SOFYA KiRiL VE METODiY MiLLi KÜTÜPHANESi`NDE BULUNAN

islam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy.S, 2005, s.341-400
SOFYA KiRiL VE METODiY MiLLi KÜTÜPHANESi'NDE
BULUNAN islAM HUKUKU iLE iLGiLi YAZMA ESERLER
Yrd. Doç. Dr. Recep
cici*
Manuscript Studies Related With lslamic law in Sofia Kiril and Methodius National
library
Bulgaria, which was administered by the.Ottoman Empire for many centuries, is now a
Balkan country, and yet resembling in many ways to Anatolia. The country has plenty of
material such as shar'iyyah records (Şer'iyye sicilleri), histarical documents, and books
in manuscripts that are indispensable sources for a: comprehensive study of the Ottoman
period in Bulgaria.
This article aims to present a list of books in manuscripts on lslamic law to be found in
Sofia Cyril and Methodius National Library and to compare them with the similar studies
carried out earlier. By doing so, the article intends to present the findings resulting from
this comparison regarding the Balkans and Anatolia in terms of the literature on Islami c
law.
GİRİŞ
İslam
hukuk külliyatı mezhepterin teşekkül döneminde tedvin hareketi ile
ve artarak devam edip günümüze kadar gelmiştir. Bu anlamd,a gerçekten diğer ilimiere pek nasip olmayan zengin bir birikime, hukuk külliyatına sahip
bulunmaktayız. Kuşkusuz bunda başlangıçtan günümüze kadar pek çok alim,
yönetici ve devletin katkısı bulunmakla birlikte, uzun dönem tarih sahnesinde
kalmış Osmanlı'nın büyük payı söz konusudur. Bilindiği üzere Osmanlı hem
Anadolu'da hem Balkanlar'da hakimiyet kurmuş, pek çok tarihi ve kültürel mirasa imza atmış en uzun ömürlü Türk Devleti'dir. Anadolu ve Balkanlar'daki kütüphanelerde mevcut yazma veya matbu eserler, Osmanlı'nın alime ve ilme ne
kadar önem verdiğinin kanıtı sayılmalıdır. Bu tarihi birikim, özellikle şer'iyye
skiileri ve yazma eserler birçok çalışmaya konu olmakta, yerli-yabancı pek çok
araştırmacının ilgi odq.ğı haline gelmektedir.
Ballciınlar'da Osmanlı'ya ait zengin kültürel birikim merkezlerinden biri
olan Bulgaristan'da, bir kısmı ünik nüsha olan yazma nadide eseriere sahip vakıf
kütüphaneleri bulunmaktadır. 1 Bunların başlıcaları Şumnu, Vidin, Samokov,
başlamış
• Uludağ üniversitesi ilahiyat Fakültesi/ [email protected]
1
şuı;ıınu Kütüphanesi'nden Sofya Milli Kütüphanesi'ne getirilen Muhammed b. Muhammed el-İdrisi'ye
(560/1165) ait Coğrafya kitabının tam nüshası biri Sofya'da olmak üzere dünyada dört merkezde bulunmaktadır. Geniş bilgi için bk. Kenderova, Stoyanka ve ivanova, Zorka, 18.-19. Asırlarda Bulgaristan'da
Osmanlı Kütüphaneleri Koleks{yonlanndan" (From the Calleedon q/Ottoman Libraries in Bulgaria During
the 1lfl'-19th Centuries), s. 16. Eser, Sofya Kiril ve Metodiy Milli Kütüphanesi Elyazmalan ve Arşivler MerDoğu Bilimleri Bölümü'nün yayını olup, Milli Kütüphane'nin 120. Kuruluş yıldönümü münasebetiyle
Mayıs 1988'de Sofya'da düzenlenen Yazma ve Eski Matbu Kitaplar Sergisi'nin Js!ı.taloğu olarak hazırlan­
kezi
mış ve Sofya'da (1999) Bulgarca ve İngilizce olarak basılınıştır. Anılan eserin bir'özeti ömer Turan tara-
342
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
Köstendil ve yine Şumnu'daki Şerif Halil Paşa (Tombul Camii) Vakıf kütüphaneleridir. Ayrıca Filibe, Plevne Loveç, Eski Zağra, Tırnova, Sviştoy, Silistre, Rusçuk,
Çepintsi2 .. gibi şehirlerde de cami ve medreselerin yanında pek çok küçük vakıf
kütüphaneleri mevcuttur. 3
Gerek büyük gerekse küçük vakıf kütüphaneterindeki ·kitapların büyük bir
kısmı 1878'de Sofya'da kurulan Milli Kütüphane'ye getirilmiş, halen de bu taşı­
ma süreci devam etmektedir. Milli Kütüphane'de toplam 3800 kadar yazma ve
200 matbu eser buhinmakta olup, bunların 2500 kadarı Arapça, 800'ü Osmanhca
ve 500'ü de Farsça'dır.
Sofya Milli Kütüphanesi'nin Oryantalistik Birimi'ndeki Arapça yazmalada
ilgili olarak Adnan ed-Derviş (1963) ve Yusuf izzeddin (1968) tarafından kataloglar hazırlanmış olup her ikisi de basılmıştır. 4 Türkçe yazmalada ilgili katalog
çalışması ise kütüphanenin arşiv ve yazmalar birimi uzmanlarından Zorka
Ivanova tarafından sürdürülmektedir. Stoyanka Kenderova 5 Şumnu'dan getirilen
kitaplada ilgili kitalog çalışması yapmakta olup, kendisinin belirttiğine göre dini
kitaplar çerçevesinde sonuçlandırılmak üzeredir. 6
Sofya'ya getirilen ve halen Milli Kütüphane'de bulunan kitapların konularına göre tasnifı tam yapılmadığı için, İslam hukuku ile ilgili olanlarının sayısını
kesin olarak bilememekteyiz. Bununla birlikte Arapça yazmalar kataloğu hazirlayıcıları, kendi dönemleri itibariyle yazma eserlerin ağırlıklı olarak fıkıh, fetva
ve fıkıh usulü ile ilgili olduğunu çalışmalarının girişinde ifade etmişlerdir. Mesela eserleri on üç grupta toplayıp sayılarını kaydeden Yusuf İzzeddin, fıkıhla ilgili
800 rakamını vermektedir. 7
Samokov kütüphanelerini konu eden bir kitap bulunduğu için, buradaki kitapların hem sayısı hem de alanları bilinebilmektedir. Buna göre Samokov kütüphanelerinden gelen kitaplar içinde İslam hukuku ile ilgili olanların sayısı 330
fından yapılmış ve "Bulgaristan'da Osmanlı Kütüphaneleri" başlığı altında yayınlanmıştır (bk.Kaynak
Dergisi, Temmuz-Ağustos; Sofya 2001, s. ı7-ı9).
2 Güney Bulgaristan'da Smolyan'a bağlı Çepintsl köyünde 240 kadar yazma ve 300 matbu eser bulunmaktadır. Milli Kütüphane'nin Oryantalistik Birimi uzmanlanndan Zorka ivanova'ıun bana verdiği listeye göre
çepintsi'de bulunan islam huk'Uku ile ilgili eser sayısı so kadardır.
3
Kenderova- ivanova, a.g.e., s. 38; Vakıfkütüphaneleri hakkında geniş bilgi için bk. Kenderova, "Bulgaria",
World Survey of İslamic Manuscripts (!), General Editor: Geoffrey Roper, Al-Furkan Islamic Heritage
Foundation, London 1992, s.121-142; a.mlf., "Yeni Kaynaklar ışığında Bulgaristan 'daki Büyük Vakıf Kütüphanelerl", Kitabın Tarihi- Yaşam Biçimi, Sofya 2002, s. 120-ı24.
• Yusuf izzeddin'in hazırladığı Arapça yazmalada ilgili katalog Bağdad'da (1968), Adnan ed-Derviş tarafın­
dan hazırlanan katalog (II cilt) ise Dımaşk'da (1969) basılmış tır.
5
Stoyanka Kenderova, bir profesör akademisyen olup halen Milli Kütüphane'nin Arşiv ve Doğu Bilimleri
Birimi'nin başkanıdır.
• Sofya Yüksek islam Enstitüsü'nde görevli olarak bulunduğum yıllarda (2001-2004), Milli Kütüphane'nin
oryantalistik Birimi'ndeki özellikle islam hukuku ile ilgili yazmalann incelenmesi ve tesbit edilen yazmalann çekimlerinin yapılıp temin edilmesi hususunda bana her türlü imkarn sağlayan başta sayın
Stoyanka Kenderova olmak üzere birimin uzmanlanndan Zorka ıvanova'ya ve diğer tüm çalışanlara en
. içten teşekkürlerimi sunanm. Aynca birçok konuda yardımlaoru esirgemeyen Orlin Sabev ve Margarita
Dobreva'ya, Bulgaristan'da müsveddelerimin bilglsayar ortanuna aktanlmasında emeği geçen Ali Ertuğral
ve ömer Faruk Eren' e, her zaman yardınuıu gördüğüm ve halen de kütüphaneye yönelik taleplerimi karşı­
layan Vedat Sabri'ye, kütüphanedeki çalışmalanm esnasında beni yalnız bırakmayan Yüksek İslam Enstitüsü öğrencilerinden Celil Şakir ve Mehmet Kfımil başta olmak üzere diğer öğrencilerime, bazı Bulgarca
kayıtaklann tercümesi hususunda yardımcı olan ve halen ilahiyat Fakültesi'nde öğrenimlerini sürdüren
Bulgaritanlı öğrencilerime, baı:ıa yol arkadaşlığı yaparak Sofya'ya kadar gelip kütüphanede tespit ettiğim
yazmalann çekimlerini bizzat yapan Ahmet Hacıoğlu'na teşekkür etmeyi bir borç bilirim.
Yusuf izzedd!n, Mahtüttitu Arab{Y.ye, s. 4.
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
343
kadardır. 8
Bu sayı Şumnu Vakıf kütüphanesinde 180, Vidin'de ise 518 olarak
belirtilmektedir. 9
Arapça yazınalada ilgili katalog çalışınalarına rağmen Milli Kütüphane'de
henüz tasnifleri yapılıp okuyucuya sunularnarnış hem İslam hukuku hem de
diğer alanlarda yazma eserler bulunmaktadır. Bu çerçevede Arapça yazınalardan
başlayarak kartekslerdeki bilgiler tarafımızdan önce rnüsvedde olarak kaydedilmiş, sonra da bilgisayar ortamına aktarılrnıştır.
Tabloda görüleceği üzere tespit edilen eserler usulü'l:fikh, Juru'u'l:fikh,
feraiz,fetava, kava'id ve diğerleri şeklinde alanlarına göre gruplandırılıp alfabetik olarak sıralanmış; eser, müellif, ölüm tarihi, müstensih; istinsah tarihi, kütüphane numarası ve _dil sütunları oluşturulmak suretiyle eserlerin kolayca görulüp tanınınası gibi pratik bir amaç güdülrnüştür.
·
Bir müellife ait aynı eserin bütün farklı nüshalarına tabloda yer verilmiştir.
Bazı eser isimlerinin doğru okunınasında ve bazı rnüelliflerin tespitinde
güçlüklerle karşılaşıldığı, dipnotlarda yer alan açıklarnalardan anlaşılacaktır.
MecmO.alar içinde bulunan farklı eserlerden herbiri rnecrnfıa adıyla değil,
eser ve rnüellif adıyla birlikte kütüphane nurnarası verilerek tabloya geçirilmiş tir.
Daha önceki karteks kayıtlarında da bu yöntem izlenmiştir.
Tablodaki parantez içi bilgiler tarafımızdan eklenmiştir.
Molla Hüsrev, İbrahim Halebi, İbn Melek, Taftazani, Sadruşşeria es-Sani,
İbn Nüceyrn ... gibi meşhur alimler tabloda bu kısa isimleriyle yer almıştır.
Karteks kayıtlarında geçtiği halde yerinde bulunmayan eserler de olmuş­
tur. Nitekim Molla Fenari adına kaydedilen Mukaddimefi'l-uşr (2 vr., Or. 627c)
adlı esere rastlanrnarnış, yerinde Molla Fenari'ye ait vahdet-i vi.icud'la i!gili Risale li'l-Fenart'nin bulunduğu görülmüştür (vr. 33b-35b).
İslam hukuku yazınalarını konu eden bu tablo, alanla ilgili Bulgaristan'daki tüm eserler bir yana, Sofya Milli Kütüphanesi'nd~ki eserlerin tarnarninı
. da içerrnernektedir. Ancak bunlar, söz konusu kütüphanede mevcut yazma eserlerin büyük bir bölümünü oluşturmaktadır.· Dolayısıyla tablo, Bulgaristan'da
bulunan islam hukukuyla ilgili yazma eserlerin nicelik ve niteliği hakkında belli
bir fikir vermektedir.
Gerek tabloda ve gerekse metin kısmında aşağıdaki kısaltınalar kullanıl­
r
mıştır:
A : Arapça; a.g.e. : Adı geçen eser; a.g.m. : Adı geçen makale; a. mlf. : Ayrnüellif; b. : Bin, ibn; baş. : Başları; bk. : Bak/bakınız; c. : Cilt, cüz; der. : Derleyen, derleme; DİA : Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi; GAL Suppl. :
Geschichte der Arabischen Litteratur; Supplementband, Cari Brockelrnann; k. :
Kısım; Ktp : Kütüphane/si; KZ : Keşfu'z-zunfın, Katip Çelebi; Mec. : Mecrnua/sı;
OM : Osmanlı Müellifleri, Bursalı Mehrned Tahir; Or. : Oriental; ort. : Ortaları; s :
Sonra; s. : Sayfa; son. : Sonları; T : Türkçe; UU İFD : Uludağ Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi; vb. :Ve benzeri, ve bunun gibi; vr. : Varak; y.y. :Yüzyıl.
nı
• bk. Kenderova, Stoyanka, Kitap, Kütüphaneler ve Samokov Müslümanlannın Okumqya Olan ilgisi (XVIIIXIX. Yüzyılın İlk Yansl), Sofya 2002, s. 100-104 (Ke§fı Efendi Kütüphanesi), 109-121 (Süleyman Efendi
Kütüphanesi), 132-ı44 (Genel Kütüphane). Kitaptaki tespite göre, samokov Müslümanlannın en çok
okuduğu kitaplar islam hukuku ve gramerle ilgilidir (s. 27).
• bk. Kenderova- ıvanova, a.g.e., s. 14-17, 20-22.
L
344
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
f
SOFYA KİRİL VE METODİY MİLLİ KÜTÜPHANESİ'NDE BULUNAN
İSLAM HUKUKU İ LE İLGİLİ YAZMA ESERLER
s
I
R
A
N
MÜELLİF
ESER
o
ÖLÜ
M
TA-
is-
VA
RA
K MÜSTENSİH
SARİHİ
YISI
TİNS
AH
TARİHİ
K
TP
N
o
...:ı
......
Q
(O
r.)
:
I. USÜLÜ'L-FIKH
Haşiye
ala Şerhi
Seyyid Şerif
Muhtasari'lel-Cürcanı
Münteha
Ebu
Haşiye ala
Zekeriyya
2 Şerhi'l-Menar
Yahya er(li'bni Melek)
Ruhavi
Hasan Çelebi
Haşiye ale'tb. Muham3
Telvih
med Şah
Fenari
ı
4
Kenzu'l-vusUI ila Fahru'l-islam
ilmi'l-usUl
Pezdevi
Keşfu'l-esrar
5
şerhu
Menari'l-
envar
'
6 Menaru'l-envar
Ebu '1-Berekat
en-Nes efi
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
1
7 Menaru'l-envar
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
-
8 Menaru'l-envar
9 Menaru'l-envar
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
816/
141
3
36
------------
1212/
1797
39
9 A
a
900
/149 265
410
------------
XVIII. 89
A
y.y.
5
886
/148
1
------------
XVIII.
27
y.y.ba
A
90
§.
482/
108 235 isa b. Mürş!d
9
Muhammed
710/
131 270 b. Muham-
o
710/
131
med
Derviş ibra-
57
o
him esSamakovi
710/
124 Muhammed
131
+8 b. Abdilkadir
o
710/
131
12
------------
710/
131 -----
------------
o
o
'" Eserin Süleymaniye Kütüphanesi'ndeki yazma nüshalanyla llgill tasnif
1000,1591 §eklinde kayıtlıdır.
796/1 25
A
393 95
859/1 14
A
454 49
14
1200/
05 A
1785
b
955/1 20
A
548 Ol
XVII.
y.y.
ort.
XVII.
y.y.
baş.
fi§lerlııde
71
18
A
56
30
A
30
müelllfin ölüm tarihi
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
1
o
Menaru'l-envar
1
Menaru'l-envar
1
1
2
1
3
1
4
710/
131
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
o
710/
131
Ebu 'I-Berekat
en-Nesefi
İbn Melek
1 Şerhu Menari'l6 envar
İbnMelek
1 Şerhu Menari'l7 envar
İbn Melek
1 Şerhu Menari'l8 envar
1062/ 29
A
1651 86
4B Mahmud b.
Muhammed
62
o
lll
Mustafa b.
Miftahu'l-husftl
Yusuf elala Mir'ati'l-usul
Mostari
Mir'atu'l-usftl
(şerhu Mirkati'l--- Molla Hüsrev
vusul)
Mir'atu'l-usftl
(şerhu Mirkati'l- Molla Hüsrev
vusftl)
1 Şerhu Menari'l5 envar
Nureddin
9/17 270
07
885/
14B 226
o
Abdurrahma
n b. Ahmed
-----------------------
Seyyid Hüse885/
148 243 yin b. Veli
(Kost.)
o
821/ 10+
141 312 Muhyiddin
8s +3
Ahmed b.
B21!
141 104 Bekr
(Samakov)
8s
821/
141 208 ------------
Bs
Ş21/
İbn Melek
141
201
27
1144/
33 A
1731
a
XVIII.
22
y.y.
A
59
ort.
XVII.
lO
y.y.
A
65
ort.
1104/ 17
A
1692 68
969/1 93
A
561
7
1096/ 15
A
16B4 84
XVIII.
12
y.y.
A
69
ort.
1177/ 19
A
1764 83
------------
Bs
B21/
1 Şerhu Menari'lİbn Melek
141 192 -----------9 envar
8s
821/ 3+1 Ahmed b.
2 Şerhu Menari'lİbn Melek
141 B5+ Muhammed
o envar
5 (Üsküdar)
Bs
Şerh u
756
Yahya b. Ebi
Adudüddin el2
Muhtasari'l/135 112
Tayyib
!ci
1
Münteha
5
Halil b. Si940/
Kemalpaşaza
nan
2
Tağyiru't-Tenkih
153 181
(Kostantiniyy
2
de
4
e)
861/
ibnü'l2 et-Tahrir fi
145 98 -----------Hümam
3 usuli'd-din
7
et-Tavdih fi halli
747/
2
Sadruşşeria
gavamidi't134 131 -----------es-Sani
4
6
Tenkih
1
--:kr-
345
-·
XVI.
y.y.
son.
18
A
24
1006/ 22
A
1597 90
;16!1 32
A
:i10 86
1042/ 15
A
1632 07
1107/ 23
A
1695 62
1140/ 25
A
1727 14
r1346
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
et-Tavdih fi halli
2
gavamidi't5
Tenkih
et-Tavdih fi halli
2
gavamidi't6
Tenkih
et-Tavdih fi halli
2
gavamidi't7
Tenkih
et-Tavdih fi halli
2
gavamidi't8
Tenkih
et-Tavdih fi halli
2
gavamidi't9
Tenkih
et-Tavdih fi halli
3
gavamidi'to Tenkih
3
ı
et-Tavdih fi halli
gavamidi'tTenkih
et-Tavdih fi halli
3
gavamidi't2
Tenkih
Sadmşşerla
es-Sani
Sadmşşerla
es-Sani
Sadmşşerla
es-sani
Sadmşşerla
es-Sani
Sadmşşeria
es-Sani
Sadmşşerla
es-Sani
Sadmşşerla
es-Sanı
Sadmşşerla
es-Sanı
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
140
------------
755/1 25
A
354 11
94
Yakup b.
Abdilla h
805/1 22
A
402 50
138
------------
1147/ 22
A
1734 41
Şeyh Ali
133 Galib b. Hasan (Rusçuk)
Muhammed
227
el-Kefevi
145 Ali b. Hasan
1238/ 28
A
1822 92
XVII.
y.y.
baş.
28
A
86
1094/ 27
A
1682 90
Mustafa b.
747/
Muhammed
1039/ 89
A
134 240
(Kostantiniyy 1629 7
6
e)
Burhan b.
-747/ 9+2
Ebi Bekr
743/1 16
134 12+
A
(Sahrayıcedi
342 44
6
4
d)
et-Tebyinu
3
3
şerhi'l-Ahsiketi
.(Şerhu'l-
Muntehab fi
EbU Hanife
el-Umeyd elitkani
758
/135
7
147
İbrahim
777/1 98
A
375
8
------------
XVI.
y.y.
Hüseyin b.
usı1li'l-mezheb)
3 et-Telvih fi keşfı
Teftazani
4 hakaiki't-Tenkih
3 et-Telvih fi keşfı
Teftazani
5 hakaiki't-Tenkih
3
el-UsUl
6
Şemsu'l-
Eimme esSerahsi
792/
139 187
o
baş.
21
A
37
792/
Ahmed b.
139 290
Bekir
1097/ 20
A
1685 29
500/
Abdurrahma
110 390
n Şebini
6
1255/ 26
A
1839 04
o
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
3 UsUl-i Fıkıh
7 Risalesi
II.
1
Esirizade
Abdulbaki
Efendi
--------------------- ------------
(el-Mebsfıt)
el-Bahru'r-raik
şerhu Kenzi'ddekaik (III.c.)
7
Bidayetu'lmübtedi
Burhanüddin
8
Bidayetu'lmübtedi
Burhanüddin
el- Merğinani
9
Bidayetu'Imübtedi
Burhanüddin
1 camiu'lo fusftleyn
1 Camiu'l-fusfıleyn
1 (Muhtasar)
11
Şeyhani
6
1
3
------------
-------- 95
-----
T
FURÜU'L-FIKH
İbrahim b.
2 Ahkamu'I-cenaiz Yusuf elBoluvi
İbrahim b.
3 Ahkamu'l-cenaiz Yusuf elBoluvi
İbrahim b.
