HACITTEPE BiliMlERi DERSlsl

YILDA BIR YAYIM LANI R
ILT 7 I
ART 1977
HACITTEPE
fEN
i' A Y :
VE
MUUE DIS·K
BiliMlERi DERSlsl
t: L 11 ; ' .4 :;
HACETTEPE ONIVERSITES I FEN FA KO LTES l
HACETTEPE
fiN VI MUHENDISLII
HililURi BIRIIII
cn.r .7 , MART
YlLDA BIR YAYlYLANlR
.
EDITOR,
Dr. NtHAT
19?7
stsr.r
TArIM KURULU (IUCETTEPB FEN YB MOHENDISUK BIUAlLER! DERctsl)
Dr. ORHAN BAYSAL , Dr. ERFOZ EDaOER i t». ALAETTtN
KUTSAL Dr. NIHAT stst.t
(KVRUL BA$1tANl)'
TONBT1CI EDITOR VB WfAT DlIlEKTORO
I· FAHRET T t
N SAVCI
YAYIMLAYAN
HACETTEPE ONIVERStTESl FEN FAKOLTESI
.
Dr. ritNQER OLKO
I
~
r
ABONE OCRETLERI
TGrkiye ici
Bir saYln1n fiatl (posta iieret; haric)
7.5 TL.
Iki y'lhk abone Geret; (posta uereti dahil) ..•.•. 12.5 n.
DI~
Sir sayrnrn fiatt (posta uereti hari~)
Iki Vllllk abone Gereti (posta iiereti dahil)
iJlkeler:
Makaleler. yaylm
i~Jeri.
S 1.25
'2.25
abone Geretleri ve diOer hususlarla ilgili
yazl~malar a~aOldaki adresle yapllmalldlr :
HACETTEPE UN!VERStTESl
FEN FAXULTESt
Beytepe.Ankara
Hacettepe Oniversitesi Fen FakUltesi Baslmevi'1978
...
ctr.r
HACETTEPE
7' MART 1917
FEN VB MUHENOiSllK BiLiMLERi
DERGISI
IclNDEKILER
1 Lygus Pratensls (L.)(Hemlptera:Mlrldae)'in
Fekondite ve ~mur Uzunluguna Rutubet ve e~ey­
eel Aktivitenin Etkisi
(The Influence af Humidity and eexuel Activity
on Fecundity and Longevity of Lygus pratensie
(L.)(Hemiptera;Mlridae)
Ay§e Bo~gelmez
M.Nihat §i~li
23 Lygus PratenslS (L.).(Hemiptera:lliridae)'in
Fekon~ite ve Omur Uzunluguna Slcakllgln etk1si
The Influence of Temperature on Fecundity and
Longevity of Lygus pratensis (L.)(Hemiptera:
Mlrldae)
AYVe Bo~g~lmez
M.Nihat §i,li
47 Otozomal va Seksije~ tki Gen Araelndaki Etkile­
§1mle Ortaya Cl~n Bir Fenotipik Oran Sapl§l
~rnegi
A.Nihat BozcUk ve
Ferdane Uluba3
67 Pb(N0 )2 Kristal ~rgiisunde IIno 2 iyonunun Man­
3
yet1k Ozelliklerinin EPR YBntemiyle incelenmesi
Mustafa Korkmaz
81 252cr nin"Fisyon OrUnlerinin Yollarlnln Gama
SpektroskopiBi ile Tayini
GungBr Yener
tizgen Birgijl
Namlk Kemal AraB
6
10114 MeV Noltronlarln 5 Fe Ozerinden Esnek Sa9:;,!­
maSl
(Elastlc Scatterlng Of 14 MeV Neutrons From
56Fe . )
Hakkl Klzlltan
Ya191n Sanalan
ICINDEKILER
(Devarm) :l,.17 P-llenzosemikinon Serbest
Radd ka La m n DNP i Le ~e­
kirdek ve Elektron Spin Relaksasyononon incelen­
mesi
The Investigation of Nuclear and Electronic Re­
laxation of P-Benzosemiquinone Free Radical by
DIP)
Rua Sungur
(Jokge Bi ngol
133 Yuksek Enerji Fiziginde istatistik Bootstrap
Modeli
(Statistical Bootstrap Model in High Energy
Physics)
Tar1k ~elik
143 Sincan Bolgesinin ~e~itli Yonlerden tncelenmesi
~An Investigation at Sincan district from several
points of wiev)
HHlya ~1ng1 (ErgUl)
163 1~74-1975 tt.S.S.Sonu91ar1n1n tstatistiksel ~ozUm­
lenmesi
(A Statistical Analysis of the Results for the
University Entrance Exam in 1974-1975)
Omer Esenso~
Huseyin Tat11dil
179 Dogrusal Olmayan Regresyon Fonksiyonlar1nda De­
gi~tirilmi~ Gauss-Newton Yontemi
The Modified Gauss-Newton Method for Non-Linear
Regression Function)
SHleyman auna,y
1910rtHa.l Quas1-DUzgun Yap11arda '~1rma AkBiyonlar1
(Sep.r.ti~n Axioms in Covari~ ~asi-Unifor.ities)
Yuauf A,yd1n
47
OTOZOMAL VE SEKsttEL lKl GEN ARASINDAKl
ETK1LE91MLE ORTAYA QlKAN B1R FENOTlplK ORAN
SAPI91 ORNE~l
A.Nihat BozcukJE ve Ferdane Ulubar
G1R1 9
Genetikte en iyi bilinen ve eskidenberi kabul
edilmi~ varsay~mlardan birisi genlerin belli kurallara
uyarak kal~tlanmas~d1r. Yani otozomal yada seksuel bir
gen dolden dole kal~tlan~rken belirli oranlara ve ka­
11plara uyarak kendisini ifade eder.
