Slayt 1 - video.eba.gov.tr

DÖRT HALİFE DÖNEMİ
(HÜLAFA-İ RAŞİDİN)
İLK İSLAM
DEVLETİ
HİLAFET VE HALİFELİK
HZ. EBUBEKİR
DÖNEMİ
EMEVİLER
KÜLTÜR
MEDENİYET
DEVLET YÖNETİMİ
ORDU
HUKUK
HZ. ÖMER
DÖNEMİ
ABBASİLER
SOSYAL HAYAT
EKONOMİ
HZ. OSMAN
DÖNEMİ
EĞİTİM-ÖĞRETİM
ENDÜLÜS EMEVİLERİ
DİL EDEBİYAT
HZ. ALİ
DÖNEMİ
BENİ AHMER DEVLETİ
İLİM HAYATI
SANAT
HİLAFET VE HALİFE
En genel tabiriyle devlet başkanlığı kurumudur. Terimsel olarak
ifadesi ise;
Hz. Muhammed (S.A.V.) 'in vekili olarak Müslümanların
imamlığı, şeriatın koruyuculu ve uygulayıcılığını yapmakla görevli
makama “Hilafet” bu makama gelen kişiye de “Halife” denir.
HİLAFET MAKAMININ VAZİFESİ
1) İslam şeriatına göre belirlenmiş her alandaki kanun ve hükümleri
tatbik etmek, (Siyasi gücü olan Halife)
2) Kuran-ı Kerim ve Hadis-i Şeriflere göre içtihatta bulunmak, fetva
vermek, (Alimler)
3) Manevi hayatı düzenlemek kalplere tesir etmek. (Meşayih)
HZ. EBU BEKİR
HZ. ÖMER
HZ. OSMAN
HZ. ALİ
HZ. EBU BEKİR DÖNEMİ –Sıddık- (632-634)
* Peygamberimizin ölümü üzerine Hz. Ebu
Bekir 632 yılında halife seçildi.
* Rasûlüllah’ın vefat haberini duyan Yemen
ve Necid bölgelerindeki bazı kabileler
özellikle zekât ödemeyi reddederek isyan
ettiler. Ayrıca Rasûlüllah’ın vefatı ile ortaya
çıkan karışık ortamdan istifade etmek isteyen
bazı kimseler de peygamberliklerini ilan
etmişler “Ridde Olayları” denilen bu
hadiseler kısa sürede bastırıldı.
* Sasanilerin elindeki Hire’yi alarak
İslamiyet’in Irak’a doğru yayılmasını sağladı.
(634) Yermuk Savaşı
Suriye üzerine yapılan bu savaşta Halid Bin
Velid komutasındaki İslam ordusu Bizans
ordularını
yendi
ve
Suriye
kapıları
Müslümanlara açıldı.
Önemli: İslam ordusunun Arap Yarımadası
dışında düzenlediği ilk seferdir.
* Hz. Ebu Bekir 634 yılında hastalandı ve 63
yaşında vefat etti.
ÖNEMLİ
* Hz. Muhammed döneminde Vahiy
olarak gelen ayetler hafızlar tarafından
ezberlenirken, vahiy kâtipleri tarafından
da tahta, deri, kemik ve hurma
yaprakları üzerine yazılmıştır. Yapılan
savaşlarda hafızların şehit düşmesi
üzerine Zeyd b. Sabit başkanlığındaki
bir heyet tarafından Kuran-ı Kerim
kitap (Mushaf) haline getirilmiştir
* Bu dönemde ilk defa halifeye ve
memurlara maaş verilmeye başlandı.
* Hz.Ebubekir kendisinden sonra
Hz.Ömer’in halife olmasını vasiyet etti.
Özellikleri:
1-İlk halifedir,
2-İlk Müslüman olan erkek,
3-Peygamberimizin hicret arkadaşıdır,
4-Peygamberimizin kayınpederi,
5-Hz. Ayşe’nin babasıdır,
6-Şehid edilmeyen tek halife,
7- Kuran-ı Kerim’i kitap (mushaf)
haline getirten kişi
Abdullah b. Mes'ud'un ifadesiyle Hz. Ömer’in
"Müslüman oluşu fetih, hicret edişi zafer, halifeliği ise
rahmet“tir.
HZ. ÖMER (Faruk) DÖNEMİ
(634-644) – Adil-1) Hz. Ebu Bekir'in vefatı üzerine 634’de Hz.
Ömer halife seçildi.
2) Bizanslılarla yapılan savaşlar sonunda
Şam’ın fethedilmesi ve 635 Ecnadeyn Savaşı
ile Suriye’nin fethi tamamlandı.
Önemi : 1- İslam dünyası Anadolu ile
komşu oldu. 2- İran yolu Müslümanlara açıldı.
3) 636 yılında Ürdün ve Filistin denetim altına
alındı.
4) Amr b. As komutasındaki İslam ordusu
İskenderiye şehrini alarak Mısır'ı fethetti ve
ardından Kahire yakınlarında ordu kent olarak “
Fustat “ kenti kuruldu. Ayrıca Bingazi ve
Trablusgarp'ın fethini gerçekleştirildi.
Önemli: Mısır’ın alınması ile İslamiyet ilk
defa Kuzey Afrika'da yayılmaya başladı.
5) Kudüs’ün kuşatması sırasında Kudüs
Patriği'nin şehri Halife Hz. Ömer'e teslim
edeceğini bildirmesi üzerine, Hz.. Ömer
Medine'den Kudüs’e giderek şehri teslim aldı.
6) 642 İRAN’IN FETHİ
634
yılında
Ebu
Ubeyde
komutasındaki İslam ordusu Köprü
Savaşı'nda Sasanilere yenildi. Sa'd
Bin Ebu Vakkas komutasında yeni bir
ordu, 636 yılında Kadisiye, 637
yılında Celula, 642 yılında da
Nihavent
Savaşı'nda
Sasani
ordusunu yendi ve İran’ın fethi büyük
ölçüde tamamlandı.
Önemli İran’ın fethedilmesiyle
Müslümanlar Horasan’a kadar ilerledi.
Böylece Müslümanlarla Türkler ilk
defa karşılaştı ve ilk ilişkiler tüccarlar
aracılığı ile başladı.
7) İran’ı fetheden İslam orduları
Azerbaycan’ı da aldılar.
8) Hz. Ömer, ödediği verginin
azaltılmasını isteyen Firuz adlı bir
köle
tarafından
hançerlenerek
öldürülmüştür.
TEŞKİLATLANMA ÇALIŞMALARI
a) Hz. Ömer zamanında birçok fetihler yapıldığı
için devlette teşkilatlanmaya olan ihtiyaç arttı.
b) Hicri takvim düzenlendi.
c) Mali ve askeri özellik taşıyan ilk “Divan
Örgütü" kuruldu.
d) Madeni para basıldı. Beytü’l-Mal adıyla
hazine kuruldu
e) Askeri İkta sistemi uygulandı.
f) Fethedilen yerler, ilk defa yönetim birimlerine
ayrıldı. Buralara, Emir’ül Ümera denilen Valiler
atandı.
g) Adli teşkilatlanmaya önem verildi. İslam
Devleti'nde ilk Kadı bu dönemde atandı.
h) Düzenli ordu ve ordugâhlar kuruldu.
Özellikleri
1-2. halife
2-Adaletiyle meşhurdur.
3-Fetihlerin babası olarak kabul edilir.
4- İslam tarihinin en parlak dönemlerden birini
yaşattı. Zamanında İran, Irak, Suriye, Filistin,
Kudüs, Azerbaycan, Horasan ve Mısır fethedildi.
HZ. ÖMERU’L-FÂRUK'UN (R.A.) ŞEHİT EDİLMESİ
Mecûsî Ebû Lü’lü, Hz. Ömer’e (r.a), efendisinden şikâyet edip “Mugîre benden
günde iki dirhem haraç istiyor, bunu biraz hafifletin.” dedi. Hz. Ömer (r.a.) onun
sanatını sordu. Köle “Tüccâr, nakkâş(nakışcı), demirci.” dedi. Hz. Ömer “Bu sanatlara
göre haracını çok görmüyorum. Hem, ‘Yel değirmeni bile yaparım.’ demişsin.”
buyurdu. Köle “Evet” deyince. Hz. Ömer “Öyle ise bana bir yel değirmeni yap.” dedi.
