l hi'; ·II; .ri ' _&RUPA ARA$TIRMALARI DERGiSi • Cilt: 9 • Sayt: 1 • 2001 43 .,.!. AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DiVANI'NIN HUKUK YARATMA YETKiSi Fiisun ARSA VA* Ozet** ATAD, AT'yi bir hukuk toplulugu olarak nitelendirmekte ve bundan kimi sonur;lar r;zkartmaktadzr. Bir hukuk toplulugunun aymcz ozelliklerine her §eyden once temel haklann himayesi dahildir. Temel haklann himayesini ATAD, yargmm hukuk yaratmasz yolu ile Topluluk hukuk diizenine katml§tlr. ATAD bunun dz§mda Topluluk hukuk diizenine objektif hukuk prensipleri katml§tlr. Bu prensipler iiye devletlerin hukuk diizenlerinde hukuk devleti kriterlerini olu§turmaktadzr. Bu tiirden olarak kuvvetler aynhgz Topluluk hukuk diizenine oldukr;a esnek bir §ekilde yanszmaktadzr. Zira sadece yargz yetkisi i§lev yapan giir;lerden ar;zk olarak aynlml§tlr. Buna kar§zhk iiye devletler ve Topluluk arasmda oldukr;a ar;zk vertikal (dikey) bir yetki aynlzgz bulunmaktadzr. Hukuk, AB'de birle§tirici bir unsur olarak hizmet vermektedir. ATAD, Topluluk hukuk diizeninin tam etkinligini gostermesi ir;in yardzm etmektedir. Bir hukuk toplulugunun aymcz unsuru olarak hukuk devleti karakteri AB' de de gerr;ekle§tirilmeye r;alz§llmaktadzr. AB antla§masz anayasa prensibi olarak iiye devletlerden anayasalanmn hukuk devleti karakterini muhafaza etmelerini talep etmektedir. Giri§ ATAD "Les Verts-Parti ecologiste" davasmda AT antla~masmm 230.maddesine gore a9Ilan iptal davasmda Avrupa Parlamentosunun bir tasarrufu ile kar~I kar~tya kalmt~tlr. Davact, Avrupa Parlamentosu genel kurulunun, mali aracm tahsisi konusundaki karanmn (1984 tarihinde ger9ekle§tirilen ikinci dogrudan se9imlerde yapllan harcamalar i9in) ve bunun i9in ihdas edilen diizenlemenin (siyasi gruplann harcamalanmn tazmini) iptalini talep etmi§tir. AT antla§mast orijinal metninin 230. maddesi Avrupa Parlamentosunu muhtem~ bir davah olarak zikretmemi§tir. ATAD karannda, Avrupa Ekonomik Toplulugunun bir hukuk toplulugu oldugunu, * ** Prof. Dr. AU. S.B.F. Ogretim Uyesi For the summary in English, see the end page of the article. 44 AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DiVANI'NIN HUKUK YARATMA YETKiSi ne tiye devletlerin ne de Topluluk organlanmn denetimden muaf olamayacaklanm vurgulamt§tlf. Topluluklann tasarruflanmn kurucu antla§malar ile uyum i~inde olup olmadtgt konusunda, Topluluk kurucu antla§malan kapsamh bir denetim sistemi ongormektedir. Bu sistem i~inde organlann tasarruflanmn hukuka uygunluk denetimi yetkisi ATAD'a btrakllmt§tlr. Topluluk parlamentosunun tasarruflan iptal edilebilir tasarruflar arasmdan ~tkanldtgt takdirde bu sisteme ve AT antla§masmm 220. maddesinde dile gelen amaca ters dti§tiltir. AT antla§masmm 230. maddesi hangi tasarruflara kar§I iptal davast a~tlabilecegini ttiketici bir §ekilde saymamaktadtr. Parlamento baglaytct tasarruflar ihdas ettigi ol~tide, bu tasarruftan etkilenenler ATAD ontinde dava a~abilirler.l Bu §ekilde Toplulugun hukuk toplulugu ozelliginden kurucu antla§malann ge~erlilik alanmda tam bir hukuki himaye hedeflendigi ortaya ~tkmt§tlf. AT antla§mast bir Devletler Hukuku antla§mast §eklinde akdedilmi§ olsa da, bir hukuk toplulugunun anayasa belgesini te§kil