4 Ahkamu'l-cenaiz Yusuf elBoluvi
Muhammed
el-Asi fı'l-fun1'
5
b. Hasan eş-
1
2
116 28b
0/17
47 11 32a
347
İbn Nüceym
el-Merğinani
el-Merğinani
Bedreddin b.
İsrail b.Kadi
Simavne
Bedreddin b.
İsrail b.Kadi
Simavne
camiu'r-i:umfız
Şemseddin
(şerhu'n-
Muhammed
el-Kuhistani
Nukaye)
camiu'r-rumfız
Şemseddin
(şerhu'n-
Muhammed
------ 84+ ----------------- 1150/ 15
A
1737 25
-- 10 100
----------------- XVIII.
17
0/15 105
y.y.
A
72
92
ort.
100
14
----------------- XVII.
y.y. 23 A
0/15 ----baş.
92
a
XVIII.
100
22
120 ----------------y.y.
A
0/15
13
+1 92
son.
Muhammed
1125/ 12
189/ 9+8
b.YusufelA
1714 3
805 48
Humeydi
970/
4+5 ----------------- -------- 33
156
----- 7 A
16 2
Halil Nasır b.
593/
1080/ 85
A
119 121 İsmail el1669 3
7
İstanbUli
593/
İsa b.
871/1 13
119 288 Abdiilah elA
466 77
7
Aclfıni
Muhammed
593/
720/1 29
A
119 102 b.
320 29
Abdirrahman
7
823/
-------- 25
Abdullah b.
142 289
----- 93 A
Yunus
o
823/
3+1 Yasin b. Hı142
36 dır (Musul)
o
994/1
585
71
A
3
962/
4+2 Şemseddin b. 1078 32
155
A
/1667 25
68 salih
4
el-Hac Mus1114
962/
34 A
368
tafa b. Mu/1702
155
Türkiye kütüphanelerindeki tasnif fişlerinde Esirizade'nin ölüm tarihi 1092,1681 veya 1160,1747 şeklin­
de kaydedilmekle birlikte, Bursalı Mehmet Tahir bunlardan birincisini, baba,sı Esfp Mehmet Efendi'nin
ölüm tarihi olarak kaydetmekte; Esirizade'nin ölüm tarihini ise belirtnlemektedir (OM, ı, 231).
ı
348
ı
4
ı
5
ı
6
ı
7
ı
8
Nukaye)
camiu'r-rumftz
el-Kuhistani
(şerhu'n-
Muhammed
el-Kuhistani
Nukaye)
Ciimiu'r-rumftz
(şerhu'n-
Nukaye)
Camiu'r-rumftz
(şerhu'n-
Nukaye)
el-Camiu's-sağir
el-Camiu's-sağir
Şemseddin
Muhammed
el-Kuhistani
Şemseddin
Muhammed
el-Kuhistani
Muhammed
b. Hasan eşMuhammed
b. Hasan eşŞeybiini
el-Cevheretu'nneyyire şerh u 'l9
Kudftri
el-Cevheretu'n2
neyyire şerhu'lo
Ku durt
ı
Şemseddin
Şeybiini
ı
2
ı
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
el-Cevheretü'nneyyire şerhu'lKudftri (I. c.)
Dürerü'l2
hükkam fi şerhi
2
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l2
hükkam fi şerhi
3
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l2
hükkam fi şerhi
4
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l2
hükkam fi şerhi
5
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l2
hükkam fi şerhi
6
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l2
hükkam fi şerhi
7
Gureri'l-ahkiim
Radıyyudin
el-Abbiidi
(EbU Bekir elHaddad)
Radıyyudin
el-Abbiidi
(EbU Bekir elHaddiid)
Radıyyudin
el-Abbiidi
(EbU Bekir elHaddiid)
4
962/
ı55
4
962/
ı55
4
962/
ı55
4
ı89/
805
189/
805
hammed
5+5 ----------------68 -
XVII.
y.y.
2+2 ----------------76 -
XVII.
y.y.
ort.
XVII.
y.y.
son.
5+4
ı2
1ı9
ı49
Molla Hüsrev
Molla Hüsrev
Molla Hüsrev
Molla Hüsrev
el-Hamevi
-----------------
-
722/1
322
XIV.
y.y.
ort.
-----------------
XVI.
y.y.
son.
800/
3+2 ----------------139
78 7
XVI.
y.y.
ort.
800/
ı39
269
7
ı9
68
ı9
48
ı7
2
17
ı4
A
A
A
A
30
A
45
ll
28
A
800
32
----------------- XVIII.
y.y.
/139 667
A
80
ort.
7
ı48
o
885/
Molla Hüsrev
Nasıruddin
'
885/
Molla Hüsrev
-----------------
46
A
3
354
-----------------
1042/ 16
A
ı632
7
Ahmed b.
ıoı3
ı7
2+3
Mustafa
A
/ı604 9ı
28
(Kost.)
o
Muhammed
885/
ıı32/ 34
2+3
b.Muhamme
A
ı48
ı5
1719 9
o
d İznik!
Muhammed
885/
1168/ 17
7+3
ı48
Raşid b.
A
1754 3
90
Feyzillah
o
885/
400 ----------------- -------- 43
ı48
A
----ı
+5 o
885/
9+5 ----------------- 1121/ lO
ı48
A
30 ı709
00
o
ı48
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
Dürerü'l2.
hükkam fi şerhi
8
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l2
hükkam fi şerhi
9
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l3
fi şerhi
o hükkam
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l3
hükkam fi şerhi -1
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l3
hükkam fi şerhi
2
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l3
hükkam fi şerhi
3
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l3
hükkam fi şerhi
4
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l3
hükkam fi şerhi
5
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l3
hükkam fi şerhi
6
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l3
hükkam fi şerhi
7
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l3
hükkam fi şerhi
8
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l3
hükkam fi şerhi
9
Gureri'l-ahkam
4
o
4
1
r
4
2
4
Molla Hüsrev
o
885/
6+3 ----------------148
04 -
Molla Hüsrev
o
885/ 4+3 Ali b. İbra148 81+ him (Manas5 tır)
o
885/
4+3 ----------------148
64 -
Molla Hüsrev
Molla Hüsrev
o
885/ 2+4 Ebu'I-HUd b.
Molla Hüsrev 148 39+ Davud (Kuo 2 düs)
. 885/
İbrahim b.
Molla Hüsrev 148 55
Ömer
o
Molla Hüsrev
Molla Hüsrev
(
885/ 7
----------------148 +42
o 6
885/
----------------148 194
o
Molla Hüsrev
-
885/
2+2 ----------------148
82 -
o
Molla Hüsrev
885/
148 218 Abdulhalim
o
Molla Hüsrev
885/
4+2 Sadık b. Cev148
64 re
o
Dür~rü'l-
hükkam fi şerhi
Gureri'l-ahkam
Dürerü'lhükkam fi şerhi
Gureri'l-ahkam
Dürerü'lhükkam fi şerhi
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l-
885/ 4+4
148 33-t" Ahmet b. Ali
o 5
885/
5+4 Muhyi b.
148
37 Musa
Molla Hüsrev
Molla Hüsrev
885/
148 211 Veliyyuddin
o
349
1107/ 15
A
1695 34
1021/ 14
A
1612 59
941 14
A
/1535 25
1053 13
A
/1634 07
XVI.
y.y.
son.
13
A
17
1011 23
A
/1602 83
984 33
A
/1576 57
1124 33
A
/1712 54
XVI.
y.y.
baş.
31
A
80
XVIII.
31
y.y.
A
46
ort.
XIX.
29
y.y.
A
baş.
49
29
994
28 A
/1585
I
29
1004
28 A
/1595
JI
XVII.
29
y.y.
A
25
ort.
Molla Hüsrev
885/
10+ ----------------148
411 -
Molla Hüsrev
885/
290 ----------------148
+3 -
Molla Hüsrev
885/ 266 Ab durrezzel k-· 1130 29 A
o
o
951 29
A
/1544 24
350
Yrd. Doç. Dr. Recep CİCİ
3 hükkam fi şerhi
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l4
hükkam fi şerhi
4
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l4
hükkam fi şerhi
5
Gureri'l-ahkam
Dürerü'l4 hükkam fi şerhi
6 Gureri 'l-ahkam
(ll. c.)
(Dürerü l4
hükkam)
7
Kitabu t-Tahare
ed-Dürrü l4
muhtar şerhu
8
Tenviru 1-ebsar
ed-Dürrü l4
muhtar şerhu
9
Tenviru l-ebsar
ed-Dürrü l5
148
Molla Hüsrev
Molla Hüsrev
Molla Hüsrev
Molla Hüsrev
1
ed-Dürı'ü'l-
5
muhtar şerhu
1
Tenviru l-ebsar
ed-Dürrü 15
muhtar şerhu
2
Tenviru l-ebsar
1
Alauddin elBaskefi
Alauddin elBaskefi
1
Alauddin elBaskefi
Alauddin elBaskefi
1
ed-Dürrü l5
muhtar şerhu
4
Tenviru 1-ebsar
Alauddin elBaskefi
5
Fedail-i Cihad ı 3
5
Mahmud
Abdulbaki
1
Alıdulali
eş-Şeyh
b.
Hü-
s eyin
885/
Mustafa b.
148 598
İbrahim
108
8/16 519 Halid Zühdi
77
108
----------------8/16 312
77
-
77
1
ed-Dürrü l5
muhtar şerhu
3
Tenviru l-ebsar
tı)
108'
Mustafa b.
Alauddin el4+3
Muhammed
8/16
Baskefi
42
el-Kabani
77
108
Alauddin el- ·
Halil b. İbra8/16 550
Baskefi
him
1
1
885/
148 409
o
1
muhtarşerhu
o Tenviru
1-ebsar
885/
(Müellif hat148 349
o
1
1
885/
6+3 ----------------148
26 -
o
1
1
/1717 os
XVIII.
28
y.y.
A
o
1
1
b. Ali Molla
o
Abdüsselam
108
ll+
b.el-Hac
8/16
297
77
Ahmed
Abdullah b.
108
10+ Seyyid
8/16
380 Must.(Sozya
77
baş.
12
882/1 13
A
477
1
-
1096/ 40
A
1684 4
1173/ ss
T
1759 9
1252/ 14
A
1836 62
1191 12
A
/1777 57
1159/ 21
A
1746 79
1221 33
A
/1806 95
1196/ 73
A
1781 5
1191 17
A
/1777 19
Müf.)ı2
108 6+4
----------------8/16 26+
77
3
100
----------------8/16 278
00
XVIII.
y.y. 94 A
baş.
1158/ 24
T
1745 79
'
Sozya Müftüsü Abdullah b. Seyyid Mustafa'nın bazı fetvaları, or. 1013, 2817 nolu fetva mecmıialarında
yer almaktadır.
13
Eser, Savaş Huh"llku ile ilgili olup, 33 bap ve bir ha timeden (vr. 255a) meydana gelmektedir. Yararlanılan
tefsir, hadis, fıkıh, fetva ve tarih kaynakları eserin sonunda verilmektedir (vr. 277a-278a). }\yrıca eserde,
fetva kitaplarında olduğu gibi çok sayıda mes'ele ve cevapları y~r almaktadır. Kiitip Çelebi bu eserin,
Muhyiddin Ahmed b. İbrahim ed-Dımaşki'nın .Meşdriu'l-eşvdk'ınıı! tercümesi olduğunu kaydetmektedir
(KZ, ll, 1275, 1686).
12
Sofya Kiril ve Motediy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
5
Fethu'l-kadir
6
5
Fethu'l-kadir
7
5
8
el-Fıkhu'n-nafi
5
9
el-Fıkhu'n-nafi
6
o
el-Fıkhu'n-nafi
6
ı
el-Fıkhu'n-nafi
6
Fusul
2
fi'l-fıkh
6 Fusfilü'l-ahkam
3 (Fusulü '1-İmadi)
6
Fusfilü'l-İmadi
4
6
5
6
6
6
7
Gayetü'l-meram
tetimmetü
Lisani'lhükkam 14
Gunyetü zevi'lalıkarn (Dürer
Hasivesi)
Gunyetü zevi'lalıkarn (Dürer
Haşivesi)
Gunyetü zevi'l6
alıkarn (Dürer
8
Hasivesi)
İbnü'l-
Hümam
İbnü'l-
Hümam
Nasiruddin
esSemerkandi
Nasiruddin
esSemerkandi
Nasiruddin
esSemerkandi
Nasuruddin
esSemerkandi
-----------Ebu'l-Feth
Abdurrahim
el-İma.di
Ebu'l-Feth
Abdurrahim
el-İmadi
Burhaneddin
İbrahim elHali'i el-Adevi
Ebul İhlas
Hasan eşSurunbulali
Ebul İhlas
Hasan eşSurunbulali
Ebul İhlas
Hasan eşSurunbulali
6
Gureru'l-ahkam
9
Molla Hüsrev
7 Hadeku'l-uyfin
Abdullah
861/
ı45
7
Muhammed
3+4
Abdülkadir
85
ed-Diri
86ı/
ı45
503
Muhammed
Ebu'I-Meali
7
556/
Musa
116 305 b.Hacıbey esSelfılri
ı
556/
ıı6
-----
1
556/
116
ı7ı
ı
556/
ıı6
ı8ı
ı
Muhammed
b. Şahab elMa turidi
-----------------
-
ı
148
18
ıo6
9/16
59
198
ıo6
9/ı6
59
106
9/ı6
59
885/
ı48
324
3+1
97
130
o
600/ 4+2
974/ı
566
6
80ıtı
ı9
398
2
A
A
----------------- -------- 30
----- 7 A
148 Mustafa b.
-- +3 isa
Süleyman b.
670/
127 384 Davut elı
Hanefi
670/
Muhammed
ı27
517
Ebu'l-Beka
ıo2
-------- ı3
----- 3 A
-
------
7tı6
351
836 2ı
A
/1432 55
XIV.
y.y.
baş.
25
A
26
978 28
A
/1870 9ı
859/
.1455
97
A
o
756/ı
76
A
9
354
cem b. İbrahim·
1047/ 93
A
ı637
o
-----------------
1143 26
A
/1730 33
-----------------
XVII.
26
y.y.
A
05
son.
XVIII.
ı9
y.y.
A
80
ort.
-
-----------------
-
-----------------
ıo59
ıo
A
/1649 94
-----------------
XVII.
70 A
" Müellif tarafından 1015/1606 yılında yazılmış olan eser, İskenderiye (1299) ve Kahire'de (1310/1393)
basılmıştır.
r
ı
..ı
352
o
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
(şerhu'l-Kudüri)
7 Hadeku'l-uyün
ı
(şerhu'l-Kudüri)
7 Hallu Terakibi'l2 Vikaye
7
3
Haşiye
7
4
Haşiye
7
5
Haşiye
ala
Şerhi
Sadrişşeria
ala
b.Hüseyin
b.Hasan
Abdullah
b.Hüseyin
b.Hasan
-----------Muhyiddin
Muhammed
en-Niksar!
Şerhi
Ataullah
Efendi
Şerhi
Ahmed
Edirnevi
Sadrişşer1a
Şemseddin
ala
Sadrişşer'ia
(Kadızade)
7 Haşiye ala Şer6 hi'l-Hidaye 15
Sa'di Çelebi
7 .Haşiye ala Şer7 hi'l~Vikaye
Ya'kub
Paşa
Yakup
Paşa
Yakup
Paşa
7
8
Haşiye
ala
Şerhi'l-Vikaye
7 Haşiye ala
9
Şerhi'l-Vikaye
8
Haşiye
o
Şerhi'l-Vikaye
ala
8 Haşiye ale'l1 inaye
Hediyyetu's8
sa'luk şerhu
2
Tuhfeti'l-muluk
8
el-Hidaye (I. k.)
3
8 el-Hidaye (I. k.)
15
Yakup Paşa
120 85+ .3 s
2
600/ 3+2 Muhammed
120 93+ b.Ali el3 Ensari
3s
------
--
901/
149
5
970/
156
2
988/
158
269
88
5
987/1 39
A
579
4
956/1
549
10
A
47
XVIII. 41
A
y.y.
1
83
-----------------
XVIII. 13
y.y. 22 A
ort.
a
88
-----------------
XVIII. 13
y.y. 22 A
ort.
b
o
945/
153
8
891/
148
6
891/
148
6
891/
148
6
891/
148
6
---------------------------------
y.y.
2+3 Hasan b.
92 Mustafa
XVIII.
18
y.y.
A
40
bas.
340
EvliyaZade
+4
952/1
545
1+? Nimetullah
+2 b. Abdilcel'il
993/1 46
A
585
7
11
A
91
243
-----------------
XVII.
y.y.
ort.
-----
Veli b. Harndi
937 18
A
/1530 50
Seriyyuddin
106
----------------Muhammed
6/16 219
b. İbrah. el56
Mı sri
Ebu'l-Leys
100
Muharrem ez4+1 İbrahim b.
0/15
72 Ali
Zeylai el92
Kastamon'i
593/
----------------Burhanüddin
119 203
el-Merğ'inan'i
7
Burhanüddiıi
593/ 240 -----------------
Eser, Babetti'nin el-Hidaye'ye yazdığı el-inCiye adlı §erhin ha§iyesidir.
XVII.
y.y.
son.
16
A
26
21
A
45
30
1188/
68 A
1774
I
XVI.
y.y.
son.
XVI.
19
A
27
29 A
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
-
el-Merğinani
4
119
7
593/
8
Burhanüddin
el-Hidaye (I. k.)
119
5
el-Merğinani
7
593/
8
Burhanüddin
el-Hidaye (I. k.)
119
6
el-Merğinani
7
593/
8
Burhanüddin
el-Hidaye (II. c.)
119
7
el-Merğinani
7
593/
8
Burhanüddin
el-Hidaye (II. c.)·
119
8
el-Merğinani
7
593/
8
Burhanüddin
el-Hidaye (IL c.)
119
9
el-Merğinani
7
593/
9
Burhanüddin
el-Hidaye
119
o
el-Merğinani
7
593/
9
Burhanüddin
el-Hidaye
119
1
el-Merğinani
7
593/
9
Burhanüddin
el-Hidaye
119
2
el-Merğinani
7
593/
9
Burhanüddin
el-Hidaye
119
3
el-Merğinani
7
593/
9
Burhanüddin .
el-Hidaye
119
4
el-Merğinani
7
593/
9
Burhanüddin
el-mdaye
119
5
el-M.erğinani
7
53
-----------------
-
y.y.
XVIII. 27
y.y. 33 A
baş.
b
748/1
347
239
-----------------
XIII.
y.y.
ort.
3+2
88
-----------------
433
-----------------
-
İsmail b.
240 Yusuf
(Dımaşk)
5+2 Hüseyin b.
75 Ferhad
Muhammed
----- b.Ahmed elMaclri
88
baş.
----- -----------------
----- ------------------
353
xv.
y.y.
ort.
768/1
366
16
o
A
16
A
72
14
A
53
14
A
9
881 35
A
/1476 4
728/1 24
A
327 18
1008 32
A
/1599 72
757/1
356
16 A
Mahmud b.
Mes'ud
787/1
23 A
385
Abdullah b.
9+4
İsmail
03
(Samakov)
1151/ 17
A
1738 37
13d
9
Hizanetü '1-fıkh
6
Ebu'l-Leys es- 373/
Semerkandi
983
84
----------------- XVIII.
y.y.
ort.
20
A
48
9
7
Ebu'l-Leys esSemerkandi
373/
983
89
----------------- XVIII.
y.y.
ort.
15
A
18
Ebu'I-Hasan
Husameddin
er-Razi .
598/ 8+1
120 91+ Murat b. Ali
6
1
Hizanetü'l-fıkh
Hulasatu'd9 delail fi
8 Tenkihi'l-mesail
(şerhu'l-Kuduri)
993/1 80
A
7
585
~54
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
9 Hulviyat-ı sul9 -ca~
1
o
o
P.l-Islah ve'l-İzah
1
o
el-Islah ve'l-İzah
1
1
o
el-Islah ve'l-İzah
2
1
o
el-Islah ve'l-İzah
3
1
o
el-Islah ve'l-İzah
4
1
o
el-Islah ve'l-İzah
5
1
o
el-Islah ve'l-İzah
6
1 el-İhtiyar
o
şerhu'l-Muhtar
7 ll. c.)
1 el-İhtiyar
o
şerhu'l-Muhtar
8 {1. c.)
1 el-İhtiyar
o
şerhu'l-Muhtar
9 (Il. c.)
1
el-İhtiyar
1
o
şerhu'l-Muhtar
1
el-İhtiyar
1
şerhu'l-Muhtar
1
ı
el-İhtiyar
1
şerhu'l-Muhtar
İsmail b. İbrahim İsfen-
divar
16
Kemalpaşaza
de
Kemalpaşaza
de
Kemalpaşaza
de
Kemalpaşaza
de
Kemalpaşaza
de
Kemalpaşaza
-·
de
Kemalpaşaza
de
Ebu'l-Fadl
Mecduddin elMevs m
Ebu'l-Fadl
Mecduddin elMevs ili
Ebu'l-Fadl
Mecduddin elMevs m
Ebu'l-Fadl
Mecduddin elMevsil1
Ebu'l-Fadl
Mecduddin elMevs ili
Ebu'l-Fadl
Mecdudd1n el-
862/
147
9
940/
153
4
940/
153
'4
940/
153
4
940/
153
4
940/
153
4
940/
153
4
940/
153
4
683/
128
4
683/
128
4
683/
128
4
683/
128
4
683/
128
4
683/
128
328
Hasan elCandan
Mehmed b.
265 Hasan elüskubi
Hayreddin
286 b .İbrahim
Amasyavi
222 Ali b. sali
240
-----------------
Muhammed
b.
Hasan el264
Üskübi
-----------------
150
·-
199
-
216
974!1
566
Kırman, Mısır
43+
Ali b.
4
978/1
570
XVI.
y.y.
son.
974/1
566
87
A
6
86
A
1
17
A
39
960 27
A
/1552 16
17 A
14
A
89
853 12
A
/1449 12
XVI.
Hıdır
17
T
33
1028/ 20
A
1618 8
----------------- --------------------------- xv.
y.y.
ort.
Yusuf b. Ahi
261
1021/ 34
T
1612 7
y.y.
ort.
-----------------
XVI.
380
-----------------
XVI.
336
-----
İbrahim b.
Ahmed b.
y.y.
ort.
y.y.
ort.
