Türkiye, Sahra Altı Afrika`nın Ticari ve Ekonomik Partneri

AFRİKA İZLENİMLERİ
Ömer Cihad Vardan
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu
(DEİK) Başkanı
Türkiye, Sahra
Altı Afrika’nın
Ticari ve
Ekonomik Partneri
Olmaya Hazır
5 günde 15 bin km’ye
yakın yol yaptık
Fildişi Sahili, Gana, Nijerya ve Gine’ye 250’ye varan iş adamımızla
4 cumhurbaşkanının da katıldığı İş Forumları düzenledik.
Forumlarda 2 bin 500’den fazla ikili iş görüşmesi gerçekleştirdik.
Türk şirketlerine Afrika pazarında hizmet üremek için DEİK
bünyesinde 30 Afrika ülkesi ile iş konseyi kurduk.
Afrika kıtasının genelinde çok ciddi iş potansiyeli mevcut. Türkiye
bu anlamda Sahra Altı Afrika’nın önemli bir ticari ve ekonomik
partneri olmaya hazır durumda.
T
ürkiye’nin Afrika açılımı bağlamında Sayın
Cumhurbaşkanımızın
önderliğinde daha önce yapılan
birçok ziyarete ilaveten bu sefer
de Fildişi Sahili, Gana, Nijerya
58
EKOVİTRİN NİSAN 2016
ve Gine’ye yönelik 28 Şubat 20163 Mart 2016 tarihleri arasında
bir gezi tertip ettik. Bu ziyaret
kapsamında, hem bölgeyi ve
ihtiyaç duyulan ekonomik ve
ticari ilişkilerin tesisi için gerekli
altyapıyı kurabilmek hem de
bölge iş adamlarını tanımaya ve
anlamaya yönelik çalışma şansı
bulduk. Tek cümleyle bu gezinin
oldukça başarılı tamamlandığını
ifade edebilirim.
Fildişi Sahili, Gana, Nijerya ve
Gine’ye gerçekleştirdiğimiz 5 günlük
iş gezisi süresince, 15 bin kilometreye
yakın yol yaptık. 135’i uçağımızda
olmak üzere, yerinden katılımlarla
birlikte 250’ye varan işadamımızla, 4
ülkede Cumhurbaşkanlarının katılımlarıyla İş Forumları düzenledik ve bu
forumlarda 2 bin 500’den fazla ikili iş
görüşmesi gerçekleştirdik.
Gana ve Gine’de karşı kanat
partnerlerimiz ile Mutabakat Zabıtları imzaladık. Yoğun tempolu ama çok
verimli bir Afrika ziyaretini tamamladık. Dönüş uçağında, sıcağı sıcağına,
katılımcılara uyguladığımız ankette,
ziyarete katılan firmalarımızın yüzde
75’inin, ziyaret sonrasında Afrika’ya
yatırım yapmayı düşündüğünü öğrendik. Bunun yanında elbette somut
adımlar da atıldı: bazı firmalarımız,
Batı Afrika’da onlarca milyon dolarlık
işbirliklerinin altına imzaları attı. Yani
elimiz boş dönmedik. Bu aslında hepimiz adına çok sevindirici, bir o kadar
da gurur verici bir tablo.
Afrika kıtasındaki ülkelerle
ilişkilerimizi geliştiriyoruz
Sahra Altı Afrika ülkelerinin
ekonomik kalkınmada karşılaştığı so-
runlar hemen hepimizin malumudur.
Bugün bu ülkelerin birçoğunda ciddi
sıkıntı vardır. Bilhassa emtia fiyatlarındaki düşüş, bölge ekonomisinde
kalkınmanın hızlanmasında 2015’te
aksi yönde etki yapmış olup, 2016
yılında da aynı senaryonun gerçekleşmesi öngörülmektedir. IMF Afrika
Direktörü Antoinette Monsio Sayeh,
2015 Ekim ayında yaptığı açıklamada,
bölgedeki kalkınmanın yavaşlamasında dışsal etkenlerin belirleyici olduğunu, Afrika’nın tek ticaret ortağı Çin’in
kalkınmasını imalat dışı sektörlere
kaydırması ile Çin’in hammaddeye
ilgisinin azalmasının keskin kırılmada ana sebep olduğunu açıklamıştı.