etmektedir. ATAD'm stirekli i~tihatlanna gore, Topluluk antla§malan yeni bir hukuk dtizeni yaratmt§tlf. Bu hukuk diizeninin lehine olarak iiye devletler geni§leyen bir §ekilde kimi alanlarda kendi egemenlik yetkilerini stmrlamaktadtr. Bu hukuk dtizeninin sujeleri sadece tiye devletler degildir; aym zamanda iiye devletlerin vatanda§landtr. Bu §ekilde ozetlenen Topluluk hukuk dtizeninin en onemli ozellikleri iiye devletlerin hukukuna nazaran onceligi olmast ve tiye devletlerin vatanda§lan ve tiye devletler i~in dogrudan ge~erli dogrudan etkili hiiktimler ihtiva etmesidir. ATAD hukuk toplulugu kavramtm ilk Komisyon ba§kam Walter Hallstein'a izafeten benimsemi§tir.2 Hallstein bu kavramt hukuk devleti kavramma istinaden olu§turmu§tur. Bununla beraber hukuk toplulugu tek bir iiye devletin anayasa hukuku tasavvurlanm yansttmamaktadtr. Bir hukuk toplulugunun varhgt i~in tiye devletlerin anayasa dtizenlemelerindeki ozellikler ol~tidiir.3 Bu ~er~evede Toplulugun kendi bagtmstz katklSlm da, "Les Verts" karannda a~tk~a ortaya ~tktlgt iizere, gozden ka~trmamak gerekmektedir. Oye devletler Toplulugun anayasa koyucusu olarak Avrupa Tek Senedi'nin diba~esinde4 daha ~ok tek sesle konu§mak, dayam§ma i~inde hareket etmek, ortak ~tkarlan korumak ve bag'tmstzhgt daha etkin olarak savunmak i~in, demokrasi prensibi ve insan haklannm korunmast i~in ~ah§acaklanm dile getirmi§lerdir. AT antla§masmm 220. maddesine gore ATAD'a verilen I Si tf u u e a DERGiSi 45 hukukun korunmas1 sorumlulugu, bu ~er~evede hukuk topluluguna dti§en bir yiikiimliiltikten ba§ka bir §ey degildir. Hukuk toplulugu kavramma ili§kin olarak ATAD'm §imdiye dek i~tihatlan tam bir homojen tablo . sergilememektedir. Bu nedenle diger boliimlerde hukuk toplulugu kavram1mn geli§tirilmesi ve somutla§tmlmasma ~all§llacaktrr. r i~erik 1. Temel haklar ilk Sirada temel haklann zikredilmesi gerekmektedir. Temel haklann himayesi Topluluk ~er~evesinde ATAD tarafmdan tesis edilmi§ ve geli§tirilmi§tir. Temel haklann bir hukuk topluluguna hukuk devleti damgasm1 vurdugunu inkar etmek miimkiin degildir. Avrupa Toplulugunun iiye devletleri Avrupa Tek Senedi diba~esinde kararhhklanm gostermi§lerdir. Demokrasi i~in ortak olarak ~all§acaklanm, bu meyanda iiye devletlerin anayasa ve kanunlannda, Avrupa insan haklan ve temel ozgiirliiklerin korunmas1 sozle§mesinde, Avrupa sosyal §artmda tamnan temel haklara, ozellikle ozgiirliik, e§itlik, sosyal adalete istinat edeceklerini ortaya koymu§lardrr. Topluluk anayasa koyucusu, ATAD'mn §imdiye kadar yaptlklanm bu §ekilde genel bir form i~inde teyit etmi§tir. Ba§langwta ATAD §tiphesiz Topluluk hukukunda temel haklan tan1ma egiliminde goziikmiiyordu. Ba§lang1~ ylllannda iiye devletlerin anayasalannda yer alan temel haklan kararlanna esas almay1 red etmi§tir. s Bu i~tihatlara yapllan tenkitlere ragmen ATAD ulusal anayasalarda yer alan temel haklarla bagh olmama gorii§iinii muhafaza etmi§tir; ancak kendisi yarg1cm hukuk yaratmas1 yoluyla temel haklara Topluluk hukuk diizeninde yer vermi§tir. Bu tiirden ilk uyu§mazhklartn birinde, davac1 bir Topluluk direktifi muvacehesinde sadece isme yaZ1h kupona istinaden verilebilen ucuzlatllml§ yag1 satm almak i~in §ahsiyet