833!1
429
16
A
52
23
A
93
26
A
40
77
A
5
•• Müellifin, eserinin mukaddimesinde ismini (vr. 1b) "Ebu'l-Hasan İsmail b. İbrahim İsfendiyar b. Biiyezid
b. Adil b. Emir Ya'kılb b. Hayreddin ... candan" şeklinde kaydetmesinden hareketle onuıi candaroğulları
ailesine mensup olup, beyliğin yönetim kademesinde bulunduğu ve Fatih ile de temaslan olduğu anlaşıl­
maktadır (Yaşar Yücel. "Candaroğulları", DİA, VII, 148-149). ilmihal konularını ihtiva eden bu önemli eserin Türkiye kütüphanelerinde de 15 kadar nüshası bulunmaktadır.
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
2
1
1
3
1
1
4
1
1
5
1
1
6
1
1
7
1
1
8
1
1
9
1
2
İmadü'l-islam
imadü 'I-islam
İmadü'l-islam
el~İnaye
fi şer- ·
hi'l-Vikaye
el-İnaye şerhu'l-
Hidaye (1. c.)
el-inaye şerhu'l·Hidaye
el-İnaye şerhu'l-
Hidaye
el-İnaye şerhu'l-
o Hi daye
1
2
1
1
2
2
1
2
3
1
2
4
1
2
5
1
2
6
1
el-İnaye şerhu'l-
Hidaye
el-İnaye şerhu'l-
Hidaye
el-inaye şerhu'lHidaye
el-İs'af fi
ahkiimi'l-evkaf
el-Izah "şerhu
Kenzi'd-dekaik"
(1. c.)
el-Izah "şerhu
Kenzi' d-dekaik"
(II. c.)
el-Izah "şerhu
2 Kenzi' d -dekaik"
7 (IL c.)
4
Mevs ili
Abdurrahman 950/
b. Yusuf
154 315
Aksarayi
3
Abdurrahman 950/
b. Yusuf
154 155
Aksarayi
3
Abdurrahman 950/
b. Yusuf
154 202
Aksarayi
3
800/
Ala eddin
139 113
Esved
7
786/ .
Ekmeluddin
138 367
el-Baberti
4
786/
Ekmeluddin
138 383
.el-Baberti
4
786/
Ekmeluddin
138 700
el-Baberti
4
786/
Ekmeluddin
138 384
el-Baberti
4
786/
Ekmeluddin
138 238
el-Baberti
4
786/
Ekmeluddin
138 154
el-Baberti
4
786/
Ekmeluddin
138 319
el-Baberti
4
Burhanuddin 922
·5+9
İbrahim et/151
4
Tarablusi
6
750
Yahya el/134 180
Koçhisari
9
750/
Yahya el134 187
Koçhisari
9
750
Yahya el/134 212
·Koçhisari
9
355
İbrahim
----------------- ------------
35
T
2
------------
14
T
4
----------------- ------------
26
T
1
-----------------
--------------------------------Ahmet b.
Muhammed
el-Gaznevi
-----------------
XVII.
y.y.
ort.
xv.
y.y.
son.
21
A
43
12
A
05
905/1 21
A
499 70
1219 21
A
/1804 54
----------------- XVIII.
23
y.y.
54
baş.
XVI.
y.y.
son.
Ali b. Muhammed
A
32
A
50
----------------- -------- 33
----- 75
-
A
-
-----------------
------------
Ahmed b.
Abdilaziz
1096 22
A
/1684 26
15
A
9
----------------- XVIII.
24
y.y.
16
ort.
Hacet b.
Yusuf
768/1
366
K
A
8
----------------- 15.y.y 12
38
-
-·
A
A
356
ı
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
(İzah) Şerhu
2
Kenzi' d-dekaik
8
ı
(Izah) Şerhu
2
Kenzi'd-dekaik
9
ı
el-Kafi şerhu'l3
vafi (II. c.)
o
ı
3
ı
el-Kafi şerhu'lvafi (I. k.)
(Yahya) Ali
el-Koçhisari
Yahya elKoçhisari
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
ı Kemalu'd-diraye
Ebui-Abbas
3 şerhu 'n-Nukaye
eş-Şumunnl
2 (I. C.)
L Kemalü'd-diraye
Ebui-Abbas
3 şerhu'n-Nukaye
eş-Şumfınni
3 (Il. C.)
ı
3 Kenzü 'd-dekaik
4
1
3 Kenzü'd-dekaik
5
ı
3 Kenzü'd-dekaik
6
1
3 Kenzü 'd-dekaik
7
ı
3 Kenzü'd-aekaik
8
ı
3 Kenzü' d-dekaik
9
ı
4 Kenzü'd-dekaik
o
1
4 Kenzü'd-dekaık
1
1
4 Kenzü'd-dekaik
2
ı Kenzü'd-dekaik
Ebu'l~Berekat
en-Nesefi
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
Ebu'I-Berekat
750/
ı34
9
750!
ı34
9
7ıo;
ı3ı
o
4+3 ----------------26 4+2 İsmail b.
80 Halil
240
+8
-----------------
365
-----------------
7ıo;
ı3ı
o
872
Ahmed b.
/146 265
Ahmed
8
872
Ahmed b.
/146 269
Ahmed
8
710/
ı3ı
ıo9
o
7ıo;
131 115
o
710/
ı31
ı+1
13ı
39+
4
950
;ıs43
xv.
y.y.
ort.
720/ı
320
933
;ı526
940
;ıs33
XVI.
y.y.
-----------------
XIV.
y.y.
son.
Said
o
52ı
-----------------
----- Hasan b.
7ıo;
928/ı
baş.
25
A
72
23
A
98
ı7
ıs
20 A
25
A
89
23
A
91
23
A
71
33
A
79
808 29
A
/1405 63
----------------- 950/1 62
543
5
o
710/
----------------131 ----o
Muhammed
710/
131 193 Kasım esSivasi
o
710/
----------------13ı
133
o
710/
----------------131 ----o
7ıo;
Mehdi b.
ı3ı
----- Muhammed
o
b.I-İalil
710/ ----- -----------------
A
971/ı
ı2
563
19
A
A
900/1 21
A
494 62
xv.
17
y.y.
A
os
ort.
XVIII.
10
y.y.
A
9
son.
840/ı
ı3
436
91
--------
ı3
A
A
Sofya Kiril ve Mecfodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
4
3
1
4
4
1
4
5
1
4
6
1
4
7
1
4
8
1
4
9
1
5
o
en-Nesefi
-
131
o
Kenzü'd-dekaik
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
el-Kifaye
Burhanuşşed
şerhu'l-Hidaye
a el-MahbUbi
-----
357
9
II
710/
131 257
o
----------------- 1076/ 80
A
1665 3
-
Abdüsselam
693/
129 511 b.Muhamme
.3 s
d
----------------
1
900/1
494
5
A
Kitab
fi'l-fıkh
------------
------
Kitab
fi'l-fıkh
------------
------ 230 ----------------- 800 30 A
/1397 75
--
Kitab
fi'l-fıkh
------------
-------
Kitab
fi'l-fıkh
------------
XVIII.
------ 2+3 ----------------- y.y. 24 A
44
-- 74 son.
Kitabu Letaifi'lhucce (Bey ve
Şıra Risalesi) ı 7
ı
Kitabu Sübüli'l5
hüda
1
1
Kunyetu'l5
Münye
2
Lisanu'l1
hükkam fi
5
ma'rifeti'l3
ah ka m
1 Lum'atu'l-bedr
5 şerhu'l-Camii's4 s ağir
1 Matlabu'l-faik
5 şerhu Kenzi'd5 dekaik (ILc.) el-
--
116
Hamza Efendi
7/17
Darendeli
53?
İbrahim
Efendi elMuniri elBelgradiıa
Ebu'r-Reca
ez-Zahidi
İbnü'ş-Şihne
el-Halebi
Ebu Nasr
Bedreddin elFerahi
Bedreddin
Muhammed
b.
Abdirrahman
105
7/16
47
100
2+1
25
36
49
658/
8+2
126
76
o
-----------------
Abdurrahma
n
800 30
A
/1397 74
1138 30
A
/1725 03
1099/ 20
T
1688 49
----------------- --------
-
-----
19
T
94
-----------------
737/1 14
A
336 38
-
882/
147 103
7
-----------------
-
XVI.
y.y.
son.
640/
124
2
-----------------
846/1 14
A
442 06
800/
139
7
77
----- ------------------
xv.
y.y.
ort.
14
A
72
24
A
19
Eser, Türkiye kütüphanelerinde Kitabu Letdifi'l-hucce olarak değil, Bzy ve Şira Risalesi şeklinde ve müellifiyle birlikte kayıtlıdır. Sofya'dakl nüshada ise ne parantez içindeki ismi ne de müellif adı yer almaktadır.
18
Müellif adı, eserin bu yazma nüshasında belirtilmediğinden Sarayova Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi
Kataloğu'nda (Sarayova 1979, s. 655, No: 826) yer alan orijinal memin başlangıç ifadelerinden tespit
edilmiştir. Eser, Türkiye kütüphanelerinde de mevcut olup aynı müellif adına kayıtlıdır.
17
358
Yrd Doç Dr. Recep CiCi
ed-Diri
1
5
6
1
5
7
1
5
8
1
5
9
1
6
o
1
6
1
1
6
2
Şemsu·ı~
el-Mebsftt
Eimme esSerahsi
Kitabu
Mecmai'lbahreyn
İbnu's-Saati
Mecmau'lbahreyn
ibnu's-Saati
Mecmau'lbahreyn
İbnu's-Saati
Mecmau'lbahreyn
ibnu's-Saati
Mecmau'lbahreyn
ibnu's-Saati
Mecmau'lbahreyn
İbnu's-Saati
1 Mecmau'l-enhur Abdurrahman
b. Süleyman
6 fi şerhi
3 Mülteka'l-ebhur (Şeyhizade)
1 Mecmau'l-enhur Abdurrahman
b. Süleyman
6 fi şerhi
4 Mülteka'l-ebhur (Şeyhizade)
ı Mecmau'l-enhur Abdurrahman
6 fi şerhi
b. Süleyman
5 Mülteka'l-ebhur (Şeyhizade)
1 Mecmau'l-enhur Abdurrahman
6 fi şerhi
b. Süleyman
6 Mülteka'l-ebhur (Şeyhizade)
ı Mecmau'l-enhur Abdurrahman
6 fi şerhi
b. Süleyman
7 Mülteka'l-ebhur (Şeyhizade)
1 Mecmau'l-enhur Abdurrahman
6 fi şe'rhi
b. Süleyman
8 Mülteka'l-ebhur (Şeyhizade)
500/
110
6
694/
129
5
694/
129
5
694/
129
5
694/
129
5
694/
129
5
694/
129
5
107
8
/166
7
107
8
/166
7
107
8
/166
7
107
8
/166
7
107
8
/166
7
107
8
/166
7
467
xv.
----------------- y.y.
ort.
4+1 Ahmed b.
37 İbrahim
125
152
175
----------------Hacı
Yakub
b.Azab
-----------------
-
26
A
11
812/1
409
14
A
3
XIV.
y.y.
son.
33
A
86
------------ 8
XIV.
y.y.
son.
12
A
1
----------------- -------- 18
----- ----- 1
6+?
322
Muhammed
b. Ahmed
A
761 19
A
/1359 69
----------------- XVIII.
29
y.y.
-
A
baş.
12
A
361
Muhammed
Menftfi
1155 25
A
/1742 43
320
Tahir b. Yusuf
1234 32
A
/1818 48
4+3 ----------------04 -
1238 31
A
/1822 00
5+6 Hasan b.
12 Salih
1066 20
A
/1655 10
383
Muhammed
b. Ahmed
1146 23
A
/1733 50
ı
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
Mecmau'l-enhur
1
fi şerhi
6
Mülteka'l-ebhur
9
(1. c.)
Mecmau'l-enhur
1
fi şerhi
7
Mülteka'l-ebhur
o
(1. c.)
1
Mecmuat-ı
7
Resail 19
1
1 Mecra'l-enhur
7 ala Mülteka'l2 eb hur
1
7
3
1
7
4
1
7
5
1
7
6
ı
7
7
ı
Mesailü'lfıkhıyye20
7
9
'
9
20
Aydıni
Nureddin
Mahmud b.
Berekat elBakanii
100
5+5
3/15
38
94
-----------------
------------
------ 92
-----------------
--
Minehü'l-gaffar Şemsüddin
fi şerhi Tenviri'l- Muhammed
eb sar
et-Timurtaşi
Minehü'l-gaffar Şemsüddin
fi şerhi Tenviri'l- Muhammed
et-Timurtaşi
ebsar (II. c.)
EbuMuhamMinhatu;s-suluk
med
fi şerhi
Bedreddin elTuhfeti'l-muluk Ayni
EbuMuhamMinhatu's-suluk
med
fi şerhi Tuhfeti'lBedreddin elmuluk
Ayni
100
-----------------4/15 380
95
Osman el100
2+3
Alvani el4/15
83
Hanefi
95
el-Muğni (Şerhu
744/
7 Muhtasar el8 Hırakı} (VIII. c.)
ı
107
Osman b. el8
507 Müezzin
/166
(Şeyhizade)
(Belgrad)
7
107
Abdurrahman
----------------8
b. Süleyman
100
/166
(Şeyhizade)
1
Alim Mu120
(Müellif hathammed b.
4/17 143
Hamza eltı)
89
Abdurrahman
b. Süleyman
el-Muharrar fi'lfıkhı'ş-şafii
İbn
Kudame
(el-Hanbeli)
Ebu'I-Kasım
er-Ra.fil elKazvini
ı
el-Muharrar fi'l-
Ebu'I-Kasım
8
fıkhı'ş-şa.m
er-Ra.fil el-
-
855/
ı45
117
ı
855/ 2+1
ı45 65+
4
ı
ı34
-----
-----------------
-----------------
-
'·
Ahmet b.
Muhammed
359
1203 97
A
/1788 6
XVIII.
y.y.
baş.
XVIII.
y.y.
son.
XVI.
y.y.
son.
12
A
48
38 A
9 T
21
A
47
1090 15
A
/1679 53
XVII.
y.y.
ort.
11
A
96
1101/ 97
A
1689 1
XVII.
y.y.
ı osO/
ı640
66
A
2
91 A
760 ı2
A
/1358 36
3
623/
----------------- -------- 33
122 246
----- 8 A
6
623/ 2+1 ----------------- XVI. 33
A
_y.y. 85
122 71 -
Mecmua'da aynı müellife ait çoğu fıkıhla ilgili olmak üzere Temel islam Bilimleri'nin değişik konulannda
50 clvannda risale bulunmaktadır.
Türkiye kütüphanelerinde de çok sayıda aynı isimde eser bulunmakta olup, bunlar farklı farldı müelllfler
adına kaydedilıni§tir. Müelliflerden bazılan §unlardır: Ebu Ya'la el-Ferra (458,11).~6), Çivizade Muhyiddin
Muhammed (954/1547), Ahizade Abdülhalim b. Muhammed (1013/1604).
L
360
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
o
1
Muhtasar fi
8
ı
ı
8
2
ilmi'ş-şurut
Muhtasar fi'lfıkh21
ı
Muhtasaru'l8
Kuduri
3
ı
Muhtasaru'l8
Kuduri
4
ı
Muhtasaru'l8
Kuduri
5
ı
Muhtasaru'l8
Kuduri
6
1
Muhtasaru'l8
Kuduri
7
ı
Muhtasaru'l8
Kuduri
8
ı
Muhtasaru'l8
Kuduri
9
1
Muhtasaru'l9
Kuduri
o
ı
9
ı
Muhtasaru'lKuduri
1
Muhtasaru'l9
Kuduri
2
ı
Muhtasaru'l9
Kuduri
3
ı Muhtasaru'l9 Kuduri
21
Kazvini
6
Kadı
493
4+4
Celaleddin er- /110
0+6
Riğzemuni
o
-----------Ebu'I-Hüseyin
Ahmed elKuduri
Ebu'I-Hüseyin
Ahmed elKuduri
Ebu'I-Hüseyin
Ahmed elKuduri
Ebu 'I-Hüseyin
Ahmed elKuduri
Ebu'I-Hüseyin
Ahmed elKuduri
Ebu'I-Hüseyin
Ahmed elKuduri
Ebu'I-Hüseyin
Ahmed elKuduri
Ebu 'I-Hüseyin
Ahmed elKuduri
Ebu'I-Hüseyin
Ahmed elKuduri
Ebu'I-Hüseyin
Ahmed elKuduri
Ebu'I-Hüseyin
Ahmed elKuduri
Ebu'I-Hüseyin
Ahmed el-
------428/
103
7
428/
ıo3
29
88
ı67
7
428/
ıo3
116
-----------------
-
ort;
XVI.
y.y.
ort.
-----------------
Jı794
-----------------
999/ı
-
-----------------
ı209
590
1
33
A
23
29
A
92
2ı
85 A
a
96ı
ı9
Jı553
08
----------------- XVII.
y.y.
"3ı
-
son.
7
Abdülaziz b.
428/
1149
74+
Ali b.
103
Jı736
4
canbolat
7
428/
Molla Hüse1158
ıo3
----- yin
. Jı745
7
428/
----------------- XIX.
y.y.
103
8
baş.
7
428/
ıooı/
Mustafa b.
ıo3
115
ı592
Yusuf
7
XVII.
428/
S+ı İbrahim b.
y.y.
103
55 Sai di
ort.
7
428/
----------------- ıo25
103 ı33
Jı6ı6
7
XVIII.
428/
2ı4 ----------------y.y.
ıo3
+4 son.
7
428/
İshak b. İb878/
ıo3
ıs3
ı473
rahim
7
XVIII.
Ahmet
428/
ıso
y.y.
b.Seyyid
ıo3
77
3ı
03
A
A
A
30
A
77
29
A
66
28
A
20
26
A
70
24
A
64
22
A
06
11
A
43
93
A
2
Türkiye kütüphanelerinde de çok sayıda aynı isimde eser bulunmakta olup, bunlardan bir kısmının müellifl kaydedilmemekle birlikte çoğunun Kudtiri'ye (428/1037) nispet edildiği görülmektedir. Kudtiri'nln elMuhtasar adlı eserinin osmanlı'da muteber sayıldığı ve "mutiın-i selase" diye bilinen eserler arasında yer
aldığı dikkate alınarak, müellifl bilinmeyen bu eserin de Kudtiri'ye ait olduğu söylenebilir.
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
Kudurl
Ebu'I-Hüseyin
Ahmed elKudurl
Ebu'I-Hüseyin
ı
Muhtasaru'lAhmed el9
Kudurl
Ku dur!
6
Ebu'I-Hüseyin
1
Muhtasaru'lAhmed el9
Kudur!
Kudurl
7
· Ebu'I-Hüseyin
ı
Muhtasaru'lAhmed el9
Kudud
Kudud
8
Ebu'I-Hüseyin
1
Muhtasaru'lAhmed el9
Kudurl
Kudurl
9
Ebu'I-Hüseyin
2
Muhtasaru'lAhmed elo
Kudur!
Kudurl
o
Ebu'I-Hüseyin
2
Muhtasaru'lAhmed elo
Kuduri
Kudurl
1
Ebu'I-Hüseyin
2
Muhtasaru'lAhmed elo
Kuduri
Kudur!
2
Ebu'I-Hüseyin
2
Muhtasaru'lAhmed elo
Kuduri
Kudur!
3
Ebu'I-Hüseyin
2
Muhtasaru'lAhmed elo
Kuduri
Kudurl
4
Ebu'I-Hüseyin
2
Muhtasaru'lAhmed elo
Kuduri
Kuduri
5
Muhammed
b. Muham2 Muhtediu'lo enhur (şerhu
med el-Vahdi
6 Mülteka'l-ebhur) (Edirneüskup)
Muhammed
b.Muham2 Muhtediu'lo enhur (şerhu
med el-Vahd1
7 Mülteka'l-ebhur) (Edirneüskup)
Muhammed
2 Muhtediu'lb. Muhamo enhur (.şerhu
4
1
Muhtasaru'l9
Kudurl
5
7
428/
----------------103 ı28
7
428/
103 193 Re ce b
7
428/
2+ı ----------------103
83 7
Süleyman b.
428/
ı46
ıo3
Hasan
+4
(Lofça)
7
Ahmed b.
428/
163
Alıbal el103
+5
7
Hanefi
428/
----------------103 136
7
428/
10+ ----------------103
167 7
428/
145 Şuayb b.Şeyh
103
+4 Kemal
7
428/
Muhammed
103 153
b. Ahmed
7
428/ 6+1
Halil b. Umur
103 24+
el-Karin İyadi
7
3
428/
Muhammed
103 149
b. Abdilialı
7
XVI.
y.y.
baş.
361
87
5 A
a
988 84
A
/1580 4
XVI.
y.y.
son.
17
A
76
'
'
ıı62/
ı7
ı748
57
761/1
.ö59
15
A
68
A
952 15
A
/1545 32
XVIII.
13
y.y.
A
87
ort.
994/
1585
73
A
o
1115/ Yo
A
1703 k
1063/ 60
A
1652 8
1166/ 44
A
1752 3
----------------- XVIII.
23
y.y.
113
5/17 432
22
-
113
5/17 380
22
-
----------------- -------- 25
----- 34
A
113
411
5/17
----------------- XVIII. 96
y.y.
1
-
A
ort.
47
A
L
362
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
8 Mülteka'l-ebhur) med el-Vahdi
(II. c.)
(Edirne-·
Üskftp)
Muhammed
Muhtediu'l·b. Muham2
(şerhu
o enhur
med el-Vahdi
Mülteka'l-ebhur)
9
(Edirne(III. c.)
Üskftp)
2
el-Mukaddime
Ebu'l-Leys es1
fi's-salat
Semerkandi
o
2 Mukaddimetu'lı Gaznevi fı
1 furfti'l- hanefıyye
2 Mukaddimetu'l1 Gaznevi fı
2 furfti'l-hanefıyye
2 Mukaddimetu'l1 Gaznevi fi
3 furfti'l-hanefiyye
2 el-Mustasfii
ı
şerhu'l-Fıkhı'n-
4
2
1
5
2
1
6
2
1
7
2
1
8
2
1
9
2
2
nafi
'
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
o
2
2 Mülteka'l-ebhur
1
2
Mülteka'l-ebhur
2
Cemaleddin
Ahmed elGaznevi
Cemaleddin
Ahmed elGaznevi
Cemaleddin
Ahmed elGaznevi
Ebu'I-Berekat
en-Nesefi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim ei-·
Halebi
İbrahim el-
Halebi
22
ort
113
2+3
5/11
94
22
373/ 1b983 50b
----------------- ------------
34
A
2
-----------------
95
1, T
1
-
955/1
548
593/
----------------- XVIII.
y.y.