Köle “Sana öyle bir değirmen yapacağım ki, doğudan batıya kadar bütün dillere
destan olacak.” dedi.
Hz. Ömer (r.a), “Bu kâfir beni öldürmek istiyor.” dedi. Etrafındakiler: “Emir
buyurun, hemen onu öldürelim.” deyince de “Ölmeden evvel kısas yapılmaz.”
buyurdular.
Zilhicce ayının 23. günü sabah namazını kılmak üzere cemaat saf olurken, Ebû
Lü'lü içeri daldı ve iki taraflı bir hançerle altı yerinden Hz. Ömer'i ve daha on kişiyi
yaralayıp kaçtı. Yaralı sahabîlerden dokuzu şehîd oldular.
Asıl ismi Firûz olan Ebû Lü’lü yakalanıp öldürüldü.
Hz. Ömer (r.a.): Abdurrahmân İbni Avf (r.a)'a namaz kıldırmasını emredip, Ashâbı kirâmı topladı ve “Allâhü Teâlâ’ya hamd olsun ki bu ümmetin katlettiği kimse
olmadım, bir Mecûsi’nin elinde şehid oldum. Hem diri, hem ölü iken halîfeliğin benim
üzerimde olmasını istemem. Aşere-i Mübeşşere’den altı kişi söylüyorum. Bunlar
halife olmağa lâyık kimselerdir. Aralarında müşâvere etsin, birini halife seçsinler.
HZ. OSMAN (Zinnureyn) DÖNEMİ
(644-656) –Hilm—
1) Hz. Ömer'in ölümü üzerine 644 tarihinde,
Emevi (Ümeyye) soyundan gelen Hz. Osman
halife seçildi.
2) Bu dönemde de fetih politikasına devam
edildi.
3) Kafkaslara ilerleyerek Hazar Türkleriyle
komşu olundu.
Önemli: Türklerle ilk savaşlar bu dönemde
başlamıştır. Hazarlar Kafkasların kuzeyine
İslam’ın yayılmasına engel oldular.
4) Trablusgarp, Tunus, Horasan ve Harezm ele
geçirildi. Azerbaycan'ın fethi tamamlandı.
5) İslam ordusu Tunus bölgesini ve Trablus’u
(Libya)aldı.
6) Şam Valisi Muaviye tarafından Suriye
sahillerinde ilk İslam donanması kurulmuştur.
Bu donanma Kıbrıs'ın fethi gerçekleştirilmiştir.
Önemli: “Zatü’s Savari” Savaşı’nda
Bizanslılara karşı “ilk deniz zaferi” elde
edilmiştir
7) Hz. Osman’ın yaptığı en önemli
işlerden birisi de Kuran-ı Kerim’in
çoğaltılmasıdır.
Onun
emriyle
Kuran, Kureyş lehçesi ile 6 nüsha
yazılmıştır.
Çoğaltılan
Kuran
nüshaları Mekke, Basra, Kufe, Şam
ve Mısır’a gönderildi. 6. Nüsha
Medine’de kaldı.
Önemi: Böylece Kuran’ın yanlış
okunması önlenmiş oldu ve Kuran’ın
değişmeden
günümüze
kadar
gelmesi sağlandı.
8) Emevi kökenli olan Hz. Osman’ın
ailesinden ileri gelenleri devletin
önemli
makamlarına
getirdiği
gerekçesiyle Müslümanlar arasında
ilk iç karışıklıklar ortaya çıktı.
9) Hz. Osman, 656 yılında bu olaylar
sırasında şehit edildi.
Önemli:
Bu
durum
İslam
dünyasında ileride ortaya çıkacak
ayrılıklar için zemin oluşturmuştur.
ÖZELLİKLERİ
1-3. halifedir.
2-En zengin halifedir.
3-Peygamberimizin iki kızı
ile evlenmiştir. Bu sebeple
ona
Zi’n-nureyn’de
denilmiştir.
4-Kendi ailesinden olanları
devlet
memurluklarına
getirdiği için İslam’da ilk
ayrılık hareketlerine vesile
olmuştur.
5-Hz. Osman zamanında
Muaviye tarafından ilk
İslam donanması kuruldu.
Peygamberimizin Kızlarıyla Evlenmesi
Peygamberimizin kızları Rukayye ve
Ümmü Gülsüm daha önce Ebû Leheb’in
oğulları Utbe ve Uteybe ile nişanlanmışlardı.
Peygamberimiz, insanları Müslüman olmaya
da’vete başlayınca, Ebû Leheb düşmanlık
etmeye başladı. Oğulları da düşmanlık edip,
Resûlullahın kızlarını almaktan vazgeçtiler.
Böylece Resûlullah’ı sıkıntıya düşürmek
istediler.
Bunun üzerine vahiy gelerek Rukayye Hz.
Osman’a nikâh edildi. Rukayye, Bedir
savaşından sonra vefât edince,
Peygamberimizin diğer kızı Ümmü Gülsüm de
Hz. Osman’a nikâh edildi. Bu bakımdan ona,
Peygamberimizin iki kızıyla evlenme
ni’metine kavuşmuş olduğu için, iki nûr sahibi
ma’nâsına “Zinnûreyn” denilmiştir.
Resûlullah efendimiz, ona, birbiri ardınca,
iki kızını vermiştir. İkinci kızı vefât edince;
- Bir kızım daha olsaydı, onu da Osman’a
verirdim, buyurmuştur.
Hz. Osman’ın Şehid Edilmesi
Yahûdîler ve diğer İslâm düşmanları,
Müslümanları birbirine düşürmek için el birliği
ederek gece gündüz çalışıyordu. Bunların
elebaşılığını da Yemenli bir Yahûdî olan,
Abdullah bin Sebe yapıyordu.
Mısır’da fitneci kimseleri başına topladı.
Kurduğu bir teşkilâtla, câhil ve başıboş Mısır
kıptîlerini dünyalık şeylerle kandırarak, çapulcu
alayı meydana getirdi.
Onüç bin kişilik bu çapulcu takımı, Medîne’ye
kadar yürüyüp Halîfeyi indirmek istediler. Hz.
Osman’ın evini kuşattılar. Hz. Hasan, Hz.
Hüseyin, Hz. Talhâ, Hz. Osman’ın kapısında
nöbet tutuyorlardı.
Hz. Osman, evini saran âsîlere seslenip dedi ki:
- Elebaşlarınızdan iki kişi benim yanıma gelsin!
İstediği iki kişi gelince onlara sordu:
- Resûl-i ekrem efendimiz, Medîne’ye teşrîf ettiği
vakit, Müslümanlar susuzluktan kırılıyordu.
Peygamber efendimiz, Rûme kuyusunu satın alıp,
Müslümanlara bedava su veren kimseye Cenneti
va’detti. Bu va’d üzerine kuyuyu satın alıp,
Müslümanlara vakfeden ben değil miyim?
- Evet sen idin?
- Darda kalan, İslâm ordusunun tamamını donatan,
ben değil miyim?
- Evet sendin?
- Mescid dar geldiği vakit, Resûl-i ekrem
efendimiz, “Cennette daha hayırlısını almak
üzere, falancanın arsasını kim alıp mescide ilâve
eder” buyurduğu vakit onu satın alıp, mescide
katan ben değil miyim?- Evet sensin.
- Resûl-i ekrem, Ebû Bekir ve Ömer ve ben, Sebir
dağında otururken, dağ sallanmaya
başladığında, “Ey Sebir dağı dur! Zîrâ senin
üzerinde bir Peygamber, bir sıddîk ve iki
şehîdden başka kimse yoktur!” buyurmadı mı?
- Vallahi doğru söylüyorsun. Aynen öyle oldu.
Fitneden koru
Hz. Osman, “Allahü ekber” diye tekbîr aldı. Sonra:
- Şâhid olun ki, ben şehîdim, buyurdu.