Ancak genlerin i!adelerinin sonucu olarak beli­
ren fenotipler, spesifik bir genin i~inde bulundugu
tum genotip ve ~evrese1 .etmenlerin ortaklaqa etkile­
qimi sonucu ortaya ~~kar (Strickberger, 1968: s.1?2)~
Genler, bir hiicre ya<ia organ i amam.n .tUm .,!iziksel ve :
fonksiyonel ozel1iklerinin meydana
gel~esin4e dO~~~~1
, .
'- .'. "':
olaralc; i.,1gi.lid~I!': .Bir. gen :ifadesi komP1.e~~i,~<le,;~e.r" ~18J
o~e1erin herbirisini aY1rdetmek gen degi~imi _.(m~ta~Yon.
oll1laks~z~n olanaks~zd1r. Bir mutant fenotipi olu9turan
mutant gep ise i~inde bulundu~u organizma, kromozomdaki
,
,
'.
'
.
.
""',
..
',';.'
"'\
JE
**
,
"',
'.,
Hacettepe trniversitesi,FenFakiiltesi O~retim tryesi,
Beytepe,Ankara'
..
Hacettepe trniversitesi,Fen Fakiiltesi, Genel Biyo­
loji BolUmU, Beytepe, Ankara.
48
lokasyonu, genler aras~ etkile~im ve gen-Gevre ili q­
kisi kavramlar~ aras~nda i~lemektedir.
Bilindi~i gibi Drosophila melanogaster'in en
eski mutantlar~ndan birisi Gekinik (resesif) v e s ­
t i g La 1 (vg) genidir. 11k kez 1919'da Bridges ve
Mor~an taraf1ndan bulunmu9 spontane bir mutasyondur
(Bridges ve Morgan, 1919). Bu otozomal gan kanatlar~
kavr-a La.p kiiGiilmesine ve halterlerin ufalmas~D8. yol
aGar. Tek olarak ele a11n1p kal~t~m usulii incelenirse
Mendel'in "Serbest-ayr11~m" yasas1na gore ka11tlanaca­
~1 goriiliir. Yani homozigot vestigial bir Drosophila
ile homozigot wild-type (w.t., normal tip) bir Drosop­
hila eqle~tirilirse F1 ku~a~~ndaki tiim bireyler w.t.;
Fl'in erkek ve di~ileri kendi aras1nda e~le~tirilirse
F doltinde 3/4 w.t. ve 1/4 vg yavrular ortaya ~~kar.
2
Drosophila'n~n bir ba~ka mutant geni ise Gok
tan1nan ve en eski Drosophila mutant1 olan beyaz goz
(w) genidir. Bu gen spontane kokenli ve Morgan'1n
1910'da buldu~ bir gendir (Morgan, 1910). X kromozo­
mu iizerinde yer alan ve e~eysel ka11t1m orneklerine
uyan Gekinik bir gendir. GerGekten Drosophila'daki
egeysel ka11t1m ilkesi bu gen yard1m~yle ortaya konul­
muqtur. E~er ar1 dol k1rm1z1-goz1ti (w.t.) erkek bir
sinekle beyaz-~ozlli bir di~i sinek eqle~irBe ve F 2 ' ye
kadar Qapraz slirdlirtiltirse, bu ku~akta yavru dollin 1/4
li k1rm1z~-gozlti diqi, 1/4 li beyaz-gozlu di~i, 1/4 ti
k~rmlz1-goz1li erkek ve 1/4 ij de beyaz-gozlli erkek ola­
rak belirir. Bu Qapraz~n resiproka1i yap111rsa yani
ar-a dol klrm17,1-goz1li di 9i ile beyaz-gozlti erkek Gap­
r-az lam r- ve F.) aonuc l ar-t elde edilirse yavru doldeki
t iim di s i l e r- k i r-m i z r-egoz t ii , erkeklerin 1/2 s l k i ren aa ,
1/,0) s i de bey:':' r';;71U o l ur-,
Bu genlerin de~i9ik ko~ullarduki kal~t1m biGimi
ile ilgili pek~ok ara~t1rma ve yay1n vard1r. Orne~in
Young (1970)'a gore genotipler belli bir ortak ortamda
birlikte bulunurken ~e~itli yollardan etkile~irler. 1Q­
te burada testini yapmak istedi~imiz konu Qudur:Acaba
otozomal ve seksliel iki mutant geni blinyesinde ta~1yan
~ifte mutant11 bireyler aras1nda ~aprazlar yap11sa, on­
ceden kestirilen oranda yavru dol fenotipleri ortaya
~1kar m1? E~eye ba~11l1kla birlikte ba~1ms1z aG111m
olaY1 bir arada gozlenebilir mi?
Bu amaGla elimizde bulunan vg ve w mutantlar1
aras1nda resiprokal ~aprazlar yap11acak ve F2 ku~a~1n­
da ortaya G1kacak fenotip oranlar1nln teorik olarak
beklenenlere gore uyum dereceleri istatistik olarak
denenecektir.
yONTEM VE GEREQLER:
Mutantlar: Dene71erimizde kullan11an organizma
sirke sine~i diye bilinen Drosophila melanogaster'dir.