119 111
baş.
7
593/
----------------- XVIII.
y.y.
119 106
son.
7
593/
1169
50+
119 1_1 Hasan b. Ali
./1755
7
7ıO/
4+1
80
-----------------
956/
4+2
154
07
9
956/
10+
ı54
4
9
956/
154 110
9
956/
154 153
9
956/ 7+2
154 50+
7
9
956/
10+
154
213
9
956/
7+2
154
47
9
956/ 4+1
154 96+
-----------------
131
o
-
xv.
y.y.
ort.
11
A
57
13
A
60
13
A
61
98
A
9
1082
28
Jı67ı
72
----------------- XVIII.
y.y;
ort.
ı5
52
A
A
-
-----------------
1074/ ı5
A
1663 46
-----------------
1141/ 13
A
1728 33
Abdullah b.
1180 12
A
/1766 66
İbrahim
Abdurrahma
ri elMağnisavi
1067/ 20
A
1656 62
Mustafa b.
Ahmed
1116/ 20
A
1704 47 -
Yusuf b.
Osman
1085 20
A
/1674 15
/
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
2
2
2
3
2
2
4
2
2
5
2
2
6
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
4
9
956/
---------------154 209
9
Muhammed
956/
3+1
b. Muham154
36
med
9
956/
Hani b. Mu154 222
hammedAli
9
956/
----------------154 110
9
363
XVIII.
20
y.y.
A
20
ort.
1193 32
A
!1779 55
XVIII.
31
A
y.y.
04
son.
XVII.
32
y.y.
A
40
baş.
1138/
2
2 Mülteka'l-ebhur
7
2
2 Mülteka'l-ebhur
8
2
2 Mülteka'l-ebhur
9
2
3 Mülteka'l-ebhur
o
2
3
1
2
3
2
2
3
3
2
3
4
2
3
5
2
3
6
2
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Haİebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el~
Halebi
İbrahim el-
956/
154
9
956/
154
9
956/
154
9
956/
154
9
956/
154
9
956/
154
9
956/
154
9
956/
154
9
956/
154.
9
956/
154
9
956/
141
192
-----------------
11
-
59
A
----------------- XVIII. 90.
A
y.y.
3
10+ ----------------143 -
1047/ 87
A
1637 9
10+
216
----------------- XVII.
83
y.y.
A
6
baş.
6+1
59
----------------- ·XVIII.
82
y.y.
A
9
baş.
İbn Abdülke3+2
rim b. İsmail
23
(Kahire)
4+1
Mustafa Ağa
57+
b.Ömer Ağa
10
136
167
1177/ 46
A
1763 8
-
-----------------
1175
/1761
Ahmed b.
Süleyman
1212 32
A
/1797 08
İbrahim b.
3+2
Ahmed
37
tTırnova)
130
1122/ 17
A
1710 63
-----------------
30
A
83
1152 31
A
/1739 52
1153
28 A
364
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
3
7
2
3 Mülteka'l-ebhur
8
2
3 Mülteka'l-ebhur
9
2
4 Mülteka'l-ebhur
Halebi
2
4
1
2
4
2
2
4
3
2
4
4
2
4
5
2
4
6
2
4
7
İbrahim el-
o
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
Mülteka'l-ebhur
Halebi
İbrahim el-
Halebi
Halebi
İbrahim el-
Halebi
İbrahim el-
Halebi
Alauddin elBaskefi
Nakdu'd-Dürer
Muhammed
el-Vani
(Vankfıli)
Nakdu'd-Dürer
Muhammed
el-Vani
(Vankfıli)
Nakdu'd-Dürer
Muhammed
el-Vani
(Vankfıli)
4 Nakdu'd-Dürer
8
2
4 Nisabu'l-ihtisab
9
2 en-Nukaye
5 Muhtasaru'l-
2
5
1
2
İbrahim el-
el-Münteka
mine'l-Mülteka
2
o
İbrahim el-
Halebi
Vikaye
en-Nukaye
Muhtasaru'lVi kaye
Remzu'l-hakaik
Muhammed
el-Vani
(Vankfıli)
İzzüddin
Ömer b. Muhammed esSinai
Sadruşşeria
es-Sanı
Sadruşşer!a
es-Sanı
EbuMuham-
154
9
956/
154
9
956/
154
.9
956/
154
9
956/
154
9
956/
154
9
956/
154
9
108
8/16
77
100
0/15
91
100
0/15
91
100
0/15
91
100
.0/15
91
160
4+2
04
-
/1740 99
İsmail b.
1227/ 12
A
1812' o
Muhammed
Ahmet
Mu'tasım
Feyziziide
1109/ 26
A
1697 4
9+1
---------..,.------- XVIII. 68
65+
A
y.y.
2
3
Ahmed b.
192 Bekir b. Muhammed
176
443
İbrahim b.
Ali
-----------------
-
1105/ 41
A
1693 8
1177 11
A
/1763 54
1166/ 19
T
1752 20
280 ----------------- 1150 81
A
/1737 3
+8 176
178
----------------- XVIII. 46
y.y.
5
----------------- 1087/ 17
-
5+1 ----------------86 273
-----------------
-
1676 48
A
A
XVIII.
.. 29
y.y.
A
13
baş.
XVII.
y.y.
ort.
24
A
82
696/
XVIII. 10
4+1 ----------------129
y.y. 50 A
08 7
baş.
a
747/
----------------134 50
6
747/
3+1
134
İsmail
48
6
855/ 8+2 -----------------
XVI.
y.y.
son.
30
04 A
a
992/1 37
A
584 o
xv.
22 A
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile İlgili...
5 şerhu Kenzi'd2 dekaik
2 Remzu'l-hakaik
5 şerhu Kenzi'd3 dekaik
2 Remzu'l-hakaik
5 şerhu Kenzi'd4 dekaik
2 Remzu'l-hakaik
5 şerhu Kenzi'd5 dekaik
2
Risale Lafzu't5
tezvic
6
2
5 Risaleler22
7
med
·Bedruddin elAyni
Ebu Muhammed
Bedruddin elAyni
Ebu Muhammed
Bedruddin elAyni
Ebu Muhammed
Bedruddin elAyni
Şemsüddin
Muhamm·ed
et-Timurtaş1
İbn Kemal elVezirKöprülüzade
Mustafa
2 es-Siracu'lEbU Bekir el5 vehhac (şerhu'l- Abbadi elHaddad
8 Kudfır1)
Mustafa b.
2
Şerhu Düreri'lMuhammed
5
hükkam
b. Azmizade
9
Mustafa b.
2
Şerhu Kenzi'd6
Ban
(Balizade)
o dekaik
Şemsu'l2
Şerhu Kitabi'sEimme es6
Siyeri'l-kebir
Serahsi
1
2
Şerhu Mecmai'lİbn Melek
6
bahreyn
2
2
Şerhu Mecinai'l6
İbn Melek
bahreyn
3
2 Şerhu Mecmai'l- İbn Melek
22
145
1
89
-
yş.
365
68
son.
XV.
y.y.
son.
855/
4+3
145
29
1
-----------------
855/
145 532
1
-----------------
-
855/
145
1
-----
Ahmet b.
Muhammed
el-Cüheni
100
4/15
95
6364
----------------- 1086/ 26 A
2
1675
XVIII~
y.y.
ort.
844/1
440
25
A
52
14
A
48
ll A
b
58b
-------
----------------- -------- 62 T
-----
800/
139
7
104
0/16
30
106
9/16
58
500/
110
6
821/
141
İbrahim b.
Bs
821/
141
-
244
Behram
1056 21
A
/1646 39
293
----------------- XVIII.
20
A
y.y.
19
baş.
229
----------------- XVII.
19
y.y.
A
40
son.
6+3 Osman b.
32 Ramazan
1170 17
A
/1756 98
Muhammed
193 b. İsmail elHatib
844/1
440
14
o
A
---r-
Hasan b. ElFas (Burfısa)
832 29
A
/1428 31
821/ 6+3
Hafız. Musta-
1206/ 25 A
Bs
Cuma namazının bir §ehirde farklı camilerde kılınıp kılınamayacağı ve Zühr-i Ahir namazı ile ilgili olan
Köprülüzade Mustafa'ya
(1102,1691) ait olup; bunlar arasında ibnü'l-Hümam'dan ve Nuh Efendi'nin DürerJtaşiyesinden konu ile
ilgili kısa bölümler de yer almaktadır.
risıilelerden biri İbn ·Kemal el-Vezir'e,Kemalpaşazii.de (940,1534), diğeri
r
ı
366
6
4
2
6
5
2
6
6
2
6
7
2
6
8
2
6
9
2
7
o
2
7
1
2
7
2
2
7
3.
2
7
4
2
7
5
2
7
6
2
7
7
2
7
8
2
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
bahreyn
141
Şerhu Mecmai'lİbn Melek
bahreyn
.
Bs
B21/
141
Bs
821/
Şerhu Mecmai'lİbn Melek
141
bahreyn
' ss
694/
Şerhu Mecmai'lİbnu's-saatı
129
bahreyiı
5
694/
Şerhu Mecmai'lİbn u' s-Saati
129
bahreyn
5
694/
Şerhu Mecmai'libnu's-Saatl
129
bahreyn
.5
694/
Şerhu Mecmai'libııu's-saatı
129
bahreyn ·
5
694/
Şerhu Mecmai'lİbnu's-saatl
129
bahreyn (II. c.)
5
694/
Şerhu Mecmai'lİbnu's-saatl
129
bahreyn
5
694/
Şerhu Mecmai'libnu's-Saati
129
bahreyn
5
694/
Şerhu Mecmai'lİbnu's-Saatı
129
bahreyn ··
5
694/
Şerhu Mecmai'lİbnu's-saatı
129
bahreyn (IL c.)
5
Fahruddln
592/
Şerhu'l-Camii's- Hasan el119
s ağir
Fergam
6
(Kildlhiln}
586/
Şerh u ·ı-camii' s- Zahid el119
s ağir
Attabl
o
Şerhu'l-Hidaye
isamuddln
İbrahim el-
Şerhu'l-Kitab
------------
İsferaini
fa b. İbrahim
(Sofya)
İbrahim b.
306 Belce b.
Yakub
31
1791
7B
B5B/1 25
A
454 BO
279
Davut b. İsa
(Konya)
299
----------------- 1111 19
A
/1699 29
B26
/1422
99
A
1
-----------------
972 24
A
/1564 32
537
-----------------
--------
537
-----------------
XVI.
y.y.
Ömer b. Hüs eyin
86t'i 23
A
/1460 6B
89
296
-
2+2
Osman Hay43+
dar
2
5+5
İskenderiyye
83
Muhammed
309 b. Abdiilah
el-Hanefi
272
Muhammed
b. Zekeriyya
323
+6
-----------------
Ahmet b.
150 Osman (Kütahya)
944/
153 115
7
------ 110
-----------------
-----
baş.
74B/1
347
XIV.
y.y.
ort.
25
A
68
25
6B
14
A
1
99
A
2
74B!1 21
347
771/1
369
xv.
y.y.
ort.
A
71
A
12
A
33
14
A
56
759 19
A
/1357 32
XVII.
y.y.
69
A
6
----------------- 900/1 33
A
Sofya Kiril ve-Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulu·nan islam Hukuku ile ilgili...
7
9
2
s
o
Şerhu '1-Vika.ye
İbn Melek
Şerh u '1-Vika.ye
İbnMelek
2
s
1
2
s
Şerhu'l-Vika.ye
2
2
s
Şerh u ·ı-Vika.ye
3
2
s
Şerhu'l-Vika.ye
4
2
s
Şerhu'l-Vika.ye
5
2
s
Şerh u ·ı-Vika.ye
6
2
s
Şerhu'l-Vika.ye
7
2
8
Şerhu·ı-Vika.ye
s
2
s
Şerh u ·ı-Vi ka. ye
9
2
9
Şerh u ·ı-Vika.ye
o
2
9
1
2
9
2
2
9
3
2
9
Şerh u '1-Vi ka.ye
Şerhu '1-Vi ka.ye
Şerhu ·ı-Vi ka.ye
Şerh u ·ı-Vi ka. ye
-
--
fi'l-fıkh
Sadruşşeria
es-Sani
Sadruşşeria
es-Sani
Sadruşşeria
es-Sani
Sadruşşeria
es-sani
Sadruşşeria
es-Sani
Sadruşşeria
es-sani
Sadruşşerİa
es-Sanİ
Sadruşşeria
es-Sanİ
Sadruşşeria
es-Sanİ
Sadruşşeria
es-Sanİ
Sadruşşeria
es-Sanİ
Sadruşşeria
es-Sanİ
Sadruşşerİa
es-Sani
S2l!
141
Ss
S21/
141
Ss
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
. 134
6
747/
134
.6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
·6
747/
134
1
217
494
Yunus b.
Turhoca
367
47
790/1 19
A
3SS 49
Muhammed
237 b.-Ahmed
Fakih
SS1/1 29
A
476 42.
Muhammed
b. İdris
1002/ 1S
A
1593 1S
Mustafa b.
147 Muhammed
el-Antaki
903/1 33
A
497 22
219
----244
241
Eyyub b.
Yusuf
1057/ 33
A
1647 03
----------------- 911/1 29
-
505
-----------------
XVI.
y.y.
son.
Hasan b.
359 Halil elMenkeni
2+1
74
266
36
A
29
A
37
1032/ 24
A
1622 53
xv.
-----------------
y.y.
ort.
-
20
A
91
----------------- S61/1 19
456 4"5
İbrahim b.
2+3
Amir b. İbra60
him
A
993 24
A
/15S5 02
XVI.
b.
----- Abdulbaki
Kuzi
y.y.
ort.
23
A
97
4S3
Mustafa b.
Abdunahim
1044/ 23
A
1634 02
4+3
32
-----------------
XVI.
3+2 Muhammed
49+ b.
-
22
A
y.y.
S3
ort.
1035/ 22
A
1625 7S
ı
L
368
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
4
2
9
5
2
9
6
2
9
7
2
9
8
2
9
9
3
o
ci
6
Sadruşşeria
Şerh u '1-Vi ka ye
es-Sanı
Sadruşşeria
Şerh u '1-Vi ka ye
es-Sani
Sadruşşeria
Şerh u ·ı-Vikaye
es-Sanı
Sadruşşeria
Şerhu'l-Vikaye
es-Sanı
Sadruşşeria
Şerhu'l-Vikaye
es-Sani
Sadruşşeria
Şerhu'l-Vikaye
es-Sanı
3
o
Sadruşşeria
Şerhu'l-Vikaye
es-Sanı
1
3
o
Sadruşşeria
Şerhu'l-Vikaye
es-sani
2
3
o
Sadruşşeria
Şerhu'l-Vikaye
es-Sani
3
3
o
Sadruşşeria
Şerhu'l-Vikaye
es-Sani
4
3
o
Sadruşşeria
Şerh u '1-Vi ka ye
es-Sani
5
3
o
Sadruşşeria
Şerhu'l-Vikaye
es-Sani
6
3
o
Şerhu'l-Vikaye
7
3
o
Şerhu'l-Vikaye
8
3
Şerhu'n-Nukaye
o
"Muhtasaru'l-
.
Sadruşşeria
es-Sani
Sadruşşe.ria
es-Sani
'··
Abdülvacid b.
Muhammed
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
747/
134
6
838/
143
2
Abdurrahma
n
2+2 Hasan b. Hac 1023/ 30
A
1614 47
46 el- Ali
3+1
Ahmed b.
30+
Muhammed
6
903/1 29
A
497 30
Ali Ekber b.
Seyyid
960/1 27
A
552 66
242
2+3 ----------------Ol -
XVIII.
26
y.y.
A
60
ort.
6+2 ----------------89 -
XIII.
y.y.
4+1
İbrahim b.
76+
Adi (Plovdiv)
4
969/1 10
A
561 21
205
-----------------
XVI.
y.y.
son.
61
A
2
97
A
7
Veli
4+2
1047/ 89
(Kostantiniyy
A
73
1637 1
e)
243
----------------- XVIII. 89
A
y.y.
2
5+2 ----------------90 5+3 ----------------06 4+2
92
-----------------
-
XVII.
85
y.y.
A
9
son.
XVII.
80
y.y.
A
4
son.
XVIII.
14
y.y.
A
80
baş.
271
-----------------
XVIII.
14
y.y.
A
63
son.
154
Mustafa b.
Süleyman
875/1 21
A
470 73
4+2 Ahin ed
57 b.Abdullah
1154/ 33
A
1741 2
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
9 Vikaye"
(el-
369
el-Köstendili
4
Kütahyavı]
3 Şerhu'n-Nukaye
1 "Muhtasaru'lo Vikaye"
3 Şerhu'n-Nukaye
1 "Muhtasaru'l1 Vikaye"
Abdülvacid b.
Muhammed
(elKütahyavi)
Abdülvacid b.
Muhammed
(elKütahyavi)
Nizamuddin
- Alıdulali elBereendi
838/
2+2 (Müellif hat143
56 tı)
4
862/1 24
A
457 76
838/
209 İsmail b.
143
+12 Kalfal
4
957/1 33
A
550 28
3 Şerhu'n-Nukaye
1 "Muhtasaru'l2 Vikay_e"
3
ŞerhuTuhfeti'l1
İbn Melek
mulftk fi'l-fftrft
3
Tafsilu akdi'l3
Seriyyuddin
fevaid ve
1
Abdulber b.
Tekmilü kaydi'ş4
eş-Şihne
932/
Ahmed el152 220
Bosnavi
6
821/
----------------141 183
8s
3
1
5
3
1
6
3
743/
134 613
2
887/
148 20
2
887/
148 15
2
şerai
ı
7
Tebyinu'l-hakaik
Fahreddin ez(şerhu Kenzi'dZeyla"i
dekaik)
Ali b. Muet- Tehzib li
hammed b.
zihni'l-lebib
Ebi'I-İz
et-Tehzib li zihni'l-lebib
3
Telhisu'l1
camii'l-kebir
8
Ali b. Muhammed b.
Ebi'I-İz
Sadruddin
Muhammed
b. Alıbad elHilan
Şemsüddin b.
Abdiilah et-
3
Tenviru'l-ebsar
1
ve camiu'l-bihar
9
Timurtaşi
3
Şemsüddin b.
Tenviru'l-ebsar
2
Abdiilah etve camiu'l-bihar
o
Timurtaşi
3
Tevfıku'l-İnaye
2
şerhu'l-Vikaye
1
3
Tevfıku'l-İnaye
2
şerhu'l-Vikaye
2
3 Tevfıku'l-İnaye
Zeynüddin
Cüneyd elBağdadi
Zeynüddin
Cüneyd elBağdadi
Zeynüddin
921/
151 291 Abdurrahim
5
XIX.
y.y.
62
A
2
1089/ 19
A
1678 88
----------------- XVIII. 24
y.y.
26
son.
A
----------------- XVIII. 81
y.y.
6
ort.
a
A
----------------- -------- 24
-----
-
12
A
XVIII.
23
y.y.
A
60
son.
652/
Osman b.
125 135
Ahmed
4
100
4!15
95
100
4/15
95
800/
139
7
800/
139
7
800/
1155/ 76
A
1742 5
el-Hac Mu2+1
hammed el21
Lfici
XVIII.
17
y.y.
A
44
184 Yusuf b.
+22 Muhammed
1062 16
A
/1651 04
baş.
146
İmran b.
Reyhan
826 21
A
/1422 60
290
Mustafa b.
Muhammed
980 23
A
/1572 44
4+1 Rüstem b.
-·
997
16 A
370
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
2 şerhu '1-Vikaye
3
3
Tevfiku'l-inaye
2
şerhu'l-Vikaye
4
Cün~yd
el-
139 55 Sinan
7
Zeynüddin
800/
----------------Cüneyd el139 313
Bağdadi
7
Muhammed
3 Tuhfetu'l-lebib fi
b. Ahmed
702/
Ebu'l-Feth İbq.
2 şerhi Kitabi't130 88 b.el-Cündi
Dakik el-İd
5 Takrib
(Sefir Trab2
lusgarp)
Osman b.
3
Zeynüddin
666/
2 Tuhfetu'l-muluk Muhammed
126 ----- Ahmed ve
oğlu· İbrahim
er-Razi
6
8s
3
Zeynüddin
666/
----------------2 Tuhfetu'l-muluk Muhammed
126 29
7
er-Razi
8s
3
Zeynüddin
666/
Mustafa b.
2 Tuhfetu'l-muluk Muhammed
126 48
Muhammed
er-Razi
8
8s
273
3 Vakfu'n-nukud
(5 rnek- Bali Efendi
2
9
tup)
3
3 el-Veciz
o
Radıyyuddin
Ahmed esSerahsi
Burhanuşşeri
3 Vikayetü'r3 rivaye (fi mesai- a el1 li'l-Hidaye
Mahbübi23
3 Vikayetü'r3 rivaye (fi m€sai2 li'l-Hidaye)
3 Vikayetü'r3 rivaye (fi mesai3 li'l-Hidaye)
3 Vikayetü'r23
/1588 77
Bağdadi
Burhanuşşeri
a elMa h b
u bi
Burhanuşşeri
a elMa h b
u bi
Burhanuşşeri
960/
155
2
1145/
47 A
1732
XVIII. 10
y.y. 50 A
baş.
c
15
1122/
40 A
1710
a
39
-----
1030/ 15
T
1620 05
1614
06
A
808/1 14
A
405 46
----------------- XVII. 13
.A.
Vikaye müellifinin adı tabloda böyle kaydedilmekle birlikte bazı kaynaklarda Tiicüşşeria olarak da gösterilmektedir (Ahmet özel, a.g.e., s. 77). Vikiiye üzerine yapılan bir yüksek lisans tezinde ise konu incelenip
tartışılınış ve doğrusunun Burhiinuşşeria olduğu sonucuna vanlımştır (bk. orazsahat Orazov,
Burhiinuşşeria ve Vikqye Adlı Eseri, basılmaınış yüksek lisans tezi, uü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa
2001, s. 17-20).
'1
ı
ı
T
878 12
A
/1473 14
----------------- 1023/ 15
-
693/ 2+1 Hacı
129 74+ b.Mu'min b.
3s
3 Hamza
693/ 248
960/1
37 A
553
----------------- --------
-
Yusuf b.