Sayeh’in notlarında, ABD dolarının
değer kazanımı ve enflasyonun artışı
ile bölge ülkelerinin para politikası
üretme mecburiyetleri doğduğu da
yer alıyordu. Bunca sıkıntıya rağmen,
Afrika kıtasının genelinde çok ciddi
iş potansiyeli mevcut olup, Türkiye
bu anlamda Sahra Altı Afrika’nın
önemli bir ticari ve ekonomik partneri
olmaya hazır durumdadır. Bilindiği
üzere Türkiye’nin izlediği çok boyutlu
dış politika çerçevesinde, 1998 yılında
Afrika ülkeleriyle siyasi, askeri,
kültürel ve ekonomik ilişkilerimize bir
ivme kazandırmak amacıyla “Afrika’ya
Açılım Eylem Planı” oluşturuldu. Bu
EKOVİTRİN NİSAN 2016 59
AFRİKA İZLENİMLERİ / ÖMER CİHAD VARDAN
bağlamda, 2003 yılı başında Dış
Ticaret Müsteşarlığı tarafından
“Afrika Ülkeleriyle Ekonomik İlişkilerin Geliştirilmesi
Stratejisi” hazırlanmış ve 2005
yılı hükümetimiz tarafından “Afrika Yılı” olarak ilan edilmişti.
Bunun yanı sıra, karşılıklı üst
düzey ziyaretlerin gerçekleştirilmesi, yeni ekonomik ve ticari
anlaşmaların akdi, ekonomik
ve siyasi ikili mekanizmaların
tesisi ve karşılıklı ticaret heyeti
ziyaretleri teşvik edilmişti. Bu
vesileyle o günden bu yana,
Afrika kıtasındaki ülkelerle
ilişkilerimiz çeşitlendirilerek
geliştirildi.
10 yılı aşkın bir zamandır
devam eden bu açılım sürecinde, daha önce sadece 12
olan büyükelçilik sayımız, 39’a
yükseldi. Yani bugün Türkiye’nin Afrika’da 39 ülkede büyükelçiliği var. Buna karşın, 32
Afrika ülkesinin de Türkiye’de
diplomatik temsilciliği bulunuyor. Milli gururumuz Türk Hava
Yolları, bugün Afrika kıtasında
31 ülkede, 48 farklı şehre tarifeli
sefer yapıyor. Ve ihtiyaca binaen
buna yenileri de eklenecek. İşte
böylesi bir tabloda, Sayın Cumhurbaşkanımızın liderliğinde,
Türkiye’nin 2005 yılında başlattığı Afrika Açılımı’nda önemli
bir dönemeci daha birlikte
geçmiş olduk. Geçen sene Afrika kıtasında Cumhurbaşkanı
seviyesinde ziyaret edilen birkaç
ülkenin ardından, bu sene de
4 ülkenin eklenmiş olmasıyla
birlikte ilişkilerin daha derinleşeceği ortadadır. Özellikle
bunu bu son ziyaretimizde
net bir şekilde gördük ve bu
vesileyle ilgili 4 ülke ile olan ikili
ilişkilerimizde yeni bir döneme
girdiğimize inanıyorum.
60
EKOVİTRİN NİSAN 2016
Dünyanın ilgisinin yöneldiği Afrika’da, bizler de
varız ve iddialıyız. Bu konuda tecrübemiz var
tecrübeyi sadece üyelerimizle değil, tüm Türk iş
camiası ile ve diğer üçüncü ülkelerle
de paylaşmak istiyoruz.
30 Afrİka ülkesİ İle
İş konseyİ kurduk
Türk şirketlerine Afrika pazarında hizmet üretmek
için DEİK bünyesinde 30 Afrika ülkesi ile iş
konseyi kurduk. Gine’ye gerçekleştirdiğimiz ziyaret
kapsamında imzaladığımız mutabakat zaptı ile
Türkiye-Gine İş Konseyini de kurmak üzere adım
atmış olduk.
