muhasebe - ıı - Erzurum Teknik Üniversitesi
advertisement
İÇİNDEKİLER Dönem Sonu İşlemleri 7.1. Envanter ve Değerleme Kavramları 7.1.1. Muhasebe Dışı Envanter 7.1.2. Muhasebe İçi Envanter 7.1.2.1. Bilanço Hesapları Envanter İşlemleri 7.1.2.2. Maliyet Hesapları Envanter İşlemleri 7.1.2.3. Gelir Tablosu Hesapları ve Envanter İşlemleri 7.1.3. Kârın Belirlenmesi 7.1.4. Kesin Mizanın Hazırlanması 7.2. Ticari ve Mali Kâr Kavramı 7.3. Gelir Tablosu Düzenlenmesi 7.4. Bilançonun Düzenlenmesi MUHASEBE - II Dönem Sonu İşlemleri HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Envanteri ve değerleme kavramlarını tanımlayabilecek, İşletmenin dönem sonu envanter kayıtlarını yapabilecek, İşletmenin kâr ya da zararını hesaplayabilecek, Kesin mizan, dönem sonu bilançosu ve gelir tablosu düzenleyebileceksiniz. Dönen Varlıklar DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Muhasebenin temel kavramlarından süreklilik kavramı gereği, bir işletmede faaliyetlerin sürekliliği esas olmakla birlikte, işletmede yapılan faaliyetlerin ve bunlara ilişkin finansal nitelikli işlemlerin dönemler itibariyle belirlenmesi, ölçülmesi ve sonuçlarının finansal tablolarda gösterilmesi gerekir. Bu nedenle, muhasebe ile ilgili işlemler belirli bir faaliyet yılı veya muhasebe dönemi esas alınarak gerçekleştirilir. Böylece muhasebe işlemleri belirli bir tarihte başlar ve belirli bir tarihte sona erer. İzleyen dönemde, aynı muhasebe işlemleri tekrar eder. Bu dönemlerin her birine hesap dönemi adı verilir. Hesap dönemi genellikle takvim yılıdır ve 1 Ocak’ta başlayıp, 31 Aralık’ta sona erer. Bu hesap döneminde gerçekleştirilen muhasebe işlemlerine muhasebe süreci adı verilir. Muhasebe Süreci Açılış bilançosunun düzenlenmesi Yevmiye defter (Günlük defter) kayıtlarının yapılması Büyük defter (Defteri kebir) kayıtlarının yapılması Aylık mizanların düzenlenmesi Dönem sonu envanter işlemlerinin yapılması Gelir Tablosunun düzenlenmesi Sonuç hesaplarının (Gelir - Gider hesapları) kapatılması Kesin mizanın düzenlenmesi Dönem sonu bilançosunun düzenlenmesi Bilanço hesaplarının kapatılması Dönem Sonu Muhasebe İşlemleri Muhasebe sürecindeki işlemlerin hepsi bir bütün ve birbirleriyle ilişkili olan aşamalardan oluşmaktadır. Muhasebe sürecinin genel geçici mizanın hazırlanması işleminden sonraki aşamaları, dönem sonu işlemleri olarak adlandırılmaktadır. Muhasebe – II 1 Dönen Varlıklar Dönem sonu işlemleri, belli bir tarih itibariyle işletmenin mali tablolarının, işletmenin faaliyet sonuçlarını ve mali yapısını tam olarak yansıtmasını sağlamak amacıyla, mali tabloda yer alacak bilgilerin gerçekliğinin ve doğruluğunun sağlanmasına yönelik işlemleri içermektedir. Muhasebe bilgilerinin belirli zaman aralıkları ile sunulması, finansal nitelikli bilgilerin doğruluğunun kontrol edilmesi ve işletme yöneticilerinin işletmelerinin gerçek durumunu bilebilmeleri ve faaliyetleri kontrol altında tutabilmeleri için her hesap dönemi sonunda dönem sonu işlemlerini yapma ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda, muhasebe sürecinin ihtiyaca ve gerçeğe uygun faydalı finansal bilgi üretebilmesinde dönem sonu işlemleri önemli bir rol oynamaktadır. Muhasebe süreci açısından bakıldığında dönem sonu işlemleri envanter işlemlerinden daha kapsamlı, envanteri işlemlerini de içine alan, finansal tabloların hazırlanmasından kapanış kayıtlarının yapılmasına kadar devam eden bir süreçtir. Dönem sonu işlemleri işletmelerin varlık ve kaynaklarının tespiti (envanter) ve tespit edilen bu kıymetlerin değerlemesi (değerleme) olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilir. 7.1. Envanter ve Değerleme Kavramları Envanter, her hesap dönemi sonunda ve periyodik olarak işletmedeki iktisadi Etkileşimli alıştırma için tıklayınız. kıymetlerin gerçek durumlarının ortaya çıkarılabilmesi için sayma, tartma ve ölçme suretiyle miktar olarak tespitidir. Vergi Usul Kanunu (VUK)’nda “envanter çıkarmak, bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle kesin bir şekilde müfredatlı olarak tespit etmektir” şeklinde tanımlanmaktadır. Vergi Usul Kanunu göre; Bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olan gerçek ve tüzel kişi tacirler, Her türlü ticaret şirketleri, Kurumlar Vergisine tabi olup bilanço esasına göre defter tutan diğer tüzel kişiler, İşletme hesabı esasına göre defter tutanlardan emtia üzerine iş yapan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri her hesap döneminin sonunda (bir yılın sonunda), özel hesap dönemi olanlar dönemin bittiği son ayda, işini bırakanlar işi bıraktıkları gün, üç yılda bir envanter çıkaranlar (eczaneler, büyük mağazalar- her yıl için büyük defterlerine