544/
114 384 Ömer elEdirnevi
9
693/
----------------129 262
3s
693/
129 126
3s
1069 21
A
/1658 89
ı
1
1
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
3 rivaye (fi mesai4 li'l-Hidaye)
a elMah b
ubi
Burhanuşşeri
3 Vikayetü'r3 rivaye (fi mesai5 li'l-Hidaye)
a elMahb
ubi
Burhanuşşeri
3 Vikayetü'r3 rivaye (fi mesai6 li'l-Hidaye)
a elMah b
ubi
Burhanuşşeri
3 Vikayetü'r3 rivaye (fi mesai7 li'l-Hidaye)
a elMa h b
ubi
Burhanuşşeri
3 Vikayetü'r3 rivaye (fi mesai8 li'l-Hidaye)
a elMah b
ubi
Burhanuşşeri
3 Vikayetü'r3 rivaye (fi mesai9 li'l-Hidaye)
3 Vikayetü'r4 rivaye (fi mesaio li'l-Hidaye)
3 Vikayetü'r4 rivaye (fi mesai1 li'l-Hidaye)
3 Vikayetü'r4 rivaye (tl mesai2 li'l-Hidaye)
3 Vikayetü'r4 rivaye (fi mesai3 li'l-Hidaye)
3 Vikayetü'r4 rivaye (fi mesai4 li'l-Hidaye)
3 Vikayetü'r4 rivaye (fi mesai5 li'l-Hidaye)
a elMa h b
ftbi
Burhanuşşeri
~
a elMahb
ubi
Burhanuşşeri
a elMah b
ubi
Burhanuşşeri
a elMahb
ubi
-
129
3s
693/
İbrahim b.
129 130
Seyyid Ali
3s
935/1 31
A
528 68
693/ 4+1
Mes'ud
129 56+
b.Mustafa
3s
5
896/1 13
A
490
8
693/
2+1 ----------------129 . 33
3s
693/
Mustafa
129 ----b.Turhasan
3s
693/ 4+1
129
3s
Burhanuşşeri
a elMah b
------------
24
A
8'
962/1 22
A
554 4
-----------------
XVIII. 10
y.y.
A
ort.
693/ 6+2
Nasuh b.
129 51+
Tursun
3s
3
910/1 10
A
504 20
İbrahim b.
693/
8+1
Abdissamed
129
50
el-Kayseri
3s
777/1 98
A
375
6
Ahmet b.
693/
129 307 Süleyman elKarahisari
3s
991/1 88
A
583
1
~
693/
a el112
129
Ma h b
+8
3s
ubi
a elMah b
ubi
69
baş.
Burhanuşşeri
Burhanuşşeri
y.y.
371
693/
129
3s
89
-----------------
XVII.
y.y.
-----------------
XIX.
y.y.
-
693/
Cüneyd el129 135
BağdMI
3s
baş.
baş.
-·
17
A
83
32
A
58
802/1 25
A
399 85
372
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
ftbi
3 Vikayetü'r4 rivaye (fi mesai6 li'l-Hidaye)
3 Vikayetü'r4 rivaye (n mesai7 li'l-Hidaye)
Zahiratu'l-ukba
fi şerhi's-
3
4
8
3
4
9
3
5
Zahira tu '1-ukba
fi şerhi's-
o
Sadrişşeria
Sadrişşeria
Zahiratu'l-ukba
fi şerhi'sSadfişşeria
3 Zahru'l5 müteehhilin
ı ve'n-nisa
3 Zahru'İ5 müteehhilin
2 ve'n-nisa
III.
ı
Burhanuşşeri
a elMahb
ftbi
693/
Musa b.
129 107
Mahmud
3s
849/1
445
25
A
71
Burhanuşşeri
693/
a elMahb · 129
3s
ftbi
Ahi Çelebi
902/
Yusufb. et149
Tokadi
6
Ahi Çelebi
902/
Yusufb. et149
Tokadi
6
Ahi Çelebi
902/
Yusufb. et149
Tokadi
6
Muhammed
981/
b. Pir Ali el157
Birgivi
3
Muhammed
981/
b. Pir Ali el157
Birgivi
3
179
235
Musa b.Veli
b: Halil
986/1 34
A
578
6
Muhammed
927/1 33
A
520 52
b.Şaban
Abdurrahma
282 n b.Ahmed
es-Sftfi
233
-----------------
1021/ 61
A
1612 5
XVI.
y.y.
son.
32
A
28
9
----------------- 1209/ 29
92
1794
b
A
4
15
----------------- XVIII.
y.y. 22
baş.
V
A
FERAiz
Ceride-i Peraiz
Yusuf b. Muhammed
(Dervişzade) 24
2 cevahiru't-feraiz
3 Dav'u's-sirac
4 Feraizu'd-dftr25
Kemalpaşaza
de
Ebu'I-Ala elKelabazi
Hasan Çelebi
(Kınalızade)
121
5/18 92
00
940/
----------------153
9
4
700/
Hamza b.
130 138
Beyazid
o
101
2/16
1260/ 11
T
1844 23
XVIII.
y.y.
. ort.
12
70 A
b
862 27
A
/1456 83
26
----- ------------------ XVIII.
y.y. 51
A
Eser, Doğu Makedonya'nın Strumitsa şehrinden Yusuf b. Muhammed Dervişzade'ye nispet edilmektedir
(bk. Kenderova, a.g.e., s. 74). oysa Türkiye kütüphanelerinde aynı adı taşıyan gerek yazma ve gerekse
matbu 100'den fazla eser bulunmakta, bunlarda müellif olarak Yusuf b. Muhammed değil, Salih b.
Abdiilah görülmektedir. Bu durum, Yusuf b. Muhammed'in eserin müellifı değil, müstensihi olduğıinn
düşündürmektedir.
·
25
Tabloda yer alan esere Türkiye kütüphanelerinde rastlanmamıştır. Müellif adıyla yapılan tararnada ise,
Süleymaniye Kütüphanesi'nde onun adına kayıtlı biririsale (105-109), diğerleri Dürer üzerine yazılmış
haşiye (49-52) ve ta'llka (91-110) olmak üzere fılahla ilgili üç eser bulunmaktadır. İslam Ansiklopedisi'nde de Kınalızade Hasan Çelebi'nin ed-Dürer ve'I-Gurer haşiyesi bulunduğu kaydedilmektedir (bk. Mustafa isen, "Kınalızade Hasan Çelebi", DİA, XXV, 417-418).
24
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
Feraizu Muhsin
Kayseri
Abdulmuhsin
el-Kayseri
el-Feraizu Muh6 sin Kayseri
(Camiu'd-durer)
Abdulmuhsin
el-Kayseri
5
.
7
8
Feraizu
Şihabuddin
Feraizu
Şihabuddin
Feraizu
9
Şihabuddin/Muh
tasarn '1-feraiz
Feraizu'l-Gazari
1
(el-Feraizu'lo Burhaniyye)
1 el-Feraizu's1 Siraciyye
1 el-Feraizu's2 Siraciyye
1 el-Feraizu's3 Siraciyye
1 el-Feraizu's4 Siraciyye
1 el-Feraizu's5 Sin1ciyye
1 el-Feraizq's6 Siraciyye
1 el-Feraizu's7 Siraciyye
1 el-Feraizu's8 Siraciyye
26
Ebı1 Hamid
Ahmed b.
Mahmud26
Ebı1 Hamid
Ahmed b.
Mahmud
Ebı1 Hamid
Ahmed b.
Mahmud
Burhaneddin
el-Gazari elPerkah
Ebı1 Tahir
Siracüddin
es-Secavend'i
Ebı1 Tahir
Siracüddin
es-Secavendi
Ebı1 Tahir
Siracüddin
es-Secavendi
Ebı1 Tahir
sıracüddin
-
es-Secavendi
Ebı1 Tahir
Siracüddin
es-Secavendi
Ebı1 Tahir
Siracüddin
es-Secavendi
Ebı1 Tahir
Siracüddin
es-Secavendi
Ebı1 Tahir
· Siracüddin
04
755/
135
4
755/
135
4
ort.
48
60
Ahmed b.
Hıdır
-----------------
-
------ 3+1 Ali b. Murad
--
------
--
------
--
373
o
(Edirne)
6
-----------------
7
11
873/1.
48 A
468
a
xv.
y.y.
ort.
11
A
45
12
986
93 A
/1578
c
XVI.
y.y.
son.
30
A
04
13
----------------- 1033 10
/1623
b
----------------- 772/1 13
729/
132 30
9
596/
6+3 ----------------120
3+6 -
o
A
85 A
b
12
997/1
93 A
588
a
370
596/
26+ ----------------120
4 -
1190/ 32
A
1776 35
596/
21+ ----------------120
5 -
1113/ 28
A
1701 21
o
o
596/
120
24
-----------------. XVIII. 12
y.y. 70
ort.
a
A
596/
120
13
----------------- 1216/ 13
36
1704
d
A
52
Bekir b. Muhammed
o
o
596/
120
o
Abdurrahma
596/
12+
n b. Mu120
o 6 hammed
Muhammed
596/
55
b. Hüseyin
120
1065/ 16
A
1654 20
38
----- ·a1 A
1166 90
A
/1752 2
--------
Kaynaklarda müellifin adı ve eseri kaydedildiği halde ölüm tarihi verilmemekte; ancak eserin şarihi ve
ölüm tarihi (bk. Tablo, Feriiiz,31-33) belirtilmektedir (KZ, ll, 1250; GAL Suppl., ll, 973). Eserin Türkiye
kütüphanelerinde de bulunan 15 kadar yazma nüshasının hiçbirinde müellifin ölüm tarihine rastlanmamaktadır.
-·
374
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
·es-Secavendi
EbU Tahir
Siracüddin
es-Secavendi
Ebu Tahir
Siracüddin
es-Secavendi
EbU Tahir
Siracüddin
es-Secavendi
o
596/
el-Peraizü ·sEbU Tahir
2
Siraciyy Siracüddin
2
e
es-Secavendi
596/
120
o
ı el-Peraizü' s9 Secavendi
2 el-Peraizü'so Secavendi
2 el-Peraizü's1 Secavendi
2
3
Hallu'l-muşkilat
fı'l-feraiz
2 Hiişiye ala
4 hi'l-Peraiz
Şer-
2 Haşiye ala
5 hi'l-Peraiz
Şer-
Şuca' b.
Nuriilah elAnkaravi
Ahmed elKazvini
Ya'kub b.
Seyyid Ali erRumi
(Alizade)
ı20
el-Galbevi
;ı524
24
A
92
Osman b.
Hasan
ıo59/
2ı
30
Salih b. Musta fa
1082/
30
Muhammed
b.
Hüs eyin
81
Hüseyin b.
Veliyyiddin
1135 21
A
/1722 67
58
---------------- -
1033
78
-----------------
3ı
o
596/ 8+4
ı2o
8+ı
o
596/
120
o
1
965
;ı55
7
966/
155
8
931/
ı52
4
Halil b. Muhammed
fı'l-feraiz
------------
-----ömer
27
-b .İbrahim
2
Kitab
7
fı'l-feraiz
------------
------
------------
------
Münewerü's2
Sirac muhtasaru
8
Tenviri's-Sirac
2 es-Sehaif fı'l9 feraiz
Sekbu'l-enhur
3
ala feraizi
o
Mülteka
3
1
3
2
Şerhu
Peraiz
Şihabuddin
Şerhu
Peraiz
Şihabuddin
İbrahim b.
Muhammed
--
5
25
1649 28
167ı
A
20
87 A
a
1094/
31
A
;ı623
988/ı
580
13
10 A
a
ı9
03 A
a
13
772
85
/1370
a
----------------- 860/1 13
85
455
c
----------------- 1099/ 48
8
1687
d
----------------- XVIII.
99
y.y.
5
ort.
2
IGtab
6
--
93ı
A
A
A
105
3/16 26
A
Çavuşzade
42
103 2+1
Alauddin etAhmed b. Ebi 1018/ 73
2/16 ı4+
A
Tarablusi
Bekir
1609 7
23
9
Abdulhalim b. 900/
----------------- 1013/ 12
Abdiilah el149
9
93 A
ı604
Muskiri
4
b
Abdulhalim b. 900/
----------------- ı ı ı6/ 31
Abdiilah el149 27
A
ı704
74
Muskiri
4
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan İslam Hukuku İle İlgili...
3
3
Şerhu
Peraiz
Şihabuddin
Ömer b. MuAbdulhalim b. 900/
13+
Abdilialı elhammed el149
9
·.
Muskiri
Akhisari
4
Şerhu'l-
3
Feraizi's4
Secavendi
------------
Şerhu'l-
3
Feraizi's5
Siraciyye
Şerhu'l-
3
Feraizi's6
Siraciyye
3
Şerhu'l-
Feraizi's7
Siraciyye
Şerhu'I-
3
Feraizi's8
Siraciyye
-----------Kemalpaşaza
.. de
Kemalpaşaza
de
Kemalpaşaza
de
Şerhu'l-
3
Feraizi's9
Siraciyye
4
o
4
ı
Şerhu'l-
Feraizi'sSiraciyye
Şerhu'l-
Feraizi'sSiraciyye
Şerhu'l-
4
Feraizi's2
Siraciyye
Şerhu'l-
4
Feraizi's3
Siraciyye
Şerhu'l- ·
4
Feraizi's4
Siraciyye
Şerhu'l-
4
Feraizi's5
Siraciyye
Şerhu'l-
4
Feraizi's6
Siraciyye
4 Şerhu'l7 Feraizi's-
Molla Fenarİ
-------
29+ ----------------5 -
Muhammed
-----65 b. es-Saksadır
13
1033/
lO A
1623
c
XVIII.
17
y.y.
A
42
ort.
1097 48
A
/1685 8a
940/
----------------153 55
4
940/
138 ----------------153
+ll 4
Muhammed
940/
153 107 b. Seyyid
Ahmed
4
834
----------------/143 73
ı
375
-
Muhyiddin
951/
Muhammed
Mustafa b.
154 136
b. Mustafa elİbrahim
4
Kocevi
Muhyiddin
951/
Muhammed
ll+ Muhammed
154
b. Mustafa el60 b. Yusuf
4
Kocevi
816/
----------------Seyyid Şerif
141 ----el-Cürcani
3
Muhammed
816/
Seyyid Şerif
141 49 b. Ahi elel-Cürcani
İznik!.
3
816/
Seyyid Şerif
141 70 Yusuf b. Ali
el-Cürcani
3
Ahmed b.
816/
Seyyid Şerif
6+7
Hasan es141
el-Cürcani
3
Sfıfi
3
:
816/
Seyyid Şerif
177 Ahmet b.
141
el-Cürcani
+4 Halil
3
----------------Seyyid Şerif
816/
119
el-Cürcani
141
-·
XVII.
y.y.
son.
XVII.
y.y.
ort.
22
80 A
a
21
11
A
940/1 ll
A
533 85
1049/ 29
A
1639 54
959
/1551
15
A
17
943 28
A
/1536 61
XVIII.
31
A
y.y.
33
son.
873/1 ll
A
468 22
1058/ 30
A
1648 28
1085/ 28
A
1674 07
954/1 16
A
547 34
1066/ 12
A
1655 85
376
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
Siraciyye
Şerhu'l-
4
Feraizi's8
Siraciyye
Şerhu'l-
4
Feraizi's9
Siraciyye
5
o
Şerhu'l-
Feraizi'sSiraciyye
Şerhu'l-
5
Feraizi's1
Siraciyye
Şerhu'l-
5
Feraizi's2
Siraciyye
Şerhu'l-
5
Feraizi's3
Siraciyye
Şerhu'l-
5
Feraizi's4
Siraciyye
Şerhu!l-
5
Feraizi's5
Siraciyye
Şerhu'l-
5
Feraizi's6
Siraciyye
Şerhu'l-
5
Feraizi's7
Siraciyye
Şerhu'l-
5
Feraizi's8
Siraciyye
Şerhu'l-
5
Feraizi's9
Siraciyye
6
o
Şerhu'l-
Feraizi'sSiraciyye
Şerhu'l-
6
Feraizi's- ·
1
Siraciyye
Şerhu'l-
6
Feraizi's-.
2
Siraciyye
Seyyid Şerif
el-Cürcani
Seyyid Şerif
el-Cürcani
Seyyid Şerif
el-Cürcani
Seyyid Şerif
el-Cürcani
Seyyid Şerif
el-Cürcani
Seyyid Şerif
el-Cürcani
Seyyid Şerif
el-Cürcani
Seyyid Şerif
el-Cürcani
Seyyid Şerif
el-Cürcani
Seyyid Şerif
el-Cürcani
Seyyid Şerif
el-Cürcani
Şihabuddin
es~sivasi
Şihabuddin
es-Sivas!
Şihabuddin
es-Sivasi
Şihabuddin
es-Sivasi
3
816/
141
3
816/
141
3
----------------- XVIII.
28
y.y.
----- 75
ort.
-----
8~6/
141
3
816/
141
3
816/•
141
3
816/
141
3
816/
141
3
816/
141
3
816/
141
3
816/
141
3
816/
141
3
860/
145
6
860/
145
6
860/
145
6
860/
145
6
----------------- XVIII.
28
y.y.
-
ort.
85
-----------------
ll44
/1731
üveys b.
Hüssam
(Kost.)
XVII.
86
Veli b. Halil
b. Ahmed
924/1
518
-----
----------------- XVIII.
30
y.y.
40
son.
103
87
108
+4
-
y.y.
baş.
baş.
A
28
A
39
28
A
14
24
A
99
30
----------------- XVII.
y.y. 67
-
A
A
A
I
108
Salih b. Hay- 1182
97 A
/1768
dar
80
Abdurrahma
n b. Muhammed
74
127
,.
62
56
38
1 A
d
-
-----------------
991 18
A
/1583 35
-----------------
991/1
583
ll
A
20
923/1
517
47
47+ Mustafa b.
6 Hüseyin
74+
16
1181
/1767
ll
----------------- XVIII.
ll
y.y.
-
ort:
34
----------------- 873/1 ll
48
468
b
-----------------
-
XVI.
y.y.
baş.
A
A
A
19
10 A
a
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgni...
Şerhu'l-
Şihabuddin
6
Fenlizi's3
Siraciyye
es-Sivas!
Şerhu'l-Feraiz fi
6
halli'd-dekaiki'l4
gavamid
Bediu'd-Din
6 Şerhu's-suruh
5 li's-Siraciyye
------------
6
Tenviru's-Sirac
6
Nasuriddin
ömerer-Razi
1
IV.
Abdullah
Efendi Yeni-
2 Behcetü'l-fetava
Abdullah
Efendi Yeni-
şehirli
şehirli
Abdullah
3 Behcetü'l-fetava Efendi Yenişehirli
Abdullah
4 Behcetü'l-fetava Efendi Yenişehirli
Abdullah
5 Behcetü'l-fetava Efendi Yenişehirli
6 camiu'l-fetava
7 camiu'l-fetava
8 camiu'l-fetava
9 camiu'l-fetava
o
867/1 28
A
462 74
-------- 18
A
----2
1143/ 17
A
1730 17
XIV.
y.y.
son.
19
10 A
b
FETAVA
1 Behcetü'l-fetava
1
Bekir b. Mu860/
145 57 hammed elAksarayi
6
956/
----------------154 ----9s
------ 134 bHasan
.Veliyyuddi
-n el-KMi
800/
----------------139 97
7
377
camiu'l-fetava
1
camiu'l-fetava
1
Kırk Emre elHamidi (elHumeydi)
Kırk Emre elHamidi (elHumeydi)
Kırk Emre elHamidi (elHumeydi)
Kırk Emre elHamidi (elHumeydi)
Kırk Emre elHamidi (elHumeydi)
Kırk Emre elHamidi (el-
115
6/17
43
115
6/17
43
115
6/17
43
115
6/17
43
115
6/17
43
880/
147
5
880/
147
5
880/
147
5
880/
147
5
880/
147
5
880/
147
146
+11
+42
----------------- ------------
-
el-Hac Hüse284 yin b. Ahmed
el-İznik!
12
T
86
1162/ 15
T
1748 3
1164/ 13
T
1750 4'
b.
----- Abdullah
İbrahim
-------- 98
----- o T
319
Muhammed
Fıkhi el-Ayni
302
----------------- -------- 26
----- 03 T
-
5+1
84
----------------- 1083/ 24 A
1672 55
-
3+1
51+
2
-----------------
XVII.
y.y.
44
1 A
a
3+1 ----------------69 -
XVII.
y.y.
92
A
7
22110
-----------------
XVI.
y.y.
30
2+1
99+
1
-----------------
949/ 30
A
1542 59
249
-
-
61
A
----------------- XVIII. 15 A
y,y, 32
-
-.
378
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
Humeydi)
Muhammed
Arif
camiu'l1
icarateyn (fı
2
mesaili'l-fetava) Meşrebzade
1
Fetava
-----------3
Fetava (5 fetva
1
Veli b. Yusuf
kitabından
4 der.)z7
(der.)
Fetava (7 fetva
1
kitabından
5 der.)zs
Fetava (Mec.
1
Kavanine
6
mü teallık) 29
Fetava (Mec.
1
Kavanine
7
müteallık)
1
Fetava
8
1 Fetava (Mec9 mfıa) 30
-----------Abdurrahman
b. Mustafa
(der.)
Abdurrahman
b. Mustafa
· (der.)
A. Şerifı b.
Muh. Emin
Samakovi
Kemalpaşaza
de
2 Fetava (Baş
tarafı eksik)
------------
2
Fetava31
1
------------
2
Fetava Ataullah
2
Ataullah
Mehmed
2
Fetava Dar1r1
3
Dariri (?)
2 Fetava
Muhammed
o
..
baş.
5
127
es-Seyyid Mir 1241/ 17
5/18 152
T
Abdulberekat 1825 o
58
------ 332 Hasan b.
1170/ 32
T
Hüseyin
1756 10
-998/
Ahmed b. el- 1098/ 25
159 253
T
Hac ömer
1686 94
o
------
--
303
----------------- -------- 39
----- 6
117
----------------- 1178/ 28
8/17 126
1764 17
64 s
117
----------------- 1178/ 10
8/17 121
1764 13
64 s
123
----------------- 1232/ 17
2/18 31
1816 16
16 s
940/
la- ----------------- -------153
----- 73
46b 4
------ 49- ----------------- -------- 10
----- 5
-- 220· 122
------ a- ----------------- -------73
-- 160 ----b
112
----------------- -------- 26
7/17 700
----- 74
15
Mustafa
-----1078/ 92
276 İsmail b.
-1667 5
Ömer
115 3+3 ----------------- -------- 34
T
T
T
T
T
T
.T
T
T
A
Fetva mecmuasında adı geçen fetva sahipleri şunlardır: Ebussuud, Kell).alpaşazade, Çiviziide, Sa'di Çelebi
ve Ali Cemali Efendi.