B
ilindiği üzere DEİK
olarak, bizler, Türk özel
sektörünün dış ekonomik
ilişkilerini yönlendirmek, yürütebilmek üzere yetkilendirilmiş bir
kurumuz. Bünyemizde kurulmuş
olan 123’ü ülke bazlı, 130 İş Konseyimiz ile Türkiye’nin yurt dışında, ekonomik ve ticari performansını artırmayı hedefliyoruz.
Bu bağlamda DEİK’in ülkemizin
tüm özel sektörünü kapsayıcı
bir rolü var ve çatısı altında da
TOBB, TİM, TÜSİAD, MÜSİAD, Türkiye Müteahhitler Birliği
gibi 100’ü aşkın kurucu kuruluşu
bulunmakta. Bu itibarla DEİK’in
gücü, kurucu kuruluşlarından, İş
Konseylerinden ve üyelerinden
gelmekte. Türk şirketlerine Afrika pazarında hizmet üretmek için
de DEİK bünyesinde 30 Afrika
ülkesi ile iş konseyi kurduk. Gine’ye gerçekleştirdiğimiz ziyaret
kapsamında ise imzaladığımız
mutabakat zaptı ile Türkiye-Gine
İş Konseyini de kurmak üzere
adım atmış olduk.
Sonuç itibariyle şu anda
dünyanın ilgisinin yöneldiği Afrika’da, bizler de varız ve iddialıyız.
Bu konuda tecrübemiz var tecrübeyi sadece üyelerimizle değil,
tüm Türk iş camiası ile ve diğer
üçüncü ülkelerle de paylaşmak
istiyoruz. Bu çerçevede gerçekleştirdiğimiz son Afrika ziyaretinde
4 ülkeyi ziyaret ettik.
TÜRKİYE’NİN AFRİKA
AÇILIMININ ÖNEMLİ
MERKEZİ FİLDİŞİ SAHİLİ
Fildişi Sahili’ni, Batı Afrika’ya giriş kapısı olarak
görüyoruz. Zengin doğal kaynakları, 10 milyar dolara
yaklaşan dış ticaret hacmi, sanayi, finansal, ulaştırma
altyapısı ile Fildişi Sahili’ni, ülkemizin Afrika açılımının
önemli merkezlerinden birisi olarak değerlendiriyoruz.
Z
iyaretimizin ilk durağı
Fildişi Sahili’ydi. Geçtiğimiz yıl Fildişi Sahili
resmi heyeti tarafından ülkemize yapılan ziyaret sonrasında,
ikili ilişkilerimizde yeni bir
dönem başlamıştı. Bizim oraya
yaptığımız ziyaret sırasında da
imzalanan yeni anlaşmalar ile
ülkelerimiz arasındaki ilişkilerin
çok boyutlu ahdî yapısı tamamlandı. Öte yandan, şirketleri-
miz arasında kurumsal diyalog
mekanizması görevini üslenen
Türkiye-Fildişi Sahili İş Konseyimizin de temellerini de geçen
yıl atmıştık. Bu çabalar meyvesini verdiğini görüyoruz. Ticaret
hacmimiz 2015 yılında yüzde 17
artarak, 389 milyon ABD doları
oldu. Bugün DEİK üyesi birçok
firmamız, Fildişi Sahili’ne yatırım
yapmak istiyor. Bu İş Forumu
bunun en güzel göstergesi oldu.
Çünkü bizler Fildişi Sahili’ni,
Batı Afrika’ya giriş kapısı olarak
görüyoruz. Zengin doğal kaynakları, 10 milyar dolara yaklaşan dış ticaret hacmi, sanayi,
finansal, ulaştırma altyapısı ile
Fildişi Sahili’ni, ülkemizin Afrika
açılımının önemli merkezlerinden
birisi olarak değerlendiriyoruz.
Fildişi Sahli’nde ekonomi tarıma
dayalı, petrol, doğalgaz rezervleri
ve madenler bakımından zengin
bir ülke. 2015 ekonomik büyüme
oranı %9,5, 2016 ekonomik büyüme hedefi %9,8 olarak açıklandı.