haklanna istinat etmi§tir. ATAD, ki§ilerin temel haklanmn Topluluk hukuk diizeninde genel hukuk prensibi olarak temin edildigini ifade etmi§tir. Topluluk direktifinin i~eriginin iiye devletlerde fark11 ifade edildigine istinac;ien ATAD en az yiikiimliiliik getiren yontemi benimsemi§tir. "Kuponun sadece ki§iye ait oldugunun kan1tlanmas1 yeterlidir" vurgulamas1yla6 davac1 onkarar prosediirii ile ulusal mahkemede davay1 kazanmi§tlr. 46 AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DiVANI'NIN HUKUK YARATMA YETKiSi Hakimin hukuk yaratmasmda gerekli ipu9lan hukuk diizeninin kendisinde yahut onun dayanaklannda yer alan gene! hukuk prensiplerinde bulunmaktadrr. Bu genel hukuk prensipleri sadece ulusal anayasalarda degil, iiye devletlerin taraf oldugu, insan haklar1 konusunda yapllan Devletler Hukuku antla§malarmda da yer almaktad1r. 7 ATAD i9tihatlannda kurucu antla§malarda yer alan ztmni ifadeleri de kullanmaktadtr. Omegin AT antla§masmm 34.madde III/2 maddesinde ortak pazar diizeni 9er9evesinde tanm alamnda iiretici ve tiiketici arasmda aynmcthgt yasaklayan hiikiim, genel e§itlik kurah dayanag1 olarak kullandmt§tlr. 8 l I I ATAD Toplulugun siyasi bir orgam degildir ve bu sebeple re'sen bir temel hak katalogu yaratamaz. ATAD oniinde cereyan eden prosediir yargtcm hukuk yaratmast yoluyla temel haklart himaye olanagt vermektedir. Bu §ekilde ekonomik ozgiirliik9, anla§ma ozgiirliigiiiO, meslek ozgiirliigiill ve miilkiyet hakkl 12 Topluluk alanmda temin edilmi§tir. Bu temel haklar ekonomik bir birlik i9in tipiktir. ATAD ancak ekonomik faaliyetle alakast olmayan temel haklan da Topluluk hukukuna dahil etmi§tir. Omegin, aile hayatma saygt13, konut dokunulmazhgt14 ve hatta din ozgiirliigii15, usul hukukuna ili§kin olarak dinlenme hakkt16, savunma hakkt18 , adli yardtm hakkl 18 konulannda karar vermi§tir. Topluluk hukukunda temel hak himayesi bu saptanan omeklerle de smtrh degildir. ATAD tarafmdan tanman temel haklar striiktiirleri itibariyle ulusal hukuktaki temel haklarla uyum i9indedir. Temel haklar stmrstz olarak temin edilemez. Topluluk ve iiye devletler kendi yetkileri 9er9evesinde temel haklara stmrlar getirme yetkisine sahiptir. Bu 9er9evede yaptlan smulamalar tabii yeniden bir taktm stmrlamalara tabidirler.19 Topluluk temel haklan sadece Topluluk organ yetkilerini baglamaz, Topluluk hukukunun uygulanma alamnda iiye devletlerin yetkilerini de baglar.20 2. Genel Hukuk Prensipleri Temel hak himayesi bir hukuk toplulugunun tek aymct ozelligi degildir. Temel haklar ki§ilere tahsis iedilmi§tir (subjektif karakterli); Topluluk hukuku ATAD'm i9tihatlan I§'tgmda objektif tabiath, yani bir ki§iye bagh bulunmayan bir dizi genel hukuk prensiplerine de sahiptir. Bu §ekilde omegin Ol~iiliiliik prensibi sadece temel hak stmrlamalan i~in bir stmr te§kil isi in le 1, ~r e k a k 1 1 DERGiSi 47 etrnemekte, yetki kullammmda bag1ms1z olarak uygulanabilir bir prensip olarak kar§liDiza ~lkmaktadrr.21 ATAD ol~tiliiliik prensibinin uygulanmasm1 kolayla§tlriDl§tlr. ATAD prensibi alt kls1mlara ayrrml§trr. Ekonomiye katllanlara yiikiimltiliik getiren onlemler, tereddiit konusu diizenleme ile ongoriilen ama~lara eri§mek i~in uygun ve gerekli ise hukuka uygundur. Sayet bir ~ok onlem arasmda se~im yapmak miimkiinse, en az yiikiimltiliik getiren onlemin se~ilmesi gerekir. Bunun dl§mda getirilen yiikiimliiliiklerin hedeflenen ama~larla ili§kilerinde bir ol~iiltiliik olmas1 gerekir. 