Baş tarafı eksik olan fetva mecmuasında adı geçen fetva sahipleri şunlardır: Ebussuud, Kemalpaşazade,
Çiviziide, Sa'di Çelebi, Ali Cemali Efendi, Kadiri Çelebi ve Muhammed Şah ei-Fenari.
29
Bu mecmua üzerinde Margarita Koleva Dobreva tarafından Tarih KaynağıOlarak Fetva konulu yüksek
lisans tezi hazırlanmış olup henüz basılmamıştır (Sofya üniversitesi, Aziz Klimentohridski, Yeni ve Klasik
Filolojiler Fakültesi, Doğu Dilleri ve Kültürleri Merkezi, Türkoloji Bölümü, Sofya 1999).
30
Bu mecmuada Kemalpaşazade'nin fetvalanndan sonra şu kanunnameler yer almaktadır: Niğbolu 90b96b, 105-107; Voyııugan 96b-103b, 103 b-105b; Lofça 107.
31
Buradaki fetvalann çoğu Ebussuud ve Sa'di Çelebi'ye aittir.
27
28
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku .ile ilgili...
4
Haşimzade
2 Fetava ıbn
5 Kutluboğa
2
Fetava Kildihan
6
2
Fet;ava Kildihan
7
2
Fetava Kildihan
8
2
Fetava Kildihan
9
3
o
Fetava Kildihan
3 Fetava Kildihan
1 (1. c)
3 Fetava Kildihan
2 (1. c)
3 Fetava Kildihan
3 (I. c)
3 Fetava Kildihan
4 (I. c)
3 Fetava Kadihan
5 (I. c)
3 Fetava Kildihan
6 (1. c)
3 Fetava Kadihan
7 (I. c)
3 Fetava Kildihan
8 (I. c.)
3 Fetava Kadihan
9 (II. c)
b. Haşimzade
el"Kütahyi
0/17
37
879/
İbn Kutluboğa 147
4
Fahruddin
592/
Hasan el119
Fergani
6
Fahruddin
592/
Hasan el119
Fergani
6
Fahruddin
592/
Hasan el119
Fergani
6
Fahruddin
592/'
Hasan el119
Fergani
6
Fahruddin
592/
Hasan el119
Fergani
6
Fahruddin
592/
Hasan el119
Fergani
6
Fahruddin
592/
Hasan el119
Fergan'i
6
Fahruddin
592/
Hasan el119
Fergani
6
Fahruddin
592/
Hasan el119
Fergani
6
Fahruddin
592/
Hasan el119
Ferganl
6
Fahruddin
592/
Hasan el119
Ferganl
6
Fahruddin
592/
Hasan el119
Ferganl
6
Fahruddin
592/
Hasan el119
Fergani
6
Fahruddin
592/
Hasan el119
97
-
9
----------------- XVIII. 26
y.y. 86
ort.
-----
379
3
A
d
224
Saninilah b.
Muhlis
1097/ 79
A
1685 2
5+6 ----------------20 -
XVI.
3+4 ----------------90 -
971/1
563
196
21
A
35
19
A
14
----------------- 841 96
/1437 7
10+ ----------------497 4+4 ----------------08 -
_____ _..... __________
278
y.y.
ort.
-
-----------------
XVI.
y.y.
son.
xv.
y.y.
ort.
XVI.
y.y.
baş.
A
22
A
54
12
A
28
32
A
73
XVI.
12+ ----------------373 -
25
y.y.
A
70
son.
17.y.y
24
.ortal
A
17
5+4 ----------------08 -
965/1 12
A
557 27
119
4+9
7
170
arı
-----------------
XVII.
-----------------
XVII.
-
y.y.
baş.
y.y.
baş.
29
A
18
29
A
19
----------------- -------- 17
----- 8
----------------- 955/1 29
428
• 548 23
555
A
A
380
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
4 Fetava Kadihan
o
Muntahab
4 Fetava :Karii'l1 Hidaye
4 Fetava :Karii'l2 Hidaye
4 Fetava
3 Müeyyedzade
4 Fetava
4 Müeyyedzade
4 el-Fetava'l5 adliyye
6
592/
119
6
829/
142
6
829/
1'42
6
922/
151
6
922/
151
6
978
Resul b. Salih
/157
Fergani
Fahruddin
Hasan elFergani
Siracuddin
Paris elKinani
Siracuddin
Paris elKinani
Abdurrahman
b. Ali,
Müeyyedzade
Abdurrahman
b. Ali,
Müeyyedzade
el-Aydıni
7+1 ----------------- 1159 17
A
30 /1746 75
45
40
----------------- 1015/ 15
15 A
1606
-
-----------------
-
5+1 Ahmet b.
33 Yusuf
216 ----------------+14 Abdullah b.
2+1
Muhammed
67
b
XVI.
y.y.
son.
26
23 A
a
-------- 33
----- 5 A
XIII.
17
y.y.' 24 A
son.
1076/ 22
A
1665 46
el-Kadi
o
Şeyh İbrahim XVIII.
Muhammed
109
21
4 Fetava'lb. Hüseyin el- 8/16 277 Efendi ed
y.y.
A
65
6 Ankaravi
Dupnicevi
son.
Ankaravi
87
Hatizuddin
827/
----------------- XVII.
4
24
Fetava'l-Bezzazi el-Kerderi ely.y.
142 441
A
23
7
ort.
Bezzazi
3
Hatizuddin
XVI.
827/
4
24
12+ ----------------y.y.
Feta va ·ı- Bezzazi el-Kerderi elA
142
8
499 01
son.
Bezzazi
3
Hasan b. Ali
Hafizuddin
827/
Sa4
936/1 33
Fetava'l-Bezzazi el-Kerderi el142 237
A
dık,Uskubiyy
9
529 06
Bezzazi
3
e
Hatizuddin
827/
5
5+2
953/ 29
elAbdi b. Ali
142
A
o Fetava'l-Bezzazi el-Kerderi
09
1546 34
Bezzazi
3
Hafizuddin
827/
5 Fetava'l-Kerderi
----------------- xv.
21
el-Kerderi ely.y.
142 449
A
1 (Bezzazi)
58
Bezzazi
son.
3
Necmeddin
620/
5 el-Fetava's----------------- -------- 97
Yusuf b.
122 216
32
Ahmed b. el2 suğra
----- 9 A
3
.,
Hasi
32
Bu eser, tabloda Necmuddin Yusuf'a nispet edilmekle birlikte, esasen Hüsameddin eş-Şehid diye bilinen
öme·r b. Abdülaıi2'e (536/1141) ait olup, Necmuddin Yusuf b. Ahmed tarafından baplara aynlarak tertip
edilmiştir (KZ, Il, 1224). Türkiye kütüphanelerinde de 10 nüshadan S'inin Necmuddin Yusuf adına kaydedildiği görülmektedir.
ı
l
.
381
827
----------------- -------- 76
----- ı ı ı
A
417
-----------------
288
----------------- -------- 76
----- 8
-
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ileilgili...
el-Fetava'tFeriduddin
5
Tatarhaniyye (I. Alim b.
3
c.)
Alaiddin
el-Fetava'tFeriduddin
5
Tatarhaniyye (1. Alim b.
4
c.)
Alaiddin
el-Fetava'tFeriduddin
5
Tatarhaniyye (II. Alim b.
5
C.)
Al ai ddin
el-Fetava'tFeriduddin
5
Tatarhaniyye (II .. Alim b.
6
C.)
Alaiddin
el-Fetava'tFeriduddin
5
Tatarhaniyye
Alim b.
7
(lll, IV. c.)
Alaiddin
el-Fetava'tFeriduddin
5
Tatarhaniyye (V. Alim b.
8
C.)
Al ai d din
el-Fetava'tFeriduddin
5
Tatarhaniyye
Alim b.
9
(VI. c.)
Alaiddin
el-Fetava'tFeriduddin
6
Tatarhaniyye
Alim b.
o (VII. c.)
Al ai ddin
Feriduddin
6 el-Fetava'tAlim b.
Tatarhaniyye
Alaiddin
6 el-Fetava'z2 Zeyniyye
6 el-Fetava'l3 Ciniyye33
6 el-Fetava'l4 Hayriyye
Hayreddin b.
Ahmed erRe mli
Hayreddin b.
Ahmed erRe mli
6 el-Fetava'l5 kebire
------------
6 el-Fetava's6 Sayrafiyye
Mecduddin
Ali es-Sayrafi
6
33
İbn Nüceym
Fetava-yı
Abdurrahim
786/
138
4
786/
138
4
786/
138
4
786/
138
4
786/
138
4
786/
138
4
786/
138
4
786/
138
4
786/
138
4
970/
156
3 --108
1/16
71
108
1/16
71
XVII. ı. 5
y.y.
A
87
ort.
76
----------------- XVIII.
y.y.
8
baş.
II
----------------- 998/1 14
519
589 55
288
263
Ahmed b.
Alımed
227
-----------------
369
-----------------
430
----------------İbrahim
65+
Emrilah
-·20
b.
(İst.)
2+
?
277
A
A
A
938 23
A
/1531 65
xv.
y.y.
ort.
xv.
y.y.
ort.
XVII.
y.y.
ort.
23
A
63
17
A
04
25
A
63
1078/ 27
A
1667 24
İbrahim b.
Muhammed
Kudüs
1147/ 26
A
1734 30
Ahmed b. Ali
(Gazze)
1134 19
A
/1721 21
------ 251 ------------------
ı 140/
1727
15
A
92
108
İbrahim b.
1108 19
185
Muhammed
A
8/16
/1696 07
+18
77
Ali
112 410 ----------------- -------- 17 T
Eserin bu isimle kaydedilmesi, muhtemelen er-Remli'nin (oğlu tarafından tamamlanamayanı fetvalannın,
talebesi İbrahim b. Süleyman b. Muhammed el-Cinini tarafından toplanmış olmasına dayanmaktadır (
Mustafa Şahin, islam Hukukunda Fetva ve Osmanlt/ar Dönemi Fetva Mecmüalan, s. 116).
382
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
7 Abdurrahim
6 Fetava-yı
8 Abdurrahim
6 Fetava-yı
9 Abdurrahim
7
o
Fetava-yı
Abdurrahim
7 Fetava-yı
1 Abdurrahim
7 Fetava-yı
2 Ahmed b. Resul
Ali b.
Abdiilah
7 Fetava-yı Ali
4 Efendi.
Efendi
Çatalcalı
Çatalcalı
Efendi
7 Fetava-yı_Ali
7 Efendi
Efendi
Çatalcalı
Çatalcalı
7 Fetava-yı Ali
8 Efendi
Efendi
7 Fetava-yı Ali
9 Efendi
Efendi
o
Fetava-yı
Ali
Efendi
8 Fetava-yı Ali
1 Efendi
Ali
Ali
Efendi
7 Fetava-yı Ali
6 Efendi
8
-
Çatalcalı
Çatalcalı
Çatalcalı
Ali
Ali
Ali
Ali
Ali
Efendi
Çatalcalı
Efendi
Ali
102
8/16
18
110
3/16
92
110
3/16
92
110
3/16
92
110
3/16
92
110
3/16
92
110
3/16
92
.110
3/16
92
110
3/16
-----
32
408
el-Hac Mustafa el-Mısri
1154/ 54
T
1741 o
520
-----------------
--------
96
501
-----------------
--------
25
T
32
Mustafa b.
319 Ebi Bekir elAl ai
---------
o
T
1116/ 24
T
1704 29
159
----------------- -------- 13
----- 48
T
258
----------------- 1074/ 36
1664 6
T
o
Aydıni
7 Fetava-yı
3 AkkirmanP4
7 Fetava-yı Ali
5 Efendi
34
8!17
16
112
Abdurrahim
8/17
Efendi
16
112
Abdurrahim
8/17
Efendi.
16
112
Abdurrahim
8/17
Efendi
16
112
Abdurrahim E
8/17
fendi
16
Ahmed b.
978/
Resul el157
Efendi
151
-----------------
-
1201/ 12
T
1786 03
119
----------------- -------- 16
----- 08
T
532
----------------- 1168/ 21
1754 84
T
267
Mehmed b.
Güzel Efendi
el-Hac Mus-
436 tafa b.
Ahmed
Yahya b.
246 Yahya elKastamoni
el-HacMus291 tafa Şa'ban
Efendi
Hasan b.
235
Musa
-------- -------
--
T
1135/ 23
T
1722 76
1122/ 25
T
1710 46
1167 25
T
1753 61
1124/ 32
T
1712 13
Eser, Vdkıdtü Akkirmdni şeklinde de kaydedilmiş olup Derviş Mehmet b. Hasan (ı040/1630) tarafından
toplanmış ve Sofya Müftüsü Şeyh Muhammed b. Mustafa tarafından vakfedilmiştir.
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
8 Fetava-yı Ali
2 Efendi
Ça takalı Ali
Efendi
8 Fetava-yı Ali
3 Efendi
Efendi
8 Fetava-yı Ali
4 Efendi
Efendi
8 Fetava-yı Ali
5 Efendi
Çatalcalı
Çatalcalı
-
Çatalcalı
Ali
Ali
Ali
Efendi
8 Fetava-yı Ali
6 Efendi
Efendi
8 Fetava-yı Fey~
7 zullah Efendi
Feyzullah
Efendi
8 Fetava-yi
8 Minkarızade
Yahya b.
ömer
8
9
Çatalcalı
Ali
Fetava-yı
Rıza
seyyid Seyyid Rıza
Efendi
Efendi
9
Fetava-yı
o
Üskftbi
Pir Muhammed Üskübi
9 Fetava-yı Yahya Yahya b.
Zekeriyya
1 Efendi
9 Fetava-yı Yahya Yahya b.
Zekeriyya
2 Efendi
el-Fevaidu'lmuntehaba
9
mine'!3
Fet.Tatarbaniyy
e
9 Hizanetu'l4 fetava
9 Hulasatü'l5 fetava
9 Kitabu'l-Hulasa
İbrahim el-
Halebi
92
110
3/16
92
110
3/16
92
110
3/16
92
110
3/16
92
110
3/16
92
111
5/17
03
108
8/16
77
116
9/17
55
102
6/16
17
105
3/16
43
105
3/16
43
İzzet Mustafa
1264/ 35
T
409 b. Muham1847 46
med
Hüseyin b.
Ali b. Şa'ban
1158/
1745
İbrahim b.
Ali
1135/
25 T
1722
291
Mustafa b.
Hüseyin
1201/ 18
T
1786 3
243
----------------- 1184/ 18 T
1770 5
281
269
192 Hasan b. Ali
22a
- ------------------
33b
Yusuf.
117 Efendizade
(İstanbul)
9. T
1174/ 28
T
1760 56
XVIII. 15
T
y.y. 97
1157/ 17
T
1744 08
200
Ebft Bekir
Efendi
355
----------------- -------- 98
----- 3 T
401
-----------------
Abdurrahma
956
1+2 n
/154
29 b.Muharrem
9
(Edirne)
Ahmed b.
522/
Muhammed
112
b. Ebi Bekir
8
Tahir b.
542/
Abdirreşid el- . 114
7
Buhar!
Tahir b.
542/
383
11+ Ahmed b.
239 Abdileelll
2+3
----------------41+
9
----- Şaban b.
1059/ 65
T
1649 7
------------
23
T
34
1113 20
A
/1701 37
899/1 21
A
493 92
953/1
546
77
A
7
848/1
15 A
384
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
6 (Hulasatü'lfetava)
Ma'nlzat-ı
9
Ebussuftd Efen7
di
Ma'nlzat-ı
9
Ebussuftd Efen8
di
Ma'nlzat-ı
9
Ebussuftd Efen9
di
1 Ma'nlzat-ı
o Ebussuftd Efeno di
1
o Mecmau'l-fetava
1
1
Mecmuatu
o fetava
2
1
o Mecmftatu
fetava
3
1
o Mecmftatu
fetava
4
1
o Mecmuatu
fetava
5
1
o
6
1
o
7
1
o
8
1
o
Mecmfıatu
fetava
Mesailü'lmuhtelif
MesiHlü'lmuhtelif
el-Muhtar li'lfetva
9
1
el-Muhtar li'l1
fetva
o
1 el-Muhtar li'l1 fetva
Abdirreşid
el-
Buhari
Ebussuftd
Efendi
Ebussuud
Efendi
Ebussmld
Efendi
Ebussuftd
Efendi
Ahmed b.
Muhammed
b. Eb! Bekir
------------
.,
114
Yusuf Muhammed
7
982/ 73b
Abdurrahma
157
- n b. Mustafa
86b
4
982/ 73b
157
- Abdurrahma
n b. Mustafa
4
88b
982/
----------------157 ll
4
Sakinzade
982/
157 123 Süleyman b.
4
Abdirrahman
522/
----------------112 207
8
------ ----- ------------------
Mustafa b.
Abdurrahman 922/
b. Ali,
151 184 el-Hac el6
Halil
Müeyyedzade
Abdüsselam
Abdurrahman 922/
7+1
b. Ali,
b. Abdilbaki
151
65
el-Kayseri
Müeyyedzade
6
Abdurrahman 922/
----------------b. Ali,
151 180
6
Müeyyedzade
982/
----------------Ebussuud
157 428
Efendi
4
Abdurrahman 117 60b
----------------b. Mustafa
8/17
- (der.)
64 s 73a
Abdurrahman 117 59b
----------------b. Mustafa
- 8/17
(der.)
64 s 72a
Ebu'l-Fadl
683/
----------------Mecduddin el- 128 80
Mevs m
4
Ebu'l-Fadl
683/
Mustafa b.
Mecdudd1n el- 128 78
Ahi
Mevs
4
Hıdır b. Şeyh
683/·
Ebu'l-Fadl
lll
Mecduddin el- 128
Nur
m
444
2
1178/ 10
T
1764 13
1178/ 28
T
1764 17
------------
26
T
2
1153/ 26
T
1740 79
842/1
438
990/1
582
ll
41
A
18 A
1047 45
A
/1637 o
1053 32
A
/1643 26
1059
/1649
31
A
32
1113/
39 T
1701
1178/ lO
T
1764 13
1178/ 28
T
1764 17
756
/1355
14
A
00
856 30
A
/1452 34
944 30
A
/1537 06
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
1
1
Muhtaratü'l1
fetava 35
2
Muhtaru'nı
nevazil
ı
(Muhtaru'l3
fetava)
1 Muinu'l-müfti
ı ala cev~bi'l4 müstefti
1 Müntehabu'l1 fetava'z5 Zahiriyye
ı Müntehabu'lı fetava (Fetava't6 Timurtaş i)
1
Müntehabu'lı
fetava 36
Mevsili
4
------
------------
--
Burhaneddin
el-Merğinani
Şemsüddin
b.
Abdilla h etTimurtaş i
Bedrüddin elAyni
Şemsüddin
AbdiHalı
b.
et-
Timurtaşi
------------
7
1
ı
8
1
1
9
1
2
·o
1
2
ı
Yusufb.Ebu
Münyetu'l-müfti Said esSicistani
Yusuf b. Ebi
Münyetü'l-müfti Said esSicistani
Müştemilü'lFahreddin
alıkarn "esYahya erSağir"
Rumi
Dürrizade
Neticetu'l-fetava MehmedArif
Efendi
1
en-Nutafu'l2
hısan fi'l-fetava
2
ı
36
Mes'ud b.
193
Şemsiddin
el-
Hüseyni
593/
119 214 Muhyiddin
7
953/1 10
A
546 17
ı8.y.y
ı3
.baş.
59
A
100
(Muellif hat- 986/1 39
4/15 288
A
578
5
tı)
95
885/
Ab durralıma 1125/ 26
145 228
A
n b. Ahmed
ı713
00
5
100
44
1- ----------------- 1026/
4/15
1 A
42 1617
95
b
14
----------------- .1094/ 41 A
------ +22
-1682 o
9
Abdullah b.
639/
201
656/1 12
Yahya ed124
A
258 62
+6
o
Dımaşki
639/
124 200
o
Ş64/
146
o
3+ı
31
-----------------
876/1 88
A
8
471
-----------------
XVIII. 61
A
y.y.
3
-
-·
121
Hafız
5/18 179
Mehmed
00
Rüknü'l-İslam 461/
Hasan b.
Muhammed
106 208 Halil eles-Suğdi
Bekbazari
9
Suret-i Fetava-yı
2
-----------Şerif
3
Sadık Mu1
Surretü'l-fetava
2
hammed b.
35
385
-------
10
ı
18ı7
27
ı088/
8ı
1677
7
-----------------
1007/
-
ı598
109 2+4 eş-Şeyh Ah9/16 24 metMiri
o
1233/
T
A
95
ı,
T
6
1150/
63 A
1737
Zerobilll Ali Cemali Efendi'nin (932/1525) de bu isimde bir fetva mecmuası bulunmaktadır.
Bu eserin varak sayısı, gerek tabloda (1 +229 varak, 2037 or.) yer alan ve gerekse Süleymaniye kütüphanesinde İbrahim b. Muhammed el-Halebt (956/1549) adına kaydedilen (ei-Feviiidu'l) Müntehab(a) mine'lFetdva't-Tatarhiin{yye Isimli fetva kitabının varak sayısına (240) yakındır. Bu durumda, müellifi bilinmemekle beraber isim benzerliği ve varak sayısının yakın olması sebebiyle eserin ibraWm Halebi'ye alt
olduğu söylenebilir.
-·
·
386
4
1
2
5
1
2
6
1
2
7
1
2·
8
1
2
9
1
3
o
1
3
2
1
3
1
1
3
3
1
3
4
1
3
5
1
3
6
1
3
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
Ali es-Sakızi
Sadık MuSurretü'l-fetava hammed b.
Ali es-Sakızi
Sadık MuSurretü'l-fetava hammed b.
Ali es-Sakızi
Sadık Musurretü'l-fetava hammed b.
Ali ·es-sakızi
Sadık Musurretü'l-fetava hammed b.
Ali es-Sakızi
Şemsüddin b.
Tertibu Fetava
Abdiilah etKarii'l-Hidaye
Timurtasi
Şenisüddin b.
Tertibu Fetava
Abdilialı etZeynuddin
Timurtasi
Şemsüddin b.
Tertibu Fetava
Abdilialı etZeynuddin
Timurtasi
Şemsüddin b.
