İbadet denildiğinde İslam`ın beş esası hatıra geliyor. Hazırâne ve

Sorularlarisale.com
İbadet denildiğinde İslam'ın beş esası hatıra geliyor.
Hazırâne ve gaibâne ibadet bahsinde İslam'ın beş
esasını görmek mümkün mü?
"İşte, insan, şu kâinata geldikten sonra iki cihetle ubudiyeti var. Bir
ciheti, gaibâne bir surette bir ubudiyeti, bir tefekkürü var. Diğeri,
hâzırâne, muhâtaba suretinde bir ubudiyeti, bir münâcâtı vardır."
"Birinci vecih şudur ki: Kâinatta görünen saltanat-ı Rububiyeti
itaatkârâne tasdik edip kemâlâtına ve mehâsinine hayretkârâne
nezaretidir."(1)
Burada, eserden müessire değil, müessirden esere gelmek manası var. Yani önce
Allah’a Kur'an’ın çerçevesi ile iman eder. Sonra ona ibadetler ile itaat eder, ondan
sonra mehasin ve kemalatına intikal eder. Yani yukarıdan aşağıya inerek gelmek
var. Önce Allah, sonra sıfatlar, sonra isimler, sonra mevcudat şeklinde geliyor. Bu da
doğal olarak gaibane bir iman şekli olur. Halbuki eserden müessire gitmekte, onun
kemal ve güzelliklerini azdan çoğa doğru tanıyıp gitmek vardır. Burada ise çoktan ve
kaynaktan aza doğru gelmek manası vardır. Gaibane kulluk buradaki kulluktur.
"İkinci vecih huzur ve hitap makamıdır ki, eserden müessire geçer.
Görür ki, bir Sâni-i Zülcelâl, kendi san'atının mucizeleriyle kendini
tanıttırmak ve bildirmek ister. O da iman ile, marifet ile mukabele
eder."(2)
Eserler üzerinde Allah’ın sanat ve tecellilerini görüp onun Zatına ve sıfatlarına intikal
ederek, Onu o isim ve sıfatlar vasıtası ile tanıyıp ona sevgi beslemektir. Her bir isim
ve sıfat onu tanımak ve sevmek noktasında bir merdivendir ve terakki etmektir. Bu
yüzden her mevcut üzerindeki binlerce ismin nakışları aracılığı ile huzuru kazanır.
Yani eserler sayesinde eser sahibine varır ve her şeyde onu hatırlatacak vecihleri
görür. Yani Allah eserler aracılığı ile kendini insana gösterip ilan ediyor, insan da bu
gösterme ve ilana iman ve marifet ile karşılık veriyor demektir.
Eserden müessire ya da müessirden esere metodunu diğer imanın beş rüknüne
de tatbik edebiliriz. Zira imanın diğer rükünlerine de kainattan işaret ve beşaretler
mevcuttur. Mesela, ahirete hem gaibane iman ederiz hem de kainattaki bir takım
page 1 / 2
işaret ve beşaretler ile hazırane iman ederiz.
Küfür ve şerde küçük bir cehennem saklı olduğu gibi, iman ve hayırda da küçük bir
cennet saklıdır ki, bu da bir cihetle daha gitmeden cennet ve cehennemin burada
hazırane görülmesidir. Kader levhalarına hem gaibane iman ederiz, hem de bir
ağacın çekirdeğinde onun küçük bir modelini görüp hazırane iman ederiz. Diğer
iman rükünlerini de buna kıyas edebiliriz.
Dipnotlar:
(1) bk. Sözler, Yirmi Üçüncü Söz, İkinci Mebhas.
(2) bk. a.g.e.
page 2 / 2
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)