sabriye asir.fh11

Dünya Döndükçe
BD KASIM 2015
Sabriye Afl›r
Türk
Bilimadam›
Aziz Sancar
Kimya
Alan›nda
Nobel
Ödülü’nü
kazand›.
2015 Nobel Kimya
Ödülü’nü
“DNA onar›m›”
hakk›ndaki bilimsel
çal›flmas›yla Prof. Dr.
Aziz Sancar kazand›.
S
ancar ödülünü ayn› dalda ‹sveçli
bilimadam› Tomas Lindahl ve
Amerikal› bilimadam› Paul Modrich
ile paylaflt›.
Sancar, Orhan Pamuk’tan sonra
Nobel alan ikinci, bilimsel alanda Nobel
kazanan ilk Türk oldu. ‹sveç Kraliyet Bilim Akademisi, ödül sahiplerini
aç›klad›¤› bas›n toplant›s›nda, Lindahl, Modrich ve Sancar’›n “hücrelerin
hasar gören DNA’y› nas›l onard›¤›n› ve genetik bilgiyi nas›l koruma alt›na
ald›¤›n›” ortaya ç›kard›klar› için Nobel Kimya Ödülü’ne lay›k görüldüklerini
37
BD KASIM 2015
bildirdi. Aç›klamada, “Üç bilim
adam›n›n çal›flmalar›, hücrelerin nas›l
iflledi¤ine yönelik son derece önemli
bilgi sa¤layarak yeni kanser tedavilerinin gelifltirilmesine yol açt›” ifadesi
kullan›ld›.
‹sveç Kraliyet Akademisi ödül sahiplerini
bas›n toplant›s›nda tan›tt›
ÇI⁄IR AÇAN B‹L‹MADAMLARI
‹nsan DNA’s›n›n her gün ultraviyole
›fl›nlar, serbest radikaller ve di¤er
kanserojen maddeler nedeniyle
zarar gördü¤üne iflaret edilen
aç›klamada, flunlar kaydedildi:
“Ancak bu tür d›fl sald›r›lar
olmadan da DNA molekülleri,
kal›t›msal olarak de¤iflken bir
yap›ya sahiptir. Hücrenin genomunda her gün çok say›da de¤ifliklik meydana gelir. Daha da ötesi
insan vücudundaki hücreler her
gün milyonlarca kez bölünür ve
bu esnada DNA kopyalan›r.
”Ödülümü Cumhuriyet devrinin
bafllatt›¤› e¤itime borçluyum” diyen
Aziz Sancar, Amerika’da dostlar›yla
38
BD KASIM 2015
DNA’n›n kopyalanmas› s›ras›nda baz› bozukluklar ortaya
ç›kar. Genetik materyalin tam
bir kimyasal kaosa düflmemesinin nedeni, hiç durmadan
DNA’y› izleyen ve meydana
gelen hasarlar› onaran moleküler sistemler bar›nd›rmas›d›r.
2015 Nobel Kimya Ödülü, bu
onar›m sistemlerinin nas›l
iflledi¤ini moleküler düzeyde
gözler önüne seren çal›flmalar›yla alanlar›nda 盤›r açan üç bilim
adam›na verilmifltir.”
D
aha önce de, kanser tedavisinde
“ritmik saat” bulufluyla dünya
çap›nda üne kavuflan Prof. Dr. Aziz
Sancar ve ödülü paylaflt›¤› meslektafllar›, flu ifadelerle tan›t›ld›:
“1970’lerin bafllar›nda bilim
adamlar›, DNA’n›n son derece istikrarl› bir molekül oldu¤una inan›yordu
ancak Lindahl, DNA’n›n asl›nda yeryüzünde yaflam›n geliflimini imkans›z
k›lacak bir yavafll›kta bozuldu¤unu
ortaya ç›kard›. Öngörüsü, Lindahl’›n
DNA’n›n çökmesine sürekli engel olan
moleküler bir makineyi keflfetmesini
sa¤lad›. Aziz Sancar, hücrelerin
Prof. Dr. Aziz Sancar, North Carolina
Üniversitesi Biyokimya ve Biyofizik
Bölümü’nde ö¤retim üyesi olarak görev
yapan Gwen Boles Sancar ile evli.
ultraviyole ›fl›nlar›n›n DNA’da neden
oldu¤u hasar› tamir etmek için kulland›¤› nükleotid eksizyon onar›m
mekanizmas›n›n haritas›n› ç›kard›.
