türkiye ekonomisindeki son gelişmeler

TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ
SON GELİŞMELER
24 ŞUBAT 2017
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
24 Şubat 2017
RYKGM – EADD
TÜRKİYE EKONOMİSİ
BÜYÜME VE MİLLİ GELİR
•
Kişi Başına GSYH, cari fiyatlarla 2013 yılında 10.822 dolar, 2014 yılında
10.390 dolar, 2015 yılında ise 11.014 dolar olarak hesaplanmıştır.
•
Satınalma Gücü Paritesine Göre Kişi Başına GSYH (Kişi Başına Reel
GSYH), 2012 yılında 17.967 dolar olarak hesaplanırken 2013 yılında 18.599
dolar, 2014 yılında ise 19.054 dolar olarak tahmin edilmektedir.
•
GSYH, 2015 yılında cari fiyatlarla 2.337.531 milyon TL/861.468 milyon
dolar olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2015 yılında geçen senenin aynı dönemine
göre sabit fiyatlarla %6,1 oranında büyümüştür.
•
GSYH, zincirlenmiş hacim endeksine göre 2016 yılının I. Çeyreğinde %4,5
oranında, 2016 yılının II. Çeyreğinde ise %4,5 oranında büyümüştür.
•
GSYH, 2016 yılının III. çeyreğinde cari fiyatlarla 655.400 milyon
TL/221.572 milyon dolar olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2016 yılının III.
Çeyreğinde geçen senenin aynı dönemine göre zincirlenmiş hacim endeksine göre
%1,8 oranında küçülmüştür.
•
GSYH’de En Hızlı Büyüyen İlk Üç Sektör, 2016 yılının III. çeyreğinde
zincirlenmiş hacim endeksine göre sırasıyla, %5,9 ile “Kamu Yönetimi, Eğitim,
İnsan Sağlığı ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri”, %3,7 ile “Gayrimenkul Faaliyetleri”
ve %2 ile “Bilgi ve İletişim” sektörleri olmuştur.
•
Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, 2016
yılı III. çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %0,2 azalmıştır. Mevsim
ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir
önceki çeyreğe göre %2,7 azalmıştır.
İSTİHDAM VE İŞSİZLİK
•
İşgücüne Katılma Oranı, 2016 yılı Kasım ayında %52,1 olmuştur.
•
İstihdam Edilenlerin Oranı, 2016 yılı Kasım ayında %45,8 olmuştur.
•
İşsizlik Oranı, 2016 yılı Kasım ayında %12,1 olmuştur.
•
Tarım Dışı İşsizlik Oranı, 2016 yılı Kasım ayında %14,3 olmuştur.
1
1
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
24 Şubat 2017
RYKGM – EADD
•
Türkiye Genelinde İşsiz Sayısı, 2016 yılı Kasım ayında 3.715.000 kişi
olmuştur.
ENFLASYON
•
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) 2015 yılında %8,81 oranında, 2016
yılında ise %8,53 oranında artış göstermiştir.
•
Tüketici fiyatları, 2017 yılı Ocak ayında ise bir önceki aya göre %2,46
oranında, bir önceki yılın Aralık ayına göre %2,46 oranında, bir önceki yılın aynı
ayına göre %9,22 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,76 oranında artış
göstermiştir.
•
Yurt İçi Üretici Fiyatları Endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılında %5,71 oranında,
2016 yılında ise %9,94 oranında artış göstermiştir.
•
Üretici fiyatları, 2017 yılı Ocak ayında ise bir önceki aya göre %3,98
oranında, bir önceki yılın Aralık ayına göre %3,98 oranında, bir önceki yılın aynı
ayına göre %13,69 oranında ve on iki aylık ortalamalara göre %4,96 oranında
artış göstermiştir.
2
YOKSULLUK VE GELİR EŞİTSİZLİĞİ
•
Gini Katsayısı, 2012 yılında 0,402 olarak, 2013 yılında 0,002 puanlık
iyileşme ile 0,400 olarak, 2014 yılında 0,009 puanlık iyileşme ile 0,391 olarak
hesaplanırken 2015 yılında ise 0,006 puanlık kötüleşme ile 0,397 olarak
hesaplanmıştır.