Ülkenin öncü büyüme alanları ise
tarımsal üretim, ihracat, inşaat
ve enerji. 15 Afrika ülkesinin üye
olduğu ECOWAS Gümrük Birliği’ne üye olan Fildişi Sahili, 2014
yılı “Doing Business” raporuna
göre şirket kurmanın kolaylığı
bakımından dünyadaki 189 ülke
arasında 124. sırada iken 2015 yılı
raporunda 80 basamak atlayarak
44. sıraya yerleşti. 2016-2020
yılları arasında ülkedeki Ulusal
Kalkınma Planı ile 49,2 milyar
USD yatırım planlanıyor. Toplam
yatırımın yüzde 62,4’ünü devletin
gerçekleştirmesi planlanıyor.
2015 yılı sonunda yabancı doğrudan yatırım 690 milyon avro
civarında gerçekleşti. Bu rakamın
2016’da artması bekleniyor.
Fildişi Sahili’nde
yatırım fırsatları
Halihazırda Fildişi Sahili’nde aktif 25 adet Türk firması
bulunuyor ve yatırımların önemli
bir kısmı inşaat sektörü üzerinde
yoğunlaşıyor. Ülkedeki Türk işadamlarının diğer yatırım alanları
ise yapı malzemeleri, prefabrik
yapılar ve mobilya sektöründe.
En çok yatırım alan sektörler;
altyapı, konut, sağlık, ulaştırma
ve enerji. Türkiye’den gıda sektö-
EKOVİTRİN NİSAN 2016 61
AFRİKA İZLENİMLERİ / ÖMER CİHAD VARDAN
Nijerya 2050 yılında
dünyanın en kalabalık
üçüncü ülkesi olacak
Z
EMİNE ERDOĞAN YETİMHANE AÇTI
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan, TİKA’nın
bakım ve onarımı yaptırdığı Abidjan yetimhanesinin açılışını Fildişi
Sahili Devlet Başkanı Vattara’nın eşi Dominique Folloroux-Ouattara
(sol 2) ile birlikte yaptı.
rüne yapılan yabancı yatırımlarda
bölge ülkelerine gümrüksüz
ihracat hakkı tanınıyor. Ülkede
pirinç en önemli ithalat kalemlerinden biri, bu alanda ihracat
potansiyelimizi yüksek görüyoruz.
Tarım sektöründe teknik eleman
değişimi, eğitimi, tarım materyallerinin ihracatı potansiyel pazar
olarak değerlendirilebilir.
Ayrıca tekstilde resmi ihracat
yerine bavul ticareti yapılıyor,
bunun da resmi hale getirilmesi
pekâlâ mümkün. Enerji santral
ihaleleri Türk firmaları için potansiyel bir yatırım alanı. Bununla
beraber sosyal konut inşaatı
ihalelerine Türk inşaat firmalarının katılması çok önemli bir
fırsat. Fildişi Sahili’nde başta altın
62
EKOVİTRİN NİSAN 2016
olmak üzere madencilik sektöründe firmalarımız için potansiyel
mevcut. Fildişi Sahili’nin 200.000’i
Abidjan’da olmak üzere 400.000
adet konut açığı var. Fildişi Sahili
özel sektöründeki arsa sahiplerinin Türk Müteahhitlere olumlu
yaklaştığı ve işbirliğine hazır oldukları biliniyor. Bu yüzden Türk
iş dünyası olarak; dost ülke Fildişi
Sahili ile tüm seviyelerde daha
etkin işbirliği kurmak istiyoruz.
Bu çerçevede iki ülke arasında
yatırımların canlanması için; vize
süreçlerinin kolaylaştırılmasını
ve yatırımcının korunması için,
Çifte Vergilendirmeyi Önleme
ve Yatırımların Karşılıklı Teşviki
ve Korunması Anlaşmalarının
imzalanmasını talep ettik.
iyaretimizde ikinci durak
Gana oldu. Bölge barışına
sağladığı katkılar ile aktif
bir dış politika izleyen Gana’yı
yakından takip ediyoruz. Geçtiğimiz yıl ticaret hacmimiz yüzde 19
artarak 400 milyon dolar seviyesine ulaştı. 2015 yılında Gana,
Sahraaltı Afrika’sında, Türkiye’nin en büyük 4. ticaret ortağı
oldu. Gana’nın gelişen ekonomisi
ve iki ülke liderleri arasındaki
yüksek seviyeli ilişkilerin desteği
ile ekonomik ilişkilerimizi daha
ileri noktalara taşıyacağımıza
inanıyoruz. Gana Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı John Dramani
Mahama’nın öncülüğünde devam
eden ekonomik reformları yakından takip ediyor; dış politikada
öne çıkan ekonomik diplomasi
çabalarını destekliyoruz.