göre mevcut kıymetlerini envanter defterlerine yazarlar ancak faaliyet alanları yoğun olduğu için sayım işlemini üç yılda bir gerçekleştirirler) üçüncü yılın sonunda envanter işlemi yaparak faaliyet sonuçlarını belirlemek zorundadırlar. Bunların dışında işletmeler istedikleri zaman envanter işlemi yapabilirler. Muhasebe – II 2 Dönen Varlıklar İşletmeler dönem sonu itibariyle varlıklarının ve kaynaklarının fiili durumun belirlemek, işletme yönetiminin işletme ile ilgili alacağı kararlarda yardımcı olmak, vergi kanunlarına göre her yıl faaliyet gelirlerinden ödenmesi gereken vergi miktarının belirlemek gibi amaçlarla envanter işlemlerini yaparlar. İşletmelerde envanter işlemleri hangi amaçla, ne zaman düzenlenirse düzenlensin, yapılma şekilleri aynı olmakla birlikte düzenleme amaçlarına göre farklı isimler alır. Bir işletmenin kuruluşunda çıkarılan envanter “Kuruluş Envanteri”, hesap dönemi başında düzenlenen envanter “Başlangıç veya Dönembaşı Envanteri”, faaliyet döneminin sonunda faaliyet sonucunu görmek üzere düzenlenen envanter “Dönemsonu Envanteri”, bir işletmenin başka bir işletmeye devri yapılırken çıkarılan envanter “Devir Envanteri”, işin terki, tasfiyesi veya iflas hallerinde tasfiye memurları tarafından tasfiyenin veya iflas olayının başlangıcında ve sonunda düzenlenen envanterler “Tasfiye Envanteri” olarak adlandırılmaktadır. Dönem sonu işlemlerinin ikinci aşaması olan değerleme, bir işletmenin varlık ve kaynaklarının belirli bir tarihteki değerlerinin para birimi ile ifade edilmesidir. VUK’da değerleme, vergi matrahının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespiti olarak tanımlanmaktadır. Değerleme günü, özel dönemler dışında takvim yılının son günüdür. İktisadi kıymetlerin değerleme konusu olabilmesi için işletmeye dahil olması başka bir ifadeyle işletmenin mülkiyetinde olması ve işletme tarafından kullanılması gerekmekte olup, iktisadi kıymetlerin değerlemesinde kullanılan başlıca değerleme ölçüleri aşağıdaki gibidir: Maliyet bedeli: Bir mal veya hizmetin işletmeye getirilip satışa sunulana kadarki süreç içerisinde yapılan ödemelerin tamamına maliyet bedeli denir. Maliyet bedeli, üretim maliyeti ve satın alma maliyeti olarak gruplandırılabilir. VUK maliyet bedelini, bir iktisadi kıymetin edinilmesi veyahut değerinin arttırılması sebebiyle yapılan ödemelerle bunlarla ilgili bütün giderlerin toplamı olarak tanımlamıştır. İşletmeye dâhil gayrimenkuller, stoklar, demirbaşlar, hayvanlar maliyet bedeli ile değerlenir. Borsa rayici: Değerlemeye konu olan iktisadi kıymetin değerleme günündeki borsa fiyatıdır. Devlet tahvili ve hazine bonosu borsa rayici ile değerlenir. İtibari değer: Her çeşit senetlerle, hisse senetleri ve tahvillerin üzerinde yazılı olan değerdir. Ulusal para, çekler itibari değer ile değerlenir. Tasarruf değeri: Değerlemeye konu olan iktisadi kıymetin sahibi için değerleme gününde arz ettiği değerdir. Başka bir ifadeyle tasarruf değeri, iktisadi kıymetin değerleme gününde elden çıkarılması durumunda elde edilecek değeri ifade eder. Muhasebe – II 3 Dönen Varlıklar Mukayyet değer (Kayıtlı değer): Değerlemeye konu olan iktisadi kıymetin defter kayıtlarında (muhasebe kayıtlarında) gösterilen değeridir. Alacak ve borçlar, ilk tesis ve taazzuv giderleri ile peştamallıklar mukayyet değer ile değerlenir. Vergi değeri: Vergi değeri bina, arsa ve arazinin rayiç bedelidir. Bu değerleme ölçüsü emlak vergisinin hesaplanmasında uygulanmaktadır. İşletmeye kayıtlı bina ve araziler maliyet bedeli ile maliyet bedelinin bilinmediği hallerde rayiç bedelle değerlenmektedir. Rayiç bedel: Rayiç bedel, bir iktisadi kıymetin değerleme günündeki normal alım ve satım değeridir. Emsal değer: Gerçek bedeli belli olmayan veya bilinmeyen veyahut doğru olarak tespit edilemeyen bir malın değerleme gününde satılması halinde emsaline nazaran alacağı değerdir. İşletmeye dâhil varlık ve kaynakların değerlemesinde uygulanacak değerleme ölçüleri doğrudan kârı veya zararı etkileyecektir. Bu nedenle işletmenin gerçek durumunu ortaya koyabilecek değerleme ölçüleri seçilmelidir. 