ENDEKSLER
•
Sanayi Üretim Endeksi, 2016 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre %0,2
oranında azalırken önceki yılın aynı ayına göre ise %1,3 oranında artmıştır.
•
Tüketici Güven Endeksi, 2017 yılı Şubat ayında bir önceki aya göre %1,8
oranında azalarak 65,7 seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
Perakende Satış Hacim Endeksi, 2016 yılı Aralık ayında bir önceki aya
göre %0,8 oranında azalırken bir önceki yılın aynı ayına göre ise %2,7 oranında
azalmıştır.
•
Ekonomik Güven Endeksi, 2017 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre %3,9
oranında azalarak 85,7 değerini almıştır.
2
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
24 Şubat 2017
RYKGM – EADD
•
Sanayi Ciro Endeksi, 2016 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre %2,2
oranında artarken bir önceki yılın aynı ayına göre ise %14,8 oranında artmıştır.
DIŞ TİCARET VE ÖDEMELER DENGESİ
•
2014 yılında, Türkiye’nin İhracatı 157 milyar 610 milyon dolar, İthalatı
242 milyar 177 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 399 milyar 787 milyon dolar,
Dış Ticaret Açığı 84 milyar 567 milyon dolar, İhracatın İthalatı Karşılama
Oranı %65,1’dir.
•
2014 yılında, bir önceki yıla göre, İhracat %3,8 oranında artmış, İthalat
%3,8 oranında, Dış Ticaret Hacmi %0,9 oranında, Dış Ticaret Açığı ise %15,3
oranında azalmıştır.
•
2015 yılında Türkiye’nin İhracatı 143 milyar 935 milyon dolar, İthalatı
207 milyar 203 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 351 milyar 138 milyon dolar,
Dış Ticaret Açığı 63 milyar 268 milyon dolar, İhracatın İthalatı Karşılama
Oranı %69,5’dur.
•
2015 yılında, bir önceki yıla göre, İhracat %8,7 oranında, İthalat %14,4
oranında, Dış Ticaret Hacmi %12,2 oranında, Dış Ticaret Açığı ise %25,2
oranında azalmıştır.
•
2016 yılının Ocak-Aralık döneminde Türkiye’nin İhracatı 142 milyar 606
milyon dolar, İthalatı 198 milyar 602 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 341
milyar 208 milyon dolar, Dış Ticaret Açığı 55 milyar 996 milyon dolar, İhracatın
İthalatı Karşılama Oranı %71,8’dir.
•
2016 yılının Ocak-Aralık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre,
İhracat %0,9 oranında, İthalat %4,2 oranında, Dış Ticaret Hacmi %2,8
oranında, Dış Ticaret Açığı ise %11,7 oranında azalmıştır.
•
2015 yılının Ocak-Aralık döneminde İhracatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 17
milyar 463 milyon dolar ile “87-Motorlu Kara Taşıtları” , 12 milyar 333 milyon
dolar ile “84-Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar” ve 11 milyar 264 milyon
dolar ile “71-Kıymetli veya Yarı Kıymetli Taşlar, Metaller vb.” olmuştur.
•
2016 yılının Ocak-Aralık döneminde İhracatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 19
milyar 804 milyon dolar ile “87-Motorlu Kara Taşıtları”, 12 milyar 405 milyon
dolar ile “84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar” ve 12 milyar 177 milyon
dolar ile “71-Kıymetli veya Yarı Kıymetli Taşlar, Metaller vb.” olmuştur.
3
3
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
24 Şubat 2017
RYKGM – EADD
•
2015 yılının Ocak-Aralık döneminde İthalatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 37
milyar 843 milyon dolar ile “27-Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar”, 25 milyar 587
milyon dolar ile “84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar” ve 17 milyar 638
milyon dolar ile “85-Elektrikli makine ve cihazlar” olmuştur.
•
2016 yılının Ocak-Aralık döneminde İthalatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 27
milyar 296 milyon dolar ile “84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar”, 27
milyar 155 milyon dolar ile “27-Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar” ve 20 milyar
135 milyon dolar ile “85-Elektrikli makine ve cihazlar” olmuştur.
