ulvi cemal erkin

Kazım Çapacı
ULVİ CEMAL ERKİN
14 Mart 1909, İstanbul – 15 Eylül 1972.
Birinci
Türk
Müziği
dışında hemen hemen tüm formlarda
öğretmeni.
yapıtlar vermiş verimli bir bestecidir.
Ulvi Cemal Erkin, 1925 yılında kazandığı
bursuyla
Çağdaş
bestecileri arasında yer akan Erkin, opera
Türk çağdaş müzik bestecisi ve müzik
devlet
kuşak
yurt
dışında
Besteci ve piyanist olmasının yanında
eğitim
çeşitli kurumlarda öğretmenlik yapmıştır.
almıştır.
Türkiye
açılan
1
Cumhuriyeti’nin
müzik
ilk
kurumlarında
yıllarında
yöneticilik
yaparak «müzik devrimi»’ nin sevilmesi ve
İlk
yaygınlaştırılması
annesinden aldı. Piyano derslerine önce
konusunda
öncülük
etmiştir.
müzik
derslerini
piyano
çalan
Mercenier adlı bir Fransız öğretmenden,
daha
sonra
öğretmen
İstanbul’da
olan
tanınmış bir
piyanist
Adinolfi’den
dersler alarak devam etti; bir yandan
da Galatasaray
Lisesi’nde
eğitimini
Bakanlığı’nın
yurtdışında
sürdürdü.
Milli
Eğitim
müzik öğrenimi görecek gençleri seçmek
için
açtığı
sınavı
yılında Paris’e
kazanarak
1925
gönderildi.
Paris
Konservatuarı’nda Jean Batalla, Isidor
Philipp ve Camile Decreus ile piyano, Jean
Galon ile armoni, Noel Galon ile kontrpuan
çalıştı; daha sonra Ecole Normale de
Musique’de,
Jean
Galon
ve Nadi
Boulanger’dan kompozisyon dersleri aldı.
Beş yıllık öğrenimini Paris Konservatuarı ile
Ecole Normale’de başarıyla tamamlayan
genç sanatçı, 1930 yılında yurda dönerek
1971 yılında devlet sanatçısı unvanı ile
Ankara
onurlandırılmıştır.
Musiki
öğretmenliğe
Muallim
atandı.
Mektebi’nde
Çeşitli
Avrupa
Tüm eserleri seslendirilmiş tek Türk
kentlerinde
bestecisidir.
sonra yurda dönüp Ankara Musiki Muallim
Eserlerinden en önemlileri; Köçekçe Süiti,
Mektebi kadrosuna katılan Ekrem Zeki
şan ve orkestra için Bülbül ve Ayın On
Ün, Hasan
Dördü ve Beş Damla adlı piyano eseridir.
Saygun, Necil
öğrenimini
Ferit
tamamladıktan
Alnar, Ahmet
Kazım
Akses ile
Adnan
birlikte
müzik tarihinde “Türk Beşleri” olarak
1906 yılında İstanbul’da dünyaya geldi.
anılan grubun bir üyesi kabul edildi.
Babası, üst düzey bir bürokrat olan
Nesibe
Paris’te başladığı “İki Dans” adlı orkestra
Hanım’dır. Diplomat Feridun Cemal Bey
yapıtını Ankara’da bitiren bestecinin bu ilk
(Erkin)’in kardeşidir. Yedi yaşındayken
yaratısının dünya prömiyeri, 6 Mart 1931
babasını kaybetti. Dedesi Abdullah Behçet
yılında Riyaset-i
Bey’in evinde büyüdü.
Orkestrası tarafından gerçekleştirildi.
Mehmed
Cemil
Bey,
annesi
1932
yılında
Cumhur
piyanist
öğretmeni Ferhunde
2
Remzi
Filarmoni
ve
piyano
Hanım ile
evlenen Ulvi Cemal Bey'in bu evlilikten
1943 yılında Cumhuriyet Halk Partisi’nin
Sevin (1937) ve İçten (1941) adında kızları
açtığı beste yarışmasına “Köçekçe” ve
oldu
“Piyano Konçertosu” ile katıldı. Piyano
Konçertosu ödüle layık görüldü; Ahmet
Adnan Saygun ve Hasan Ferit Alnar ile
birlikte yarışmanın büyük ödülünün sahibi
oldu.