7.1.1. Muhasebe Dışı Envanter İşletmelerin dönem sonunda finansal tablolarını düzenleyebilmeleri için finansal nitelikli işlem ve olayları yevmiye ve büyük deftere kaydetmeleri yeterli değildir. Hesaplarda gözüken durumun gerçekte var olup olmadığı, hesapların gerçek durumu yansıtıp yansıtmadığının kontrolünün yapılması gerekir. Bunun için de gerçek durumun ne olduğunun sayım ve değerleme yapılarak saptanması yani “muhasebe dışı envanter” yapılması gerekir. Envanter işlemlerinden, varlıkların ve borçların sayılması, ölçülmesi, değerlendirmesi ve fiili durum ile kayıtların karşılaştırılmasını içeren aşamaya “muhasebe dışı envanter” denir. Muhasebe dışı envanter işlemlerinin birinci aşaması, saymak, ölçmek, tartmak gibi fiziki çalışmaları (sayım işlemlerini), ikinci aşama ise fiziki çalışmaların değerlenmesini (değerleme işlemlerini) içermektedir. Muhasebe dışı envanter işlemlerinden bazıları şunlardır: Hesap mutabakatı sağlama, Yabancı paralı işlemlerde değerleme, Aktif değer düşüklüğüne karşılık ayırma, Amortisman hesaplama, Alacak ve borç senetlerine reeskont hesaplama, Gelir ve giderlere dönem ayırmaya ait tutar belirleme, Varlıklarda sınıflandırmaya ait tutar belirleme, Karşılık ayrılacak şüpheli alacakların tespiti, Muhasebe – II 4 Dönen Varlıklar Borç ve gider karşılıklarını hesaplama (kıdem tazminatı ve vergi karşılığı dâhil), Gelir ve giderlerde dönem ayırımına ait tutar belirleme, Yabancı kaynaklarda sınıflandırmaya ait tutar belirleme, Gelir ve giderlerde dönem ayrımına ait tutarı belirleme, Satışların maliyetini hesaplama. 7.1.2. Muhasebe İçi Envanter Muhasebe içi envanter işlemleri, işletmedeki hesapların muhasebe dışı envanter işlemlerinin tamamlanmasından sonra hesapların değerlerinin muhasebe defterindeki kayıtlarla karşılaştırılması ve farklı olanların fiili durumla uyumlu hale getirilmesi için yapılan düzeltme kayıtlarıdır. Muhasebe içi envanter işlemleri bazıları şunlardır: Varlıkların sayım noksanı ya da fazlalıklarının kayda alınması, Yabancı para ile ilgili kur farklarının kayda alınması, Alacak ve borç senetleri reeskont işlemlerinin kayıtları, Şüpheli alacakları için karşılık ayrılması, Duran varlıklara amortisman ayırma kayıtları, Dönen-duran varlıkların ve kısa-uzun vadeli yabancı kaynakların dönem ayarlaması kayıtları, Gelir ve giderlerde dönem ayarlaması kayıtları, Hatalı kayıtların düzeltilmesi, Unutulan işlemlerin kaydı, Maliyet hesaplarının (7/A veya 7/B) kapatılması ve gider hesaplarına devredilmesi kayıtları, Gelir ve gider hesaplarının Dönem Kârı veya Zararı Hesabına devredilerek kapatılması, Dönem kârı için vergi karşılıklarının ayrılması kayıtları, Dönem Net Kâr veya Zararının bilanço hesaplarına aktarma kayıtları. Muhasebe – II 5 Dönen Varlıklar 7.1.2.1. Bilanço Hesapları Envanter İşlemleri Dönen Varlıkların Envanter İşlemleri Dönen varlıklar, bilanço günü itibariyle kasa ve bankada bulunan nakit varlıklar ile normal şartlarda en fazla bir yıl (gelecek hesap dönemi) içinde paraya dönüştürülmesi veya işletmede tüketilmesi öngörülen varlıkları kapsar. Hazır Değerlerin Envanter İşlemleri Hazır değerler grubu, kasa veya bankada bulunan nakit mevcutlarını ve istenildiğinde, değer kaybına uğramadan paraya çevrilebilecek varlıkları kapsar. Hazır Değerler grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır. 100 KASA 101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-) 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 100 Kasa Hesabı Envanter İşlemleri İşletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların TL karşılıklarının izlendiği Konu ile ilgili video için tıklayınız. hesaptır. Ulusal paralar nominal (itibari) değerleri üzerinden muhasebeleştirilirken, yabancı paralar alış bedeli ile ulusal para cinsinden kayıtlarda gösterilir. Kasa hesabı aktif bir hesap olup borç kalanı verir. Kasa hesabının kalanı kasadaki mevcut parayı gösterir. Kasa işlemleri, günü gününe incelenir ve her gün sonunda kasa sayımı yapılır. Dolayısıyla, kasanın envanteri her gün yapılmaktadır. İşletmenin kasasına giren ve kasasından çıkan nakitler doğru olarak kaydedilmiş ise dönem sonunda kasa hesabının bakiyesi ile fiili kasa mevcudu birbirine denk olmalıdır. Kasanın fiili mevcudu ile kasa hesabının kalanı denk ise kayıt işlemlerinin, tahsilat ve ödemelerin doğru yapıldığı anlaşılır. Bu durumda, herhangi bir envanter kaydı yapılmasına gerek yoktur. Kasa mevcudu ile kasa hesabının kalanı arasında fark ortaya çıktığında, kasa hesabının fiili duruma göre düzeltilmesi gerekir. Çünkü esas olan, sayım sonucu bulunan fiili para mevcududur. Kasa hesabı hiçbir zaman alacak bakiyesi vermez. Kasa hesabının alacak bakiyesi vermesi halinde kasa işlemlerinin yeniden gözden geçirilmesi, hatalı işlemin saptanarak düzeltilmesi gerekir. Muhasebe – II 6 Dönen Varlıklar Kasa sayımı sonucu kasanın fiili mevcudu kasa hesabının kalanından az ise kasa noksanlığı söz konusudur. Kasa noksanı, ödeme kaydının unutulması veya kaydın eksik tutar üzerinden yapılması, ödenmesi gereken tutardan fazla ödeme yapılması, eksik tahsilat yapılması veya paranın çalınması gibi nedenlerden kaynaklanabilir. Kasa sayımında paranın noksan çıkması halinde, bu noksanlığın ÖRNEK neden kaynaklandığı tespit edilmişse gerekli düzeltme kaydı yapılır. •İşletmenin kasa hesabının borç toplamı 94.700 TL, alacak toplamı ise 13.800 TL olup, kasa sayımında kasada 78.600 TL olduğu tespit edilmiştir. Farkın satıcılara olan borcun ödendiği halde kayıtlara alınmamasından kaynaklandığı tespit edilmiştir. / 320 SATICILAR 100 KASA Hesap makinası için tıklayınız. 