•
Cari İşlemler Açığı, 2013 yılında 63,6 milyar dolar, 2014 yılında 43,6
milyar dolar, 2015 yılında ise 32,2 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
Cari İşlemler Açığı, 2016 yılının Aralık ayında 4,3 milyar dolar olurken
2016 yılı cari işlemler açığı ise 32,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
•
Cari İşlemler Dengesinin GSYH’ye Oranı, 2010 yılında %6,2, 2011
yılında %9,6, 2012 yılında %6,2, 2013 yılında %7,9, 2014 yılında %5,7, 2015
yılında ise %4,5 olarak hesaplanmıştır.
Tablo 1: Resmi Dış Ticaret Verileri, 2015-2016 (Dolar)
2015
Yıllık Değişim
2016
İhracat
143.882.631.706
-8,7%
142.606.247.403
-0,9%
İthalat
207.199.144.182
-14,4%
198.601.933.745
-4,2%
Dış Ticaret Hacmi
351.081.775.888
-12,2%
341.208.181.148
-2,8%
Dış Ticaret Dengesi
-63.316.512.476
-25,1%
-55.995.686.342
-11,7%
Karşılama Oranı
69,4%
Yıllık Değişim 4
%71,8
Kaynak: GTB ve TÜİK
Bakanlığımız verilerine göre Ocak ayında;
 İhracatımız 11 milyar 277 milyon dolar,
 İthalatımız 15 milyar 427 milyon dolar,
 Dış Ticaret Hacmimiz 26 milyar 704 milyon dolar,
 Dış Ticaret Açığımız 4 milyar 150 milyon dolardır.
BÜTÇE
•
Merkezi Yönetim Bütçesi Dengesi, 2014 yılında 23,4 milyar TL, 2015
yılında ise 22,6 milyar TL açık vermiştir. Merkezi Yönetim Bütçe Dengesinin
GSYH’ye Oranı, 2013 yılında %1,18, 2014 yılında %1,34, 2015 yılında ise %1,16
seviyesinde gerçekleşmiştir.
4
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
24 Şubat 2017
RYKGM – EADD
•
Faiz Dışı Bütçe Dengesi, 2014 yılında ise 26,5 milyar TL, 2015 yılında ise
22,6 milyar TL fazla vermiştir. Faiz Dışı Bütçe Dengesinin GSYH’ye Oranı, 2013
yılında %2,01, 2014 yılında %1,52, 2015 yılında ise %1,01 seviyesinde
gerçekleşmiştir.
•
Bütçe, 2016 yılında ise 29,3 milyar TL açık vermiştir.
•
Bütçe, 2016 yılı Ocak ayında 4,2 milyar TL açık verirken 2017 yılı Ocak
ayında ise 11,4 milyar TL fazla vermiştir.
•
Bütçe Gelirleri, 2017 yılının Ocak ayında önceki yılın aynı dönemine göre
%25,8 oranında artarak 58,8 milyar TL olmuştur.
•
Vergi Gelirleri, 2017 yılının Ocak ayında önceki yılın aynı dönemine göre
%22 oranında artarak 48,4 milyar TL olmuştur.
•
Bütçe Giderleri, 2017 yılının Ocak ayında önceki yılın aynı dönemine göre
%11,3 oranında artarak 47,3 milyar TL olmuştur.
•
Faiz Hariç Bütçe Giderleri, 2017 yılının Ocak ayında önceki yılın aynı
dönemine göre %10,4 oranında artarak 40,8 milyar TL olmuştur.
5
DEVLET BORÇLARI
•
Kamu Brüt İç Borç Stoku, 2011 yılında 387,6 milyar TL, 2012 yılında
408,4 milyar TL, 2013 yılında 430,3 milyar TL, 2014 yılında 443,4 milyar TL,
2015 yılında 474,2 milyar TL, 2016 yılı III. çeyreği itibarıyla ise 500,9 milyar TL
olarak gerçekleşmiştir.
•
Kamu Brüt Dış Borç Stoku, 2011 yılında 158,9 milyar TL, 2012 yılında
154,5 milyar TL, 2013 yılında 193 milyar TL, 2014 yılında 206,8 milyar TL, 2015
yılında 248,1 milyar TL, 2016 yılı III. çeyreği itibarıyla ise 262,2 milyar TL olarak
gerçekleşmiştir.