22 ATAD bunun dl§mda hukuka olan giiven23 ve iyi niyetin korunmas124 ilkelerini Topluluk hukukuna uyarlami§tlf. Bu prensiplerin tiim uygulama durumlarmda tam bir etkinlik iddiasmda olmad1g1 a~lktrr. Daha ~ok diger prensiplerle bir kar§lla§trrma yapllmas1 gereksinimi ortaya ~lkmaktadrr. Bu meyanda hukuka olan giiven ve iyi niyetin korunmas1 prensipleri arada geri ~ekilmektedir.25 Toplulukta AT antla§masmm 230. maddesinden istihra~ edildigi iizere idarenin hukukiligi prensibi ge~erlidir. Topluluk hukuku kanunlann getirdigi ~ekinceyi de tan1maktadrr. Uye devletlerin hukuk diizeninden, kamu giiciiniin ki§ilerin ozel hayatma yapllan miidahalelerin hukuki bir dayanaga gereksinimi oldugu sonucu ortaya ~lkmaktad1r ve bunun kanunda ongoriilen sebepler l§Igmda hak11hgmm bulunmas1 gerekir. Bu hukuk diizenleri keyfi veya ol~iisiiz miidahalelere kar§l bir himaye ongormektedir. Boyle bir himaye gereksinimi Topluluk hukukunda genel hukuk prensibi olarak tanmmaktadrr. Ulusal hukukta idari prosediirde bir dizi garanti ongoriilmektedir. Bunlar da ATAD tarafmdan Topluhik hukukuna uyarlanml§tlr. Subjektif bir hak olarak formiile edilen dinlenme hakkl ve savunma hakkl aym zamanda objektif prensipler olarak .kabul gormektedir. ATAD bu §ekilde ilgilinin gtirii§iinii dile getirme hakklm Topluluk hukuku idari prosediiriinde yer alan bir garanti olarak gormektedir. Bu konuda verilen kararda ATAD idari prosediirdeki diger garantilere, yetkili organm ozenli ve tarafs1z olarak miinferit konuda tiim onemli noktai nazarlan inceleme ve kararm1 yeterli olarak gerek~elendirme miikellefiyetini dile getirmektedir. Bu tiir garantilerin onemi, yetkili organlann takdir hakkma sahip oldugu durumlarda ortaya ~lkmaktadu.26 Para cezas1 baklmmdan ~ifte cezalandrrma yasag1 vard1r.2? Merci, miinferit du11.Jmlann ko§ullanm kapsamh olarak a~tkltga kavu§turmak ve degerlendirinekle yiikiimliidiir.28 Ancak merci yapttg1 incelemelerde yetkilerinin stmrlanna dikkat etmek zorundadu.29 Cebri icra onlemleri keyfi olmamah, davanm mahiyetine uygun olmah ve 48 AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DiVANI'NIN HUKUK YARATMA YETKiSi Ol9iilti olmahdtr.30 Avukat ve miivekkili arasmdaki yazt§malann gizliligi, §ayet yazt§ma miivekkilin haklarmm savunulmas1 9er9evesinde cereyan etmi§ ve bir hizmet akti ile miivekkile bagh olmayan bagtmstz bir avukat tarafmdan yapilmt§sa Topluluk hukukunda himaye g6rmektedir.31 3. Hukuki himaye Bir yargt himayesi olmakstzm hukuk toplulugundan soz edilmesi miimkiin degildir. Topluluk hukukundaATAD'a ve ilk derece mahkemelerine haklan himaye yetkisi verilmi§tir. AT antla§masmm 220. maddesinin lafzma gore ATAD yorum ve uygulamada hukukun korunmasmr temin etmektedir. Yargr himayesi sadece Topluluk organlanna kar§I degil, iiye devletlerin egemenlik tasarruflanna kar§I da kabul edilmi§tir. Dye devletler Topluluk hukukunun uygulama alanmda32 ulusal mercilerinin (bu merci bir merkezi, eyalet merci yahut bir yerel yonetim mercii olabilir) kendi yetkileri 9er9evesinde Topluluk hukuku kurallarma uymayr temin etmekle miikelleftir. 