Tertibu Fetava
Abdilialı etZeynuddin
Timurtasi
Abdülkadir b.
vakıatu'l-müftin Yusuf
Nak1bzade
Abdülkadir b.
vakıatu'lYusuf
müftin37
Nak1bzade
Kadri Efendi
vakıatü '1-müftin (Abdülkadir
b. Yusuf)
zahiru'l-kudat
(ve mulıtelif) 38
Zikru'l-fetava'lkur'anivve
88
109
9/16
88
109
9/16
88
109
9/16
88
109
9/16
88
100
4/15
95
100
4/15
95
100
4/15
96
100
4/15
95
110
7/16
95
110
7/16
95
108
3/16
72
102
Pir Muham6/16
med Üskübi
17
Celaleddin es- 911/
Suyı1ti
150
(Ankara)
4+3
82+
1
279
-----------------
40
110
12+
108
+24
134
232
190
baş.
----------------- ------------
2+3 AhmedMiri
74 (Ankara)
9+3
71
XVIII.
21
y.y.
A
63
-----------------
21
A
64
1141/ 26
A
1728 25
1117 18
A
/1705 39
Abdülvehhab · 1086/
b. Ali
1675
26
2 A
a
-----------------
1055 45
A
/1645 1
-----------------
1003 93
A
/1594 1
-----------------
XVI.
y.y.
son.
XVII.
y.y.
son.
-
-----------------
-
Ziyaeddin b.
elAkhisar!
Hıdır
4+1
----------------63+
128
33b
15
15 A
a
15
A
58
1066 24
A
/1655 39
1128 23
A
/1715 12
----------------- XVIII. 15
T
y.y. 97
121
----------------- 1045 16
ı
A
/1635 18
-
Eserin Kadri Efendi,Abdülkadir b. Yusuf el-Kiidiri'ye ait olduğu, Brockelmann'ın ise (GAL, ll, 507) bunu
Naklpzade Abdulkildir b. Yusuf'a nispet ettiği kaydedilmektedir (A. özel, a.g.e., s. 133). Türkiye
kütüphanelerinde de 60'ın üzerinde nüshası bulunmakta olup, bunlann 40 kadan Abdülkadir b. Yusuf'a,
20 kadan ise Naklpzade Abdülkadir b. Yusuf'a nispet edilerek kaydedildiği, vefat tarihleri bölümünde her
ikisi için de hicri 1085, 1087, 1107 gibi farklı tarihierin verildiği görülmektedir. f3uradari hareketle ayn
ayn kaydedilen bu iki ismin esasen aynı zat olduğu sonucuna ulaşılabilir.
38
Eserin tam metni Ahmet Akgiiııdüz tarafından Osmanlı Kanunname/eri'nde (IX, 394-456+457-483,orj.)
latinize edilerek verilmiştir.
37
yanlışlıkla
,
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
387
5
ı
1
2
3
4
5
6
V.
KAVAİD
el-Eşbah ve'nn eza ir
el-Eşbah
ve'n-
İbn Nüceym
ve'n-
İbn Nüceym
nezair
el-Eşbah
nezair
el-Eşbah
ve'n-
nezair
el-Eşbah
İbn Nüceym
ve'n-
İbn Nüceym
nezair
Gamzu uyftni'lbesftir ala
7 mehasini'lEşbah ve'nnezair
Gamzu uyftni'lbesair ala
8 mehasini'lEşbah ve'nnezair
Gamzu uyftni'lbasair ala
9 mehasini'lEşbah ve'nnezair
1
o
1
1
ı
İbn Nüceym
ve'n-
nezair
el-Eşbah
İbn Nüceym
Tenviru'l-besair
ale'I-Eşbalı
ve'n-nezair
Tenviru'l-besair
ale'I-Eşbalı
ve'n-nezair
Tenviru'l-ezhan
Ebu'I-Abbas
Şihabuddin
el-Hamevi
Ebu'I-Abbas
Şihabuddin
el-Hamevi
Ebu'I-Abbas
Şihabuddin
el-Hamevi
Şerefuddin
Abdulkadir
b.Berekat elGazi
Şerefuddin
Abdulkadirb.
Berekat elGazi
Mustafa b.
970/
156
2
970/
156
2
970/
156
2
970/
156
2
970/
156
2
970/
i56
2
Muhammed
b. Hüseyin
1162/ 38
A
1748 2
5+2
Muhammed
93+
ıya d
3
1088/ 71
A
1677 1
9+1 Ahmed b.
48 Ebi Bekir
1112/
1700
214
ı
A
a
--------
1048/ 47
A
1638 1
130
Ali b. el-Hac
Mustafa
1058/ 33
A
1648 15
260
--------
----------------- XVIII. 27
390
109
8/16
87
420 Kudus
109
8/16
87
328
100
5/15
96
Hasan b.
107 Salih esSamakovi
y.y.
----------------- ---------------
-----
52
A
19
A
4
1119/ 97
A
1707 3
----------------- XVIII.
26
y.y.
31
A
-------- 60
----- a7
A
ort.
----------------- XVIII.
y.y.
5/15. 158
-------96
102
o
-----------------
188
109
8/16
87
ıoo·
62
ort.
11
77
A
4+3 ---------------::"'-"" 1128/ 20 A
388
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
2 ve'd-damair
şerh u '1-Eşbah.
ı
VI
D
İ
Hayriddin
GE R L E
Rİ
H
İ
L
A
F Hakaiku'lİ
Manzume
y
Ebu'lMehamid
Mahmud elBuhar!
671/
2+3 Mes'ud b.
127
Aziz (Saray)
ı9
2
73B/ı
ı4
337
41
A
A
ı
ı
Hakaiku'l2
Manzume
el-
3 Manzumetu'nNesefıyye
el-
4 Manzumetu'nNesefıyye
el-
5 Manzumetu'nNesefıyye
Rahmetü'l6 ümme
fi'htilafı'l-eimme
Rahmetü'l-
7 ümme
fi'htilafı'l-eimme
Rahmetü'lB üm me
fi'htilafı'l-eimme
Ebu'lMehamid
Mahmud elBuhar!
Ebu Hafs
Necmuddin
Ömer enNesefi
Ebu Hafs
Necmuddin
Ömer enNesefi
Ebu Hafs
Necmuddin
Ömer enNesefi
EbU Abdullah
Sadreddin b.
Abdirrahman
EbU Abdullah
Sadreddin b.
Abdirrahman
Ebu Abdullah
Sadreddin b.
Abdirrahman
Şerhu
9 Manzumeti'nNesefı
ı
Şerh u
-----------Alim b.
67ı/
ı27
2
4+1 Musa b. Ali
B6
b. Turhan
537/
Zekeriyya b.
114 ----Abdiilah
2
xv.
y.y.
ort.
B02/ı
399
537/
114
2
ı47
-----------------
B09!1
537/
114
2
ı5B
Tayyib b.Tahir
B70!ı
Hasan b.
Salih elı37
6B+
Celveti
Bs
3 (Samakov)
Hasan b.
7BO!
Salih el137 113
Celveti
Bs
(Samakov)
7BO!
7BO/
ı37
Bs
4+ı
3+3 ----------------06 -
------ -----552/
Zekeriyya b.
Abdiilah
193 Halil
406
465
ı2
34
A
33
ı7
A
a
23
A
07
24
ı
o
A
115ı
20
A
/173B 33
115ı
ı2
Jı73B
46
xv.
y.y.
ort.
B02
/1399
B5ı
A
23
26 A
a
33
17 A
b
22 A
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
o
Manzümeti'nNesefi fı'l-
Alaiddin elHanefi
115
7
------------
-------
------------
------
------------
-------
------------
------
------------
------
389
/1447 63
hilafıyat
K
A
N
u izdivacN
N
A
tenakuh-hitan
nizamnamesi39
13
T
70
4
------------
XIX.
y.y.
88
------------
1084/ 63
T
1673 1
166
------------
-------- 13
----- 32
52
Şakir Muhammed b.
Abdilmu'min
1250/ 62
T
1834 6
Abdurrahma
n b. Mustafa
1178/ .10
T
1764 13
Abdurrahma
n b: Mustafa
1178/ 28
T
1764 17
M
E
1
-
2 Kanunname
Kanunname
3 (Ebussuüd
Efendi dönemi)
Kanunname
4 (Ebussuüd
Efendi dönemi)
5 Kanunname
------------
6 Kanunname
1
7
Kanunname-i
Cedld
------------
8
Kanunname-i
osmanl40
------------
Kanunname-i
Hümayun sul9
tan Süleyman
Han
-
Melceu'l-kudat
K inde tearudi'lA
39
-----------Gıyasuddln
Ganim b.
--
--
87b-- 121
b
89b------ 123
-- b
------ 1-- 24a
------ 46b-- 121
b
-------
53
103 46
0/16 +33
------------
XVIII. 15
y.y.
97
T
T
------------
------------ 73
(Edirne)
1084/ 38
T
1673 4
------------
XVII. 13 A
y.y.so 92
T
Nizamname, "izdivac ve tenakuh" ile ilgili yapılan ısrailara değinilen bir giriş (vr. 1b), bunlanıı detaylahyla alakah 10 madde (vr.1b-3b) ve "izt!ivac maddesinde istı·mali tezvic ve tahdid olunan maddeler"in 4
sınıf olarak gruplandınlmasından meydana gelmektedir. Bu nizarnname Düstur'da (1, 736-741) "İzdivac
ve tenakuh maddesi hakkında teııbihaıı havi ilannamedir" başlığıyla yer almakta ve bazı farklılıklar taşı­
maktadır.
40
Bu kanunnamenin "Süret-i Hükm-i Şeı:if-1 Çlngane" bölümünün varak. 109a-110a kısnu, Ahmet
Akgündüz'ün Osmanlı Kanunname/eri'nde (VI, 512-513, Kanunname-i Kıbtıyan-ı Vilayet-i Rumeli bölümü) yer almamaktadır.
·
-·
390
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
z
~
1
Muhammed
beyyinat
el-Bağdadl
.,
Gıyasuddln
Melceu'l-ktidat
2 inde tearudi'lbeyyinat
Ganim b.
Muhammed
Melceu'l-kudat
3 inde tearudi'l· beyyinat
Ganim b.
Muhammed
Mizanu'l-
4
5
6
müdde'ıyeyn
fl
ikameti'lbeyyineteyn41
n.
103
0/16
20
60
64-----------89
el-Bağdadi
103
o
/162
o
Esirizade
Abdülbaki
Efendi
116
0/17
47
87
el-Bağdadl
Gıyasuddln
Şemsüddin
b.
Risaletü'l Kudat
ve'l-hukkam
AbdiHalı
ŞerhuEdebi'l-
Ebu Muhammed b. Ömer
(es-Sadru' ş-
kadi
20
et-
Timurtaşi
Şehld)
Gıyasuddln
100
4/15
95
Halil el-Kadi
Müellif hattından ist.
41-----------63
1077/ l l
A
1666 68
io86/ 26
A
1675 2c
-------- 95 T
------------ 26
----- 2
A
d
536/ 4+2
Mahmud b.
972 20
A
114 53+
Göçer (Kost.) /1564 09
1
3
9698
el-Bağdad1
103
o
/162
o.
A
ilmu Bidaat fl
K
ihkami'lK hullim
42
Hacibzade
Mehmed b.
Mustafa
110
0/16
88
165 ------------
XVIII.
83
y.y.
T
2
son.
Bidaatu'l2 hükkam fl
ihkami'l-ahkam
Bidaatu'l3 hüllim fl
ihkami'l-ahkam
Hacibzade
Mehmed b.
Mustafa
Hacibzade
Mehmed b.·
Mustafa
110
0/16
88
110
0/16
88
176 ------------
XVIII. 22
T
y.y. 27
209 ------------
1092/ 74
T
1681 7
Terdhu'l7
beyyinat
Ganim b.
Muhammed
------------
1086
/1675
26
2 A
d
s
-1
•• Aynı isimde Muhyiddin Muhammed Çivizade'nin (954/1547) de bir eseri olduğu kaydedilmekle beraber
(Ahmet özel, a.g.e., s. 114), gerek müeilif gerekse eser adıyla yapılan kütüphane taramasında buna rastlanmanuştır. Eser adıyla yapılan tararnada ise 18 nüshadan sadece birinin Hadimi Muhammed b. Mustafa'ya (1176, 1762), diğerlerinin ise Esirizade Abdülbilki Efendi'ye nispet edildiği tespit edilmiştir.
42
Hakim tarafından tanzim olunan ilam ve hüccetlerin yazılışı hakkında kullanılan bir tabirdir. Bundan
bahseden ilme "ilm-i sak" denir. Çoğulu "sukıik"tur (Osman Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, istanbul 1971, c. lll, s. 96).
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
4 Ki tabu' s-sukftk
5 Kitabu's-sukftk
6
Kitabu's-sukftk 1
Kanunname
Sukftk-ı
7 Ebussuftd Efendi
Hacibzade
Mehmed b.
Mustafa
Hacibzade
Mehmed b.
Mustafa
110
0/16
88
110
0/16
88
------------
------ ----- -------------
Ebussuftd
Efendi
982/
58b157
59a
4
----- ---------------- ------------
c
E
z
~
Risale
fı't-ta'zlr
-
Muhyiddin
954/
Muhammed b. 154
İlyas Çivizade
7
17
Muhyiddin
954/
Muhammed b. 154
İlyas Çivizade
7
16
-----------Ahmed b.
Ebi Bekir elKeşfi
-------- 22
----- 24
-------- 22
----- 1
-------- 27
-----
37
-------- 62
-----
7
391
T
T
T
T
1112/ 62
A
1700 Ob
(SamakoV)
1
2 Risale
fı't-ta'zir
------------
-------- 62
----- 7d
A
------------
-------- 62
----- 7
A
s
i
y
A
s
Risale fı'ssiyase43
Dede Efendi
975/
50b102
58b
o
E
T
43
Eserin Meşrebziide Mehmed Arif Efendi (1275/1858) tarafindan S{yaset-i Şer'iYYe adıyla yapılan tercümesi, istanbul'da basılmıştır (1275/1858). Ahmet Akgündüz de söz konusu tercümenin, Osmanlı Kanunna- ·
melen'nde (IV, 127-173+174-212,orj.) hem orijinalmetııini (İst Müftülüğü Ktp., No: ·2226, vr. 1b-41a),
hem de latinize edilmiş şeklini bazı ilave ve hukuki tahliliere de yer vererek neşretmiştir.
392
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
DEGERLENDiRME
Bulgaristan Milli Kütüphanesi'nde bulunan İslam hukuku literatürü ile
ilgili tespit ve değerlendirmelerde genel olarak yukandaki tablo esas alınmış,
sadece mukayese ve bazı ilave bilgi sadedinde başka kaynak ve çalışmalara yer
verilmiştir. Eserler alanlarına göre usU/ü'ljikh,fum'u'ljikh,Jeraiz,Jetava, kava'id ve diğerleri şeklinde altı grupta toplanmakta; "diğerleri" bölümü de
hil4flyat, kanunname, kaza, sakk, ceza ve siyaset olmak üzere altı alt başlıktan
oluşmaktadır. Öte yandan genel olarak eserler telif, şerh, hdşiye, muhtasar ve
risale gibi türlere ayrılmıştır. Konu ile ilgili daha geniş değerlendirme aşağıdaki
başlıklar altında yapılacaktır.
ı.
Alan ve tiirler açısından
Alan itibariyle genel eser sayısı; usul 37, fum 352, feraiz 66, fetva 137,
kava'id 12 ve diğerleri 36 (hilatiyat 10, kanunname 9, kaza 7, sakk 7, ceza 2,
siyaset 1) olmak üzere toplam 640'dır. Bunların türüne göre dağılımı; telif 361,
şerh 234, başiye 34, muhtasar 7 ve risale 3 şeklindedir. Toplam eser sayısına
göre bilinmeyen müellif sayısı 27'dir. Usul, kavaid, kaza, ceza ve siyaset'le ilgili
eserlerden müellifı bilinmeyen yoktur.Ancak mükerrerler dışındaki eser sayısı
224, müellif sayısı ise 202'dir. Buna göre; usulde 17 eser, 16 müellif; furuda
103 eser, 87 müellif; feraizde 26 eser, 25 müellif; fetvada 64 eser, 56 müellif;
l}avaidde 4 eser, 4 müellif; hilafıyatta 5 eser, 5 müellif; kazada 5 eser, 4 müellif;
sakkda 4 eser, 3 müellif; cezada ve siyasette, birer eser, birer müellif bulunmaktadır. Furuda 7, feraizde 6, fetvada 9, hilafıyatta 1, sakkda 1 olmak üzere toplam 24 müellifın adı bilinmemektedir.
Başka bir ayrıma göre usulde 37 eserin 9'u telif 21'i şerh, 6'sı başiye ve
1'i risaledir. Furuda 352 eserin 157'si telif, 169'u. şerh, 20'si başiye, 3'ü muhtasar ve 2~si risaledir. Peraizde 66 eserin 21'i telif, 38'i şerh, 3'ü başiye ve 4'ü
muhtasardır. Fetvada ise 137 eserin tamamına yakını teliftir. Kavaidde 6'sı telif,
1'i şerh, 5'i haşiyedir. Hilafıyatta 6'sı telif, 4'ü şerh; kaza'da 6'sı telif, 1'i şerh;
ceza, sakk ve siyaset ile ilgili eserlerin tamamı teliftir. Kanunnameler de telifler
arasında sayılmıştır. Bu sonuçlara göre telif eserlerin en çok fetvada, sonra furu,
feraiz ve usulde yoğunlaştığı görülmektedir.
Eserlerin alan ve türlerine göre dağılımı
E
s
E
R
L
E
şöyle
bir tablo ile gösterilebilir:
İ
R
T
N
o
TÜRLERİ
ALANLARI
1
2
UsUl
Furu
Telif
ı
9
157
ı
Şerh
Haşiye
21
169
6
20
p
Muhtasar
ı
3
L
Risale
A
1
2
M
37
352
J
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
393
1
3
4
5
·r:ı::
~
...ı
r:ı::
~
(1+)
1
Feraiz
ı
ı
Fetava
Kavaid i
6 Hilafiy
at
ı
Ka1
7 nunna
me
i
8 Kaza 1
9 Sakk
1
1
ceza ı
l
i
·-o o
ı e!)
21
137
6
6
1 Siya1 set
TOPLAM
(1+)
ı
1
ı
2
361
1
ı
-
ı
-
ı
i
4
-
1
-
ı
--
-
1
1
-
-
ı
-
66
137
12
1
10
ı
1
ı
i
i
5
4
-
1
1
3
-
6
7
ı
ı
-
9
ı
ı
38
234
ı
1
ı
ı
ı
-
-
-
-
-
34
ı
ı
ı
-
1
1
-
ı
7
9
1
1
!
ı
1
.
7
7
i
1
3
ı
ı
1
640
Eserlerle ilgili bu genel tespitlerden sonra alan esasına göre bazı değer­
lendirmeler yapılacaktır.
a) Üzerine yapılan şerh, haşiye vb çalışmalarla birlikte ilk sıralarda yer
alan usul eserleri ve sayıları şöyledir: Menar 14, Tavdfh 12, Mir'at 3 ve
Muhtasaru'l-münteha 2. Bu rakamlar, Osmanlı'nın ilk üç asrını konu alan Osmanlı
Hukuk
Düşüncesini
Etkileyen
Başlıca
Kzynaklar
adlı çalışmamızdaki
verilerle mukayese edildiğinde karşımıza Tavdlh 9, ·Menar 6, Muhtasaru'lMünteha 6 şeklinde bir sonuç çıkmaktadır. 1 · Adı geçen çalışmamızda Telvfh'in
sayısı 31 iken, yeni tabloda bu sayının çok gerisinde kalarak sadece iki adet
olması dikkat çekicidir. Usul bölümünde biri Mostarlı Yusuf b. Mustafa'nın
Mir'at haşiyesi, diğeri Esirizade'nin UsUl-i Fıkıh Risalesi olmak üzere iki yeni
eser görülmektedir.
Usul eserleri arasında Hanefi hukukçularının önde gelenlerinden
Pezdevi ve Serahsi gibi aynı dönemde yaşamış iki müellif bulunmaktadır. Bu
ikisi Osmanlı'da usul kaynakları üzerinde etkili olan müelliflerin başında gelmektedir.2 Ne var ki Milli Kütüphane'de Serahsi'nin usul eserinin, ancak XIX.
yüzyılda istinsah edilebilmiş olan nüshası bulunmaktadır.
b) Furu eserleri toplam 352 olup, mükerrerler hariç bu sayı 103, müellif
ise 87'dir. Bu eserlerin çoğu şerh ve Mşiye'dir. Toplamda 10, mükerrer
dışında 6 eserin sadece müellifi, birinin ise hem adı hem de müellifi bilinmemektedir. Furu eserlerinin sayısı diğer alanlarla ilgili toplam eser sayısından
daha fazladır. Bir başka deyişle toplam sayının W sinden fazlası furua aittir.
sayısı
' bk. Cici, Recep, "Osmanlı Hukuk Düşüncesini Etkileyen Başlıca Kaynaklar", UÜ İF!Y,VIWB (1999), s. 24 ı.
bk. Cici, Recep, "a.g.rn. ", s. 242.
2
394
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
Furu bölümünde üzerine yapılan şerh, haşiye vb. çalışmalarla öne çıkan
eserler ve sayıları; Vikaye 64, Mülteka 43, Muhtasar 42, Hidaye 41, Dürer 35,
Kenzü'd-dekdik 24, Mecma' 20 ve Muhtar 6'dır. Burada Vikdye üzerine yazılan
Şerhu'l-Vikaye'nin sayısı 29'dur. Yukarıda mukayese için esas alınan söz konusu çalışmamızda aynı eserlerin sayıları; Vikdye 60, Hidaye 38, Mecma' 8,
Kenzü'd-Dekdik 7, Muhtasar !Ş, Muhtar 4 olarak sıralanmıştır. Şerhu'l­
Vikzye'nin sayısı ise 39'dur. Buna göre 6 eser, Osmanlı'nın ilk üç asrında furu
eserlerinin l/4'üne tekabül ederken (132 eserin 102'si), yeni tabloda llS'ine
tekabül etmekte olup (352 eserin 197'si), sayısal bir gerileme görülmektedir.