Bu can11, okaryotlar araslnda geneti~i en iyi bilinen
ve genetik ara~t1rmalarda en Gok kullan1lan organizma­
d1r. Qok say1da ve tipte mutantlar1 bulunmu~, geliQti­
rilmi~ ve bu ~izYll1n ba~lar1ndan beri kullan11makta­
d1r.
Bu ~a11~mada kullan1lan ve a~a~1da tan1mlanan
Drosophila mutantlar1, 8to~muzda 1970 Y111ndan beri
kendile~tirilerek ya~at11an ar1 dollerdir. Ktilturleri­
miz surekli olarak 250 C' t a ve standart Lewis besiyeri
ortam1nda ya~at1l1r (Lewis, 1960).
Vestigial (vg, korelmi§ kanat): Lokasyonu 2-67.
O'dlr. Kanatlar kliGlilmli~ ve vUcuda dik dururlar. Hal­
terler de kli~tilmli~tlir. Viabilite bir oranda azalm1~t1r.
Pllpasyon gecikmelidir. 29 0C iizerinde kanat bliytiklligii
k1smen artar (Lindsley ve Grell, 1967).
50
White (W, beyaz Bozlti): Lokasyonu 1-1.5'tur.
l'am beyaz goz Liidiin , Oselluslar, erginin testis kJ.llfl
ve larvanln Malpighi tupleri renksizdir. W.t. aleller
w'ye gore tam baskln de~ildir (Lindsley ve Grell,1967).
ls1emler: Once arldol v e s t i g i a 1 ve
w h i t e mutant atasoylarl araslnda yeteri saylda
resiprokal qaprazlar yapl1dl. Qaprazlar iqin, standart
besiyeri iqeren 250 cc'lik sut ~i~eleri kullanl1dl.
Herbirine 3 di~i + 3 erkek konularak a~lz1arl pamuk tl­
kaqla tlkanml~tlr. Boylece PI yavrudolli elde edilmi~,
ve F l deki erkek ve di~i karde~ler araSl qaprazlar ya­
pl1ml§tlr (kendile~tirme). ~2 ku~a~lnda qlkan bireyler
e§eylik ve fenotiplerine gore stereomikroskop altlnda
ve standarda uyularak 8 gun stireyle her gtin saYl1ml~­
tlr. Sekiz gtin l iik tiop l.aml ar-an beklenen kuranisal orana
uyup uymadl~l (onem kontrolti) Khi-kare testi ile sap­
tanml~tlr.
Ayrlca qe~itli tip qaprazlardan qlkan di~i ve
erkek saYl1arlnln teorik olarak beklenen 1:1 oranlna
uyu~uTlukdereceleri de istatistik yonden denenmi~tir.
BULGULAR:
1. Gapraz: Beyaz-Bozlu disi ile korelmi§ kanat­
11 erkek araSl e§leetirme.
Bu qaprazdan qlk~aslt&orik olarak bek~enilen
Fl va F2 genotip ve fenotipleri tablo:l.de gosteril~
mektedir. Saylmlarl.a ~lde edi~en F 2 fenotip mikta,rla­
. M., bu rakamlara gore.b~klenile~ ,:say~ r.'fe ;khi,-,kare test
...
..
aonuc Lar-r tablo: 2' de f31J"nUlmaktad~r.
t .
2. Cunraz: Korelmi§-kanatlldi§i ile.beyaz-~oz­
-iu erkekarasl e~: e"}tirme.
Btl qaprn:.~ail <t 1. kmf:l~H ge+,elq~r ..;'; rr-amaa L f'l.,v e ~ 2
genotip ve fenotipleri t ab Lo e o' te gi'ruluyor. Deney so­
,
L
51
nucunda elde edilen F 2 fenotip miktarlarl, bunlara go­
re beklenilen saYl ve oranlar, ve Khi-kare test sonu~­
larl da tablo: 4'te verilmiqtir.
Birinei ~aprazln Fl'inde gorlildli~li gibi hem er­
kekler hem de diqiler kanat baklrnlndan normal olmakta,
aneak goz baklmlndan diqiler norrnal,erkekler beyaz 01­
rnaktadlr.
bireylerinin kendile9rnesi ile elde edilen
F2 kUqa~lnda, beklenildi~i gibi, diqi ve erkekler 4
~eqit fenotip ve 6 ~eqit genotip vereeektir. Bu feno­
tipik kombinasyonlarln birbirlerine gore oranlarl de~i­
qik olaeaktlr. Tablo: l'de gortilebilece~i gibi F 2 50­
yunda fenotiplerin ~eqit ve oranlarl erkek ve diqiler
i~in qoyledir:
Korelmi q kanatll-beyaz gozlli : 1
Korelmi q kanatll-normal gozlti: 1
Normal kanatll -beyaz gozlti : 3
Normal kanatll -normal gozlti: 3
'1
Resiprokal ~ap~azln (2. ~apraz) F 2 sonueunda ise
birinci ~apraz 50nueundan de~i~ik ~eqit ve 5aylda £eno­
tipler bekleneeek (tablo: 3) ve sonu~ yalnlz di~iler
i~in ayrlllk gosterecektir. Ozetlersek:
Di~iler:
Korelmi q kanatll-normal gozlli
1
Normal kanatll -normal gozlli
3 oranlnda
Erkekler:
Korelmi~ kanatll-beyaz gozlu
1
Korelmi~ kenatll-normal gozlti : 1
3
Bormal kanatll -beyaz gozlu
Bormal kanatll -normal gozlti
3 oranlnda
olacaktlr.