2.300 2.300 Noksanlığın nedeni belirlenememişse noksanlığın nedeni anlaşılıncaya 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları hesabının borç tarafına yazılır. Noksanlığın sebebi bulunamaz ise bu hesap, dönem sonunda 689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar hesabının borcuna devredilir. ÖRNEK Sayım noksanlarının nereden kaynaklandığının bilinmemesi halinde, bu tutarın vergi kanunları uygulamasında gider olarak dikkate alınması mümkün değildir. VUK’a göre gider yazılan noksanlar, kanunen kabul edilmeyen gider mahiyetindedir. •İşletmenin kasa hesabının borç toplamı 94.700 TL, alacak toplamı ise 13.800 TL olup, kasa sayımında kasada 78.600 TL olduğu tespit edilmiştir. Farkın nedeni belirlenememiştir. / TDHP arama motoru için tıklayınız. 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 100 KASA Muhasebe – II 2.300 2.300 7 Dönen Varlıklar Yapılan araştırma sonucunda, kasa noksanının 1.300 TL’lik kısmının borç senedinin ödendiği halde kayıtlara alınmamasından kaynaklandığı ortaya çıkmıştır. / Hesap makinası için tıklayınız. 321 BORÇ SENETLERİ 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 1.300 1.300 Farkın 200 TL’lik kısmının bankadaki mevduat hesabına yatırılan 1.300 TL’nin kayıtlara 1.100 TL olarak kaydedilmesinden kaynaklandığının farkına varılmıştır. / 102 BANKALAR 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 200 200 Alıcılardan tahsil edilen 900 TL’nin kayıtlara 1.200 TL olarak geçmesinden kaynaklandığı anlaşılmıştır. / TDHP arama motoru için tıklayınız. 120 ALICILAR 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 300 300 500 TL noksanın sebebi envanter çalışmaları sırasında da belirlenememiştir (gider yazılmasına karar verilmiştir). / 689 DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI Muhasebe – II 500 500 8 Dönen Varlıklar 500 TL noksanın sebebi envanter çalışmaları sırasında da belirlenememiştir (kasadan sorumlu personelden tahsil edilmesine karar verilmiştir). / 135 PERSONELDEN ALACAKLAR 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI TDHP arama motoru için tıklayınız. 500 500 Kasa sayımı sonucu kasanın fiili mevcudu kasa hesabının kalanından fazla ise kasa fazlalığı söz konusudur. Kasa fazlalığı, tahsilat kaydının unutulması ya da kaydın eksik tutar üzerinden yapılması, eksik ödeme veya fazla tahsilat yapılması gibi nedenlerden kaynaklanabilir. Kasa sayımında paranın fazla çıkması halinde, bu ÖRNEK fazlalığın neden kaynaklandığı tespit edilmişse gerekli düzeltme kaydı yapılır. •İşletmenin kasa hesabının borç toplamı 94.700 TL, alacak toplamı ise 13.800 TL olup, kasa sayımında kasada 85.000 TL olduğu tespit edilmiştir. Farkın müşterilerden alınan bir çekin tahsil edildiği halde kayıtlara alınmamasından kaynaklandığı belirlenmiştir. / 100 KASA 4.100 101 ALINAN ÇEKLER Muhasebe – II 4.100 9 Dönen Varlıklar Fazlalığın nedeni belirlenememişse fazlalığın nedeni anlaşılıncaya kadar geçici hesap olan 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları hesabının alacak tarafına yazılır. Fazlalığın sebebi bulunamaz ise bu hesap, dönem sonunda 679 Diğer Olağan Dışı ÖRNEK Gelir ve Kârlar hesabının alacağına devredilir. •İşletmenin kasa hesabının borç toplamı 94.700 TL, alacak toplamı ise 13.800 TL olup, kasa sayımında kasada 85.000 TL olduğu tespit edilmiştir. Farkın nedeni belirlenememiştir. / Hesap makinası için tıklayınız. 100 KASA 4.100 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI 4.100 Yapılan araştırma sonucunda, kasa fazlalığının müşterilerden yapılan 1.200 TL’lik tahsilatın kayıtlara 1.000 TL olarak geçmesinden kaynaklandığı anlaşılmıştır. / 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI 120 ALICILAR 200 200 KDV dahil 236 TL olarak ödenen telefon faturasının iki kez kaydedildiği tespit edilmiştir. / TDHP arama motoru için tıklayınız. 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 191 İNDİRİLECEK KDV Muhasebe – II 236 200 36 10 Dönen Varlıklar Kasa farkının 3.164 TL’lik kısmının bankadan para çekilip kasaya konduğu halde kayıtlara alınmamasından kaynaklandığı belirlenmiştir. / Hesap makinası için tıklayınız. 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI 102 BANKALAR 3.164 3.164 500 TL’lik kasa fazlalığının nedeni belirlenememiştir. / TDHP arama motoru için tıklayınız. 