Dolayısıyla, Osmanlı coğrafYasında mutiin-i sitte 3 denilen 6 eserin, belli ölçüde
önemlerini korumakla birlikte gerileme sürecine girdiği, buna karşılık Multekd4
ve Dürer gibi Osmanlı medreselerinde yetişmiş alimiere ait eserlerin yaygınlaştı­
ğı söylenebilir. 5 Furu eserleri arasında çok sayıda ilmihal eseri de bulunmakta.dır. Buradan hareketle, Osmanlı'nın ilk asırlarında Anadolu'da Kutbuddin izniki
(821/1418) ile başlayan Türkçe "ilmihal geleneği"nin 6 , Balkanlar'da da mevcut
olduğu ifade edilebilir. Bu cümleden olarak Candaroğuiiarı ailesine mensup
yönetim kademesinde de bulunmuş olan Ebu'I-Hasan İsmail b. İbrahim İsfendi­
yar'ın Hulviyat-ı Sultanf'si, Hamza Efendi (Darendeli)'nin Kitdbu Letajfi'lhucce'si ve İbrahim Efendi el-Belgrildi'nin Kitdbu Sübüli'l-hüda'sı zikredilmeğe
değer ilmihallerdir.
·
Bölümün ilk dört müellifi kronolojik olarak imam Muhammed, Ebu'lLeys es-Semerkandi, Kudfıri ve Serahsi'dir. Hanefi hukukunun dinamiklerinden
olan İmam Muhammed'in el-Mebsut diye bilinen el-Asl.fi'l;:/un1'u XVIII. yüzyılda,
el-Camiu's-sağfr'i (2 adet) XIV. yüzyılda, el-Camiu's-sağfr'inin Fahruddin Hasan
el-Fergani, Zahid el-Attabi ve Ebı1 Nasr Bedreddin el-Ferahi tarafından yapılan
şerhleri XIV. ve XV. yüzyıiiarda, es-Siyerü'l-kebfr'i üzerine Serahsi tarafından
yapılan şerh ise XVIII. yüzyılda istinsah edilmiştir. Serahsi'nin de hem el-Usul'ü
(XIX. yüzyılda) hem el-Mebsut'u (XV. yüzyılda) istinsah edilerek Balkanlar'da
okunan eserler arasında yerini almıştır.
c) Peraiz'deki toplam 66 eserin, mükerrerler dışındaki sayısı 26 olup,
bunlar 25 müellife aittir. Bu bölümde, üzerine yapılan şerh, haşiye vb. çalışma­
larla birlikte öne çıkan el-Feraizü's-Sirac{Y.ye'nin 49 olan toplam sayısının
30'unu şerhler oluşturmakta olup, bu şerhlerin 17'si Seyyid Şerif Cürcani'ye
aittir. Bu da, eserlerin çoğunu şerhlerin teşkil ettiği anlamına gelmektedir.
3
4
5
6
Gerek tabloda gerekse makalede öne çıkan bu 6 eserden Hidqye dışında kalan Vikdye, Kenz ve Muhtasar
Hanefi mezhebinde üç ana metin (mutı1n-i selase); Muhtdr, Mecma', Vikqye, Kenz de dört ana metin (mutı1n-i erbaa) diye bilinen eserleri oluşturmaktadır. Biz, Osmanlı Hukuk Düşünesini Etkileyen Başlıca Kqynaklar adlı incelemeınizde, anılan 5 eserle birlikte her zaman Hidqye'nin de bulunduğundan hareketle,
Hidqye ile birlikte 5 eseri, Hanefi geleneğinde altı ana metin (mutı1n-i sitte) diye yeni bir kavramla ifade
etmemizin mümkün olabileceğini ifade etmiştik (bk. Cici, Recep, "a.g.m.", s. 241-242). Nitekim tablo verileri de bunu teyit etmektedir.
Bu eser, Samokov Müslümanlan tarafından kütüphaneden en çok alınıp okunan kitap olma özelliğine
sahiptir (bk. Kenderova, a.g.e., s. 44 vd., 250).
Samokov Müslümanlannın evlerinde de Mülteka ve Dürer başta olmak üzere diğer 6 muteber eser yaygın
olarak bulunmaktadır (bk. Kenderova, a.g.e., s. 189).
bk. Cici, Recep, Osmanlı Dönemiislam Hukuku Çalışma/an, Bursa 2001, s. 93, 316-317.
ı
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
395
Kronolojik sıraya göre feraizde ilk dört hukukçu; Secavendi, Kelabazi,
Abdülmuhsin Kayseri ve Seyyid Şerif Cü.rcani'dir.
d) Fetva eserleri toplam 137 adet olup, mükerrerler haricinde bu sayı
64, müellif sayısı ise 56'dır. Tamamına yakını telif olan bu eserler içinde en
yaygın olanlar; Fetava Kadthan (15), ~Fetava-yz Ali Jffendi (13), el-Fetava'tTatarhaniyye (9), diğerlerinin sayısı ise 6'yı geçmemektedir. Osmanlı'nın kuruluş ve yükseliş dönemlerinde en yaygın olan fetva kitapları ise Kadfhan, Hülasa,
Bezzdziyye ve Tatarhaniyye 7 dir. Yeni tabloda Kadfhan ilk, Fetava-;Yı Ali Iffendi
ikinci, Tatarhaniyye ise üçüncü sırada yer almaktadrr. Bu durum Osmanlı'da
giderek Türkçe fetva kitaplarının gelişme ve yaygınlık kazandığını göstermektedir. Nitekim hem Türkçe hem de telif eserler en çok fetva alanındadır. Bu bö~
lümdeki 137 eserin de 53'ü Türkçe'dir. Bu sayı, Türkçe eserlerin tamamının
3/5'den fazlasına tekabül etmektedir. Tablodan da Balkanlar'da Fetdva-;Yl
Abdurrahim, Fetava;)lı Akkinnanf, Fetava-;Yz Yahya Jffendi ve Fetdva;)lı
Minkarlzade gibi Türkçe fetva eserlerin daha çok tercih edildiği anlaşılmaktadır.
Samokov Müslümanlarının daha ziyade bu tür kitapları okuduklarına
tespit de bunu teyit etmektedir (bk.Kenderova, a.g.e., s. 46-47).
ilişkin
Tablodan, Balkan müelliflerine ait 8 eserden 4'ünün fetva ile ilgili olduki, .bunların üçü telif, biri de derlemedir. Breznik İmam­
Hatibi Abdurrahman b. Mustafa tarafından derlerren Fetava (mecmfıası) üzerinde bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır. 9 Teliflerden biri Saınokovlu Ahmet
Şerifi b. Muhammed Emin'e, 10 ikisi Pir Muhammed Üskfıbi'ye 11 ait olup, bunlardan Fetava-;Yı Üskubtnin Türkiye kütüphanelerinde 50 kadar yazma nüshası
mevcuttur. 12 Müellifı hakkında bilgi sahibi olamadığımız Fetava;)lı Darfn"'nin de,
yapılan karşılaştırmada büyük ölçüde Fetdva;)lı Üskubtye benzediği, ancak
Üskfıbl'de bulunan bazı meselelerin bunda yer almadığı, buna karşılık her ikisinde de mevcut olan meselelerde, Dariri'de daha geniş bilgiye yer verildiği gö-
ğu anlaşılmaktadır
8
rülmüştür.
Bölümde kronolojik yönden ilk dört müellif Muhammed es-Suğdi,
Ahmed b. Muhammed Ebfı Bekir, Tahir b. Abdirreşid ve Fahruddin Hasan elFerğani'dir.
Belirtilmesi gereken bir husus da, fetvaların sadece bu tabloda kaydedilenlerle sınırlı olmadığıdır. Nitekim Balkan şehirlerinde müftülük de yapmış
olan pek çok alime ait fetvalar, halen farklı farklı fetva mecriıfıalarında serpişti­
rilmiş olarak bulunmaktadır.
e) Kavaid eserleri 12 adet olup, tekrarların dışında hem eser hem de
4'tür. Tabloda yer alan bütün eserlerin İbn Nüceym'in el-Eşbdh
ve'n-nezair'i (6) ile buna yazılan şerh (1) ve başiyelerden (5) oluşması, buna
müellif
sayısı
7
Cici, Recep, a.g.m., s. 217.
• Or. 1013 ve 2817.
• Tez hakkında bilgi için bk. dipnot 29.
1
°Fetlivii, Or. 1716.
11
Fetliviij!l Üskübi (Or. 657), Ziihiru'l-Kudiit (Or. 1597).
12
Eserin tanıtımı için bk. Şahin, Mustafa, İslam Hukukunda Fetvii ve Osmanlılar Dönemi Fetva Mecmiıalan
(basılmamı§ yüksek lisans tezi, uü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2000), s. 102-103.
396
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
karşılık Şafıl fakibierinden Suyftti'nin aynı konuda ve aynı isimde
masına rağmen ona hiç rastlanmaması dikkate değer bir husustur.
eseri bulun-
t) "Diğerleri" bölümünün alt başlığı olan hilatiyatla ilgili eser sayısı 10
olup, mükerrerler dışında hem eser hem' de müellif sayısı 5'tir. Burada da EbU
Hafs ömer en-Nesefi'nin Manzume'si üzerine yapılan çalışmalar dikkat çekmektedir. Kaza ile ilgili eserlerin mükerrerler hariç sayısı 5, müellifı de 4'tür. Bunların 1'i Türkçe diğerleri Arapça'dır. Eserler arasında miladi XII. yüzyıl alimlerinden EbU Muhammed b. Ömer'in Şerhu. Edebi'l-kddf'si de vardır. Sakk eserleri
mükerrerler dışında 4 adet olup, bunların 3'ü Hacipzade'ye, 1'i Ebussufıd'a aittir ve hepsi Türkçe'dir. Bu tablodaki eserlerin tasnifinde dikkat çeken husus,
önceki eser tasniflerinden farklı olarak Sakk başlığının bulunmasıdır. Bu kavram, kadıların llam ve hüccetleriyle ilgili bir tabirdir. Ceza ile ilgili tekrar dışında
eser sayısı 1 olup, müellifı Çivizade'dir, eser de Arapça'dır. Siyaset'e dair risale
de Arapça olup Dede Efendi'ye aittir.
Eserlerin alan ve türleriyle ilgili
uygun olacaktır:
değerlendirmeyi şu
tespitlerle bitirmek
·
1) Tabloda, Hanefi mezhebinde üç imamdan biri olan İmam Muhammed'in el-Asl ve el-Camiu's-saği'r'i (2 adet), bunun üzerine yazılan şerhler (üç
adet) ile'es-Siyerü'l-kebfr'e yazılan şerh yer alırken, diğer imam olan EbU Yusufa ait herhangi bir eser mevcut değildir. Oysa aynı kütüphanenin matbu eserler bölümünde, EbU Yusufun Kltabu'l-harac'ı bulunurken, aksine İmam Muhammed'e ait herhangi bir eser yoktur. Kütüphanede sadece onun eserine yazı­
lan Serahsi'nin Şerhu's-Siyeri'l-kebfr'ine (2 adet) ve bunun Mehmet Münib
Efendi tarafından yapılan tercümesine rastlanmaktadır.
2) Telifler ve bunların üzerine yapılan şerh, Mşiye, muhtasar ve risale
türünden çalışmaların sayısı dikkate alınarak en yaygın eserler şöyle sıralanabi­
lir: Vikqye (64), el-Feraizü's-Siraciyye (49), Mültekd (43), Kudurf (42), Hidaye
(41), Dürer(Gurer) (35), Şerhu'l-Feraizi's-Siraciyye (30), Kenzü'd-Dekdik (24),
Kadzhan (15), Menar (14), Fetavd Ali Jff'endi (13), Tavdfh (13), el-Eşbah ve'nnezair (9), Tatarhaniyye (9), Camiu'lj'etava (6).
3) Usul, furu ve diğer alanlarla ilgili eserlerin sayısı dikkate alındığında
en çok eseri olan müellifler de şunlardır: Sadruşşeria es-San! (38), İbrahim Halebi (30), Molla Büsrev (29), Kudfıri (23), Ebu'I-Berekat en-Nesefi (21), Cürcani
(18), Burhanüşşeria (18), Mergim1n1 (16), Hasan el-Fergani (15), ibnu's-Saati
(15), Kemalpaşazade (14), İbn Melek (14).
4) Eserlerin çoğu Arapça olup, Türkçe olanların sayısı 84'tür. Bunlar da;
fetva (53), furu (14), usul (1), sakk. (7) ve kanunname (9) şeklinde sıralanmak­
tadır.
5) Vefat tarihleri itibariyle kronolojik bakımdan ilk müellifleri şöyle sıra­
lamak mümkündür: Usulde Pezdevi, Serahsi, Nesefi ve Sadruşşeria; furuda
İmam Muhammed, Ebu'l-Leys es-Semerkandi, Kudfıri ve Serahsi; feraizde EbU
Tahir es-Secavendi, Kelabazi, Abdulmuhsin Kayseri; fetvada Muhammed es-
L
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
397
Suğdi, Ahmet b. Muhammed b. Eb1 Bekir, Tahir b. Abdirreşid, Hasan el-Fergiini;
kavaidde İbn Nüceym; hiliifiyatta Ebil Hafs Ömer en-Nesefi.
6) Eserlerin tamamı göz önünde bulundumlduğunda en çok usulde (35)
ve furuda (263) olmak üzere büyük bir kısmının m~tbu, fetvada ise yaklaşık
yansının yazma olduğu görülmektedir.
2. Müstensihler ve istinsah tarihleri açısından
Sadece dört tanesi müellif hattı olan eserlerin neredeyse yansından fazlasının müstensihi bilinmemektedir. Ülkeleri ve şehirleri bilinen 70 müstensihten 60'ı farklı bölgelerdendir. Bu bölgeler arasında Balkan şehirleri şunlardır:
Samokov, Rusçuk, Plovdiv, Köstendil, Manastır, Sofya, Üsküp, Bosna, Belgrad,
Lofça, Tırnova, Dupniçe.
Yaklaşık 70 eser dışındaki bütün eserlerin istinsah tarihleri bilinmektedir. Tabloda görüldüğü gibi eserlerin 4'ü XIII., 41 'i XIV., 71 'i XV., 117'si XVI.,
140'ı XVII., 18S'i XVIII. ve 20'si XIX. yüzyıllarda istinsah edilmiştir.
İlk istinsah edilen eserler XIII. yüzyıla ait olup, furu (2) ve fetva (2) ile
ilgilidir. Furu eserleri Şerhu'l-Vikdye ve el-Hidaye, fetva eserleri ise Münyetü'lmijtf ve Fetava Müyyedzade'dir. Böylece XIII. yüzyılda furu ve fetva eserleri ile
başlayan istinsah faaliyeti XVIII. yüzyıla kadar artarak devam etmiş, buna karşılık XIX. yüzyılda gerileme sürecine girmiştir. Bu gerilemenin sebebi, öyle anlaşılıyor ki matbu eseriere geçiştir.
Kronolojik
vusul'ü XIV.
edilebilmiştir.
bakımdan
ilk iki usul müellifinden Pezdevi'nin Kenzü'lSerahsi'nin el-Usul'ü ise ancak XIX. yüzyılda istinsah
Oysa onun el-Mebsut adlı eserinin istinsahı XV. yüzyılda gerçek-
yüzyılda,
leşmiştir.
Tabloda en çok esere sahip olan Sadruşseria'nın Şerhu'l-Vikaye'si,
furuda ilk (XIII. yüzyıl), Tavdfh'i ise usulde ilk (XIV. yüzyıl) istinsah edilen eserlerdir. Böylece Sadruşseria, hem usulde hem de furuda eserleri istinsah edilmiş
ilk hukukçu olmaktadır.
Müellifleri hayattayken istinsah edilmiş eserler çok azdır. Bunlar, usulden Tavdfh (Or. 1644); furudan Mecmau'l-enhur (Or. 2010), Remzu'l-hakdik (Or.
ll) Şerhu!f-Vikdye (Or. 1949), Dürer (Or. 131); feraizden Sekbu'l-enhur (Or.
737), Şerhu'l-Feraizi's-Siraciyye (Or. 2861); fetvadan Camiu'l-icareteyn (Or.
170), Fetava (Or. 1716), Fetava:)'l Seyyid Rıza (Or. 1708), Tertibu Fetava
Zeynuddin (Or. 931), Vakıatü'l-mfjftfn (Or. 243), Muinü'l-miifti ala cevabi'lmüstifti (Or. 385)'dir.
Buna göre usulde 1, furuda 4, feraizde 2, fetviida 7 olmak üzere toplam
14 eser, müellifleri hayattayken istinsah edilmiş bulunmaktadır.
3. Mezhepler açısından
Devleti'nde Hanefi mezhebinin resmi mezhep olarak benimsendiği, buna bağlı olarak daha ziyade hanefi iilim/fakihlerine ait muteber sayılan
"U-ç ·ana metin, dört ana metin ve altı ana metin (mu mn-i seliise, mu mn-i erbaa
!-·\
-·
Osmanlı
398
Yrd. Doç. Dr. Recep CiCi
ve mutftn-i sitte) diye bilinen eserlerin esas alındığı ve bunların üzerine şerl;ı,
haşiye, muhtasar vb. çalışmalar yapıldığı, ayrıca medreselerde de bu eserlerin
okutulduğu bilinmektedir. 13 Bu, Osmanlı alimlerinin diğer mezheplere mensup
bilginierin eserlerinden yararlanmadıkları anlamına gelmemelidir. Ne var ki,
diğer mezheplere genel olarak mukayese sadedinde veya sadece referans olarak
müracaat edildiği anlaşılmaktadır. Bu tabloda da usulden Maliki hukukçusu
İbnü'l-Hacib'in (646/1249) Muhtasaru'l-Münteha'sına Şafii fakibierinden
Adududdin el-İci'nin (756/1355) yaptığı şerh ve buna yazılan Seyyid Şerif'in
haşiyesi görülmektedir. Osmanlı alimlerinin usulde Maliki okulunun görüşlerin­
den bu eser vasıtasıyla yararlandığı söylenebilir.
Furuda ise Şafii · fakibierinden Ebu'I-Kasım er-Rafii el-Kazvini'nin
(623/1226) el-Muharrar.fi'l:fikhz'ş-Ş4fif'si (2 nüsha) ve Hanbeli hukukçuların­
dan İbn Kudame'nin (744/1343) el-Muğnf'si önemli kaynak eserlerdir. Ebfı Abdullah Sadreddin Muhammed b. Abdirrahman ed-Dimaşki de Şafii kadı ve fakibIerinden olup, hilafiyata dair 780/1378'de yazdığı Rahmetu'l-umme.fi'htil4fi'leimme (3 nüsha) adlı eseri, Osmanlı'nın Balkan topraklarında bilinen ve yararlanılan kitaplar arasında yer ·almaktadır.
Yine
Şafii
alimlerinden Celaleddin
es-Suyfıti'nin
(911/1505) Zikru'l-
fetava'l-Kur'anfyye başlıklı bir fetvası bulunmaktadır.
4. Balkan müellifleri açısından
Tablo incelendiğinde Balkan müstensihlerinin sayısına oranla Balkan
müelliflerinin az olduğu hemen görülecektir. Balkan müelliflerine ait 1'i usul,
2'si furu, 1'i feraiz ve 4'ü fetva ile ilgili olmak üzere toplam 8 eser bulunmaktadır. İki fetva eserinin müellifi Pir Muhammed Üskfıbi'dir. Alanlara göre gruplandırılan eserler ve müellifleri şöyle sıralanabilir:
a)
Mostarlı
Musta.fa b. Yusuf'un (1110/1699) Mjftahu'l-husaz ala
yüzyılda istinsah edilmiştir.
Mir'ati'l-usul adlı haşiyesi olup, XVIII.
hüda'sı,
b) Belgradlı İbrahim Efendi el-Muniri'nin (1057/1647) Kitabu Sübüli'lilmihal niteliğinde bir telif eserdir.
c) Sofya'da önemli görevlerde bulunmuş, halen aynı şehirde kabri/türbesi bulunan Bali Efendi'nin (960/1552) para vakıflarıyla ilgili görüşlerini
ve Çivizade'ye yönelik eleştirilerini içeren 5 adet mektubu da ilmi makale niteliğinde önemli bir fetva kaynağıdır.
d) Cerfde-i Feraiz'in de, Bulgaristan sınırına yakın Doğu Makedonya şe­
birlerinden Strumitsalı Yusuf b. Muhammed Dervişzade'ye ait olduğu kaydedilmekle birlikte 14 , Türkiye kütüphanelerinde aynı isimle kayıtlı 100 kadar eserin
tamamına yakını feraizci diye bilinen Salih b. Abdillah'a ait göıifimektedir.
meşhur
13
14
e) Üsküplü Pir muhammed'in (1 026/1617) Fetava-yı Üskübf diye bilinen
eseri XVII. yüzyıl ortalarında istinsah edilmiştir. Yine onun daha ziyade
bk. Cici, Recep, a.g.e., s. 366-367; a. ınlf., "ag.m. ", s. 24 ı.
bk. Kenderova, a.g.e., s. 74.
Sofya Kiril ve Medodiy Milli Kütüphanesi'nde Bulunan islam Hukuku ile ilgili...
399
kadılara yönelik olmak üzere hazırladığı Zahiru'l-kudat adlı kanunname niteliğindeki
fetva
kitabı
da başlıca müracaat kaynağıdır.
t) Breznik İmam Hatibi Abdurrahman b. Mustafa (1178/1764 s.) tarafın­
olan, içindeMa'rCtzat-z Ebussuud'un da bulunduğu fetva ağırlıklı
çeşitli bölümlerden meydana gelen ve biri 123, diğeri 126 varak olmak üzere iki
nüshası bulunan Fetava (mecmuası) da zikredilmeğe değerdir. Bu mecmfıa bir
yüksek lisans tezine konu olmuş olup, ayrıca tarafımızdan da çalışma konusu
yapılmış or.
dan
derlenmiş
g) Samokovlu Ahmed Şerifi b. Muhammed Emin'in, dönemin Samokov
Muhammed Raşid Ağa b. Muhammed Emin Efendi'nin talebi üzerine kaleme aldığı 15 ve zamaıf zaman sayfa kenarlarında dönemin Bulgaristan müftülerine ait fetvalara yer verdiği mecmfıa da fetva kaynaklarından biri olup tarafı­
mızdan üzerinde çalışılmaktadır.
nazırı
Sonuç olarak; büyük bir özenle
yazılmış;çoğalnlmış
ve cildenerek ko-
runmuş olan bu kitapların Bulgaristan'da Osmanlı dönemi İslam kültürünün bir
yansıması olduğu unutulmamalı
ve
bi:ı:
vefa
anlayışıyla
malar yapılmalıdır.
15
Ahmed şerifi b. Muhammed Emin, Fetdvd, vr. tb (Or. 1716).
bunlar üzerinde
çalış­