Bununla beraber deneylerimizden elde edilen'sll­
nue Lar-La kuramsal olarak beklenen sonuc Lar-a '\karliilltu~­
52
t1r1rsak (tablo: 2 ve 4), 2. ~apraz i~in uyum varken,
otekisi i~in (1. ~apraz) uyum gortilmemektedir. Hem er­
kek hem de di~iler i~in gozlenen de~erlerin beklenene
gore ~ok onemli dereeede sapmalar yapt1~1 istatistik
olarak heaap Lanma etu r- (p <0.001). Erkek ve diqi kar1.q1.k
toplamlar1.D beklenen fenotip oranlar1.ndan sap1.q1. da
ileri dereeede onemlidir (p .(,0.001, tablo: 2 den).
Tablo: 5'te de~iqik genotipteki bireyler araS1.n­
daki 4 ~e~it ~aprazdan ve birde kontrol olarak al1.nan
oregon w.t. bireyler aras1. ~aprazdan ~1kan yavru dolde­
ki erkek ve diqi oranlar1.n1.n beklenen 1:1 kuramsal de­
~ere uyumlar1 istatist1k olarak hesaplanm1 qt1r. Gortile­
ee~i tizere tiim de~erler beklenene uymaktad1r (Po> 0.05),
yani sap1qlar onemsizdir. Bu arada, ar1 dol vg w bi­
reyleri araS1 ~aprazdan elde edilen PI ve F2 dek1 er­
kek/diqi oran1 da beklenen orana uygun bulunmuqtur.
TARTlfilMA
Deneysel bulgular1m1z sunulurken 1. ~aprazdan
elde edilen sonu~lar1n beklenen kuramsal oranlara uyma­
d1~1 (tablo: 2), 2. ~aprazdan elde edilen sonu~lar1n
(tablo: 4) ve tablo: 5'teki erkek/diqi oranlar1n1n bek­
lenene uydu~ belirtilmifiti.
Genel olarak deneysel 8~1dan beklenenlerin elde
edilemeyi~i burada ya istatistiksel yada biyolojik te­
mele baR11 olabilir. Deneyde kullan11an denek saY1S1
yeteri bollukta olmaz ve bundan dolaY1 ger~ek populas­
yon temsil edilemezse deneyin sonueu beklenenden de~i­
Qik olarak ortaya ~1kabilir. Bundan baQka birde ornek­
le.e batas1 yap1l1rsa goyle bir durum beklenebilir. An­
oak 1. deneyin yalJUz '2'sinde saY1larak de~erlendiri­
len denek saY1s1 toplam1 3070'tir ve bu deger deneysel
a~1dan hayli bllytik saY1labileeek bir populasyonu temsil
53
eder. Ote yandan 2. deneyde kullan11an denek saY1S1
birincinin yakla~1k ondabiri olmaSlna ra~en (324) bu
deneyde beklenene uyan sonu~ eide edilebilmi~tir. 0
halde denek saY1S1n1n aZ11~1 bulgularlm1za neden olmu~
olamaz. Bulgular1m1z1n ornekleme hatas1 nedeniyle orta­
ya ~1kabilece~i de du~linlilemez, ~linkli incelenen deney­
sel populasyon ileri derecede kendile~mi~ iki soYUfi
melezlenmesinden koken olmakta ve bu atasoylar teorik
olarak genetik bak1mdan hayli homojen ozellikler ta~1­
maktad1r. Bunun yan1nda, tablo:5 te testi yap11m1~ er­
kek/di~i oran1, yukarlda sozli edilen fenotip oran1nda
sapmaya yol a~m1~ deney i~in bile, beklenen 1:1 oran1Y­
la uYUID vermektedir. 0 halde bu a~1dan sa~lam sonu~lar
verebilmi~ bir deneyin, istatistik a~1dan ge~erlili~i
tart1~ma goturmez nitelikte olma11d1r.
Bunun i~in ilk deneyin F 2 sinde beklenen 1:1:3:3
oran1na gore gozlenen sapmalar (tablo: 2) biyolojik
bir nedenle ortaya ~1km1~ olma11dlr. Ger~ekten verile­
rimiz ve ilgili yay1nlar bu goru~u destekler nitelik­
tedir. Beklenen oranlara uymayan 1. ve beklenen oran­
lara uyan sonu~lar1 veren 2. ~apraz1n F l bireylerine
bakacak olursak oranlar1ndaki onemli ayr111~1 gorebi­
liriz: 1. ve 2. deneydeki F l di~ileri ayn1 genotipte­
dir (vg/+ w/+). Oysa erkeklerin genotipleri ve bu yUz­
den fenotipleri de~i~iklik arzeder. 1. ~apraz1n F l er­
ke~i vg/+ w/Y genotipinde (beyaz gozlli), 2. de ise F
l
erke~i vg/+ +/Y genotipinde (k1rm1z1 gozlli) dire Yani
kanat bi~imi baklm1ndan erkekler ayn1 genotipi ta~1r­
ken, goz rengi bak1mlndan genotip ve dolaY1siyle reno­
tipler fark11d1r. E~eysel kromozom kompleksi i~inde Y
kromozomu baklmlndan erkekler araslnda de~i9iklik yok­
tur, ama ta~ldlklarl X kromozornu birisinde w genini,
otekinde bunun normal alelini (+) ta~1r. 9imdi e~er bu
54
beyaz gozlu F l erke~inin (1. ~aprazda) olu~turdu~
spermleri-yani w ta~lyan X spermi ve Y spermi-izler ve
bunlarln dolledi~i yumurtalardan olu~an bireylerin fe­
notipik ifade oranlarlna bakaeak olursak ~unlarl gorti­
rliz: Korelmi~ kanatll-beyaz gozlti erkek ve di~iler bek­
lenenden ~ok du~lik saYlda belirmi~tir (tablo:2). Korel­
mi~ kanatll-normal gozlli ve normal kanatll-beyaz gozlti
erkek ve di~i beklenenden az saylda ortaya ~lkml~tlr.
