Cari muameleler grupu, ithalât, ihraeat, görünmiyen

— 38 —
Cari muameleler grupu, ithalât, ihraeat, görünmiyen kalemler, enfrastrüktür ve Off - Shore
muamelelerini ihtiva etmekte, buna mukabil temin edilen dış yardım ve kredilerle borç tediyeleri
gibi daha. ziyade birer finansman ve kapital hareketi olan muameleler ise sermaye hareketleri grupunu teşkil etmektedir. Bu devreye ait tediye muvazenesinin tahlil ve izahına girmeden önce, ka­
rakteristik vasıflarını şöylece telhis etmek mümkündür:
1. Tediye muvazenesi açığı bu devrede geçen devrelere nazaran daha az olmuştur.
2. Hariçten binnisbe daha fazla kredi ve yardım sağlanmıştır.
3. Evvelce girişilmiş borç, tahhütlerin edası zımnında geniş ölçüde ödemede bulunulmuştur.
Tediye muvazenesinin karakteristik vasıflanın bu şekilde tesbit ettikten sonra şimdi de bunların
ifade ettiği mâna ve ehemmiyet üzerinde durmakta fayda vardır.
Yukarda da arz edildiği üzere bu devreye ait tediye muvazenesinin en mühim hususiyetlerin­
den birini açık miktarında görülen azalma teşkil etmektedir.
Filhakika 1950 yılından beri girişilen ve son zamanlarda müspet neticeleri alınmaya başlanılan
yatırımların tesiri ile esasen gittikçe azalan bir seyir takibeden tediye muvazenesi açıklarından bu
devreye aidolanı, geçen devreye nazaran % 26, daha evvelki devreye nazaran ise % 30 nispetinde
az olmuştur.
Tediye muvazenesinin karakteristik vasıflarını tadadederken ikinci bir nokta olarak bu devre
zarfında binnispe daha fazla dış kredi ve yardım sağlanmış olduğuna işaret edilmiştir. Filhakika
kısmı âzaminin yatırım ve işletme mallan teşkil eden 240 milyon lira tutarındaki kredili ithalâttan
maada geçen devreden % 20 fazlasiyle 280,5 milyon liralık Amerikan IÜA yardımı ve kredisi temin
edilmiş, barajlar, silolar ve limanlar için Dünya Bankasından evvelce sağlanmış olan kredilerden
14,6 milyon liralık bir kısmı daha kullanılmıştır. Bunlara ilâveten Amerika ile yapılan anlaşma
gereğince, Türk lirası mukabilinde, 262,7 milyon liralık bâzı zaruri istihlâk malları mubayaa ve
ithal edilmiştir.
Nihayet üçüncü nokta olarak da dış borçlarımızın tediye ve tasfiyesinde gösterilen gayrete işaret
etmek isteriz. Filvaki, bir taraftan girişilmiş olan yatırım faaliyetlerine devam ederken, diğer taraf­
tan da mühim miktarda borç. ödemeleri yapmış bulunuyoruz. Nitekim mevzuubahis devre zarfında
107,9 milyon liralık Devlet borcu, 152,2 milyon lira tutarında kredili ithalât taksiti ödenmiş, kısa
vadeli ticari kredilerden mütevellit borçlar için 80,7 milyon, banker borçları için 27,6 milyon, iki
taraflı ticaret ve tediye anlaşmamız olan memleketlere bu anlaşma hesaplarından 6,6 milyon, EPU
mahsupları dolayısiyle de bu teşekküle 106,8 milyon liralık bir .tediyede bulunulmuştur. Bir rekor
mahiyetinde olan-bu tediyeler geçen devreye nazaran % 42 bir evvelki devreye nazaran ise % 133 daha
fazla olmuştur.
Bu umumi izahattan sonra, şimdi de tediye muvazenemizin başlıca kalemleri üzerinde durmak
yerinde olacaktır:
Dış ticaret,'görünmiyen kalemler, enfrastrüktür ve • Off - Shore muamelelerini kavrıyaıı cari mua­
meleler hacmında geçen devreye nazaran % 6 nispetinde bir azalış, buna mukabil câri muameleler
açığında ise 196,7 milyon liralık bir tenezzül müşahede edilmektedir. Câri muameleler hacmmdaki
azalış daha ziyade dış ticaret hacmında vııkubulan azalıştan; câri muameleler açığındaki tenezzül ise
bir taraftan dış ticaret açığının gerilemesinden diğer taraftan da enfrastrüktür ve Off - Shore
gelirlerinin artmış olmasından ileri gelmektedir.
Dış ticaret hacmında geçen devreye nazaran müşahede edilen nispî azalmada başlıca ihracat
mallarımızın üst üste idrak edilen fena hasat sebebiyle yeter derecede ihracolımamaması kadar ikmal
edilen yatırımların istihsale geçerek bâzı malların ithalinin önlenmiş olmasının ve ikmal edilmek
üzere bulunan veya tamamlanmış olan yatırımlarla ilgili ithalâtın azalmasının, da rolü büyük
olmuştur.
Dış ticaret açığında da keza geçen devreye nazaran hissedilir derecede bir azalma müşahede edil­
mekte ve iki devre mukayese edildiği takdirde, açık miktarının 273 milyon liradan 113 milyon liraya,
açığın dış ticaret hacmma nispetinin ise % 12 den % 6 ya tenezzül ettiği anlaşılmaktadır.
ihracatımız, yukarda da temas edildiği veçhile, fena hava şartları dolayısiyle bir azalma göster­
miştir. Filhakika bir evvelki devreye nazaran c/t 7 nispetinde bir tenezzül arz eden ihracatımızın,