33 Hukuki himaye bu nedenle iiye devletlerin bu tiir mercilerinin kararlanna kar§I da 6ng6riilmii§tiir. ATAD boyle bir hukuki himayenin verilmesini bir iiye devletten diger bir iiye devlete ithal edilecek iiriiniin niteliginin bir izne bagh oldugu durumlarda da istemektedir. Ekonomiye katrlanlar o halde adli bir yontem 9er9evesinde iznin hakstz bir §ekilde verilmedigini ileri siirebilmelidir. 34 4. Kuvvetler aynhgi prensibi Uye devletlerdeki hukuk devleti tasavvurlanna kuvvetler aynhgt prensibi dahildir. ATAD bu tiir tasavvurlara istinat etmeyi reddetmi§tir. Topluluk, yetkilerin tek elde toplanmasrm engellemek i9in yasamanm bir parlamento goriiniimiinde yiiriitmeden ayn olmasrm gerektiren bir devlet karakterine sahip degildir. Esasen iiye devletlerde bir takim zaaflar gosteren bu modelin, ulusal devletlerin entegrasyonuna matuf olan Topluluk konstriiksiyonuna uygun dii§ecegini soylemek zordur. Ulusal devletler Topluluk i9inde Konsey iizerinden biiyiik bir etkinlige sahiptir. Konseye kar§I Toplulukta meydana gelen geli§me siireci i9inde zamanla gii9 kazanan parlamento Konseyle e§it agtrhga sahip degildir. ATAD'm Topluluk organlanntn kurumsal e§it aguhgmdan soz etmesi durumunda35 bu kavramm ifade ettigi kuvvetler aynhgt modeli olmaytp, Topluluk antla§malan muvacehesinde organlar arasmda yetki taksiminden J 3i 49 i, n bir §ey degildif.36 ~liphesiz kuvvetler aynhgt modelini benimseyen organlan ile bir baktma uyum bulunmaktadrr. Yargt yetkisi siyasi ayn olarak bagtmstzhktan istifade edecektir. Bu gereklilik . kurucu antla§malarda ac;tk olarak yer almamt§tlr. Ancak antla§mamn biitlinlinden bu sonuc; c;tkmaktadtr. ATAD vermi§ oldugu bir dam§ma • gorli§linde Topluluk yargtc;lanmn bagtmstzhgmm gerekliligini vurgulamt§ttr. 37 tt 5. Birlikteligin Garantisi Olarak Ortak Hukuk Federal Almanya'da, yegane geleneksel Federal yapth devlet olarak horizontal ve vertikal yetki taksimi birbirinden aynlmaktadtr. Horizontal yetki taksimi devlet organlanmn birbiri ile ili§kisine ili§kin iken, vertikal yetki taksimi Birlik ile eyaletler arasmdaki ili§kiyi ilgilendirir. Geleneksel horizontal yetki taksimi modeli Toplulukta sadece tam olmayan bir §ekilde kar§tnttza c;tkarken, Topluluk ve liye devletler arasmda ac;tk bir vertikal yetki taksimi bulunmaktadrr. Bu tlir bir Topluluk mode linin c;okli§iinli onlemek ic;in birle§tirici glic;lere ihtiyac; vardtr. Gerek Toplulukta gerekse liye devletlerde hukuk birlikteligin garantisidir. Bu durum her §eyden once federal devletlerde gec;erlidir. Ulusal devletlerde ba§ka faktorler de kar§tmtza c;tkmaktadtr. Ortak tarih ve aidiyet duygusu siyasi olarak devletin dagtlmasmt onlemektedir. ~liphesiz hukuk devletlerinde de glinlimlizde parc;alanmaya yonelik tandanslar ortaya c;tkmaktadu. Mamafih ulusal devletlerde bu tlir dalgalanmalar tipik degildir. Birlige ili§kin siyasi iradeyi dile getirebilecek bir "Avrupa halkt", "Topluluk halkt" olarak glinlimiizde mevcut degildir. Bir devlet gerektiginde dagtlmaytonlemek ic;in glic; kullanabilir. Boyle bir olanak Topluluk baktmmdan yoktur. Toplulugun birliginin