Her iki ozellik baklmlndan da normal fenotipli olan di­
~i ve erkek bireyler beklenenden ~ok fazla saylda ifa­
delerini bulmu~lardlr.
o halda yavru dolde normal fenotipten uzaklaQ­
tlk~a beklenene gore sapma oranl artmaktadlr. Bunun ilk
akla gelen nedenlerinden birisi, anormal (mutant) feno­
tiplerin, geli~im slireeinin ~e~itli evrelerini olumsuz
olarak etkileyeeek enzimleri liretebilmeleri ve boyleee
viabiliteyi olumsuz yonde de~iqtirebilmeleri olabilir.
Oyleyse ortaya ~lkml~ ol~ fenotipik oran sapmasl sonu­
eu, burada bir oranda babanln genotipine ~a~ll olarak
ortaya ~lkml~tlr diyebiliriz.
Oysa 2. ~aprazda kullanl1an F l erke~inin goz
rengi genotipi +/Y ve fenotip klrmlzldlr. 0 halde X
sperminde w.t. gen ta~lnaeaktlr. Bu spermin dolleyeee~i
YUmurtalardan geli~en bireyler ise beklenen oranlara
uygun bulunmu~tur (tablo: 4).
Erkek/di~i oranlarlnln beklenen teorik de~erden
sapmasl de~i~ik nedenlerle ortaya Qlkabilir (Sandler
ve Novitsky, 1957; Novitsky ve Ark., 1965; Hanks ,1969;
Mange, 1970 ve Bozeuk ve Ark.,1975). Orne~in Novitsky
ve Ark. (1965)'nln gosterdi~ine gore Drosophila'nln
"sex-ratio" (Sr) denen stoklarlnda Y kromozomunu ta~l­
yan spermlerin hepsi yada bir~J~u ekE
~onk8iyon go­
rlir. Yine Childress ve Hartl (197<--) 'In llgularlna gore
!
55
bazl. Drosophila stoklarl.nda "sperm tercihi" soz konusu
olabilir ve boylece e~eylik oranl. ve fenotipik oran sa­
Pl.~l. ortaya ~l.kar. Oysa bizim bulgularl.ml.zda ortaya ~l.­
kan sonu~larl.n hi~birinde beklenen 1:1 oranl.ndan onemli
derecede bir sapma olmam1~t1r (tablo: 5). 0 halde goz­
ledi~imiz fenotipik oran sap1~lar1 e~eylikle yada sperm­
lerin farkll. fonksiyonu nedeniyle olamaz. Ayrl.ca 1. ~ap­
razdaki sapl.~lar hem erkek hem de di~iler i~in onemli
sapl.~lardl.r.
F 2 ku~a~l.ndaki di~ilerin heterozi­
gotluk de~eri (h.d.) ve beklenenden % sapl.~ oranl. ili~­
kisine bakacak olursak tablo: 6'daki durum ortaya ~l.kar.
Goruldu~u gibi genotipler arasl.nda heterozigotluk hi~
yoksa ve genotipler hep mutant homozigotsa beklenene
gore sapl.~ yUzdesi -45.11; genlerden birisi i~in hete­
rozigotluk soz konusu ise (h.d.=1/2) beklenene gore sa­
Pl.~ yUzdesi -11.29; oteki gen i~in heterozigotluk varsa
(h.d.=1/2) beklenene gore sapl.~ yUzdesi -10.77 ve son
olarak e~er heterozigotluk de~eri 5/6 ise (ve bu geno­
tipte w.t. homozigotluk ta yer alml.~sa) beklenene gore
sapl.~ yilzdesi +29.52 dire Sonu~lar, mutant fenotipi gos­
teren homozigot gen kombinasyonunun toplam fenotip sa­
Y1sl.na (w.t. ve mutant fenotipler) oran1 a~l.sl.ndan ele
all.nl.rsa (tablo: 6) yine aynl. yondeki savlarl. destekle­
yen belirtiler ortaya ~1kar. Mutant fenotiplik oren1
arttl.k~a beklenene gore sapl.~ eksi yende artar. Mutant
fenotipik oranl. s1fl.r ise sap1~ + yende olmaktad1r.
Dawood (1969) un bulgular1ndan anla~l.ldl.~1 uzere
heterozigotlar ~a11~1lan her~evresel ko~ulda homozi­
gotlardan daha yilksek ortalama viabiliteye sahiptir.