Hiç şüphesiz Gana’daki bu
yapısal dönüşüm, bizleri Gana
pazarına yatırım yapmak için çok
daha fazla motive etmekte; işbirliğimizi artırmaya dönük bizleri
cesaretlendirmekte. Düzenlediğimiz Gana İş Forumu’nda,
her iki ülkeden yaklaşık 400 iş
adamı biraraya geldi. Gana’da
imzaladığımız “Türkiye-Gana İş
TÜRKİYE VE GANA LİDERLERİ ERDOĞAN VE MAHAMA
Gana Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı John Dramani Mahama’nın öncülüğünde
devam eden ekonomik reformları yakından takip ediyor; dış politikada öne
çıkan ekonomik diplomasi çabalarını destekliyoruz.
Gana ile ticaret hacmimiz
400 milyon dolara ulaştı
2015 yılında Gana, Sahraaltı Afrika’sında, Türkiye’nin
en büyük 4. ticaret ortağı oldu. Gana’nın gelişen
ekonomisi ve iki ülke liderleri arasındaki yüksek
seviyeli ilişkilerin desteği ile ekonomik ilişkilerimizi
daha ileri noktalara taşıyacağımıza inanıyoruz.
Konseyi Mutabakat Zaptı” ile de
bunu perçinleyeceğimize inanıyorum. Gana’da görüşmelerimizde
iki ülke arasındaki ekonomik
ilişkilerin daha ileri seviyelere
çıkabilmesi için, Türk şirketlerinin Gana’da karşılaştıkları vize
sorunu, doğrudan bankacılık,
teminat mektubu temini, Gana
gümrük mevzuatında yaşanan sık
değişiklikler ve yüksek gümrük
oranları gibi sorunlara çözüm
konusunda destek istedik.
Gana’da sanayi ve hizmetler
sektörü tarıma kıyasla daha hızlı
büyümekte. Ülkenin kalkınma
ajandasında ilk sırada enerji
sektörü yer alıyor. Tespit ettiğimiz potansiyel yatırım fırsatları
ise demiryolu inşaatı, yenilenebilir enerji, meyve üretimi,
sebze konserve üretimi, kakao
üretimi, ticari orman plantasyonu, ahşap işleme sektörlerinde
mevcut. İş Konseyimizin bugün
ve ileride yapacağı çalışmalar, iki
ülke işadamları arasında oluşan
sinerji, ülkelerimiz arasındaki iş
ve yatırım hacminin büyümesine
katkı sağlayacak.
Ziyaretimiz Gana’nın ardından
Nijerya ile devam etti. Nijerya çok
önemli bir ülke. Bugün 200 milyona
yaklaşan nüfusuyla Birleşmiş
Milletler nüfus projeksiyonlarına
göre, 2050 yılında dünyanın en
kalabalık üçüncü ülkesi olması
beklenen Nijerya, sadece barındırdığı nüfus potansiyeli ile değil,
doğal zenginlikleri; hızlı kalkınma
potansiyeli ve coğrafi konumu ile
de, Batı Afrika’da kalıcı barışın ve
kalkınmanın anahtar role sahip
ülkesi. Bu sebeple Nijerya, Türk
özel sektörünü temsil eden bizlerin
de yakın radarında yer alıyor. Nijerya’nın Milli Ekonomik Güçlendirme ve Geliştirme Stratejisi’ni ve
2020 yılında dünyanın en büyük 20
ekonomisi arasına girme hedefini
destekliyoruz. Nijerya’da Türk yatırımcılar 2.600 üzerinde Nijeryalı’ya
istihdam sağlıyor. Nijerya’da Türk
tekstil ürünleri yüksek düzeyde
rağbet görüyor; haftada 70 ton
ürün gidiyor, ancak bavul ticareti
üzerinden yürüyor bu ticaret ve
markalarımız henüz gidip mağaza
açabilmiş değil. Perakende, tekstil
şu anda Türk yatırımcılar için cazip
alanlar. Tespit ettiğimiz potansiyel ihracat fırsatları ise inşaat ve
inşaat malzemeleri, tarım ürünleri
ve ekipmanları, elektrik ve güç
üretimi, makine ve ekipmanları,
sağlık hizmetleri, eğitim, mobilya,
güvenlik ekipmanları, otomotiv ve
yedek parçaları sektörlerinde.
