon ABD dolarına gerilemiştir. Birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 72 milyon ABD doları azalarak 497 milyon ABD doları olmuştur. Doğrudan yatırımlar 2014’ün aynı ayında 1.097 milyon ABD doları net çıkış (net varlık artışı) kaydederken bu yılın aynı ayında 1.675 milyon ABD doları tutarında net giriş (net yükümlülük artışı) kaydetmiştir. Portföy yatırımları 1.477 milyon ABD doları tutarında net çıkış kaydetmiştir. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 347 milyon ABD doları, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında da 393 milyon ABD doları net satım yaptığı görülmektedir. Bunun yanı sıra, yurtdışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak bankalar 307 milyon ABD doları net geri ödeme gerçekleştirmiştir. 5 Diğer yatırımlar kaleminden kaynaklanan net çıkışlar 1.891 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir. Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 2.344milyon ABD doları net artış, yurtdışı bankaların yurtiçindeki mevduatları ise 321 milyon ABD doları tutarında net azalış kaydetmiştir. Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, Genel Hükümet ve bankacılık sektörü sırasıyla 39 milyon ve 335 milyon ABD doları net geri ödemede bulunurken diğer sektörler 694 milyon ABD doları net kullanım gerçekleştirmiştir. Bankalar, Ağustos ayında kısa vadeli kredilerde net geri ödeyici, uzun vadeli kredilerde net kullanıcı olmuştur. Resmi rezervler Ağustos ayında 399 milyon ABD doları azalmıştır. TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Eylül 2015 Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık %0,89 arttı TÜFE’de (2003=100) 2015 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %0,89, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,21, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,95 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,80 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %1,93 ile iki grupta gerçekleşti Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Eylül ayında aylık en yüksek artış %1,93 ile ulaştırma ve çeşitli mal ve hizmetlerde oldu. Bununla birlikte, endekste yer alan gruplardan gıda ve alkolsüz içeceklerde %1,24, ev eşyasında %1,16 ve eğlence ve kültürde %1,16 artış gerçekleşti. Aylık düşüş gösteren tek grup %2,76 ile giyim ve ayakkabı oldu Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Eylül ayında endekste yer alan gruplardan sadece giyim ve ayakkabı grubunda %2,76 oranında düşüş gerçekleşti. Yıllık en fazla artış %13,99 ile lokanta ve oteller grubunda gerçekleşti TÜFE’de, bir önceki yılın aynı ayına göre çeşitli mal ve hizmetler (%11,23), gıda ve alkolsüz içecekler (%10,73), eğlence ve kültür (%10,38), ev eşyası (%9,42) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış %1,21 ile TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır)’de oldu İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey’de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre en yüksek artış %7,55 ile TR32 (Aydın, Denizli, Muğla) bölgesinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %8,80 ile TR72 (Kayseri, Sivas, Yozgat) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış %8,54 ile TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) bölgesinde gerçekleşti. 6 Eylül 2015’te endekste kapsanan 426 maddeden; 62 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 275 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 89 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. Tüketici fiyat endeksi (2003=100), Eylül 2015 7 YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Eylül 2015 Yurt içi üretici fiyat endeksi aylık %1,53 arttı Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %1,53 artış, bir önceki yılın Aralık ayına göre %7,81 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,92 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %5,92 artış gösterdi. 8 Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %1,26 düşüş, imalat sanayi sektöründe %1,54 artış, elektrik ve gaz sektöründe %2,51 artış ve su sektöründe %0,42 artış olarak gerçekleşti. En yüksek aylık artış diğer mamul eşyalarda gerçekleşti Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; diğer mamul eşyalar (%5,13), metal cevherleri (%3,84), temel eczacılık ürünleri ve müstahzarları (%3,47) alt sektörleridir. Buna karşılık ham petrol ve doğal gaz (%-13,20), basım ve kayıt hizmetleri (%0,94) ve gıda ürünleri (%-0,58) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler oldu. Ana sanayi gruplarında en yüksek artış dayanıklı tüketim mallarında gerçekleşti Ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2015 yılı Eylül ayında en yüksek aylık ve yıllık artış dayanıklı tüketim mallarında gerçekleşti. 9 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ, Temmuz 2015 İşsizlik oranı %9,8 seviyesinde gerçekleşti Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2015 yılı Temmuz döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 103 bin kişi artarak 2 milyon 970 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise değişim göstermeyerek %9,8 seviyesinde gerçekleşti. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı aynı düzeyde kalarak %12 olarak tahmin edildi. 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı 0,1 puanlık artış ile %18,3 olurken,15-64 yaş grubunda da bu oran değişim göstermeyerek %10 olarak gerçekleşti. İstihdam oranı %47,2 oldu İstihdam edilenlerin sayısı 2015 yılı Temmuz döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 932 bin kişi artarak 27 milyon 342 bin kişi, istihdam oranı ise 0,9 puanlık artış ile %47,2 oldu. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 104 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı ise 827 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %22’si tarım, %19,5’i sanayi, %7,4’ü inşaat, %51,1’i ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında hizmet sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 0,6 puan, inşaat sektörünün payı ise 0,1 puan artarken, tarım sektörünün payı 0,4 puan, sanayi sektörünün payı 0,3 puan azaldı. İşgücüne katılma oranı %52,4 olarak gerçekleşti İşgücü 2015 yılı Temmuz döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 milyon 35 bin kişi artarak 30 milyon 311 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 1,1 puan artarak %52,4 olarak gerçekleşti. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,5 puan artarak %72,8, kadınlarda ise 1,6 puanlık artışla %32,4 olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Temmuz 2014 – 2015 10 Kayıt dışı çalışanların oranı %35 olarak gerçekleşti Temmuz 2015 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,4 puan azalarak %35 olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam arttı, işsiz sayısı azaldı Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam sayısı bir önceki döneme göre 60 bin kişi artarak 26 milyon 702 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam oranı ise değişim göstermeyerek %46,1 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsiz sayısı bir önceki döneme göre 2 bin kişilik azalış ile 3 milyon 96 bin kişi olarak gerçekleşti. İşsizlik oranı ise değişim göstermeyerek %10,4 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,1 puanlık artış ile %51,5 olarak gerçekleşti. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerde en fazla artış 74 bin kişi ile hizmet sektöründe gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış temel işgücü göstergeleri, Temmuz 2014 – 2015 AÇIKLAMALAR Bu haber bülteninde Temmuz 2015 dönemsel sonuçları; 2015 yılının 23–35. haftalarını içine alan Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarını kapsamaktadır. 11 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ, Ağustos 2015 İhracat %2,8, ithalat %18,2 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2015 yılı Ağustos ayında, 2014 yılının aynı ayına göre %2,8 azalarak 11 milyar 65 milyon dolar, ithalat %18,2 azalarak 15 milyar 951 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı %39,8 azaldı Ağustos ayında dış ticaret açığı %39,8 azalarak 8 milyar 111 milyon dolardan 4 milyar 886 milyon dolara düştü. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2014 Ağustos ayında %58,4 iken, 2015 Ağustos ayında %69,4’e yükseldi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %1,6 arttı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2015 Ağustos ayında bir önceki aya göre ihracat %1,6 artarken, ithalat %9,5 azaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2015 yılı Ağustos ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %3, ithalat %18,3 azaldı. Avrupa Birliği’ne ihracat %3,4 azaldı Avrupa Birliği’nin (AB-28) ihracattaki payı 2014 Ağustos ayında %44,3 iken, 2015 Ağustos ayında %44 oldu. AB’ye yapılan ihracat, 2014 yılının aynı ayına göre %3,4 azalarak 4 milyar 867 milyon dolar olarak gerçekleşti. En fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu Almanya’ya yapılan ihracat 2015 yılı Ağustos ayında 1 milyar 47 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla İngiltere (825 milyon dolar), Irak (720 milyon dolar) ve ABD (518 milyon dolar) takip etti. İthalatta ilk sırayı Çin aldı Çin’den yapılan ithalat, 2015 yılı Ağustos ayında 1 milyar 962 milyon dolar oldu. Bu ülkeyi sırasıyla Almanya (1 milyar 843 milyon dolar), Rusya (1 milyar 554 milyon dolar) ve İtalya (828 milyon dolar) izledi. 12 Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ihracatı içindeki payı %3,7 oldu Teknoloji yoğunluğuna göre dış ticaret verileri, ISIC Rev.3 sınıflaması içinde yer alan imalat sanayi ürünlerini kapsamaktadır. Ağustos ayında ISIC Rev.3’e göre imalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı %94,3’tür. Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %3,7, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %29,3’tür. Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ithalatı içindeki payı %14,1 oldu İmalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %82’dir. Yüksek teknoloji ürünlerinin 2015 Ağustos ayında imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı %14,1, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %43,4’tür. 13 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, Eylül 2015 Tüketici güven endeksi %6,1 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, Eylül ayında bir önceki aya göre %6,1 oranında azaldı; Ağustos ayında 62,35 olan endeks Eylül ayında 58,52 oldu. Hanenin maddi durum beklentisi %4,7 azaldı Hanenin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %4,7 oranında azaldı. Ağustos ayında 86,17 olan endeks değeri Eylül ayında 82,08 oldu. Bu azalış, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının azalmasından kaynaklandı. Genel ekonomik durum beklentisi %7,2 azaldı Ağustos ayında 77,60 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi %7,2 oranında azalarak, Eylül ayında 72,04 oldu. Bu azalış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. İşsiz sayısı beklentisi %2,6 azaldı İşsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %2,6 oranında azalarak, Eylül ayında 61,86 değerine düştü. Bu düşüş, gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısında artış bekleyenlerin oranındaki artıştan kaynaklandı. Tasarruf etme ihtimali %18,3 azaldı Tasarruf etme ihtimali endeksi %18,3 oranında azaldı. Ağustos ayında 22,16 olan endeks, Eylül ayında 18,11 değerine geriledi. Bu gerileme, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimallerinin bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. 14 AÇIKLAMALAR Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalarına ve tasarruflarına ilişkin eğilimleri saptanmaktadır. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100’den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Eylül 2015 Tarım ÜFE Eylül ayında %2,55 arttı Tarım ÜFE, 2015 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %2,55, bir önceki yılın Aralık ayına göre %9,64, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,56 ve on iki aylık ortalamalara göre %10,76 artış gösterdi. Aylık değişim, tarım ve avcılık ürünlerinde %2,63 ve balıkçılıkta %2,86 artış, ormancılık ürünlerinde ise %0,69 azalış olarak gerçekleşti. En fazla aylık artış tek yıllık bitkisel ürünler ana grubunda oldu Bir önceki aya göre değişim, tek yıllık bitkisel ürünlerde %5,96, canlı hayvanlar ve hayvansal ürünler ana grubunda %1,46 artış ve çok yıllık bitkisel ürünlerde %1,65 azalış olarak gerçekleşti. Alt tarım gruplarından çeltik bir önceki aya göre %3,01 azaldı Alt tarım gruplarından tahıllar, baklagiller ve yağlı tohumlar %1,92, yağlı meyveler %1,74 ve canlı sığırlar ve bunlardan elde edilen işlenmemiş süt %1,38 artış gösterdi. 15 Tarım ÜFE (2010=100), 2014-2015 (Yıllık değişim) 16