Bu sırada, âsîler duvarı atlayarak içeri girdiler. Hz.
Osman Kur’ân-ı kerîm okurken, saldırıp şehîd
ettiler. Son nefesini verirken şöyle duâ etti:
- Yâ Rabbî, Ümmet-i Muhammedi, tefrikadan,
fitneden koru!
Bunu üç defa tekrarladı.
HZ. ALİ DÖNEMİ (Esedullah-Haydar)
DÖNEMİ (656-661) –Alim-1)
Hz.
Osman'ın
ölümü
üzerine
Peygamberimizin damadı ve amcası Ebu
Talib'in oğlu olan Hz. Ali halife seçildi.
2) Hz. Osman devrinde başlayan iç
karışıklıklar devam ettiği gibi, Müslümanlar
arasında savaşlar da başlamıştır.
3) 656 CEMEL VAKASI (DEVE OLAYI)
Hz. Osman’ın katillerinin kısa sürede
bulunup cezalandırılmasını isteyen, Talha
ve Zübeyr, Hz. Ayşe’yi de yanlarına alarak,
bu işi zamana bırakan Hz. Ali’ye karşı
harekete geçtiler. İki taraf Kufe şehri
yakınlarında karşı karşıya geldi. Yapılan
savaşta Hz. Ali galip geldi.
Önemli: Müslümanlar arasında yapılan ilk
savaştır.
4) Kufe’yi İslam Devleti'nin merkezi yaptı.
Önemi: İslam Devletinin ilk defa
merkezi değiştirilmiştir.
5) 657 SIFFİN SAVAŞI
Hz. Ali'nin halifeliği Emevi sülalesinin
hoşuna gitmemişti. Muaviye, Hz. Ali’nin
halifeliğini istemiyordu. Hz Ali’nin tüm
yatıştırma girişimlerine rağmen savaş kaçınılmaz
oldu ve Sıffin denilen yerde iki ordu karşılaştı.
Muaviye ordusu yenileceğini anlayınca Kuran-ı
Kerim sayfalarını mızraklarına takarak savaşı
durdurdular.
Taraflar
sorunun
hakemle
çözülmesine karar verdiler.
6) HAKEM OLAYI
Sıffin Savaşı'ndan sonra taraflar, iki taraftan
da seçilecek birer hakemin kararına başvurmayı
gerekli görmüşlerdi. Hz. Ali'nin hakemi Ebu
Musa el-Eş'ari, Muaviye'nin hakemi ise Amr İbnül As oldu. Amr b. As, Muaviye’nin halifeliğini
hileli bir yolla ilan etti.
Önemli: Bu olayla İslam dünyasında ilk
ayrılıklar başlamıştır. Müslümanlar;
a) Hz. Ali taraftarları,
b) Muaviye taraftarları,
c) Hariciler olarak üç gruba ayrılmıştır.
7) Hz. Ali’nin ölümü
Hariciler tarafından düzenlenen
suikastlarda, Muaviye ve Amr Bin
As kurtulurken, Hz. Ali şehit
düşmüştür.
* Hz. Ali’nin ölümü ile de “Dört
Halife Devri” son bulmuştur.
8) Hz. Ali döneminde Müslümanlar
arasında yapılan savaşlardan dolayı
fetihler durgun geçmiş ve Tunus
kaybedilmiştir.
Özellikleri:
1-4. ve son halife
2-Hz. Muhammed’in amcası Ebu
Talip’in oğludur.
3-İlk Müslüman çocuktur.
4-Hz. Muhammed’in damadır.
( Hz.Fatıma ile evlenmiştir.
Peygamberimizin soyu Hz. Ali ile
Hz. Fatıma’nın evliliğinden doğan
çocuklardan -Hasan ve Hüseyindevam etmiştir.)
Hz Ali’nin Şehit Edilmesi
Haricilere göre karışıklıkların sebebi Hz. Ali
(ra), Hz. Muaviye ve Amr İbnü'l As’dı. Bunların
üçününde öldürülmesi konusunda yemin içtiler.
Hazreti Ali'yi (ra) öldürme görevini de
Abdurrahman İbn Mülcem üstlendi.
İbni Mülcem, iki arkadaşı ile birlikte sabah
erkenden harekete geçti. Hazreti Ali'nin (ra) sabah
namazını kıldırdığı caminin karşısındaki eve
saklandı. Hazreti Ali (ra) göründüğü gibi bir
arkadaşı saldırdıysa da hamlesinde başarılı
olamadı ve geri kaçtı. Diğer arkadaşı da kaçınca
yalnız kalan İbni Mülcem, Hazreti Ali'nin (ra)
başına daha önceden zehir sürdüğü kılıcı ile bir
darbe indirdi ve yaraladı. Olaydan sonra
kaçamadan yakalandı ve Hazreti Ali'nin (ra)
huzuruna çıkarıldı. Hazreti Ali (ra) almış
bulunduğu yaranın etkisiyle vefat etmesi
durumunda İbni Mülcem'i kendi kılıcıyla
öldürmelerini vasiyet etti. Şayet vefat etmezse
cezayı kendisinin vereceğini bildirdi.
Hazreti Ali (ra), huzuruna getirilen İbni
Mülcem'e bunu neden yaptığını sordu. İbni
Mülcem, "Ben şu kılıcı kırk gün müddetle
bileyip durdum. Yüce Allah'a bu kılıçla
insanların şerlilerinden birisini öldürmesini
niyaz ettim" diye cevapladı. Hazreti Ali (ra)
de, "Ben seni bu kılıçla öldürülecek bir adam
olarak görüyorum. Ve sen Allah'ın en şerli
kullarından başkası değilsin" diye cevap verdi
Allah'ın aslanı bu caniye ve söylediklerine
rağmen hiddete gelmedi. Kendisinden sonra
da buna şiddet uygulamamaları yanındakileri
uyardı. Hazreti Ali (ra) olaydan iki gün sonra
şehit oldu.
"Ali'yi seven beni sevmiştir. Ali'ye
düşmanlık besleyen bana düşmanlık
beslemiştir.”
Hadis-i Şerif
HALİFELERDEN ALTIN ÖĞÜTLER
- Fazilet, en iyi maldır. Cömertlik en güzel
mücevherdir. Akıl, en güzel ziynettir. İlim,
en şerefli meziyettir.
- Faziletlerin başı ilimdir.
-Geçimimizi sağlayacak bir sanat,
dilenmekten daha iyidir.
- Cömertlik olmayınca zenginliğin faydası
olmaz.
-Adalet olmadıkça yönetimin faydası
olmaz.
-İlmin olmadıkça, erdemin faydası olmaz.
-Eğer ararsak kendimize kolayca düşman
bulabiliriz, ama ne kadar ararsak dost
bulmak kolay değil.
-Servetin esiri olmayınız. Yoksa o sizi
isyana sevk eder.
-Yüksekliği istedim, onu alçak gönüllükte
buldum.
- Doğruluk emanet, yalan hıyanetliktir.
-Ahmakla dostluktan çekin, zira iyilik
edeyim derken çok defa kötülük eder.
Aşağıda verilen cümlelerin karşısına doğru ise (D) yanlış ise (Y)
harflerini yazınız.
1) Hz. Ebubekir Yemen dolaylarında ortaya çıkan yalancı (sahte)
Peygamberleri ortadan kaldırmıştır.
D
Y
2) Hz. Ömer döneminde ayetler toplatılarak Kur'an-ı Kerim kitap haline
getirilmiştir.
3) Bizans'la yapılan Yermuk Savaşı’nda birçok hafızın şehit olması
Kuran-ı Kerim’in mushaf haline getirilmesine sebep oldu.
4) Kudüs, Hz. Ömer tarafından Kudüs Patriği ile görüşüldükten sonra
Müslümanlara geçmiştir.
5) Müslümanlarla Türkler arasındaki ilk , Hz. Ali Dönemi'nde başladı.
D
Y
D
Y
D
Y
D
Y
6) Kuran-ı Kerim kitap haline Hz Osman zamanında getirilmiştir
D
Y
7) Askeri ikta sistemi ilk defa Hz Ömer zamanında uygulandı.