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI 679 DİĞER OLAĞAN DIŞI GELİR VE KÂRLAR 500 500 Vergi Usul Kanunu'na göre yabancı paralar borsa rayici ile değerlenmelidir. Yabancı paraların borsa değeri yoksa Maliye Bakanlığı'nın belirlediği kurlar üzerinden değerleme yapılır. Ülkemizde resmi döviz borsası olmadığı için değerlemede Maliye Bakanlığı'nın ilan ettiği kurlar kullanılmaktadır. Yabancı paralar hesabının kalanı ile yabancı paraların değerleme kuru arasındaki fark, değerleme kârı veya zararı olarak 646 Kambiyo Kârları veya 656 Kambiyo Zararları hesabına kaydedilir. Maliye Bakanlığı biri efektif diğeri döviz alış kuru olmak üzere iki kur ilan etmektedir. Bunun nedeni, bankacılık uygulamalarında nakit yabancı paranın efektif, bunun dışındaki yabancı para cinsinden ödeme araçlarının (çek, poliçe vb.) ise döviz olarak adlandırılmasıdır. Muhasebe – II 11 ÖRNEK Dönen Varlıklar •İşletmenin dönem sonu itibariyle kasasında 1.400 $ bulunmakta olup, alış tarihindeki kur 2,23 TL ve envanter günündeki kur 2,18 TL’dir. Alış tarihi 1.400 x 2,23 TL = 3.122 TL Değerleme günü 1.400 x 2,18 TL = 3.052 TL Kambiyo Zararı 70 TL / 656 KAMBİYO ZARARLARI 100 KASA 100.02 Yabancı Paralar Kasası 100.02.01 Dolar Kasası ÖRNEK Hesap makinası için tıklayınız. 70 70 •İşletmenin dönem sonu itibariyle kasasında 3.800 € bulunmakta olup, alış tarihindeki kur 2,79 TL ve envanter günündeki kur 3,02 TL’dir. Alış tarihi 3.800 x 2,79 TL = 10.602 TL Değerleme günü 3,800 x 3,02 TL = 11.476 TL Kambiyo Kârı 874 TL / TDHP arama motoru için tıklayınız. 100 KASA 100.02 Yabancı Paralar Kasası 100.02.02 Euro Kasası 646 KAMBİYO KÂRLARI Muhasebe – II 874 874 12 Dönen Varlıklar 101 Alınan Çekler Envanter İşlemleri 101 Alınan Çekler hesabı, gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilmiş olup, henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş olan çeklerin izlendiği hesaptır. Alınan Çekler hesabı aktif bir hesap olup borç kalanı verir. Alınan Çekler hesabının kalanı işletmenin kasasındaki mevcut çekleri gösterir. Alınan çekler YTL olarak düzenlenmişlerse üzerlerinde yazılı itibari değerleri üzerinden değerlendirilir. Dönem sonunda işletmenin kasasındaki çekler ile hesabın kalanı karşılaştırılır. Kasa (eldeki mevcut) ve tahsildeki çeklerin toplamı ile Alınan Çekler hesabının kalanı denk ise herhangi bir envanter kaydı yapılmasına gerek yoktur. İşletmenin kasasındaki çeklerin tutarı, Alınan Çekler hesabının kalanından az ise noksanlık söz konusudur. Alınan Çeklerin sayımında noksan çıkması halinde, bu ÖRNEK noksanlığın neden kaynaklandığı tespit edilmişse gerekli düzeltme kaydı yapılır. •İşletmenin kasasında 12.000 TL tutarında çek bulunmakta olup, Alınan Çekler hesabının kalanı 14.000 TL’dir. Farkın satıcılara ciro edildiği halde kayıtlara alınmayan 2.000 TL tutarındaki çekten kaynaklandığı tespit edilmiştir. / 320 SATICILAR 2.000 101 ALINAN ÇEKLER 2.000 Noksanlığın nedeni tespit edilememişse noksanlığın nedeni anlaşılıncaya kadar 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları hesabının borç tarafına yazılır. Noksanlığın sebebi bulunamaz ise bu hesap, dönem sonunda 689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar hesabının borcuna devredilir. Muhasebe – II 13 ÖRNEK Dönen Varlıklar •İşletmenin kasasında 12.000 TL tutarında çek bulunmakta olup, Alınan Çekler hesabının kalanı 14.000 TL’dir. Gün içerisinde farkın nedeni tespit edilememiştir. / 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 101 ALINAN ÇEKLER Hesap makinası için tıklayınız. 2.000 2.000 İşletmenin kasasındaki çeklerin tutarı, Alınan Çekler hesabının kalanından fazla ise fazlalık söz konusudur. Alınan Çeklerin sayımında fazlalık çıkması halinde, ÖRNEK fazlalığın neden kaynaklandığı tespit edilmişse gerekli düzeltme kaydı yapılır. •İşletmenin kasasında 14.000 TL tutarında çek bulunmakta olup, Alınan Çekler hesabının kalanı 12.000 TL’dir. Farkın müşterilerin borçlarına karşılık verdikleri çekin kaydedilmemesinden kaynaklandığı tespit edilmiştir. / TDHP arama motoru için tıklayınız. 101 ALINAN ÇEKLER 120 ALICILAR 2.000 2.000 Fazlalığın nedeni tespit edilememişse fazlalığın nedeni belirleninceye kadar 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları hesabının alacak tarafına kaydedilir. Fazlalığın nedeni bulunamaz ise bu hesap, dönem sonunda 679 Diğer Olağan Dışı Gelir ve Kârlar hesabının alacağına devredilir. Muhasebe – II 14 ÖRNEK Dönen Varlıklar •İşletmenin kasasında 14.000 TL tutarında çek bulunmakta olup, Alınan Çekler hesabının kalanı 12.000 TL’dir. Farkın nedeni gün içerisinde tespit edilememiştir. / 101 ALINAN ÇEKLER 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI Hesap makinası için tıklayınız. 