korunmasmda liye devletlerin yardtmt gereklidir. Bireyleri Topluluk hukukuna tabi ktlmak ic;in kuvvet kullamlmast gerektigi takdirde liye devletler kendi zorlama yetkilerini kullanmak zorundadtr. Topluluk hukukunun mlieyyide ongormesi durumunda Topluluk bu mlieyyidelerin icrast ic;in liye devletlerin i§birligine ihtiyact vardtr. Hukukun birle§tirici rolli Toplulukta c;ok daha onemlidir. ATAD Topluluk hukuk dlizeninin etkinlik kazanmasmda yetkilidir. Bu gorevi c;erc;evesinde ilk derece mahkemesi tarafmdan desteklenmektedir. ATAD 'a iki onemli enstrliman mahfuz.' tutulmu§tur. ATAD bir taraftan liye devletlerin Topluluk hukukundan dogan yliklimllilliklerini yerine getirip getirmedigini denetler. Bu amac;la bir liye devlet diger bir liye devlete kar§t, 50 AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DiVANI'NIN HUKUK YARATMA YETKiSi oncelikle Komisyon Topluluk hukukunu ihlal eden bir liye devlete kar~I dava a9abilir. Dava hakl1 ise ATAD Topluluk hukukunun ihlalini saptar. ilgili liye devlet antla~madan dogan yliklimlliltiklerini yerine getirmek i9in gerekli onlemi almak zorundadtr (AT antl.l71. md.; AAET antl. 200. md.). Avrupa Birligi antla~mas1 ile mlieyyideler ongorlilmli~tlir. Dye devletlerin bir ihlalin saptamas1 lizerine Topluluk hukukunun geregini yerine getirme konusunda istekli olmalar1 on ko~ul olarak ortaya 91kmaktad1r. AK<;T hukuk dlizeninde Komisyon antla~ma ihlali hakkmda baglaytci karar almaktadtr. ilgili devletin bu karara kar~I, ~ayet hakh gormliyorsa ATAD nezdinde iptal dava a9mas1 gerekmektedir (AT antl. 88. md.). AK<;T'de bu sistem genel olarak ge9erlidir (AK<;T antl. md. 84). ATAD yeni olarak liye devletlere kar~I bir mlieyyide uygulamaktadtr. Bu mlieyyide bireylerin devletin Topluluk hukukunu ihlal etmesi nedeniyle zarara ugramas1 durumunda ortaya 91kmaktad1r. Devletlerin ortaya 91kan zarardan sorumlulugu kabul edilmektedir.38 Topluluk hukukunun birligine onkarar prosedlirli de yardtm etmektedir. Bu 9er9evede ulusal mahkemeler ATAD ile birlikte 9ah~maktad1r. Topluluk yarg1 organ1 ulusal mahkemenin arz etmesi lizerine Topluluk hukukunun yorumu ve Topluluk organ tasarruflannm ge9erliligi konusunda karar verir. Hukuki uyu~mazhk hakkmda nihai karar yetkisi ulusal mahkemeye aittir. Topluluk hukuku ulusal egemenlik alanmda onem kazand1g1 takdirde, Topluluk liye devletlerin siyasi gli9lerini ve onlann zorlama ara9lanm kullanmak zorunda kalmaz. Bu durum olduk9a stk gorlilen bir durum oldugu i9in onkarar prosedlirli onemli bir entegrasyon faktOrli olarak kendisini kamtlamt~tlr. ATAD i9tihatlan ortak hukuk enstrlimammn etkinligini bliylik Ol9lide subjektif haklarla gli9lendirrni~tir. Topluluk antla~malan yeni bir hukuk dlizeni yaratm1~tlr. Bu hukuk dtizeni lehine liye devletler geni~leyen bir ~ekilde degi~ik alanlarda egemenlik yetkilerini stmrlami§tlr. Bu hukuk dlizeninin siijeleri sadece devletler olmaytp, aym zamanda onlann yurtta~landir.39 Topluluk hukukunun verdigi haklara istinat eden bireyler ulusal mahkemelerin yard1m1 ile ulusal kanunlarm yahut ulusal ylirlitme mercilerinin kar~I koymasma ragmen Topluluk hukukuna gerekli sayg1y1 saglarlar.40 Bunun i9in ulusal mahkemelerin kendi yetkileri 9er9evesinde