Yine Dobzhansky ve Ark. (1955) D.pseudoubscura'da ikin­
ci,kromozom uzerindeki heterozigot gen kombinasyonla­
r1nl.n genellikle homozigotlara viabilite bak1ml.ndan
11k
~apraZl.n
tisttin
oldu~unu bulmu~lardlr.
Ayrlea Young (197l)'ln
belirtti~ine gore D.melanogaster'de ebony heterozigot­
lar (e/+), homozigotlar (e/e) tizerinde de~i~ik baklm­
lardan tisttin uyum gtieti gosterirler. Orne~in e/+ melez­
lerin e/e tizerindeki larval viabilite tisttinlti~ larval
yo~unluk arttlk~a artmaktadlr. Bunun yanlnda bu melez
genotipin larval viabilitesi w.t. sineklerinkine gore
kalaballk ktilttirde rekabet halinde iken bile daba tis­
ttindtir. Yine Young (1970)'e gore en ~ok gozlenen etki­
le~imin kompetisyon (rekabet) olabileee~i ve boyleee
bazl genotiplerin ba~arlslnln otekilerin ba~arlslz11~1
olabileee~i benimsenilmektedir. t~te bu nedenlerle ve­
rilerimizdeki mutant fenotiplerin ba~arls1z11~1 w.t.
fenotiplerin ba~arlslnln sonueudur diye dti~tintilmektedir.
Genotipik etkile~imler biyotik ve fiziksel ~evre
ko~ullarl de~i~tik~e de~i~ebilmektedir. Orne~in, beyaz
gozltiltikle ilgili genotip(ler)in larvalar1nln viabili­
tesinin hem ~evresel ko~ulla (ornek: yo~unluk) hem de
aynl ktilttirde bulunan w.t. genotiplerin varll~l ile et­
kilenebileee~i Lewontin (1955)'in saptadl~l bir durum­
dur. Bunun yanlnda Dawood ve Striekberger (1964) e b o­
n y homozig~tlarln frekanSlnln birlikte bulundu~u w.t.
larvanln heterozigotlu~arttlk~adti~ebileee~ini gos­
termi~lerdir. 0 halde, w ve vg
genleri bir arada iken,
heterozigotluk ve/veya homozigotluk nedeniyle, yada bu
genlerin kar~111kll etkile~imleri sonuou ve birde baba
genotipine ba~ll olarak viabilitenin de~i~mesi soz ko­
nusu olmakta ve teorik olarak beklenen ba~1mslz a~111m
oran1nda sapmalar gortilebilmektedir. !Deak burada sunu­
Ian bulgulardaki sapmalara dayanarak "bf_.~lmslz a~111m"
yasaSln1D yanh.,~g1 iddi* edilem.. kar' ~ l..ndaYlz •
Tesekktir: Deneysel verilerim:1 zin is ,;atistik ana­
lizi sar-asanda gosterdikleri ilo:iden do".aYl tstatistik
.
.
57
Bolumu ilgililerine ve ozellikle Hay1n Dr.Zehra Muluk'a
tegekkuru bir bor~ biliriz.
OZET: Otozomal (vg) ve seksuel (w) iki Drosophi­
la melanogaster mutant1 aras1nda resiprokal ~aprazlar
yap11arak elde edilen F l bireyleri kendile~tirilmi9 ve
F2 ku~ag1 ortaya G1kar11m19t1r. F 2 ku~a~1ndaki fenotip­
lerin saY1m1 ve analizleri, vg/+ w/+ ~ X vg/+ w/Y
~apraz1ndan elde edilen fenotip oranlar1n1n beklenilen
1 korelmi~ kanat11-beyaz gozlli: 1 korelmi~ kanat11-nor­
mal gozlu: 3 normal kanat11-beyaz gozlu: 3 normal ka­
nat11-normal gozlli oran1na uymad1~1 bulunmu~tur (p<o.
001). Sap1~lar normal fenotiplere dogru pozitif ve mu­
tunt fenotiplere dogru negatif degerdedir ve istatistik
olarak onemlidir. Ote yendan re8iprokal Gapraz olan
vg/+ w/+
X vg/+ +/Y
Gapraz1ndan elde edilen F2 ku­
~ag1ndaki fenotip oranlAr1 beklenen orana uymaktad1r.
Gozlenen sapmen1n nedeni viabilite, mutant11k, hetero­
zigotluk, baba genotipi ve gen etkile~imi kavramlar1
or
2
°
a~1s1ndan a~1klanmaya ~a11~11m1~t1r.
Ii
i ....
'
ii
j"
:'.
SUMMARY: Two pure lines of D.melanogaster, one
is autosomal vg (on the 2nd chromosome) and the other
is sexual w (on the X chromosome), have been crossed
reciprocally. The F l male individuals differ in eye
color only from each other while females are in the
same genotype. When the F l of the two types of the cros­
ses are inbred, the phenotypic ratio in the F2 of one
cross (vg/+ w/+ ~ vg/+ w/y
deviated from the expec­
ted 1:1:3:3 ratio considerably (P<O.OOl). The devia­
tion is positive towards the wild-type phenotypes and
negative towards the mutant phenotypes. In order to ex­
plain this observed de~tion in the results, viability,
mutant phenotypic condition, heterozygousity, the geno­
type of the paternal individual and the concept of
cr)
58
gene interaction have been considered and discussed.