Bu eser, aynı yıl 11 Mart günü Riyaset-i
Cumhur
Orkestrası
Ferhunde
tarafından
Erkin
eşi
solistliğinde
seslendirildikten sonra 8 Ekim 1943’te
1936
yılında
Ankara
bombardıman
Devlet
altındaki Berlin’de
yine
Konservatuarı’nın kurulması üzerine bu
Ferhunde Erkin’in solistliğinde Berlin Şehir
kurumun
piyano
Orkestrası
üstlendi.
1949-1951
konservatuarın
bölüm
başkanlığını
yılları
arasında
müdürlüğünü
üstlendi.
tarafından
seslendirildi.
Hayatının sonuna kadar bu kurumda
piyano öğretmeni ve piyano bölüm şefi
olarak görevine devam etti; bir yandan da
bestecilik, orkestra şefliği yaptı.
Türk
Beşlerinin
eserlerinde
halk
diğer
müziği
üyeleri
gibi
ezgilerinden
yararlanan besteci, 1937 ve 1938 yıllarında
yapılan birinci ve ikinci derleme gezilerine
katıldı.
Birinci
gezide
Sivas,
Elazığ,
Erzincan, Erzurum, Gümüşhane, Trabzon
ve Rize illerinde; ikinci gezide Malatya,
Diyarbakır, Urfa, Gaziantep, Maraş ve
Adana illerinde eser derleme çalışmalarına
katıldı.
Besteci arkadaşı Necil Kazım Akses’le
birlikte Carmen, Aida, Fidelio gibi
çok
Sanat yaşamındaki başarıları nedeniyle
sayıda önemli opera yapıtını Türkçe’ye
kazandırarak
opera
Fransız ve İtalyan devletlerinin onur ve
repertuarımıza
liyakat nişanları ile ödüllendirilen Erkin,
armağan etti ve sahnelenmesini sağladı.
1971
yılında
Türkiye
Cumhuriyeti
tarafından “devlet sanatçısı” ünvanı ile
3
onurlandırıldı.
Besteci İlhan
Usmanbaş “Beşler”in
kişiliğinde Erkin’in bu dönemini şöyle
değerlendirir :
“Birinci kuşak Türk Bestecileri, 1930’larda
ilk yapıtlarını verdikleri zaman, bugün
insanı hayrete düşüren bir şey daha var; o
da sanki Türkiye’de yüzyıllardan beri
Avrupa müziği yapılıyormuş gibi yeni bir
müzik diline oturmuş olmaları. Mesela
Erkin’in “Beş Damla” adlı piyano parçaları
1931 tarihini taşır; yani henüz öğrenciliğini
bitirip Türkiye’ye dönmüş genç bir besteci,
birden bire o güne kadar Türkiye’de nasıl
bir müzik yapılması gerektiğini en açık bir
dille ortaya koymuştur.”
Bu çizgi, yaratılarının son döneminde doğal
15 Eylül 1972'de, altmışbeş yaşında iken
olarak yeni müzik tekniklerine eğilim
Ankara’da
göstermiş,
yaşamını
yitirdi.
Karşıyaka
sonuçta
besteci,
çağımıza
Mezarlığı’na defnedildi.
uzanan bütün müzik tekniklerini kırk yıllık
Ölümünden sonra sanatçı anısına 1985
sanatsal yaşamına sığdırmayı başarmıştır.
yılında pul basıldı.
Ulvi
1991 yılında “Çağdaş Türk müziğinin
seslendirme üzerindeki tüm telif hakları
yaratılmasına
gücüyle
SACEM’e aittir.
gelecek
ÖDÜLLERİ VE NİŞANLARI
olağanüstü
zengin
esin
katkılarından,
kuşaklara aktardığı üstün eserlerinden ve
yetiştirdiği
değerli
1959 Fransa Legion d'Honneur Chevalier
(şövalye) nişanı
ESERLERİ HAKKINDA
geç
yapıtlarının
Academique Nişanı,
onur ödülü altın madalyası verildi.
yapıtlarında
Erkin’in
1950 Fransız Milli Eğitim Bakanlığı Palm
öğrencilerinden
ötürü” Sevda - Cenap And Müzik Vakfı
İlk
Cemal
romantizm
1963 İtalyan Cumhuriyeti Liyakat Nişanı.
ve
izlenimcilikten yola çıkan Ulvi Cemal Erkin,
1970 Fransa Legion d’honneur “Officier”
kısa sürede geleneksel Türk müziğinin,
(subay) nişanı
özellikle halk müziğinin makamsal ve
1971
ritmik gereçlerini başarıyla kullanmaya
sanatçısı ünvanı
başladı;
bilinçle
renkleriyle
eğildiği
ulusal
bu
gerecin
bireşime
ulaştı.