•
Kamu Brüt Toplam Borç Stoku, 2011 yılında 546,4 milyar TL, 2012
yılında 562,9 milyar TL, 2013 yılında 623,3 milyar TL, 2014 yılında 650,2 milyar
TL, 2015 yılında 722,3 milyar TL, 2016 yılı III. çeyreği itibarıyla ise 763,1 milyar
TL olarak gerçekleşmiştir.
•
Kamu Net Toplam Borç Stoku, 2011 yılında 290 milyar TL, 2012 yılında
240,6 milyar TL, 2013 yılında 197,7 milyar TL, 2014 yılında 187,1 milyar TL,
2015 yılında 161,1 milyar TL, 2016 yılı II. çeyreği itibarıyla ise 176,8 milyar TL
olarak gerçekleşmiştir.
5
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
24 Şubat 2017
RYKGM – EADD
•
AB Tanımlı Borç Stoku, 2011 yılında 507,5 milyar TL, 2012 yılında 512,1
milyar TL, 2013 yılında 565,9 milyar TL, 2014 yılında 585,7 milyar TL, 2015
yılında 643,0 milyar TL, 2016 yılı III. çeyreği itibarıyla ise 682,5 milyar TL olarak
gerçekleşmiştir.
•
Kamu Net Toplam Borç Stokunun GSYH’ye Oranı, 2011 yılında %20,8,
2012 yılında %15,3, 2013 yılında %10,9 ve 2014 yılında %9,1, 2015 yılında %6,9,
2016 yılı III. çeyreği itibarıyla ise %7,1 olarak gerçekleşmiştir.
•
AB Tanımlı Genel Yönetim Borç Stokunun GSYH’ye Oranı, 2011 yılında
%36,4, 2012 yılında %32,6, 2013 yılında %31,3 ve 2014 yılında %28,6, 2015
yılında ise %27,5, 2016 yılı II. çeyreği itibarıyla ise %27,4 olarak gerçekleşmiştir.
DÖVİZ VE ALTIN REZERVİ
•
Merkez Bankası’nın Brüt Döviz Rezervleri, 2017 yılı Şubat ayı
(17.02.2016) itibarıyla 89,1 milyar dolar olarak açıklanmıştır.
•
Merkez Bankası’nın Altın Rezervleri, 2017 yılı Şubat ayı (17.02.2016)
itibarıyla 16,3 milyar dolar olarak açıklanmıştır.
2011-2015 DÖNEMİ İHRACAT VE İTHALAT BEYANNAMESİ SAYILARI
6
•
Tescil Edilen İhracat Beyannamesi Sayısı 2011 yılında toplam 2.579.000
adet, 2012 yılında toplam 2.810.000 adet, 2013 yılında 3.015.000 adet, 2014
yılında 3.185.000 adet, 2015 yılında ise 3.253.000 adettir.
•
Tescil Edilen İthalat Beyannamesi Sayısı 2011 yılında toplam 2.127.000
adet, 2012 yılında toplam 2.165.000 adet, 2013 yılında ise 2.271.000 adet, 2014
yılında 2.313.000 adet, 2015 yılında ise 2.360.000 adettir.
YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ
•
2014 yılında Sabit Yatırım Tutarı 62,5 milyar TL olan 4.049 adet Yatırım
Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında 144.355 kişilik
İstihdam öngörülmüştür.
•
2014 yılında düzenlenen 4.049 adet yatırım teşvik belgesinin 3.795 adedi
Yerli Sermayeli Firmalar, 254 adedi Yabancı Sermayeli Firmalar tarafından
alınmıştır.
6
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
24 Şubat 2017
RYKGM – EADD
•
2014 yılında düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli Firmalar İçin
Toplam Sabit Yatırım Tutarı 51,3 milyar TL olurken, Yabancı Firmalar İçin
Toplam Sabit Yatırım Tutarı 11,1 milyar TL olarak öngörülmüştür.
•
2015 yılı yılında Sabit Yatırım Tutarı 103,1 milyar TL olan 4.587 adet
Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında 148.427
kişilik İstihdam öngörülmüştür.