2.000 2.000 102 Bankalar Envanter İşlemleri 102 Bankalar hesabı işletmenin yurtiçi ve yurtdışı banka ve benzeri finans Etkileşimli alıştırma için tıklayınız. kurumlarında açtırdıkları hesaplara yatırılan ve hesaptan çekilen paraların (mevduatın) izlendiği hesaptır. Hem vadesiz hem de vadeli mevduatlar bu hesapta takip edilmekte olup, dönem içerisinde banka hesabındaki TL mevduat, kayıtlı (mukayyet) değer ile yabancı paralı mevduat ise efektif alış kuru ile kayıtlara alınır. Bankalar hesabının envanteri yapılırken öncelikle bankalardan alınan hesap özetleri (ekstre) ile Bankalar hesabı karşılaştırılır. Karşılaştırma sonucunda denklik olması halinde herhangi bir düzeltme kaydına gerek yoktur. Bankalardan alınan hesap özetleri (ekstre) ile Bankalar hesabı arasında fark olması halinde ilgili yanlış ve eksik kayıtların düzeltmesi yapılarak muhasebe kayıtlarının banka ekstreleri ile uyumu ÖRNEK sağlanır. •İşletmenin muhasebe kayıtlarına göre 31.12.2013 tarihi itibariyle Bankalar hesabının bakiyesi 34.000 TL’dir. Bankadan gelen hesap ekstresinde işletmenin bankadaki hesabının bakiyesinin 39.400 TL olduğu görülmüştür. Bankalar hesabı ve banka ekstresinin karşılaştırılması sonucunda farklılığın; 2.400 TL’lik bir çekin banka tarafından ödendiği halde kayıtlara geçmemesinden, / TDHP arama motoru için tıklayınız. 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ 102 BANKALAR Muhasebe – II 2.400 2.400 15 Dönen Varlıklar Farkın 3.000 TL’lik kısmının müşterinin işletmeye olan senetsiz borcuna karşılık bankaya 7.000 TL yatırdığı halde işletmenin 4.000 TL olarak kaydetmesinden, / 102 BANKALAR 120 ALICILAR 3.000 3.000 İşletmenin mevduat hesabına 6.000 TL faiz işletildiği, bu tutardan 1.200 TL vergi kesintisi yapıldıktan sonra kalan tutarın işletmenin hesabına yatırılmasından kaynaklandığı görülmüştür. / 102 BANKALAR 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 642 FAİZ GELİRLERİ TDHP arama motoru için tıklayınız. 4.800 1.200 6.000 Vadesi izleyen yıla sarkan mevduat hesaplarının yılsonuna kadar işlenmiş faizleri saptanarak ilgili yıla tahakkuk yoluyla gelir yazılması gerekir. Bu tür faizlerden vergi ve fon payı kesintisi faizin hak edildiği tarihte yani vade sonunda yapılacaktır. Bu aşamada tahakkuk yoluyla hesaplanan faizler 181 Gelir Tahakkukları hesabına ÖRNEK borç, 642 Faiz Gelirleri hesabına alacak yazılmak yoluyla muhasebeleştirilmelidir. •İşletme 3 ay vadeli % 16 faiz oranı ile 18.11.2013 tarihinde bankaya 10.000 TL yatırarak vadeli hesap açtırmıştır (Dönem sonu kaydını yapınız). Faiz Tutarı = 10.000 x 44 x 16 36.500 Faiz Tutarı = 192,88 TL / Hesap makinası için tıklayınız. 181 GELİR TAHAKKUKLARI 642 FAİZ GELİRLERİ Muhasebe – II 192,88 192,88 16 Dönen Varlıklar Vade dolduğunda (%20 vergi kesintisi); Faiz Tutarı = 10.000 x 92 x 16 36.500 Faiz Tutarı = 403,29 TL Vergi 403,29 x 0,20 = 80,66 Banka hesabına yatan 403,29 – 80,66 = 322,63 / 102 BANKALAR 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 181 GELİR TAHAKKUKLARI 642 FAİZ GELİRLERİ Hesap makinası için tıklayınız. 322,63 80,66 192,88 210,41 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-) İşletmelerin üçüncü kişilere bankalardan çek veya ödeme emri ile yapacağı ödemeleri izlediği hesaptır. Verilen çekler ve ödeme emirleri hesabı varlık hesabı olmasına rağmen pasif karakterli bir hesaptır. Çeklerin dönem sonu değerlemesinde öncelikle fiili envanter yapılır. Verilen Çekler ve Ödeme Emirlerinin fiili envanteri, çekler işletmenin elinde bulunmadığından fiziki olarak sayılarak yapılamaz. Kaydi tutarların doğru olup olmadığı belge incelemesi, çeklerin dip koçanlarının incelenmesi ve karşı işletmelerle (müşterilerle) mutabakat sağlanması suretiyle gerçekleştirilir. Yapılan inceleme sonucunda mutabakat söz konusu ise herhangi bir düzeltme kaydı yapılmasına gerek yoktur. Fiili envanter sonuçlarının muhasebe kayıtları ile farklılık göstermesi durumunda gerekli düzeltme kayıtları yapılarak muhasebe kayıtları gerçeği gösterir hale getirilir. Muhasebe – II 17 ÖRNEK Dönen Varlıklar •İşletmenin 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesabının kalanı 15.000 TL’dir. Verilen çeklerin dip koçanları incelendiğinde 18.000 TL’lik çekin verilmiş olduğu tespit edilmiştir. Yapılan araştırma sonucunda; Banka tarafından ödenen 2.000 TL’lik çekin 1.000 TL olarak kaydedilmesinden, / Hesap makinası için tıklayınız. 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ 102 BANKALAR 1.000 1.000 Satıcılara olan 4.000 TL’lik borca karşılık verilen çekin kayıtlara geçmemesinden kaynaklandığı anlaşılmıştır. / TDHP arama motoru için tıklayınız. 