D
Y
8) İlk İslam donanması Hz. Ömer zamanında olmuştur.
9) Cemel Olayı, Hz Ayşe ile Hz. Ali’yi karşı karşıya getirmiştir.
D
Y
D
Y
10) Hz. Osman zamanında Kuran-ı Kerim Mushaf haline getirilmiştir.
D
Y
11) Müslümanlarla Türlerin ilk karşılaması Hz. Ömer zamanında oldu.
12) Kıbrıs’ın fethi Hz. Ebu Bekir zamanında gerçekleşmiştir.
D
Y
D
Y
Aşağıdaki cümlede boş bırakılan yerleri uygun kelimelerle doldurunuz.
Hz. Ömer
1. İslam devletinde ilk devlet teşkilatlanmasını ............................
başlatmıştır.
Hz. Osman döneminde çoğaltılarak eyaletlere gönderilmiştir.
2. Kur'an Kerim .......................
Beytü’l-mal
3. İslam Devletinde hazineye .............................. denmiştir.
Hz Ömer ......................
Hz. Osman ve .......................
Hz Ali
4. Halifelilerden ......................,
suikastla şehit
edilmişlerdir.
Ecnadeyn Savaşı ile Suriye’nin fethi tamamlandı.
5. Hz. Ömer Dönemi’nde gerçekleşen ……..……....
Sıffin Savaşı’yla başlamıştır.
6. İslam dünyasındaki ilk ayrılıklar …………………...
Cemel
7. Müslümanlar arasında yapılan ilk savaş …………………..Olayı’dır.
Nihavent
8. İran’ın fethi …………………
Savaşı’yla tamamlandı.
Mısır
9. Kuzey Afrika’da Müslümanların aldığı ilk yer ……………..
dır.
Kıbrıs
10. Hz. Osman Dönemi’nde donanmayla ilk alınan ilk yer ……………….
Adası’dır.
Sıffin
11. Hz. Ali ile Hz Muaviye arasında ………………
Savaşı yapıldı.
Hz. Osman Şehit edenlerin hemen
12. Hz. Ali ile Hz Aişe arasında ihtilafın sebebi ……………….
cezalandırılmaması meselesidir.
Hz. Ebubekir dir.
13. İlk İslam halifesi ………………….
Hulefa-i Raşid’in de denir.
14. Dört Halife dönemine ……………………….
Zi’n-nureyn
15. Peygamberimizin iki kızı ile evlenmiştir. Bu sebeple ona …………….....’de
denilmiştir.
16. Fetihlerin babası olarak kabul edilen halife …………………..
dir.
Hz. Ömer
(661-750)
a) MUAVİYE DÖNEMİ (661-680)
1) Hz. Ali’nin şehit edilmesinden sonra Şam valisi
Hz. Muaviye’nin Halifeliğine karşı Kufeliler Hz.
Hasan’ı Halife seçmişlerdi. Ancak Hz. Hasan,
Müslümanlar arasında kan dökülmemesi için
Muaviye ile anlaşarak Halifelikten vazgeçti.
Not: Hz. Muaviye, Emevi (Ümeyye) ailesine
mensup olduğu için bu devlete Emeviler
denilmiştir.
2) Muaviye halifelik merkezini Şam’a taşıdı.
3) Türgişlerle kanlı savaşlar yapıp Buhara ve
Türkistan’ı ele geçirdiler.
4) İstanbul’un Kuşatılması (668 ve 674): İlki
karadan diğeri denizden olmak üzere iki kez
kuşatıldı ancak sonuç alınamadı.
Not: Peygamberimizin sancaktarı Hz. Eyyüp
El-Ensari kuşatma sırasında şehit düşmüştür.
5) Muaviye, Hz. Hasan’la yaptığı antlaşmaya
uymayarak kendisi hayattayken oğlu Yezid’in
halifeliğini ilan etti.
Önemli:
Böylece
halifeliği
saltanata
dönüştürmüştür.
İslam
ordularının
Bizans
kuşatmalarını gösteren Batılı bir
minyatür.
b) YEZİD DÖNEMİ (680-683)
1) Muaviye 680’de ölünce yerine
oğlu Yezid geçti.
2) Kerbela Olayı (680)
Muaviye’nin, oğlu Yezid’i halife
olarak yerine getirtmesi üzerine
Kufeliler Hz. Ali’nin küçük oğlu Hz.
Hüseyin’i halife ilan etmek için
Kufe’ye
çağırdılar.
Durumdan
haberdar olan Yezid, Hz. Hüseyin’in
Kufe’ye gitmesini engellemek için
harekete geçti.
Hz Hüseyin ve maiyetini Kerbela
denilen yerde kuşatıp günlerce aç
susuz bıraktıktan sonra katlettiler.
Sonuçları:
a- Bu olay Müslümanlar arasındaki
ayrılıkların keskinleşmesine sebep
oldu.
b- Hz. Muhammed’in torununun
öldürülmesi Emevi düşmanlığını
artırdı.
c) ABDÜLMELİK DÖNEMİ (685-705)
1) Emevilerin en parlak dönemidir.
2) Hz. Ömer devrinde başlayan Hz.
Osman döneminde sürdürülen Kuzey
Afrika’nın fethine devam edilmiş Cezayir
ve Fas (Mağrip) Bizanslılardan alınarak
Kuzey Afrika’nın fethi tamamlanmıştır.
Sınırlar Atlas Okyanusu’na kadar
genişlemiştir.
Önemli: Bu fetihler sırasında Kuzey
Afrika'da yaşayan Berberiler kitleler
halinde
İslamiyet'i
kabul
etmeye
başladılar.
3) Arapça resmi dil yapıldı.
4) İlk İslam parası bastırıldı.
Dinar: Altın para
Dirhem: Gümüş para
Önemli: Böylece İslam Devleti'nin
ekonomisi Bizans ve Sasani etkisinden
kurtulmaya başlamıştır.
d) VELİD DÖNEMİ (705-715)
Tarık Bin Ziyad, Cebelitarık
(Septe) Boğazı’nı geçerek ilk kez
Avrupa kıtasına girmiş, burada
bulunan
Vizigot
Krallığı’na
Kadiks Savaşı’yla son vermiştir.
Önemli: * İspanya fethedildi ve
Müslümanlar İspanya’ya Endülüs
ismini kullanmışlardır.
* Tarık b. Ziyad’ın ismi Cebel-i
Tarık Boğazı’na verildi.
Not: Puvatya Savaşı (732):
Fransa
topraklarına
giren
Müslümanlar
ile
Franklar
arasında
yapılmıştır.
Müslümanlar başarılı olamayarak
İspanya’ya geri çekilmişlerdir.
Puvatya Müslümanların batıda
ulaştıkları son yer olmuştur.
EMEVİLER’İN YIKILIŞ SEBEPLERİ
1.Devlet yönetiminde meydana gelen bozukluklar,
halifelerin saraya kapanması ve fetihlerin durması.
2.Emevilerin Arap milliyetçiliği yapmaları diğer
Müslümanları Mevali(köle) olarak görmeleri
Önemli: Bu politika sebebiyle İranlılar ve Türkler
Emevilere karşı sürekli ayaklanmışlardır. Özellikle
Horasan valisi Kuteybe Bin Müslim'in isyanı
yıkılmalarında önemli bir yere sahiptir.
3.Yezid döneminde, Peygamberimizin soyundan
gelenlere kötü davranılması
4. Abbasoğullarının yıkıcı politikaları
5. Şii yıkıcı politikaları
6. Harici yıkıcı politikaları
7.Devletin çok genişleyip, merkezden idarenin
zorlaşması ve iç karışıklıkların artması.
EMEVİLER’İN YIKILIŞ
* Emeviler 717’de Bizans’la yaptıkları savaşta ağır
yenilgi alarak gerileme dönemi girdiler. 742’de ise
Emevi ordularının büyük bir bölümü yok edildi.
* II. Merva’nın ölümü sonrası 749’da Ebu’l-Abbas
Emevi Devleti’ne son verip Abbasi Devleti’ni
kurdu.