•
2015 yılı yılında düzenlenen 4.587 adet yatırım teşvik belgesinin 4.362
adedi Yerli Sermayeli Firmalar, 225 adedi Yabancı Sermayeli Firmalar
tarafından alınmıştır.
•
2015 yılı yılında düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli Firmalar İçin
Toplam Sabit Yatırım Tutarı 70,2 milyar TL olurken, Yabancı Firmalar İçin
Toplam Sabit Yatırım Tutarı 32,9 milyar TL olarak öngörülmüştür.
•
2016 yılında Sabit Yatırım Tutarı 97,8 milyar TL olan 5.161 adet Yatırım
Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında 141.356 kişilik
İstihdam öngörülmüştür.
•
2016 yılında düzenlenen 5.161 adet yatırım teşvik belgesinin 4.932 adedi
Yerli Sermayeli Firmalar, 229 adedi Yabancı Sermayeli Firmalar tarafından
alınmıştır.
•
2016 yılında düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli Firmalar İçin
Toplam Sabit Yatırım Tutarı 67 milyar TL olurken, Yabancı Firmalar İçin
Toplam Sabit Yatırım Tutarı 30,8 milyar TL olarak öngörülmüştür.
ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR
•
2016 yılı Kasım ayında net doğrudan uluslararası yatırım girişi (fiili giriş),
683 milyon ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir.
•
2016 yılı Kasım ayında sermaye girişi ise 168 dolarlık bölümü AB, 92
milyon dolarlık kısmı Asya ülkeleri olmak üzere 285 milyon ABD doları
düzeyinde gerçekleşmiştir.
•
2016 yılı Kasım ayında 483 adet uluslararası sermayeli şirket kurulmuş
olup, 24 adet yerli sermayeli şirkete de uluslararası sermaye iştiraki
gerçekleşmiştir.
•
2016 yılı Ocak-Kasım döneminde kayıtlı sermayesi 500.000 doların
üzerinde olan 160 adet uluslararası sermayeli şirket, şube kuruluşu ile yabancı
7
7
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
24 Şubat 2017
RYKGM – EADD
ortak iştirak gerçekleşmiştir. Bu şirketlerin 55 adedi toptan ve perakende ticaret
sektöründe, 23 adedi imalat sanayi sektöründe faaliyette bulunmaktadır.
•
2016 yılı Ocak-Kasım döneminde kurulan 5.171 adet uluslararası sermayeli
şirketin, 2.969 adedi Yakın ve Ortadoğu ülkeleri, 1.031 adedi AB ülkeleri, 344
adedi ise diğer Asya ülkeleri ortaklı şirketlerdir.
•
2016 yılı Kasım ayı sonu itibariyle 46.149 adet uluslararası sermayeli
şirket ve şube kurulmuş olup, 6.655 adet yerli sermayeli şirkete de uluslararası
sermaye iştiraki gerçekleşmiştir. Toplamda 52.804 adet uluslararası sermayeli
şirket ülkemizde faaliyette bulunmaktadır.
•
52.804 adet uluslararası sermayeli şirketin ülke gruplarına göre dağılımına
bakıldığında ise AB ülkeleri ortaklı girişim sayısının 21.653 adet ile birinci sırada
yer aldığı görülmektedir. AB ülkeleri ortaklı uluslararası sermayeli şirketlerin
içinde Almanya 6.856 adet şirket ile birinci sırayı alırken, onu İngiltere (2.995
adet) ve Hollanda (2.703 adet) izlemektedir.
•
52.804 adet uluslararası sermayeli şirketin illere göre dağılımına
bakıldığında; İstanbul ilinin 32.064 adet ile birinci sırada yer aldığı
görülmektedir. İstanbul ilini Antalya (4.943 adet), Ankara (2.915 adet) ve İzmir
(2.418 adet) illeri takip etmektedir.
8
8
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
24 Şubat 2017
RYKGM – EADD
NOT
Bu rapor RYKGM - Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi tarafından güvenilir
olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle,
sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda yer verilen görüş ve
değerlendirmeler, hiçbir şekilde T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın kurumsal görüş ve
yaklaşımını yansıtmamaktadır.
9
9