Topluluk hukukunun hlikiimlerini uygulamalan, bu hiikiimlerin tam etkinligini saglamalan gerekmektedir. Topluluk hukukunun bireylere verdigi haklar bu ~ekilde ulusal mahkemeler lizerinden korunmaktadtr.4I I L 51 Avrupa hukuk diizeninin teminine ATAD'm Topluluga sadakat prensibine ·ili§kin i'ttihadt da hizmet etmektedir. Topluluga sadakat kurah AK<;T . antla§masmm 86. madde; AT antla§masmm 10. madde, AAET antla§masmm 256. maddelerinde yer almaktadrr.42. Bu i'ttihatta iiye devletlerin ve Topluluk organlarmm kar§thkh olarak sadakat i'tinde i§birligi miikellefiyeti kabul edilmi§tir. Dye devletler bu §ekilde federal bir yap1 i'tinde federasyona sadakat prensibi iizerinden baglanmt§lardtr. Bu yap1 aym zamanda Toplulugu Uye devletlere kar§l yiikiimlii kllmakta43 ve iiye devletlerin birbirleri ile olan ili§kilerini diizenlemektedir. 44 Topluluk hukuku, iiye devletlerin sadece . ekonomik alanda degil, hukuki alanda da birbirleriyle kenetlenmesine istinat etmektedir. 45 Sonu~ Biitiin bu a'ttklamalardan soma, ATAD'm i9tihatlarmdan once de Topluluk antla§malan muvacehesinde bir hukuk toplulugu tablosunun olu§tugu, bu hukuk toplulugunun birtaklm ozelliklere sahip oldugu stiylenebilir. Bu hukuk toplulugunun ulusal anayasa prensipleri paralelinde prensiplerinden soz edilmektedir. Anayasa prensibi olarak demokrasiden46 ve Toplulugun sosyal yiikiimliiliiklerinden soz edilebilir.47 Dye devletler Toplulugu kendi anayasa hukuku ol9iileri l§tgmda ol'terek ona onemli ol9iide egemenlik yetkileri devretmi§tir. Topluluga iiye olan devletlerin de zikredilen prensiplere srrtlm donmesi tasavvur edilemez. Bir hukuk toplulugu sadece hukuk devleti niteligi olan devletlerden olu§abilir. Aksi halde Toplulugun kendisinin hukuk toplulugu karakterini kaybetmesi tehlikesi dogar. *** Summary The ECJ (European Court of Justice) is the Institution which maintains observance of law in the interpretation and implementation of Community law. The EU law, as the law of a structure aiming at integration, is a law with a dynamic character which is being completed constantly. This dynamism and completion are related to fundamental rights and rule of law in the process of gaining democratic legitimacy. The European Communities, as Communities based on law, fill the gaps in the original texts of the founding "t 52 AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DiVANI'NIN HUKUK YARATMA YETKiSi Treaties by means of the Interpretations made by the ECJ. The ECJ basically realizes the aim of integration and meets the need of gaining democratic legitimacy of the European Communities. The candidate states which want to accede to the European Union are also required to adopt the values which gained the character of unwritten Union law by means of the judgments of the ECJ. Notlar 1 EuGH, Slg. 1986, 1339 (1365 vd.)- Le Verts/Europaisches Parlament 2 Hallstein, Die Europiiische Gemeinschaft, 5.Auflage 1979, s.51-57 3 Bu ozellikler ttim anayasalarda uyum i<;:inde ortaya <;:llanasalar da ... 