EMEVİLERİN ÖZELLİKLERİ
1-Hilafeti saltanat haline getirdiler.
2-Arap
olmayanlara
kötü
davranarak Arap milliyetçiliğini
başlattılar.
Önemli:
Bu
milliyetçilik
politikası İslam’ın yayılmasını da
olumsuz etkiledi.
3-Halifelerin
korunması
için
muhafız teşkilatı kurdular.
4-Düzenli posta teşkilatı kurdular.
5-Avrupa’da İslam fetihleri ilk
defa bu dönemde başladı.
6-İlk İslam parasını bastılar.
7-Arapçayı resmi dil kabul ettiler.
8-İslam mimarisini geliştirdiler.
9-Eyalet sistemi uyguladılar.
10.İslam
devleti
en
geniş
sınırlarına bu dönemde ulaşmıştır.
(750-1258)
ABBASİLER DÖNEMİ (750-1258)
1) Ebu'l-Abbas Abdullah tarafından kuruldu.
Önemli: Peygamberimizin amcası Hz.
Abbas'ın torunları tarafından kurulduğu için bu
devlete Abbasiler adı verilmiştir.
2) El-Mansur zamanında 762’de Bağdat şehri
kurularak başkent yapıldı.
3) İlk medrese (Beyt’ül Hikme) kuruldu.
4) 751 yılında Çinlilerle Talas Savaşı’nı yaptılar.
Önemli: Bu savaş sırasında Karluk Türklerin
Abbasilerin yanında yer alması Müslümanlarla
Türkler arasında dostane ilişkileri başlatmıştır.
5) Abbasilerin en parlak devri Harun Reşit
dönemdir. Bu dönemde Bağdat medeniyet
merkezi olmuştur.
Önemli: İstanbul kuşatıldı.
Not: Binbir Gece Masalları'nda geçen Bağdat
Halifesi Harun Reşit'tir.
6) Halife Kaim Bi-Emrillah zamanında Selçuklu
Sultanları Tuğrul ve Alparslan’la kurduğu siyasi
ve
askeri
işbirliği,
Büveyhoğullarının
baskısından kurtulmalarını sağladı.
ABBASİ-TÜRK İLİŞKİLERİ
* 751 Talas Savaşı‘yla başlayan dostluk ile
Abbasilerin ırkçılık yapmamaları gibi
sebeplerle Türkler arasında İslamiyet
yayılmaya başladı.
* El-Mansur iktidara gelmelerine yardımcı
olan Türk ve İran kökenlileri yönetimde ve
orduda görevlendirdi.
* Me'mun ve Mu'tasım dönemlerinde
Bizans sınırlarında (Maraş Diyarbakır,
Malatya ve Adana yörelerinde) güvenlik
için "Avasım" denilen Türk ordugâhları
(illeri) kuruldu.
* Ayrıca Orta Asya’dan gelen Türk
askerleri ve aileleri için Bağdat
yakınlarında Samarra adı verilen şehir de
kuruldu.
* 7. 9. yüzyıldan itibaren Önce Gazneli
Sultan Mahmut, daha sonra Selçuklu
Sultanı Tuğrul Bey Abbasi Halifesi'ni Şii
Büveyhoğulları tehlikesinden korudular.
ABBASİLERİN YIKILIŞI
* Fetihlerin durgun geçmesi,
* Ekonomi zayıflaması,
* Şii ve Emevilerin olumsuz çalışmaları,
* Koruyucuları Selçukluların yıkılması
gibi sebeplerle Abbasi Devleti yıkılma
sürecine girdi.
* Emir’ül Ümeraların (Valiler) Abbasi
yönetimini
dinlememesi
dağılmayı
hızlandırdı. Böylece Abbasi toprakları
üzerinde “Tavaif-i Mülük” adı verilen
devletler ortaya çıktı.
* Bu kargaşalardan istifade eden İlhanlı
hükümdarı Hülagu 1258’de Bağdat’ı ele
geçirerek Abbasi Devleti’ne son verdi.
Önemli:
Moğollardan
kaçabilen
Abbasoğulları Mısır’a giderek Memlüklülere
sığındılar. Memlüklüler ise Halifeliğin dini
gücünden yararlanmak için Abbasi soyundan
gelen Muntasır’ı Halife ilan ettiler.
Bu durum Yavuz Sultan Selim’in1517’de
Mısır’ın fethine kadar devam etti.
DİKKAT
Moğolların Bağdat’ı yakıp yıktıkları,
Bağdat kütüphanesindeki on binlerce
kitabın bir kısmını yakarak bir kısmını Fırat
Nehri’ne atarak büyük kötülüklerde
bulundukları, atılan kitaplar yüzünden Fırat
Nehri’nin suyunun dahi görülmediği ileri
sürülür.
TAVAİF-İ MÜLÜK
Emir’ül
Ümeraların
(Valiler)
Halifeyi
dinlemeyerek
başlarına
buyruk hareket etmeleri
Abbasi
Devleti’nin
dağılmasını hızlandırmış
ve
Abbasi
toprakları
üzerinde “Tavaif-i Mülük”
adı verilen devletler ortaya
çıkmıştır.
Tevaif-i Mülük Devletleri;
1-Tolunoğulları
2-İhşidoğulları
3-Samanoğulları
4-Büveyhoğulları
5-Fatımiler
6-Tahiroğulları
7-Saffariler
8-İdrisoğulları
9- Ağlebiler
ABBASİLERİN GENEL
ÖZELLİKLERİ
1) Başkent. Şam’dan Bağdat’a
taşıdılar.
2) Milliyet farkı gözetmeyerek
yönetimde Müslüman halka eşit
haklar vermişler özellikle Türkleri
valilik
ve
komutanlıklara
getirilmişlerdir. Böylece Türkler
arasında İslamiyet’in yayılması
hızlandırdı.
3) Türkler için Samarra şehrini ve
ayrıca Avasım şehirlerini kurdular.
4) Abbasiler askeri ve siyasi açıdan
Emeviler kadar güçlü olamamışlar
ve Emevilerin ulaştıkları sınırlara
ulaşamadılar.
5) Bilimsel ve kültürel faaliyetlere
öncelik vererek Helenistik döneme
ait eserleri Arapçaya tercüme ettiler.
6) Sadece akla dayanan Mu'tezile
Mezhebi bu dönemde ortaya çıktı.
İSPANYA’DA KURULAN İSLAM DEVLETLERİ
1) ENDÜLÜS EMEVİ
DEVLETİ (756-1031)
1) Emevi Devleti yıkıldıktan sonra
Abbasilerin
elinden
kurtulan
Abdurrahman bin Muaviye tarafından
Kurtuba merkez olmak üzere 756 yılında
kuruldu.
2) Endülüs Emevileri bilim ve kültür
alanında ileri gittiler.
3) En parlak dönemini III. Abdurrahman
zamanında yaşadı.
4) Bu dönemde yapılan Kurtuba
Medresesi
dünyanın
en
ünlü
medresesidir.
Önemli:
Bu
medrese
Avrupa
üniversitelerinin temelini oluşturmuştur.
5) Frankların saldırıları sonucunda
zayıfladı ve 1031 yılında yıkıldılar
2) BENİ AHMER (GIRNATA)
DEVLETİ (1230-1492)
1) Endülüs Emevi Devleti'nin
yıkılmasından sonra, otuza yakın
İslam Devleti kuruldu. Bunlardan son
kalan Gırnata merkez olmak üzere
kurulan Beni Ahmer Devleti’dir.
2) Deniz ticaret filosu kurdu.
3) El-Hamra Sarayı’nı yaptılar.
4) XV. Yy.’da Kastilya ve Aragon
krallıkları siyasi birliklerini sağlayıp
bu devlete son verdiler. Böylece
İspanya'da Müslüman etkinliği sona
erdi.
Önemli: İspanyollar Endülüs’de
büyük katliamlar yaptılar. Şehirdeki
camileri ve sanat eserlerini yıkarak
harabeye çevirdiler.
* II. Bâyezid Oruç ve Hızır reisleri
İspanya’daki
Müslümanların
yardımına gönderdi. Müslümanlar
Kuzey Afrika’ya, Yahudiler İstanbul,
Selanik ve İzmir’e yerleştirildiler.