EKOVİTRİN NİSAN 2016 63
AFRİKA İZLENİMLERİ / ÖMER CİHAD VARDAN
ERDOĞAN 50 OTOBÜS HEDİYE ETTİ
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Gine ziyareti Gine Devlet Başkanı
Alpha Conde’ın doğum gününe rastladı. Erdoğan, Gine Devlet
Başkanına bir sürpriz yaparak 50 belediye otobüsü hediye etti.
TÜRK BAYRAKLARIYLA KARŞILADILAR
Cumhurbaşkanı Erdoğan yaptığı ziyaret duygulu ve
renkli görüntülere sahne oldu. Gineliler Erdoğan’ı
Türk bayraklarıyla karşıladılar.
Gine’de 46 milyar dolarlık
yatırım hacmi hedefleniyor
Z
Türkiye olarak Gine ile de işbirliğimizi her alanda geliştirmek ve
ilerletmeyi hedefliyoruz. Bu çerçevede Türkiye-Gine İş Konseyi’nin
kurulmasını öngören anlaşmayı önemsiyoruz.
iyaretimizde son durak
Gine oldu. Gine’de, Türkiye-Gine İş Konseyi’nin
kurulmasını öngören anlaşmanın da bulunduğu, toplam
9 ayrı anlaşma imzalandı. İki
ülke arasında imzalanan diğer
anlaşmalar, turizm, havacılık hizmetleri, tıp ve sağlık hizmetleri,
askeri eğitim, bilim, elektrik,
maden ve çevrenin korunması
gibi çok farklı alanlarda imzalandı. Türkiye olarak Gine ile de
işbirliğimizi her alanda geliştirmek ve ilerletmeyi hedefliyoruz.
Bu çerçevede Türkiye-Gine
İş Konseyi’nin kurulmasını
öngören anlaşmayı önemsiyoruz.
64
EKOVİTRİN NİSAN 2016
Gine İşverenler ve Girişimciler
Konfederasyonu (CPEG-Conseil Patronal des Entreprises de
Guinée) Başkanı Hadja Gnouma
Traoré tarafından imzalanan mutabakat zaptı bunun ilk adımını
oluşturuyor.
Sonuç itibariyle, Sahra altı Afrika’ya bu yılın en büyük yatırımcı
heyeti olarak giderek bölgenin
sunduğu büyük fırsatları yerinde
görme fırsatı bulduk. Bizim artık
bu fırsatları iyi değerlendirme
zorunluluğumuz var. Halihazırda
Çin, ABD ve Avrupa ülkeleri,
buralarda çok yol aldılar; bizim
bu saatten sonra çok daha hızlı
hareket etmemiz gerekiyor. Af-
rika Kalkınma Bankası’nın da
yatırımcılara bu ülkelerde yatırım
yapabilmeleri için oldukça cazip
fırsatlar sunuyor. Birçok ülke
yatırım için yüzünü Sahra altı
Afrika’ya döndü ve Türkiye’nin
de buraya yatırımda daha erken
davranması gerekiyor. Bu bölgedeki ülkeler, geleceğin sürekli
büyüyen ülkeleri olacak. Örneğin
Fildişi Sahili’nde maden, enerji
ve inşaat alanında 46 milyar
dolarlık yatırım hacmi hedefleniyor. Gelişmekte olan ülkelerde
karlılık oranları daha yüksek,
Türk firmaları bu bölgelere şimdi
yatırım yapmazsa sonrasında
girmek daha zor olacak.