(Microsoft PowerPoint - 18A-DA\320OLU\336UMU
advertisement
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 OROS: DAĞ GENUS:OLUŞUM •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 • Gilbert (1890) orojenezi dağ oluşumu süreci, • Stille ise kayaçların dokusunu değiştiren episodik bir süreç olarak tanımlamıştır. • Orojenezle dağın rölyefi değil, içerdiği yapıların kökeni incelenir. • •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 • Levha tektoniği çerçevesinde ise orojenez, yaklaşan levha sınırlarındaki (tek bir kıta sınırındaki) olayların beraberce işleyişi ile oluşturulmuş yapı olarak kabul edilir. • Orojenik kuşaklar levha sınırlarında oluşur ve okyanusal kabuğun dalma-batma ile tüketilmesi ve sonuçta kıta kıta çarpışmaları ile gelişir. • Tafrojen ise şiddetli ekstensiyonun olduğu geniş zonlardır. •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 Dağ kuşakları; • • • • • • • • • • 1-Uzun, doğrusal veya yay geometrilidirler. 2-Kuşağa paralel sedimanter, deformasyonel ve metamorfik zonlara sahiptirler. 3-Değişik fasiyesli kayaçları yan yana getiren kütle taşınması ve geniş bindirme zonları ile beraber karmaşık bir iç-yapı sunarlar. 4-Kuşakta geniş oranda kabuksal kısalmalar ve ilişkili sıkışmalı yapılar bulunur. 5-Asimetrik deformasyon ve metamorfik zonlar bulunur. 6-Kuşağın gidişine dik sedimanter kayaçların bileşiminde ve kalınlıklarında değişim görülür. 7-Sedimentlerin büyük çoğunluğu denizeldir. 8-Dağ kuşakları altındaki temel genellikle kıtasaldır. Fakat dağ kuşaklarında, bazik ve ultrabazik kayaçların bindirme dilimleri şeklinde temeli oluşturduğu zonlar da bulunur. 9-Deformasyon ve metamorfizma, sedimantasyona göre daha kısa sürelidir. •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 • Klasik orojenez anlayışında, orojenez kısa bir süre içinde dünyanın her yerinde aynı anda oluşan, epizodik (nabız atışı gibi) bir süreçtir (Kober ve Stille). • • Fakat Wegener ve Argand ise orojenezin yerel olarak epizodik olduğunu ve dünya çapında düzenli ve aynı anda gelişmediğini savunmaktadırlar. •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 • Orojenezin gelişimi içinde, dağ kuşaklarının yatay tabakalı kayaçların dikey hareketlerle yükselmesi sonucu oluştuğu kabul edilmiştir.Yükselme yerin iç enerjisine bağlı olarak plütonik ve volkanik faaliyetlerle sağlanır. Buradaki oluşum tek boyutludur •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 • Sonraları ise orojenezin dağ kuşağına dik yatay hareketlerle oluştuğu ortaya konularak, mağmatizma ve metamorfizmanın neden değil fakat deformasyonun sonucu olduğu belirtilmiştir. • Burada dağ kuşakları kısalma-genişleme, çökmeyükselme hareketleri sunar •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 • Günümüzde ise, orojenik kuşaklarda dikey, orojene dik yatay ve orojen doğrultusuna paralel yatay hareketlerin varlığı kabul edilir . • •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 • Dağ kuşakları simetrik veya asimetrik olabilir. • Simetrik orojenlerde bindirmeler ve kıvrımlar iki yöne doğrudur. •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 • Asimetrik orojenlerde ise yapılar bir yöne doğru yönelmişlerdir •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 8.1.Levha tektoniği ve orojenez: • Levha tektoniğine göre, üst manto ve kabuğu kapsayan litosfer, levha olarak adlanan bir kaç rijit parçadan oluşmuştur. • Bu levhalar üzerlerinde bulunan kıtalar ile birlikte astenosfer üzerinde kaymaktadır. •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 AŞAĞIDA BELİRTİLEN OLAYLAR NASIL GELİŞİR ? • • • • DAĞ OLUŞUMU DEĞİŞİK KAYAÇLARIN OLUŞUMU CANLI TÜRLERİN DAĞILIMI DEPREMLER Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 ÇEKİRDEK MANTO YERKABUĞU • Litosfer:Elastik tarzda deforme olan yerin en dış kabuğunu oluşturur. Kabuk ve üst mantonun bir kısmını kapsar. • Astenosfer ise, litosferin üzerinde hareket ettiği, daha akıcı özellikli mantonun bir bölümüdür. Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 ALFRED WEGENER 1900’ LERDE METEOROLOG OLAN ALFRED WEGENER TARAFINDAN FOSİL BULUNTULARINA DAYANILARAK GELİŞTİRİLEN BU TEORİ 1960’LI YILLARA KADAR BİLİM ADAMLARI TARAFINDAN KABUL GÖRMEMİŞTİR. Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 KITALARIN KAYMASI TEORİSİNE GÖRE YERKABUĞU DAHA YOĞUN VE YARI-PLASTİK ÖZELLİKLİ MANTO ÜSTÜNDE “YÜZMEKTEDİR. BU KITASAL LEVHALAR BİRBİRİNDEN AYRILMAKTA VE BİRBİRLERİNE ÇARPMAKTADIR. Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 WEGENER’E GÖRE LEVHALARI HAREKET ETTİREN GÜÇ MANTODAKİ KONVEKSİYON AKIMLARIDIR. DEĞİŞİK YOĞUNLUKLU MAGMALAR KONVEKSİYON AKIMLARINI OLUŞTURMAKTADIR. Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 GÜNÜMÜZDE İSE KONVEKSİYON AKIMLARININ OLUŞUMUNUN BU KADAR BASİT OLMADIĞI VEYA LEVHALARI HAREKET ETTİREN MEKANİZMANIN SADECE KONVEKSİYON AKIMLARI OLMADIĞI KABUL EDİLMEKTEDİR.. Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 - KITA KENARLARININ ÇAKIŞMASI PALEO-MANYETİZMA FOSİL KANITLARI DEPREMLER/ VOLKANLAR SICAK NOKTALAR Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 BÜTÜN KITALAR YANYAN GETİRİLDİĞİNDE BİR YAP-BOZ BULMACASININ PARÇALARI GİBİ BİRBİRİ İLE UYUŞMAKTADIR •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 Çakışan Kıyı çizgileri •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 Uyuşan jeoloji •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 DÜNYA TARİHİ BOYUNCA YERİN MANYETİK KUTUPLARI TERSLENMİŞTİR. BU TERSLENME RİFT VADİLERİNDE AÇIKÇA BELİRLENMEKTEDİR. Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 MANYETİK DESEN RİFTLERİN İKİ KENARINDA SİMETRİKTİR. BUNA EK OLARAK RİFTLERİN İKİ KENARINDA RİFTTEN UZAKLAŞTIKÇA KAYAÇLARIN YAŞI ARTMAKTADIR. Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN Günümüz •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Normal manyetik kutup Terslenmiş manyetik kutup Yaşar EREN-2003 Günümüzden milyon yıl önce Deniz-dibi yayılımından Elde edilen manyetik profil Okyanusal araştırmalardan Elde edilen manyetik profil Okyanus-ortası sırt Magma sokulumu zonu, Soğuma ve mıknatıslanmanın Gerçekleştiği zon Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 Deniz dibi yayılımı •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 KARADA YAŞAYAN CANLILARIN BAZI TÜRLERİ BİRBİRİNDEN AYRILMIŞ İKİ KITA ÜZERİNDE BULUNMUŞTUR. BU DURUMU AÇIKLAYABİLECEK TEK MEKANİZMA LEVHA TEKTONİĞİDİR Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 DÜNYADAKİ DEPREMLERİN ÇOK BÜYÜK BİR BÖLÜMÜ LEVHA KENARLARINDADIR Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 DÜNYADAKİ VOLKANİK FAALİYETLERİN BÜYÜK BİR BÖLÜMÜ YİNE LEVHA KENARLARINDADIR. •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 Okyanus tabanlarının fizyoğrafisi •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 LEVHA İÇLERİNDE VOLKANİK AKTİVİTE İLE AYRILAN BÖLGELERDİR (HAVAİ GİBİ) Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA Yaşlı dağ kuşaklarının uyuşması TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 • Levhalar nasıl hareket eder? – Konveksiyon hücreleri – Termal sorguçlar – Çekme itme Konveksiyon akımları •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003 Levhalar Birbirine yaklaşır Levhalar Birbirinden ayrılır Manto Çekirdek Manto •DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ Yaşar EREN-2003