ENDÜLÜS’TEN II. BAYEZİD'E
FERYADNAME
* Kutsal, sonsuz ve sürekli yinelenen selamımı,
halifelerin en iyisinin yüce şahsına yöneltirim.
Selam, kâfirlere zillet elbisesini giydiren şerefli,
yüce
kişiye
olsun!
Topraklarının
merkezi
İstanbul olan Mevlâya selam,
Endülüs'ün batısında gurbette geride kalan
kölelerden size selam!
* Daha önce kapalıyken kâfirler önünde açılan
yüzlerden sîze selam! Papazların zorla yatağa
götürdüğü şerefli genç kızlardan size selam!
* Kendilerine zorla domuz ve haram etler
yedirilen yaşlılardan, Oruç tuttuğu için ateşe
atılanlardan size selam!
* Din kitaplarımızı alay ve hakaretle ateşe attılar!
Müslüman’a ne bir kitap, ne de bir Kuran
bıraktılar! Peygamberimize küfretmeyi emrettiler!
Ezan yerine çanlar çalınan minarelerden size selam!
* Köleleştirildik ne fidye ile geri alınabilecek
esirler, ne de şahadet getirebilen Müslümanlarız!
* Bizi baskı ve güç kullanarak istemeye istemeye
Hıristiyanlaştırıyorlar. Başımıza gelenleri görmüş
olsaydınız, gözlerinizden yaşlar boşanırdı.
DEVLET YÖNETİMİ
1) İslamiyet’in kurulduğu ilk yıllarda,
devlet başkanı Hz. Muhammed idi.
2) Hz. Muhammed'in ölümünden sonra
ilk dört halife çeşitli şekillerde
belirlendi.
(Seçimle,
vasiyetle,
komisyonla ve güçle)
3) Hz. Ömer döneminde sınırların
genişlemesi ile devlet yapısında
yenilikler yapılarak vali ve kadılar
atanmaya başlandı. Devlet hazinesi
olarak bilinen Beyt’ül-Mal oluşturuldu.
Ordu kayıtlarının tutulabilmesi için
Divanü’l Cünd’ü (ordu divanı) kuruldu.
4) Emeviler Dönemi'nde ise halifelik,
saltanata dönüştürüldü.
5)Abbasiler döneminde ise vezirlik ve
muhtesiplik görevleri de ortaya çıktı.
6) Hz. Ömer Dönemi'nde kurulan divan,
Emeviler ve Abbasiler döneminde
geliştirilerek son şeklini almıştır.
DİKKAT
Devletin başında bulunan kişi, hem dini,
hem de siyasi açıdan tüm yetkilere sahipti. Hz.
Muhammed'den sonra devlet başkanlığı görevi
için
halifeler
seçildi.
Halifeler,
Hz.
Muhammed'in peygamberlik görevi dışında
geriye kalan tüm görevlerini yerine getirirlerdi.
ÖNEMLİ
Devlet ve din işleri ayrılmaz (Musevilik
gibi). İslamiyet; hem devlet, hem de toplum
hayatını düzenler.
DİVANLAR
a) Divan-ı İnşa
:Yazı işlerini yürütürdü.
b) Divan-ı Ceyş
: Askerlik işlerine bakardı.
c) Divan-ı Beyt’ülmal :Gelir ve giderlere bakardı.
d) Divan-ı Mezalim
: Adalet işlerini yürütürdü.
e) Divanü’l- Darp
: Devletin para basma işlemlerini yürütürdü.
f) Divanü’l- Berid
: Posta işlerine bakardı.
İLK İSLAM BAŞKENTLERİ
1) Peygamberimiz Dönemi
3) Emeviler Dönemi
MEDİNE
ŞAM
2) Ali Dönemi
4) Abbasiler Dönemi
KUFE
BAĞDAT
ORDU
1)Hz. Muhammed ve Hz. Ebu Bekir
döneminde düzenli bir İslam ordusu
yoktu. Eli silah tutan her erkek asker
kabul edilirdi.
2) Sınırların genişlemesi ile ordu önem
kazanmaya başladı. İlk düzenli İslam
ordusu Hz. Ömer devrinde kuruldu.
3)İlk İslam donanması Hz. Osman
devrinde kuruldu.
4)En güçlü dönemine Emeviler
döneminde ulaşılmıştı. Bu dönemde
askere yalnızca Araplar alınırken,
Abbasiler döneminde Türkler İslam
ordularında
önemli
yer
oluşturmaktaydılar.
5)Ordu
komutanlarına
“Emir’ül
Ümera” denirdi.
6)İslam devletinde savaş din adına
yapılırdı ve buna “Cihat” veya “Gaza”
denirdi.
Hz. Muhammed (SAV) 'in Sancağı Ukab
HUKUK
İBRET
* İslam hukukuna “fıkıh”,
bu işle
uğraşanlara “fakih” denirdi.
İslam hukukunun kaynakları;
- Kur’an-ı Kerim
- Hadis ve sünnet
- İcma ve Kısas
Bu esaslara dayanarak fakihler içtihatta
bulunurdu. Farklı içtihatlar - farklı
mezheplerin doğmasına sebep oldu.
Fıkıh ilmi bölümleri;
-İbadet
-Muamelat(aile, miras, borçlar, evlenme,...)
-Ukubat (Ceza)
* İlk adli teşkilatlanma Hz. Ömer
döneminde başladı.
* Yargı işlerine kadı unvanlı kişiler bakardı.
Kadılar maliye, vakıf denetimi ve belediye
hizmetleri de bakardı.
* Abbasiler’de yargının başı Bağdat’ta
Kadı-ül-Kudat’tı.
* Zamanla Abbasilerde örfi hukuk da
kullanılmaya başlandı.
Harun Reşit, süratle kendisine doğru
gelen Behlûl Dânâ’ya:
-Ey Behlûl! Nereden geliyorsun böyle?”
diye sorar. O, hiç düşünmeden:
- Cehennemden geliyorum” cevabını verir.
Harun Reşit, şaşırarak:
-Ne işin vardı orada?” Behlûl anlatır:
-Efendim; ateş lâzım olmuştu. Cehenneme
gideyim de biraz isteyim dedim. Fakat
oradaki memur:
-Burada ateş yoktur” dedi.
Şaşırarak nasıl olur, Cehennem ateş yeri
değil mi?” diye sorunca:
-Evet; gerçekten burada ateş yoktur. Her
gelen, ateşini kendisi getirir» cevabını
verdi.”
Harun Reşit büyük bir üzüntüyle sordu:
-Behlûl! Ne yapayım ki, oraya ateş
götürmeyeyim?”
Behlûl Dânâ taşı gediğine koyar;
-Adâlet! Adâlet! Adâlet!”
SOSYAL HAYAT
1) İslam toplumunda sosyal hayatın temelleri
Kur'an-ı Kerim ve hadislere dayanmaktaydı.
2) İslam Devleti'nde, İnsanlar Müslim ve
gayrimüslim olarak ikiye ayrılıyordu.
3) Müslümanlar arasında Hucurat Suresi 10
Ayette belirtilen şekilde “Müminler ancak
kardeştirler.” anlayışı hakimdi.
Önemli: Buna istisna olarak Emeviler ırkçılık
yaparak üstünlük iddiasında bulundular.
4) Gayrimüslimlere ise “Zımmi” denirdi.
Zımmiler, Allah’ın emaneti kabul edilir ve Ehli davet olarak görülürdü.
5) Gayrimüslimler; Ehl-i Kitap (Hıristiyan,
Yahudiler) ile Ehl-i Küfürden oluşuyordu.
6) Müslüman olmayan toplumlar haraç ve cizye
vergileri öderlerdi.
7) Halk yaşadıkları ve yaptıkları işlere göre,
askerler, memurlar, din adamları, tüccarlar ve
zanaatkarlar ile tarımla uğraşan köylüler ve
hayvancılıkla uğraşan göçer hayat süren
bedeviler olarak isimlendirilirlerdi.
ÖNEMLİ
İslamiyet'te ruhban bir sınıf yoktur.
