HİKMET YURDU

HİKMET YURDU
Düşünce – Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi ISSN: 1308-6944 www.hikmetyurdu.com Hikmet Yurdu, İmam Matüridî ve Matürîdîlik Özel Sayısı, Yıl: 2, S.4 (Temmuz-Aralık 2009), ss. 7 – 11 Editörden Değerli Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi
okurları, 2008 yılı Ocak ayından beri yayın hayatında olan dergimiz dördüncü
sayısında ilk defa bir özel sayı olarak yayınlanmaktadır. Geçtiğimiz sene dergimiz yayın kurulunun aldığı bir kararla Temmuz 2009’da çıkacak olan dördüncü
sayımızı İmam Matürîdî ve Matürîdîlik Özel Sayısı şeklinde yayınlamayı düşünmüştük. Şu an bu sayımızla huzurlarınızdayız.
Elbette ilk akla gelebilecek soruya, yani “neden İmam Matürîdî ve
Matürîdîlik özel sayısı?”, sorusuna cevap vermemiz gerekir. İmam Matürîdî,
Türk kültür çevrelerinde yetişmiş, Türk-İslam anlayışının şekillenmesinde birinci
derecede etkin olmuş bir şahsiyet olmasının yanında sahip olduğu din ve İslam
algısının bugünün insanına yol gösterici niteliği haiz olması sebebiyle zaten araştırılmayı fazlasıyla hak eden bir İslam büyüğümüzdür.
Günümüzün en önemli problemlerinden birinin modernite karşısında
Müslüman’ın konumu meselesi olduğu kabul edilirse, bugünün Müslüman’ının
modernizm ve modernite karşısında, dini yaşayış ve duyuşlarını içselleştirmede
karşılaştığı yada karşılaşacağı engellerle mücadelesinde, dini anlama, algılama ve
yaşama aktarma konularında yardıma ihtiyacı olduğu söylenebilir. Bu yardımın,
klasik yöntemlerle, nassçı, yoruma kapalı anlayışlarla yapılabilmesi imkanı tartışma konusudur. Zira, bugünün Müslüman’ı, geçmişte olduğu gibi bir takım
hikaye ve menkıbelerle oyalanabilecek, din adına kendisine ne aktarılmışsa
onunla yetinebilecek bir Müslüman tipinden; sorgulayan, nedeni ve nasılı araştıran bir Müslüman olma yolunda ilerlemektedir. Modernitenin de en büyük zorlama yaptığı alan olan akıl ve aklın kullanımı, rasyonalite karşısında dini metinlerin yeniden yorumlanması gibi sorunları gün yüzüne çıkarmaktadır. Şu halde
bugünün Müslüman’ına ihtiyacı olan rasyonaliteyi din ile, İslam ile bağdaştırma
yöntemini çıkarsamasında katkı sağlayacak usuller ortaya konulmalıdır. İşte
İmam Matürîdî, İmam-ı Azam Ebu Hanîfe’nin açtığı yolda akıl-vahiy dengesini
kurarak, dini anlama ve yaşama aktarmada aklın önemini vurgulayarak geliştir-
www.hikmetyurdu.com
www.hikmetyurdu.net
www.hikmetyurdu.org
8 | S a y f a
Editörden diği yöntemle, bundan bin yıl önce, bugünün ve geleceğin Müslüman’ının ihtiyacı olan yöntemi ortaya koymaya çalışmış bir bilim insanıdır.
Biz, Hikmet Yurdu dergisinin 4. sayısını İmam Matürîdî ve Matürîdîlik
Özel Sayısı şeklinde yayınlayarak, bugünün Müslümanlarına, Türk-İslam geleneğinin, Türk-İslam anlayışının geliştiricisi İmam Matürîdî’yi ve onun düşüncesinden çeşitli kesitleri yansıtmayı amaçladık. Elbette bu sayıyla, İmam Matürîdî
hakkında söylenebilecek her şeyi söylediğimizi, yazılabilecek her şeyi yazdığımızı iddia etmiyoruz. Biz sadece, dergicilik alanında ülkemizde bir ilk sayılabilecek
olan bu faaliyetle, bundan sonra gelecek araştırmaların önünü açmayı amaçlamaktayız. Nitekim bizden önce İmam Matürîdî üzerine yapılmış çalışmalar, kitaplar, makaleler, sempozyumlar mevcuttur. Bizden sonra da bu büyük İmam
hakkında pek çok çalışma yapılacağı aşikardır. Biz sadece, İslam’da akıl-vahiy
dengesini kurarak, akılcı din anlayışının öncülüğünü yapmış bu büyük alimimizin görüşlerine her zaman olduğu gibi, bugün de sahip çıkılması gerekliliğini
vurgulamak ve daha da öte, XXI. Yüzyıl Müslüman’ının İmam Matürîdî’den ilham alarak, yaşadığı dönemde dini hususunda yeni açılımlar bulabilmesinin
yolunu açabileceği konusunda yol gösterici olabileceğimizi ümit ediyoruz. Böylece bundan sonraki çalışmalarda İmam Matürîdî üzerinde durulabilecek pek çok
konu ortaya çıkacaktır.