4 Her ii<;: kurucu antla§manm degi§ikligine ili§kin antla§mada. EuGH, Slg.1959,43 (64); EuGH, Slg.1964, 1251 (1270) 2371 Costa (ENEL) 5 6 EuGH, Slg.1969, 419 (424 vd.) = NJW 1964, = NJW 1970, 1016L Stauder/Stadt Ulm EuGH, Slg. 1974, 491(5071) = NJW 1975, 518 - Nold/Komission; EuGH, Slg.1979, 3727 (3745) = NJW 1980, 505- Hauer/Rheinland Pfalz 7 \<.. ' ;i :ii 8 EuGH Slg. 1986, 3477 (3507) Klensch/Staatssekretar fiir Landwirtschaft und Weinbau t[! :i: EuGH, Slg.l970, 1125 (1134,1137) 10 EuGH, Slg.I 1991,3617 (3637 vd.) 11 EuGH, Slg.I 1979, 3727 (3750) = NJW 1980,505 12 EuGH, Slg.I 1979, 3727 (3745-3749) = NJW 1980,505 !I !I; = NJW 1976,343 9 'i' ,j !I' !It ti l :; :! ! :! 13 EuGH, Slg.1989,1263 (p90) 2195L-Kommission I Deutschland = NVwZ 1989 = NJW 1989, ;j - 53 DERGiSi EuGH, Slg.I 1989, 2859 (2924) =NJW1980-3080 Hoechst/Kommission 15 EuGH, Slg.I 1976, 1589(1598 vd.) Prais/Rat ;16 EuGH, Slg. 1989, 2859(2923) = NJW 1989,3080-Hoechst/Kommission 17 EuGH, Slg. 1982, 1575(1611) = NJW 1983,503 18 EuGH, Slg.1986, 16511682 19 Ozellikle Ol~iiliiliik prensibine (EuGH, (3745-3750= NJW 1980, 505-Hauer/Rheinland Pfalz) 20 Slg.1979,3727 EuGH, Slg.1989,2609 (2639 vd EuGH, Slg.1977,1211 (1220vd.) = NJW 1977,1581 - Bela-Miihle/ Grows-Farm 21 22 EuGH, Slg.1989,2237(2269)- SchrOder/Hauptzollamt Gronau 23 EuGH, Slg.1980,1237(1261) 24 EuGH, Slg. 1975,533 (549) = NJW 1975,2165 EuGH, Slg.1971,97 (109) - Riva/Komission; EuGH, Slg.1981,1095 (1120 vd)- Diirbeck /Hauptzollamt Frankfurt/Main- Flughafen 25 EuGH, Slg.I 1991,5469 (5499) = EuZW 1992,90- Technische UniversiHit Miinchen/ Hauptzollamt Miinchen-Mitte 26 27 EuGH, Slg.1969,I (15) = NJW 1969,1000- Wilhelm/Bundeskartellamt 28 EuGH, Slg.1966,321 (395 vd.)- Lonsten und Grundig/Kommission EuGH, Slg.1981,3211 (3245) = NJW ~982,2722; EuGH, Slg. 1983,1825 (1885). 29 30 EuGH, Slg.1989,2859 (2924)=NJW 1989, 3080- Hoechst/Kommission 3l EuGH,Slg.1982, 1575( 1611 )=NJW t983 ,503-AM&Europe/Kommission ( 54 AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DiVANI'NIN HUKUK YARATMA YETKiSi 32 EuGH, Slg.1986, 1651 (1682) 33 EuGH, Slg.I.1990,2351 (2359)-Bundesrepublik Deutschland/Kommission I 34 EuGH, Slg.1987, 1193 (1223)- Kommission/Griechenland; EuGH, Slg.1987, 1227 (1274) = NJW 1987,1133- Kommission/Deutschland 'f t 1: 35 I',I li 36 EuGH, Slg. 1990, 2041 (2072 vd.) = NJW 1990,1899 = EuZW 1990, 221-Parlament/Rat 1i I, II if -·- EuGH, Slg.1980, 3333(3360)-Roquette Freres/Rat il II;I :I 37 ,, If EuGH, Gutachten 1/91, Slg.I. 1991, 6079 (6108) 38 EuGH, Slg.I 1991, 5357 (5414) = NJW 1992, 165 = EuZW1991, 758-Francovich/Italien I;,'i ::" ll 39 i' EuGH, Gutachten l/91, Slg.I 1991, 6097 (6102) I I! 40 EuGH, Slg. 1963, 1(26) = NJW 1963, 974-Van Gend&Loos/ NiederHindische Finanzverwaltung I I I EuGH, Slg.l978, 629 (643vd.) = NJW 1978, 1741- Staatliche Finanzverwaltung/Simmenthal; EuGH, Slg.I 1990, 2433 (2473) = EuZW 1990,578 41 42 EuGH, Slg.1983, 255(287)- Luxemburg/Parlament 43 EuGH, Slg.1986, 29(81)- Hurd/Jones 44 EuGH, Slg.1983, 1013 (1044)- Kommission/Frankreich 45 EuGH, Slg.1982,1575 (1610) = NJW 1983,503 AM&Europe/Kommission l 46 it! 4 ,, EuGH, Slg.1980, 3333 (3360) - Raquette Frenes/Rat; EuGH,Slgi 1991,2867 (2900) =EuZW 1991, 473-Kommission/ Rat 'I' :; j! 'I(, !j ,. ! I l 7 EuGH, Slg.1976, 455 (473) = NJW 1976, 2068- Defrenne/Sabena; EuGH, Slg.1978,1365 (1376) =:NJW 1978, 2445 Defrenne III