320 SATICILAR 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ Muhasebe – II 4.000 4.000 18 Dönen Varlıklar 7.3. Gelir Tablosu Düzenlenmesi Gelir tablosu, işletmenin belli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri ve bunların sonucunda işletmenin elde ettiği dönem net kârı veya zararını gösteren mali tablodur. Gelir tablosu, belirli bir faaliyet dönemi sonunda işletmenin faaliyet sonucunu gösterir. Gelir tablosu mali tablolar ilkelerine uygun tek düzen formlar şeklinde hazırlanır. İşletmeler karşılaştırmalarda kolaylık sağlayacak ve anlam birliği oluşturacak şekilde gelir tablolarını düzenlemek zorundadır. Gelir tablosu finansal analize elverişli olarak rapor tipinde ya da hesap tipi olarak düzenlenebilir. Gelir tablosunun düzenlenebilmesi için dönem sonu envanter işlemlerinin tamamlanması, gider hesaplarının, yansıtma hesapları kullanılarak 6 ile başlayan gelir tablosundaki ilgili gider hesaplarına aktarılması gerekir. Gelir tablosunda, süreklilik gösteren ve göstermeyen gelir ve giderler, finansman giderleri, olağan gelir ve kârlar, olağan gider ve zararlar, olağan dışı gelir ve kârlar ve olağan dışı gider ve zararlar olarak ayrı gruplar şeklinde gösterilmiştir. Gelir tablosunda yer alan kalemler arasında mahsup yapılamaz. Tutarı olmayan kalemler gelir tablosunda yer almaz. Gelir tablosunun bölümleri incelendiğinde, bir tüzel kişiliğin belirli bir döneme ait faaliyetleri ile ilgili detaylı bilgi edinmek ve hangi aşamada kâr veya zararda olduğunu tespit etmek mümkün olacaktır. Muhasebe – II 19 Dönen Varlıklar Soru Genel Geçici Mizan Tutar Hesap İsmi 100 KASA Borç Kalan Alacak Borç Alacak 1.288.000 986.000 302.000 - 1.240.000 48.000 965.000 21.000 275.000 27.000 - 60.000 37.000 23.000 - 123.500 36.500 87.000 - 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-) 2.380 27.600 111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI 92.000 12.000 80.000 - 168.000 48.000 120.000 - 153 TİCARİ MALLAR 1.450.000 610.000 840.000 - 190 DEVREDEN KDV 28.000 - 28.000 - 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 22.000 - 22.000 - 253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR 965.000 145.000 820.000 - 255 DEMİRBAŞLAR 292.000 36.000 256.000 - 22.750 308.750 - 286.000 10.000 - 10.000 100.01 TL Kasası 100.02 Yabancı Paralar Kasası 101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR 121 ALACAK SENETLERİ 300 BANKA KREDİLERİ 320 SATICILAR - - 25.220 321 BORÇ SENETLERİ 34.500 184.500 - 150.000 421 BORÇ SENETLERİ 24.690 127.480 - 102.790 500 SERMAYE - 850.000 - 850.000 549 ÖZEL FONLAR - 80.000 - 80.000 600 YURTİÇİ SATIŞLAR - 1.200.490 - 1.200.490 610 SATIŞTAN İADELER (-) 28.500 - 28.500 - 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 72.000 - 72.000 - 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 26.000 - 26.000 - Toplam 4.699.320 4.699.320 2.704.500 2.704.500 Muhasebe dışı envanter sonuçları ve değerleme bilgileri aşağıdaki gibidir: 1. İşletmenin TL kasasında 278.000 TL bulunmaktadır. 2. İşletmenin yabancı paralar kasasında 12.000 $ bulunmakta olup, alış tarihindeki kur 2,25 TL ve envanter günündeki kur 2,20 TL’dir. 3. İşletmenin kasasında 21.000 TL’lik çek bulunmaktadır. Farkın satıcılara ciro edilen çekin kayıtlara alınmamasından kaynaklandığı belirlenmiştir. Muhasebe – II 20 Dönen Varlıklar 4. Bankadan gelen hesap özetinde hesapta 80.000 TL olduğu, işletmenin mevduat hesabına 8.000 TL faiz yürütüldüğü, bu tutardan 1.200 TL vergi kesintisi yapıldıktan sonra kalan tutarın işletmenin hesabına yatırıldığı görülmüştür. Ayrıca 13.800 TL’lik çekin bankaca ödendiği halde kayıtlara geçmediği anlaşılmıştır. 5. İşletmenin kasasında % 15 faizli 80.000 TL’lik özel kesim tahvili bulunmakta olup, tahvillerin faiz dönemi 1 Kasım-31 Ekimdir. 6. Alacak senetlerinin 20.000 TL’lik kısmı tahsil edilememiş, durum mahkemeye intikal ettirilmiş ve tamamı için karşılık ayrılmasına karar verilmiştir. 7. İşletmenin deposunda bulunan mallardan 20.000 TL maliyetli malın modasının geçmesi nedeniyle değerinin düştüğü belirlenmiştir. Ayrıca bu mallara %8 karşılık ayrılacaktır. 8. İşletmenin dönem sonu mal mevcudu 75.000 TL’dir. 9. Tesis, makine ve cihazlar için %10, demirbaşlar için %20 oranında amortisman ayrılacaktır (Tesis, makine ve cihazlar pazarlama departmanında, demirbaşlar yönetim departmanında kullanılmaktadır). 10. Dönem sonunda 422 Borç Senetlerinde kayıtlı olan 15.000 TL’lik senedin vadesine 8 ay kaldığı belirlenmiştir. 11. Alacak ve borç senetleri %12 üzerinden reeskonta tabi tutulacaktır. Değerleme günü itibariyle Alacak senetlerinin vadesine 20 gün, kısa vadeli borç senetlerinin vadesine 40 gün, uzun vadeli borç senetlerinin vadesine 420 gün vardır. 