Bu sayımızda imam Matürîdî’yi konu alan sekiz adet te’lif makale, iki
adet çeviri ve sekiz tane de İmam Matürîdî üzerine yazılmış kitapların tanıtımı
yer almaktadır. Burada yeri gelmişken akla gelebilecek bir soruyu da yanıtlamamız gerekecektir. Bu sayıda neden bu kadar çok kitap tanıtımı olduğu hususu
bazı akademisyenlerin dikkatini çekecektir. Bu konuyla ilgili söylenebilecek izah
şöyledir: Biz aslında ülkemizde ve dünyada İmam Matürîdî’yi konu alan bütün
kitapların tanıtımını yapmayı hedeflemiştik. Hatta daha önce yapılmış olanların
tanıtımını bile yeniden yapmayı planlamıştık. İmam Matürîdî konusunda son
yıllarda en fazla araştırma yapan hocamız Prof. Dr. Sönmez Kutlu ile yaptığımız
görüşmede, eserinin sonundaki Matürîdî Bibliyoğrafyasının güncellediği taktirde
yeniden bu sayımızda yayınlayacağımızı konuşmuştuk. Ne yazık ki Sönmez Bey,
güncelleyemediğini söylediği için bundan vazgeçtik. Amacımız, en azından bugüne kadar ülkemizde yapılmış bütün çalışmaları bu sayıda tanıtmaktı. Ancak,
bunu tam anlamıyla gerçekleştirebildiğimizi söyleyemiyoruz. Sadece İmam
www.hikmetyurdu.com
www.hikmetyurdu.net
www.hikmetyurdu.org
Editörden
S a y f a | 9 Matürîdî konusunda köşe taşı denilebilecek sınırlı sayıdaki eserleri tanıtmakla
yetinmek zorunda kaldık.
Dergimizin “İmam Matürîdî ve Matürîdîlik" Özel Sayısı olan bu 4. sayısında katkılarını görmek amacıyla ülkemizde İmam Matürîdî üzerine çalışma
yapan bütün akademisyenlere ulaşmayı amaçladık ve bunlardan büyük çoğunluğuna ulaştık. Ancak üzülerek belirtmemiz gerekir ki, Marmara Üniversitesi
İlahiyat Fakültesinin bu sene içinde gerçekleştirdiği “İmam Matüridi Sempozyumu”, hocalarımızın dergimize katkı yapmalarına bir engel teşkil etti. Zira, görüştüğümüz pek çok hocamız bu sempozyum için hazırlık yaptığını ve sempozyumun bitiminden sonra ise, yeni bir çalışma için yeterli vakit olmadığını beyan
etmiştir.
Bu sayımızda yer alan te’lif makalelerden ilki, İmam Matürîdî konusunda
ülkemizin önde gelen bilim adamlarından biri olan Prof. Dr. Hanifi Özcan’a aittir. “Matürîdî Düşünce Sistemi’nin Önemi” başlıklı bu yazısında sayın Özcan,
İmam Matüridi’nin, Türk Din Anlayışının gelişip şekillenmesinde birinci derece
etken olan bir şahsiyet olduğunu ve onun geliştirdiği, Kitap, sünnet, örf ve adetlere dayalı sistemi, te’vil yoluyla genişletmek metodu’nun da Türk Din anlayışının özünü oluşturduğunu ortaya koymaktadır.
İkinci makale Prof. Dr. İbrahim Coşkun’un “Matürîdî Düşünce’de Allahİnsan İlişkisi” başlıklı yazısıdır. Sayın Coşkun makalesinde, Ehl-i sünnet’in temsilcisi olan İmam Maturidî ve onu takip eden kelamcıların, insanın değeri ve hürriyeti konusunda Kur’an’ın özüne uygun görüşler ortaya koymuş oldukları tespitini yaptıktan sonra, bunların, insanın değeri ve özgürlüğü adına dinleri eleştiren
düşünce akımlarının şüphelerini de giderici mahiyette veriler ortaya koyduklarını belirtmektedir.
Üçüncü makale Doç. Dr. Abdurrahman Kasapoğlu’nun “Mâtürîdî’nin İmanda Artmayı İfade Eden Âyetlere Yaklaşımı” başlıklı yazısıdır. Kasapoğlu
bu makalesinde bilgilerin ve bilincin yenilenmesi için imanın niteliklerinden birisi olarak Kur’an’a konu olan imanda artma meselesinde İmam Mâtürîdî’nin bakış
açısını ortaya koymaya çalışmıştır.