KAYNAKLAR
Bozcuk,A.N., nnlu,H. ve Qak1r,I. (1975). Drosophila
melanogaster'de Muller-5 mutant1nda e~eye ba~11
genetik ifade ve egeysel-oran ili 9kileri.
T.B.T.A.K.V. Bilim kongresi tebli~i.
Bridges,C.B. and Morgan,T.H. (1919). Carnegie Inst.
wash. Publ. No: 278 (Lindsley)ve Grell-1967- de
zikredilmektedir).
Ohildress,D. and Hartl,D.L. (1972). Sperm preference
in D.melanogaster.
Genetics 21: 417-427.
Dawood,M.M. (1969). Larval viability and genetic load
in Drosophila melanogaster.
Genetics 62: 811-818.
Dawood,M.M. and Strickb~rger,M.W. (1969). The effect
of Larval interaction on viability in Drosophi­
la melanogaster. III. effects of biotic resi­
dues •
Genetics §2: 213-220.
Dobzhansky,Th., Pavlovsky,B., Spaasky,B., and Spaasky,
N. (1955). Genetics of natural populations
XXII: Biological role of deleterious recessive
in populations of D.pseudoobscura.
Genetics 40: 781-796.
Hanks,G.D. (1969). A deviant sex-ratio in D.melanogas­
ter.
Genetics 61: 595-606.
Lewis,E.B. (1960). A new standard food medium. Dros.
Infor. Servis ~: 117.
Lewontin,R.C. (1955). The effects of population densi­
ty and composition on viability in D.melanogas­
.
59
Evolution 2: 27-41.
Lindsley,D.L. and Grell,E.H. (1967). Genetic variations
of D.melanogaster.
Carnegie Inst. wash.publ. No: 627.
Mange,A.P. (1970). Possible nonrandom utilization of
X-and Y-Bearing sperm in Drosophila melanogas­
ter.
Genetics 65: 95-106.
Morgan,T.H. (1910). Sex-limited inheritance in Drosop­
hila. Science jg: 120-122.
Novitsky,E., Peacock,W.J. and Engel,E. (1965). Cyto­
logical basis of sex-ratio in D.pseudoobscura.
Science, 148: 516-517.
Sandler,L. and Novitsky,E. (1957). Meiotic drive as an
evolutionary force.
American Naturalist. 21: 105-110.
Strickberger,M.W. (1968)~ Genetics. The Macmillan Com­
pany, New York.
Young,S.S.Y. (1970). Direct and associate effects of
body weight, and viability in Drosophila mela­
nogaster.
Genetics 66: 541-554.
Young,S.S.Y. (1971). The effects of some physical and
biotic environments on heterosis of di~ect and
associate genotypes in Drosophila melanogaster.
Genetics §2: 569-578.
TAE~O:
I-Blp!NC1 QAPRAZ (TEOR!K). Beyaz gozlii di~i ile korelmi~ kanatIl erkek araSl~
~aprazdan beklenilen F
I ve F2 genotip ve fenotip ~e~itleri ve oranlarl.
w/w~ x vg/vgcf'
F2 FENOT!P VB GENOT!PLER!
P
(beyaz goz Lii) \ (korelmif;l kanat La )
Dd.si.Ler ;
G
~
Fenotipler ~ genotipler ~
@ @
F
vg/+ w/+
1 (l.o!':nal
.
k. an. )
..)
( normal goz.
x
KK-BG
KK-NG
NK-BG
vg/+ w/y
11' (Normal kana t La )
( norma1goz
" 1")
u
2
vgw
0::; va;+
te,
vgw
+w
NK-NG
vgY
t---r---r--+--...,....---,.-t--.,....---:~f--~-
__
~ +wt-........,_ _~+-_..,...-_-r-+­
++
f§
1------.1.-----+-.-------+-----;
~
Alsaltmalar: Y=
KK=
NK=
BG=
NG=
3
3
+Y
8
~
1
,
SPERMLER
F
1
Y kromozomu
Korelmi~ kanatl1
Normal kanatl1
Beyaz gozlii
Normal r;ozlii
Erkekler:
KK-BG
KK-NG
NK-BG
NK-NG
1
1
3
3
vg/vg w/w
vg/v~. w/+
vg/+ w/w
+/+ w/w
vg/+ w/+
+/+ w/+
vg/vg
vg/vg
vg/+
+/+
vs/»
+/+
v/Y
+/Y
w/Y
w/Y
+/Y
+/Y
1
1
2
1
2
1
1
1
2
1
2
1
TABLO: 2 (DENEYSEL)
Beyaz-gozlu diqi ile korelmiq-kanatl~ erkek aras~ ~aprazdan ~~kan deney­
sel F 1 ve F 2 fenotipleri, ve istatistik de~erlendirme sonu~lar~
w/w Q X vg/vg ~
(beyaz gozIu) ~kOrelmiq kanat La )
p
F
F
1
2
vr/+ w/+ ~ X vg/+ w/Y
d'
(normal kanatl~)l(normal gozlu)
(normal gozlu)
(beyaz gozlu)
~.. ... _
D!~!LER
F~NOT~PL~
Gozleneneklenen
9 Say~s~ 0 Say~s~
KK-BG
Y.K-NG
NK-BG
r-.'K-NG
106
171
516
749
1542
192.75
192.75
578.25
578.25
(1)
(1)
(3)
(3)
1542
ERKEKLER
. Gozlenen Beklenen
o
TOPLAM(2+d) Beklenen
Say~s~
117
160
524
727
191
191
573
573
(1) 223 (1)
(1) 331 (1)
(3) 1040 (3)
(3) 1476 (3)
383.75
383.75
1151.25
1151.25
3070.00
1528
3070
erkekler i~in Toplam i~in
onem kontrolu onem kontrolu
Bek1enen 1:1:3:3 oramna gore: onem kontrolu
2
X2 = 98.6189
X2 = 79.2808
X = 108.332
(onemli)
(onemli)
(onemli)
1528
Di~;iler i~in
K~sa1tmalar
Tablo:l'deki gibidir.