Paul Modrich de hücrelerin, hücre
bölünmesi esnas›nda DNA’n›n kopyalanmas›nda ortaya ç›kan hatalar› nas›l
düzeltti¤ini buldu.”
“BU ÖDÜLÜ CUMHUR‹YET
DEVR‹N‹N BAfiLATTI⁄I E⁄‹T‹ME
BORÇLUYUM”
Nobel Medya Merkezi’nden Adam
Smith’e verdi¤i röportaj›nda, ödül ald›¤›
1946 y›l›nda Mardin Savur’da dünyaya gelen Aziz Sancar,
sekiz kardeflin yedincisiydi. Baflar›l› bir ö¤renci olan Sancar, ‹stanbul
T›p Fakültesi’den 1971’de mezun oldu. 6 y›ll›k t›p e¤itiminin ikinci
y›l›nda ald›¤› biyokimya dersinden etkilenen Sancar, biyokimya
araflt›rmac›s› olmaya karar verdi. Üniversite e¤itiminin ard›ndan
iki y›l boyunca doktorluk yapan Sancar, 1997’den itibaren de
Amerika Birleflik Devletleri North Carolina-Chapel Hill’de North
Carolina Üniversitesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü’nde bilimsel
çal›flmalar›n› sürdürüyor. ABD Ulusal Bilimler Akademisi’nin ilk Türk üyesi olan
Sancar, pek çok ödülün yan› s›ra, haz›rlad›¤› 415 makalesine de say›s›z at›f ald›.
39
2007 y›l›nda üstün bilimsel nitelikleri ve insan sa¤l›¤›na yapm›fl oldu¤u üst düzey katk›lar›
nedeniyle “6. Vehbi Koç Ödülü” verilen Prof. Dr. Aziz Sancar, ald›¤› 100 bin dolarl›k
ödülünün tamam›n› da Türkiye’nin tan›t›m›na harcad›. Efli Gwen Sancar’la uzun süredir
hayalini kurduklar› “Türk Evi” projelerini hayata geçiren Aziz Sancar, “Bu para gelince,
hayattayken bu hayalimizi gerçeklefltirelim istedik. 100 bin dolar da kendi cebimizden
koyduk ve evi 660 bin dolara ald›k. 19 May›s 2008 y›l›nda Türk evini açt›k.” diyor. Prof.
Dr. Sancar ödülünü 10 Aral›k’ta Stockholm’de düzenlenecek törenle alacak.
haberini sabah 5’te gelen bir telefonla
ald›¤›n› ve flafl›rd›¤›n› anlatan Sancar,
“Y›llardan bu yana ‘Ne zaman Nobel
ödülü alacaks›n’ diye sormalar›ndan
yorulmufltum, ülkem ad›na çok mutluyum.” dedi. Sancar, kendisini Nobel’e
götüren baflar›s›n›n temellerinin ise Türkiye’de at›ld›¤›n› flu sözleriyle vurgulad›:
“Çok iyi ö¤retmenlerimiz vard›.
Bu ödülü memleketime ve Cumhuriyet
devrinin bafllatt›¤› e¤itime borçluyum.
Mardin’den Kars’a, Edirne’ye kadar
bütün çocuklar›m›za bilim alan›nda
e¤itim ö¤retim vermemiz laz›m.
Özellikle k›zlar›m›z› okutmak laz›m.
K›zlar›m›z› okutmazsak insan gücümüzün yar›s›n› kaybetmifl oluyoruz.
Özellikle Do¤u ve Güneydo¤u’daki
kardefllerimizden k›z çocuklar›n› okula
göndermelerini tekrar tekrar rica
ediyorum. Annem, babam okuma,
40
“Özellikle Do¤u ve
Güneydo¤u’daki
kardefllerimizden
k›z çocuklar›n›
okula göndermelerini tekrar tekrar
rica ediyorum.”
yazma bilmezdi. Onlar›n çocukluklar›
Cumhuriyet’in ilk y›llar›yd›. Annem
ve babam bizi okutmak için ellerinden
geleni yapt›. Çok iyi ö¤retmenlerimiz
vard›. Bizi çok iyi e¤ittiler. En önemli
fley okumak.
Bilimsel konularda, fizik, kimya,
biyoloji, teknoloji alanlar›nda iyi
e¤itim görmek Türkiye’nin görevidir.
Bizim de bilime katk›m›z olsun.” •
[email protected]