Türkiye
Cumhuriyeti devlet
1991 Sevda - Cenap And Müzik Vakfı Onur
Ödülü altın madalyası
4
PTT, 1985 yılında besteci adına bir pul
Türkülerin
tamamının
çıkartmıştır.
seslendirilişi:
ilk
Cumhurbaşkanlığı
Senfoni Orkestrası, şef: Tadeusz
Strugala, bas: Ayhan Baran, 6 Ocak
1978
Konservatuvar Marşı, Necil Kazım Akses
ile müştereken bestelenmiştir, 1940
Şan ve Piyano için
6 Halk Türküsü, Ses ve piyano için, 1936
Koro Eserleri
İki Sesli Halk Şarkıları, iki sesli koro için 12
parça, 1936
6 Halk Türküsü, karma koro için, 1945
10 Halk Türküsü, karma koro için, 1963
Orkestra Eserleri
İki Dans, büyük orkestra için, 1930
İlk seslendirilişi: Riyaset-i Cumhur
Musiki Heyeti, Şef: Zeki Üngör,
Musiki Muallim Mektebi Salonu,
Ankara, 6 Mart 1931
Konçertino, piyano ve orkestra için, 1932
ESERLERİ
Orkestra eşliğiyle ilk seslendirilişi:
Şan ve Orkestra için
Riyaset-i
Bülbül ve Ayın Ondördü, soprano ve
şef: Ulvi Cemal Erkin, 11 Mayıs
Yedi Halk Türküsü, basbariton ve orkestra
1934.
için, 1939
Bayram, büyük orkestra için, 1934
Dizinin dört parçasının orkestra
Cumhurbaşkanlığı
Filarmoni
Orkestrası, solist: Ferhunde Erkin,
küçük orkestra için, 1932
tarafından
Cumhur
İlk seslendirilişi: Riyaset-i Cumhur
seslendirilişi:
Filarmoni
Senfoni
Orkestrası,
şef:
Ulvi
Cemal Erkin, Ankara, 11 Mayıs
Orkestrası, şef: Hikmet Şimşek,
1934.
bas: Ayhan Baran (bas), 15 Aralık
Piyano Konçertosu, piyano ve orkestra
1972
için, 1942 (Ferhunde Erkin’e adanmıştır)
5
İlk seslendirilişi: Riyaset-i Cumhur
Türk Müziği Haftası etkinlikleri
Filarmoni Orkestrası, şef: Dr. Ernst
çerçevesinde, 10 Kasım 1967.
Praetorius, piyano: Ferhunde Erkin,
Senfonik Bölüm, büyük orkestra için,
Ankara Radyoevi, 11 Mart 1943
1968-1969
Köçekçe, orkestra için dans rapsodisi, 1943
İlk seslendirilişi: Cumhurbaşkanlığı
(Vedat Nedim Tör’e adanmıştır)
Senfoni
İlk seslendirilişi: Riyaset-i Cumhur
Orkestrası,
şef:
Jean
Perisson, Ankara, 8 Ekim 1976
Filarmoni Orkestrası, şef: Dr. Ernst
Praetorius, Ankara Radyoevi, 1
Şubat 1943.
1. Senfoni, orkestra için, 1944-46
İlk seslendirilişi: Cumhurbaşkanlığı
Filarmoni
Cemal
Orkestrası,
Erkin,
şef:
Ankara
Ulvi
Devlet
Konservatuarı Salonu, 20 Nisan
1946
Keman Konçertosu, keman ve orkestra
için, 1946-1947
İlk
seslendirilişi:Ankara
Evi'nin
açılış
Cumhur
töreni,
Filarmoni
Opera
Riyaset-i
Orkestrası,
Solist: Lico Amar (keman), Ankara,
Oda müzikleri
2 Nisan 1948
Yaylılar Dörtlüsü, iki keman, Viyola ve
2. Senfoni, orkestra için, 1948-1951
(taslak),
1958
Viyolensel için, 1935-36
(orkestrasyonun
İlk seslendirme: Adolf Winkler
tamamlanışı)
İlk
(keman), Enver Kapelman (keman),
seslendirilişi:
Münih
Filarmoni
İzzet Nezih Albayrak (viyola), David
Orkestrası, şef: Karl Oehring, Almanya, 2
Zirkin
Temmuz 1958.