~SD x~= 7.81~
...
0\
TABLO: 3- !KiNet QAFRAZ (TEOR!K). Korelmi~-ka.natlJ. di~i ile beyaz-gozlii erkek araBJ.~
~aprazdan beklenilen P
1 ve F2 genotip ve tenotip ~e~itleri ve oranlarJ..
p
vg/vg ~':I w/Y c!
(Kore1m.i~ kanatl.1.. ) (Beyaz gozlii)
@)
G
vg/+ w/+
(Normal kanatll.)
(normal gozlii)
Pl
te@)
x
I
vg/+ +/Y
(normal gozlii)
(normal gozlu)
SPERl'ILER ~
1'2
+ +
+ Y
vgw f-o~r---~+~~-....,..-f~....,.--.".r-+~.....,.~__-I
j vs­
~ +w
g;
f-:----r-~r+~~~_t_--r----,r+-~__
~____,II..__f
§ ++
DtS1LER:
Fenotip1er ~ genotipler
KK-NG
2(1) vg/vg w/+
vg/vg +/+
HK-NG
6(3) +/+ +/+
+/+ w/+
vg/+ +/+
vg/+ w/+
~
1
1
1
1
2
~
ERl[MiER:
KK-BG
1
KX~G
1
NK-BG
3
>4
NK-NG
3
vg/vg v/Y
vg/vg +/I
+/+ ~
vs/» w/Y
+/+ +/Y
vg/+ +/Y
1
1
1
2
1
2.
KJ.saltmalar Tab1o:l'deki gibidir.
.
TABLO: 4 (DENEISEL)
Kore1mi9-kanat1~ di~i
p
Pl
i1e beyaz-goz1u erkek aras~
fenotip1eri ve istatistik deSerlendirme
vg/vg 2 :I V/Y ef
(korelmi 9 kanatl~)! (beyaz gozlu)
1
~aprazdan ~~kan
sonu~lar~
vs/» w/+2X vg/+ +/Y d'
(Normal kanat11)
(normal gozlti)
~2
(normal kanat11)
(normal gozlti)
.
Goz1enen
Gozlenen
ItEllOf1PLER
.~ say~s~
XX-BG
XX-NG
:NX-BG
NK-NG
bek1enen
38
43 (1)
134
129 (3)
rJlsay~s~
19
25
47
71
DiQiler i~in
onem.kontrolti
X2 .0.7
(onemsiz)
X~saltmalar Tablo:l'deki gipidir.
bek1enen
19
19
57
57
(1)
(1)
(3)
(3)
152
172
!,"
deneysel F l ve F
2
Erkekler i9i n
onem kontrolti
X2 .. 6.99
_
(onem.siz)
~ SD~
•
7. 8l5J
\If
C7\
T.ABLO:5- QEQ!TL1 T!P QAPRAZLARDAN ELDE ED!LEN ERKEK VE D!9! SAYlLARI VE BEKLENEN
1: 1 ORANINA GORE ONEM KONTROLLER! SONUQLARI
of:"
zavru dolde elde edilen
c apr-as
no
gapraz tipi
erkek
di§.L
erkek saY1Sl di§i saY1Sl beklenen oran onem kontrolu
1
vg/+ w/+ X vg/+ w/Y
2
vg/vg w/w X vg/vg +/Y F1
F
5
vg/+ w/+ X vg/vg +/Y
3
4
+/+
X
+/Y
1542
1:1
687
451
1:1
1:1
152
172
1:1
573
641
1:1
1528
638
461
,
P)O.05(onemsiz)
"
"
"
"
"
"
"
"
.
Tablo: 6
Birinci ~aprazLn P2 di 9ileri i~in heterozigotll~ de~eri, mutant fenotip oran1 ve
beklenene gore % sap19 oran1
Diqi fenotipi
heterozigotluk
de~eri (a)
KK-BG
KK-NG
NK-BG
NK-NG
0
1/2
1/2
5/6
.
mutant fenotiplik
or-ana (b)
1/1
1/2
1/2
0
beklenene gore
% sap1l;;1
-45.11
-11.29
--10.77
+29.52
(a) Heterozigotluk de~eri (h.d.) bireylerin genotipindeki heterozigot gen kombinas­
yonlar1n1n toplam gen kombinasyonuna oran1d1r.
(b) Ayn1 fenotipi taq1yan bireylerin iki tip gen kombinasyonu i~in beliren mutant
fenotipi saY1s1n1n topl
fenotip saY1s1na (w.t. + mutant fenotipler) oran1
mutant fenotiplik oran1n1 verir.
am
K1saltmalar Tablo:l'deki gibidir.
0\
VI