Dördüncü te’lif makale Doç. Dr. Hulusi Arslan’ın “Matürîdî’ye Göre Evren ve İnsanın Yaratılış Hikmeti” adlı çalışmasıdır. İmam Mâturîdî’nin evrenin
10 | S a y f a
Editörden ve insanın yaratılış hikmeti hakkındaki görüş ve yorumlarının incelendiği bu
makalede, Doç. Dr. Arslan, İmam Matüridî’nin evrenin insan için, insanın ise
ebedi hayatı kazanabilmek hususunda imtihan edilmek için yaratılmış olduğu
düşüncesinde olduğunu tespit etmektedir.
Beşinci makale Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Emekli öğretim
üyesi, Matürîdîlik konusunda ülkemizde araştırma yapan ilk akademisyenlerden
biri olan Yrd. Doç. Dr. Ahmet Vehbi Ecer’in “Matüridî’nin Türk Kültüründeki Yeri” başlıklı yazısıdır. Türk kültürünün, Türk toplumunun İslam ile birlikte
yoğurduğu bir hamur olduğunu söyleyen Ecer, bu yazısında İmam Matürîdî’nin
Türk kültürü içerisindeki yerini ortaya koymaktadır.
“İmam Matürîdî, Hayatı, Eserleri ve İslam Düşüncesindeki Yeri” başlıklı altıncı makale Yrd. Doç. Dr. Ali Duman tarafından kaleme alınmıştır. Esasen
İmam Matüridi, hayatı ve eserleri konusunda çalışmalar mevcut olmasına rağmen, Hikmet Yurdu İmam Matürîdî ve Matüridîlik özel sayısı için yazılmış olan
bu makalede Ali Duman, İmam Matürîdî ve onun düşünce sisteminin ihmal
edildiği tezini işlemekte ve bunun gerekçeleri konusunda ileri sürülen iddiaları
irdelemektedir. Makalenin son kısmında ise İmam Matüridî’nin ilmî kişiliği üzerinde durularak, onun Türk ve İslam dünyası için taşıdığı değer gösterilmektedir.
Yedinci
makale,
Dr. Yüksel Macit’in
Kur’an’dan Bir Hükmün İçtihat İle Neshi”
“İmam Matürîdî’ye Göre başlıklı
yazısıdır.
İmam
Matürîdî’nin, Te’vilâtü’l-Kur’an’ında bahis konusu ettiği “içtihat ile nesih” konusunda İmam Matürîdî’nin yaklaşımının ele alındığı makalede, Hz. Ömer döneminde ortaya çıkan bazı uygulamalardan hareketle İmam Matürîdî’nin içtihat ile
neshi caiz gördüğünü ispatlanmaya çalışılmaktadır.
Sekizinci makale “İmam Matüridi, Hocaları ve Öğrencileri” başlıklı Öğretim Görevlisi Mustafa Bulut tarafından kaleme alınmış yazıdır. Sayın Bulut, bu
yazısında, İmam Matürîdî’nin ve onun görüşlerinin az bilinmesinde hoca ve talebelerinin bilinmemesinin rolü olabileceği düşüncesinde olduğu için, İmam
Matürîdî’yi yetiştiren hocaları ve bizzat İmam Matürîdî’nin yetiştirdiği talebelerinin biyografilerini bir araya getirmiştir.
www.hikmetyurdu.com
www.hikmetyurdu.net
www.hikmetyurdu.org
S a y f a | 11 Editörden
Çeviri yazılardan ilki Aron Zysow’un “Mu’tasilizm and Maturidizm in
Hanafi Legal Theory” adlı makalesidir. Makaleyi Yrd. Doç. Dr. Süleyman Aydın
dilimize aktarmıştır.
Son çeviri, bir sadeleştirme olup, Şerfettin Yaltkaya tarafından yazılmış
“Selçuklular Devrinde Mezahib” adlı yazının Yrd. Doç. Dr. Ali Duman tarafından yapılan, sadeleştirmesidir.
Bundan sonra sayımızın son kısmı İmam Matüridi ve Matürîdîlik konusunda yazılmış kitapların tanıtımına ayrılmıştır. Bu bölümde sekiz kitabın tanıtımı yer almaktadır.
İmam Matürîdî ve Matürîdîlik özel sayısı olarak yayınladığımız 4. sayımızın, ülkemizde beklenilen faydayı gerçekleştirmesi ümidini tekrarlayarak, gelecek sayılarda buluşmak dileklerimizle.
Yrd. Doç. Dr. Ali Duman
Hikmet Yurdu Düşün – Yorum
Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi Editörü