Ancak dini konularda bilgili ve yol
gösteren alimler vardı.
EKONOMİK HAYAT
1) Ekonomi daha çok tarım,
hayvancılık, ticaret ve el zanaatlarına
dayalıydı.
2) İslamiyet ile birlikte ticaret Arap
Yarımadası'nda gelişti.
3) Hayvancılığın gelişmesi ile halı ve
kilim dokumacılığı da gelişti.
4) Seramik, cam işlemeciliği ve
dokumacılık da ilerledi.
5) Abbasiler Dönemi'nde el zanaatları
ile uğraşanlar, Fütüvvet Birlikleri
denilen
meslek
örgütleri
oluşturmuşlardır.
6) En çok ticaretin yapılan devlet
Bizans'dı.
7) Devlet gelir giderlerine Hz. Ömer
zamanında kurulan
Beytü’l Mal denilen hazine bakardı.
7) Emevi halifesi Abdulmelik
zamanında ilk İslam parası basıldı.
DEVLETE AİT GELİR
KAYNAKLARI
a) Öşür: Müslümanlardan alınan
toprak ve ürün vergisi.
b) Haraç: Müslüman
olmayanlardan alınan toprak ve
ürün vergisi.
c) Cizye, (Baş vergisi):
Gayrimüslim genç erkeklerden
alınan askerliğe gitmeme vergisidir.
d) Zekat ve Sadaka: ilk
dönemlerde hazineye bağlıydı.
Sonra kişilere verilmiştir.
e) Ganimet: savaşlarda elde edilen
malları 1/5’i.
f) Maden, orman, tuzla ile
gümrüklerden alınan vergilerdir.
Not: Toplanan vergiler savaş ve
asker masraflarına, imar ve
bayındırlık işlerine, memur maaşları
ile yardıma muhtaç kişiler için
harcanırdı.
EĞİTİM-ÖĞRETİM
* İslamiyet öncesi Arap Yarımadasında okuma
yazma oranı çok düşüktür. Peygamberimiz
okuma – yazmaya çok önem vermiş,
Müslümanları
okuma
ve
yazmaya
özendirmiştir.
* Peygamberimiz zamanında ilk eğitim
kurumu
Mescid-i
Nebivi’dir.
* Dört Halife ve Emeviler döneminde Camiler
yoluyla eğitim verilmiş, okur yazar oranı
artırılmıştır.
* Abbasiler döneminde camiler dışında eğitim
kurumu olarak okullar ve medreseler
açılmıştır.
* Halife Memun’un kurduğu “Beytü’l-Hikme”
(Bilgelik Evi) ilk yüksek öğrenim kurumudur.
* Endülüs Emevileri ve Beni Ahmer
Devletinde de eğitim – öğretime büyük önem
verilmiş,
kurulan
medreselere
farklı
bölgelerden çok sayıda öğrenci, öğrenim
amacıyla gelmiştir. Çok sayıda Kütüphane
açılmıştır.
DİL VE EDEBİYAT
1) İslamiyet'te dil ve edebiyatın ana
kaynağı Kur'an-ı Kerim'dir.
2) Arapça oldukça zengin bir dildi.
İslam dininin yayılması ve yapılan
fetihler sonucunda Arapça, bütün
İslam dünyasının ortak bir dili haline
geldi.
Not: Arapçanın ortak bir dil
durumuna gelmesinde Arapçanın
Kuran dili olmasıyla ibadetlerin
Arapça yapılmasının etkisi vardır.
3) İslamiyet'ten önce, sözlü edebiyat
gelişmişken, Kuran-ı Kerim’in daha
iyi anlaşılması ve Hz. Muhammed'in
hayatının öğretilmesi amacıyla yazılı
edebiyat da gelişmeye başladı.
4) Arapça, Emevi halifesi Abdülmelik
zamanında resmi dil olarak kabul
edildi.
İLİM HAYATI
1) Bilimler bir birlerini tamamlayan
özellikler
göstermekle
birlikte
incelediği alanlar göz önüne alınarak
İslami (Dini) Bilimler ve Pozitif
Bilimler (Fen Bilimleri ve Sosyal
Bilimler) diye bölümlenmiştir.
2) İslam ilimlerin temeli Kur'an-ı
Kerim'dir. İslami ilimler;
Tefsir: Kuran ayetlerini açıklayan ve
yorumlayan bilim dalıdır. Kuran’ı
açıklayan kişilere de (Müfessir) denir.
Tefsir alanının önemli alimleri
şunlardır:1.Taberi
2.
Zemahşeri
3.İbn’ül Arabi 4. Fahruddin Razi 5.
İbn-i Kesir’dir.
Hadis: Hz. Muhammed'in söylediği
sözler ve yaptığı işlerin bütününe
hadis denir. En önemli hadis âlimleri;
(Buhari, Müslim, Ebu Davut, İbn
Mace, Nesai, Tirmizi)
Fıkıh: İslam Hukuku’na “Fıkıh”,
fıkıh alimlerine de “Fakih” denir.
Fakihlerin verdikleri kararlara ise
“Fetva” denir. Devlet işleri, sosyal
ve ekonomik hayat, mahkemelerde
görülen davalar hep fetvalara göre
uygulanırdı. En önemli (Dört
mezhebin kurucuları da olan)
fakihler şunlardır: 1.Ebu Hanife
2.İmam Malik 3.İmam Şafii 4. İbni Hanbel
Kelam: Allah’ın birliği ve
sıfatlarını, ahiret ile ilgili konuları
akıl ve mantık yolu ile kanıtlamaya
çalışan İslam Felsefesidir. (İmam
El Gazali, Muhyiddin Arabî,
Farabi, İbn-i Sina, vb)
Kıraat: Kuran-ı Kerim’in doğru
okunması öğreten ve açıklayan
bilim dalıdır.
Tasavvuf: Allah’ı tanımayı ve ona
kalp yolu ile yakınlaşmayı amaçlar.
* İslam devletleri; Tarih, Coğrafya, Felsefe
ile Matematik, Tıp, Astronomi, Fizik, Kimya
ve Eczacılık gibi ilimlerde de önemli
ilerlemeler kaydettiler.
* İslam Medeniyeti Avrupa üzerinde önemli
etkiye sahiptir. Avrupa bu dönemde
Skolastik düşüncenin etkisiyle barbar bir
şekilde yaşamaktaydı. İspanya’nın fethinden
sonra zengin İslam kültürü İspanya
üzerinden Avrupa’ya yayılmaya başladı.
* Bir çok alanda eser Arapçadan Latinceye
çevrildi.
* Avrupalılar Romen rakamları yerine Arap
rakamları kullanmaya başladılar.
* İslam medreselerini örnek alarak
üniversiteler kurdular.
* Haçlı Seferleri sırasında Müslümanlardan
pek çok alanda etkilendiler ve örnek alarak
bunları geliştirdiler.
* Müslümanlardan öğrendikleri “kağıt”,
“barut”, “pusula” ve “haritacılık” sayesinde
Avrupa’da önemli gelişmeler yaşandı.
“İlim Çin’de de olsa onu alınız”
Hadis-i Şerif
İbni Sina'nın ünlü eseri
Astronomi ölçümlerinde, gezegen ve
yıldızların konumlarını belirlemekte,
ayrıca yerel saatin ve namaz vakitlerinin
belirlenmesi
ile
matematiksel
çözümlerde kullanılmış olan tarihi ölçüm
aleti
El İdrisi'nin Dünya Haritası
el-Biruni'nin Mekanik Astronomik Takvimi
Harezmi ‘nin astronomi eseri
SANAT
1) Sanat İslamiyet ile birlikte büyük
gelişme gösterdi.
2) İslamiyet'in yayılması ile İslam
sanatında İran, Türk ve Bizans sanatlarının
etkisi görüldü.
3) İslam sanatı denince akla ilk gelen
sanat dalı mimaridir.
4) En önemli mimari eserler arasında;
Ömer Camii, El Ezher Camii, İbn-i Tulun
Camii, El-Hamra Sarayı ve Kurtuba Camii
sayılabilir.
