hıv infeksiyonları - İstanbul Tıp Fakültesi

HIV/AIDS ve Diğer Retrovirus
İnfeksiyonları,laboratuvar tanısı
ve epidemiyolojisi
Prof Dr Ali Ağaçfidan
İstanbul Tıp Fakültesi, Mikrobiyoloji ve
Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı
İnsan retrovirusları
Alt aile
* Onkoviruslar
İnsan T hücresi lenfotropik virusu tip I (HTLV-1)
İnsan T hücresi lenfotropik virusu tip II (HTLV-II)
* Lentiviruslar
HIV-I
HIV-II
* Spumaviruslar
İnsan köpüksü virusu (Human foamy virus)
Genel Tanımlama
Virus İlkez 1981 yılında homoseksüellerde immün
yetmezlikle seyreden bir hastalıklar ve
semptomlar oluşturan tanımlanmıştır
Etken 1983 yılında izole edilmiş,
1985 yılında tanıda testler
kullanılmaya başlanmıştır.
• HIV-1: İnsan bağışıklık yetmezliği virusu
• HIV-1: Non-onkojeniktir.
Etkenin Yapısı (I)
HIV lentiviruslara ait tipik bir
retrovirusdur. HIV’in maymun bağışıklık
yetmezliği viruslarının
( SIV ) 1930’larda
insanlara bulaştığı düşünülmektedir. HIV-2
1986 yılında izole edilmiştir. Özellikle
Afrika’nın bazı bölgelerinde yaygın olan HIV-2
ile infekte kişilerde AIDS gelişebilmektedir .
Ancak morbidite düşüktür.
HIV
HIV-1
HIV-2
~ smian immunodeficiency
virus
~ sooty mangabey
Etkenin Yapısı (II)
HIV küre biçiminde 100-120 nm çapında
koni şeklinde nükleokapsidi kuşatan çift
tabakalı lipid zarfı bulunan virustur.
ETKENİN YAPISI (III)
HIV-1 pozitif polariteli iki adet
birbirinin aynı tek iplikli RNA içerir. Virus
reverstranskriptaz sayısında konak hücrelerin
infeksiyonundan sonra RNA’ sını çift iplikli
DNA’ya çevirir.
ETKENİN YAPISI (IV)
Virusun etrafında çift katlı lipid
bir zarf ve zarftan dışarı uzanan
glikoprotein çıkıntılar bulunur . Bu
çıkıntılar transmembran (TM, gp41) ve
yüzeyde bulunan (surface, su; gp 120)
alt birimleri olarak adlandırılır.
ETKENİN YAPISI (V)
Bu liener DNA’nın iki ucunda uzun
terminal tekrarlar (long terminal repeats;
LTR ) bulunur.
HIV/AIDS
•
•
•
•
•
Familya: Retroviridae
Subfamilya: Lentivirinae
Virusun içinde silindirik nükleotid bulunur.
80-130 nm çapındadır.
Morfolojik olarak üç tabakadan oluşur
-En içte genom-nükleokapsid kompleksi bulunur (RT ile
ilişkilidir)
-Zarf
-Dikensi çıkıntılar
• Viral genom tek sarmallı ve pozitif polaritelidir. 9-10 kb
uzunluğunda diploid bir RNA molekülünden oluşur.
HIV infeksiyonu
• Primer infeksiyon (8-12 hafta viremi sonrasında
akut mononükleoz)
• Lenfoid organlara yayılım
(1 hafta-6 ay sonra HIV bağışıklık sağlanıryetersizdir. İnfekte hücreler lenf düğümlerinde
kalır).
• Latent dönem: 10 yıl kadar sürer
• HIV sunumunun başlaması
• Klinik hastalık
• Ölüm
HIV infeksiyonunda görülen
ko-infeksiyonlar
•
•
•
•
EBV
CMV
HSV
HBV
HIV infeksiyonlarının laboratuvar
tanısı
•
•
•
•
Virus kültürü
Antijen saptama
Serolojik testler
Nükleik asitlerin saptanması
HIV infeksiyonlarında virus kültürü
• Periferik mononükleer hücrelerin HIV-1
seronegatif vericilerden alınmış ve
fitohemaglütinin ile uyarılmış, PMH’ler ile
kültürünün yapılması, HIV’un izolasyonu
için standart yöntemdir.
• Besiyerine IL-2 eklenir.
• CPE, EIA/RIA/IFA
• p24 antijeni ve RT antijeni aktivitesi
araştırılır.
HIV infeksiyonlarında antijen tayini
• AIDS’li hastaların %50-80’inde
• Asemptomatik kişilerin %10’unda
• Antijen tayininde HCL veya glisin ile immün
kompleksler parçalanır.