Radyoevi, 1936;
Senfoni Konçertant, piyano ve orkestra
İlk kez halk önünde çalınma: aynı
için, 1966
kadro, Ankara Devlet Konservatuarı
Gotthold
Orkestrası,
Ephraim
şef:
Ankara
Konser Salonu, 22 – 23 Nisan 1938.
İlk seslendirilişi: Cumhurbaşkanlığı
Senfoni
(viyolonsel),
Prof.
Piyanolu Beşli, piyano, iki keman, viyola ve
Lessing,
viyolensel için, 1943
piyano: Verda Erman, "1. Çağdaş
6
İlk seslendirme: Ankara Radyosu,
Halkevi Güzel Sanatlar Şubesi, 11
Ferhunde Erkin (piyano), Gilbert
Mart 1932.
Back (keman), Sedat Ediz (keman),
İzzet
Nezih
Mesut
Cemil
Albayrak
Tel
(viyola),
(viyolonsel),
Ankara Radyosu, 23 Ocak 1946.
'Duyuşlar, piyano için onbir parça, 1937
İlk seslendirme: Ankara Halkevi,
Piyano: Ferhunde Erkin, 17 Nisan
1947.
Sonat, piyano için, 1946
Sinfonietta, yaylı çalgılar orkestrası için,
1943 (Nazım Kamil Bayur’a adanmıştır)
İlk
İlk seslendirme: Ankara Radyosu
stüdyosu, piyano: Ferhunde Erkin,
seslendirme:Cumhurbaşkanlığı
Senfoni
Orkestrası,
şef:
15 Ocak 1948
Prof.
Gotthold Ephraim Lessing, Ankara
Altı Prelüd, piyano için, 1965-67
Radyoevi, 1967; halk önünde ilk
İlk seslendirme: Ankara Radyosu,
çalınışı: Cumhurbaşkanlığı Senfoni
Piyano : Gülay Uğurata, 20 Kasım
Orkestrası, şef: Prof. Lessing, 17
1969
Şubat 1967.
Keman ve Piyano
Solo piyano eserleri
Ninni, Improvisation ve Zeybek Türküsü,
Beş Damla, piyano için beş parça, 1931
keman ve piyano için, 1929-32
İlk seslendirme: Sivas Orduevi,
İlk seslendirme: Sivas Orduevi,
piyano: Ulvi Cemal Erkin, 7 Kasım
Keman: Cezmi Rıfkı, Piyano: Ulvi
1931; Ankara'da ilk seslendirme
Cemal Erkin, 7 Kasım 1931 (Yalnız
7
"Ninni
ve
"Zeybek
bölümleri
Giacoma Puccini/İl Tabarro,(Erkin ve Halil
çalınmıştır.); Eserin bütününün ilk
Bedii Yönetken)
seslendirilişi
Giuseppe Verdi/Othello, (Erkin ve Akses)
Keman:
Ankara
Necdet
Halkevi,
Remzi
Atak,
Richard Strauss/Salome, (Erkin ve Saadet
Piyano: Ulvi Cemal Erkin, 1932
İkesus)
Ludwig van Beethoven/Fidelio, (Erkin ve
Akses)
Sahne Yapıtları
Karagöz, çocuk oyunu için müzik, 1940
Keloğlan, bale müziği, 1931 (bestelenme),
1950 (orkestrasyon)
İlk temsil: 1950
Opera çevirileri
Pietro
Mascagni/Cavalleria
Rusticana,
(Erkin ve Fuat Turkay)
Georges Bizet/Carmen, (Erkin ve Akses)
Charles Gounod/Faust, (Erkin ve Akses)
Giuseppe Verdi/Aida, (Erkin ve Akses)
Gioacchino Rossini/Sevil Berberi, (Erkin ve
Akses)
8