5) El sanatlarında; oymacılık, kakmacılık,
nakkaşlık, hat ve tezhip sanatları oldukça
gelişti.
6) İslam dünyasında Resim ve heykel
sanatı gelişmedi.
Önemli: İslam sanatı, Emeviler
döneminden itibaren Batı’da Hıristiyan
sanatı ile boy ölçüşecek konuma ulaştı.
Emeviler döneminde Şam’da Ümeyye
Camii, Kudüs’te Kubbetü’s Sahra ve Mescidi
Aksa ile Abbasilerin Samarra’da “Ulu Camii,
Mısır’da
Kayravan
Camii,
Endülüs
Emevileri’nde ise Kurtuba Camii ve El Hamra
Sarayı oldukça ünlüdür.
Binaların iç süslemelerinde ise hat
sanatıyla “arabesk” denilen bitki motifleri ve
geometrik şekillerden oluşan desen çalışmaları
öne çıkmıştır.
Samarra- Irak
Samarra Cami
Kubbetü’s Süleybiye Türbesi
(862): Samarra’da bulunan bu yapı İslam
sanatının ilk türbesi olarak kabul edilir.
Emevi Cami
Afrika'da ilk ezan Kayravan Cami’nde okundu
Aşağıda verilen cümlelerin karşısına doğru ise (D) yanlış ise (Y)
harflerini yazınız.
1. Arapça, Emevi Halifesi Abdülmelik Dönemi’nde resmi dil olarak
kullanılmaya başlanmıştır.
2. İslam Devletlerinde askerliğe elverişli gayrimüslim erkeklerden askerlik
karşılığı alınan vergiye "Cizye" denirdi.
3. Halifelik, Abbasiler döneminde babadan oğla geçmekle saltanata
dönüşmüştür.
4. Emeviler Arap olmayan Müslümanlara "Müşrik" demişlerdir.
D
Y
D
Y
D
Y
D
Y
5. Abbasilerin Bizans sınırında Türkleri yerleştirdikleri yerlere "Avasım
illeri" denirdi.
6. Abbasi Devleti'nin parçalanmasından sonra toprakları üzerinde kurulan
devletlere "Tevaif-i Mülük" devletleri denmiştir.
7. Endülüs Emevi Devleti Orta Asya’da kurulmuştur.
D
Y
D
Y
D
Y
8. Gırnata Beni Ahmer Devleti’nin başkentidir.
D
Y
9. Talas Savaşı Emeviler döneminde olmuştur.
D
Y
10. Hz. Hüseyin Kerbela Olayı’nda şehit edilmiştir.
D
Y
11. Abbasiler Dönemi’nde Müslümanlarla Türkler arasında ilk dostluk
başlamıştır.
D
Y
Aşağıdaki cümlede boş bırakılan yerleri uygun kelimelerle doldurunuz.
Kerbela Olayı’nda
1. Hz. Hüseyin ……………..…….… şehit edilmiştir.
Fıkıh
2. İslam Hukuku’na ........................
denir.
Öşür
3. İslam Devletlerinde Müslümanlardan alınan toprak ve ürün vergisine ............................
Haraç
gayrimüslimlerden alınan topraktan alınan ürün vergisine ise ........................
denir.
Hz. Muvaiye Dönemi’nde kuşatılmıştır.
4. İstanbul, Müslümanlar tarafından ilk kez ............................
Kadiks Savaşı’yla son verilmiştir.
5. Vizigot Krallığı’na ………………………..
Puvatya Savaşı ile
6. Emeviler Dönemi’nde Müslümanların Avrupa’daki ilerleyişi .....................
durdurulmuştur.
Abdülmelik
7. İlk İslam parası olan “dinar" Emevi Halifesi ..........................Dönemi’nde
bastırılmıştır.
Kerbela
8. ………………
Olayı Müslümanlar arasındaki ayrılıkların keskinleşmesine sebep oldu.
Beytü’l-Hikme denir.
9. Abbasiler Dönemi’nde açılan ilim merkezine ..................................
Semarra
10. Mutasım zamanında,Türk askerler için ………………
şehrini kurdu.
Avasım
11. Abbasiler Dönemi’nde ……………..
isimli ordugah şehirleri kurulup Bizans sınırlarına
Türkler yerleştirilmiştir.
Kurtuba
12. Endülüs Emevi Devleti’nin merkezi ………………
şehridir.
Ben-i Ahmer
13. İspanya’da İslam varlığı …………………….
Devleti’nin yıkılmasıyla bitmiştir.
Cihad
14. İslam devletinde savaşlar din adına yapılırdı ve buna ……………...
denirdi.
Tefsir
15. Kuran ayetlerini açıklayan ve yorumlayan bilim dalına ………………
Bu ilimle
Müfessir denirdi.
uğraşana ……………..
Kur’an-ı Kerim ve …….……….
Hadislere
16. İslam toplumunda sosyal hayatın temelleri …………………….
dayanmaktaydı.
Dört Halife döneminde görülen;
I. Yeni vilayetlerin kurulması
II. Akdeniz'de donanma oluşturulması
III. Halifelik nedeniyle iç çatışmalar
yaşanması
IV. Kuran’ın kitap haline getirilmesi
gibi gelişmelerden hangileri, İslam
devletinin sınırlarının genişlediğinin
göstergesidir?
A) Yalnız I
D) II ve III
B) Yalnız IV C) I ve II
E) III ve IV
“Hz. Muhammed'in kurduğu düzen vefatından sonra 25
yıl devam etti. Daha sonra toplum şiddetli bir muhalefetle
bölündü. İsyanlar ve iç savaşlar devleti sarstı. Ancak bu
tepkiler fethedilen yerlerdeki halktan gelmiyor, mücadele
Araplar arasında oluyordu.”
Dört Halife döneminde görülen bu anlaşmazlıkların
temel nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi
gösterilebilir?
A) Maliyeye yeni gelirler kazandırma isteği
B) Yönetimi ele geçirme düşüncesi
C) İslamiyet’i kabul eden diğer toplumların tepkisi
D) Düzenli ordunun kurulmamış olması
E) Bizans'ın Halifelere karşı mücadele etmesi
Hz. Muhammed'in ölümünden sonra devletin
yönetimini halifeler üstlendi. Hz. Ebubekir ile başlayan
ve Hz. Ali'nin ölümüne kadar devam eden döneme Dört
Halife dönemi denir.Dört Halife dönemine “cumhuriyet
devri” de denilmesinin nedeni aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Dini amaçlı fetihlerin yapılması
B) Hıristiyan devletlerin vergiye bağlanması
C) Halifelerin bir tür seçimle göreve gelmesi
D) Müslümanlığın geniş bir alana yayılması
E) İslam devletinin kurulması
“Mekke’de baskıların artması karşısında
Medine’ye hicret eden Müslümanlar bu olay ile
birlikte Mekkeli müşriklerin karşısına daha
güçlü bir şekilde çıkma imkânı elde
etmişlerdir.”
Aşağıdakilerden hangisi Hicret’in
sonucunda meydana gelen gelişmelerden
değildir?
A) Muhacir – Ensar kardeş ilan edildi.
B) İslam devleti kuruldu.
C) Vatandaşlık antlaşması yapıldı.
D) Mekkelilerle Müslümanlar arasındaki
savaşlar sona erdi.
E) Müslümanlar dinlerini rahatça yaşama
imkânı buldular.
Hz. Ömer döneminde,
- Ülke yönetimi birimlerine ayrılarak, başına dini ve
askeri yetkiler verilen valiler atanmış,
- Bizans imparatorluğu ile yapılan mücadeleler sonunda
Suriye, Filistin ve Mısır fethedilmiş,
- Vergi sistemi belirlenerek devlet hazinesi
oluşturulmuştur.
Bu gelişmeler birlikte düşünüldüğünde, İslam devleti
için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Dini ve siyasi yönden etkinlik kazanıldığı
B) Sınırların genişlediği
C) Ortadoğu'nun en güçlü devleti haline gelindiği
D) Merkezi otoritenin zayıflamaya başladığı
E) Askeri ve ekonomik açıdan güç kazanıldığı