Özellikle antijenemi;
• Asemptomatik kişilerde
• HIV serolojisi negatif olanlarda
• Yenidoğan bebeklerde
• Kuşkulu WB sonucu alınanlarda
• MSS tutulumu varsa BOS’da
HIV serolojisi
• İlk ticari kit 1985 yılında kullanıma başlanmıştır (EIA).
• Birinci jenerasyon kitler HIV-1 ile infekte hücre
kültürlerinden hazırlanmıştır.
• Düşük riskli toplumlarda yalancı pozitiflikler vermiştir.
• Daha sonraları HIV-1 sentetik proteinleri ve rekombinant
teknolojiye dayalı kitler geliştirilmiştir (Erişkinler ve 15
ayın üstündeki çocuklar) (HIV antikorları 2 hafta sonra
serumda saptanır). Ortalama 2-3 aydır. Üçüncü ayda
%95 serokonversiyon saptanırken altıncı ayda %99 HIV
antikoru pozitif sonuç verir.
• Üçüncü jenerasyon kitler: IgM+IgG saptar.
• Dördüncü jenerasyon
HIV’de serolojik testler
• Tarama amaçlı EIA, aglütinasyon, dot-blot
• Doğrulama amaçlı WB, IFA, RIA
• Western blot tekniği: gp160, gp120, p66,
p55, p51, gp41, p31, p24, p17 ve p15
HIV-1 ve HIV-2 WB pozitiflik kriterleri
Kuruluş
HIV-1 için kriter
CDC
p-24,gp41,gp-120/160’dan herhangi
ikisi
FDA
p-24,p-31,gp,41 veya gp-120/160
HIV-2 için kriter
Amerikan
Kızılhaç
Her bir gen ürününden (gag,pol,env)
bir band
WHO
En az 2 zarf bandı
En az 2 zarf bandı
HIV ½ ELISA kitleri ile HIV
infeksiyonunun araştırılması (I)
HIV ½ ELISA reaktif
HIV ½ ELISA tekrar reaktif
Doğrulama testi
HIV-1 IFA
Pozitif
(HIV-1
Seropozitif)
HIV-1 Western blot
Negatif
Şüpheli
Reaktif
(HIV-1
seropozitif)
Non
reaktif
HIV-2 ELISA
Kuşkulu
HIV ½ ELISA kitleri ile HIV
infeksiyonunun araştırılması (II)
HIV-2 ELISA
Reaktif
Nonreaktif
(HIV-1 WB
kuşkulu ise
izlenir)
HIV-2 WB
Reaktif
(HIV-2 seropozitif)
Nonreaktif
Kuşkulu
(Takip edilir)
HIV infeksiyonlarında nükleik
asitlerin gösterilmesi (I)
• İnfekte kişilerde periferik kan mononükleer hücrelerinde
HIV DNA’sının ve RNA’sının direkt olarak gösterilmesi ve
kantitasyonunda
• HIV spesifik antikorlar oluşmadan önceki pencere
döneminde infekte kişileri tayinde
• HIV infeksiyonunun klinik bulguları olduğu halde seroloji
ve virus izolasyonunun negatif olduğu ya da çelişkili
olduğu durumları çözmede
• Yenidoğan bebeklerde HIV infeksiyonu tanısında
• Kuşkulu WB sonuçlu kişilerin durumlarını çözmede
HIV infeksiyonlarında nükleik
asitlerin gösterilmesi (II)
• HIV infeksiyonu için riskli davranışta bulunmuş
seronegatif kişilerin tanısında
• HIV-1 ve HIV-2’nin birlikte etken oldukları mikst
infeksiyonların tayininde
• Aşılanmış ve buna bağlı olarak serolojik yöntemlerle
pozitif olan ama HIV proviral DNA’yı taşımayan kişilerde
HIV infeksiyonunun saptanmasında
• HIV ile infekte kişilerde viral yükü belirlemede, prognozu
saptamada
• Tedavi amacı ile antivirallere direnç gelişimini izlemede
HIV infeksiyonlarının
epidemiyolojisi
Bulaşma yolları
- Cinsel ilişki
- Damar içi uyuşturucu
- Kan, kan ürünleri
- Perinatal bulaşma
- Diğer yollar. Semen, periferik kan
lenfositleri, göz yaşı, idrar ve sütten izole
edilmez. Göz yaşı ve tükrükten bulaştığına
dair kanıt yoktur.
Korunma ve kontrol
• Genel önlemler
• Tarama testleri
• HIV aşılarına ilişkin çalışmalar