12. İşletme 1 Ekim 2013 tarihinde 6 ay vadeli, yıllık %20 faizli 286.000 TL tutarında banka kredisi kullanmıştır. Anapara ve kredi faizi vade sonunda ödenecektir. 13. İşletmenin dönem içerisinde satın alarak Genel Yönetim Giderleri hesabına kaydederek giderleştirdiği 3.000 TL tutarındaki kırtasiye malzemesinin 31 Aralık itibariyle 2.000 TL’lik kısmının halen kullanılmadığı tespit edilmiştir. 14. Üç yıl önce satılan taşıt için 40.000 TL yenileme fonu ayrıldığı ancak dönem sonu itibariyle yenisinin alınmadığı görülmüştür. 15. Kasa fazlasının nedeni bulunamamıştır. 16. Vergi oranı %20’dir. İstenen Yukarıdaki verilere göre işletmenin; Dönem sonu envanter işlemlerini yapınız. Kesin mizanı hazırlayınız. Gelir tablosunu hazırlayınız. Dönem sonu bilançosunu yapınız. Muhasebe – II 21 Dönen Varlıklar Çözüm 1. Türk Lirası Kasası Fiili sayım sonucu tespit edilen kasa mevcudunun, kasa hesabının borç kalanından fazla olduğunun tespit edilmesi durumunda kasa fazlalığı söz konusudur. Kasa fazlalığı, herhangi bir tahsilatın kayıtlara hiç geçmemesi ya da eksik geçmesinden, herhangi bir ödemenin kayıtlara hiç geçmemesi ya da fazla geçmesi gibi nedenlerden kaynaklanabilmektedir. Kasa sayım fazlalığının nedeni tespit edilebilirse gerekli düzelteme kaydı yapılır. Kasa sayım fazlalığının nedeni belirlenemezse fazlalık 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları hesabına kaydedilir. Muhasebe dışı envanter 278.000 TL Muhasebe içi envanter 275.000 TL Kasa Fazlası Kasa hesabının borcu Kasa hesabının alacağı 3.000 TL / 100 KASA 100.01 TL Kasası 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ Hesap makinası için tıklayınız. 3.000 3.000 2. Yabancı Paralar Kasası Yabancı paralar kasasında öncelikle kasa noksanı veya fazlası olup olmadığı kontrol edilir. Fark var ise düzeltme kaydı yapılır. Fark yok ise mevcut yabancı para efektif alış kuru ile değerlenir. Değerleme sonucunda kasadaki mevcut para tutarı kasa hesabının kalanından fazla ise Kambiyo Kârları, az ise Kambiyo Zararları söz konusudur. Muhasebe dışı envanter sonucu 27.000 TL (2,25 TL X 12.000 $) Muhasebe içi envanter sonucu 27.000 TL Yabancı paralar kasasındaki kur farkları Değerleme gününde 12.000 $ X 2,20 TL = 26.400 TL Alış tarihinde 12.000 $ X 2,25 TL = 27.000 TL Kambiyo Zararları Muhasebe – II 600 TL 22 Dönen Varlıklar / 656 KAMBİYO ZARARLARI 100 KASA 100.02 Yabancı Paralar Kasası 600 600 3. Alınan Çekler Dönem sonunda işletme kasasında bulunan mevcut çeklerin tutarları ile Alınan Çekler hesabının kalanı karşılaştırılır. Farklılık varsa nedenleri araştırılarak gerekli düzeltme kayıtları yapılır. Muhasebe dışı envanter sonucu 21.000 TL Muhasebe içi envanter sonucu 23.000 TL Fark Hesabın borcu Hesabın alacağı 2.000 TL / Hesap makinası için tıklayınız. 320 SATICILAR 101 ALINAN ÇEKLER 2.000 2.000 4. Bankalar hesabı Dönem sonunda genel geçici mizandaki bankalar hesabının kalanı ile banka hesap özeti karşılaştırılır. Herhangi bir farklılık olması durumunda düzeltme kayıtları yapılır. Muhasebe dışı envanter sonucu 87.000 TL Muhasebe içi envanter sonucu 80.000 TL Fark 7.000 TL Bankadaki mevduat hesabına faiz işletilmesi Faiz 8.000 TL Vergi 1.200 TL Banka hesabına yatan 6.800 TL / TDHP arama motoru için tıklayınız. 102 BANKALAR 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 642 FAİZ GELİRLERİ Muhasebe – II 6.800 1.200 8.000 23 Dönen Varlıklar Banka tarafından ödenen ancak kaydedilmeyen çekin kaydı; / TDHP arama motoru için tıklayınız. 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ 102 BANKALAR 13.800 13.800 5. Özel Kesim Tahvil faizleri Tahvil faizlerinin dönemi ile işletmenin hesap dönemi çoğu kez farklıdır. Dönem sonucunun gerçeklere uygunluğunu sağlamak amacıyla, tahvilin dönem sonuna kadar elde tutulmasından doğan, buna karşılık gelecek dönemin belli bir tarihinde tahsil edilecek olan faizlerin yılsonunda gelir hesabına alınması gerekir. 𝐹𝑎𝑖𝑧 = 𝐴𝑥𝑛𝑥𝑇 36.500 A: Anapara n: Faiz oranı T: Süre 𝐹𝑎𝑖𝑧 = 80.000𝑥15𝑥61 36.500 𝐹𝑎𝑖𝑧 = 2.005 𝑇𝐿 / Hesap makinası için tıklayınız. 181 GELİR TAHAKKULARI 642 FAİZ GELİRLERİ 642.01 Özel Sektör Tahvil Faiz Gelirleri Muhasebe – II 2.005 2.005 24 Dönen Varlıklar 6. Alacak Senetleri (Şüpheli Alacaklar) Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi bir kaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış senetli alacakların Alacak Senetleri hesabından çıkarılarak Şüpheli Ticari Alacaklar hesabına kaydedilmesi gerekir. / 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 121 ALACAK SENETLERİ 20.000 20.000 Bir alacağın tahsilinin şüpheli hale gelmesi kesin olmamakla birlikte işletme için bir zararın ortaya çıktığını gösterir. Ortaya çıkan zarar kesinleşmemiş olsa da ihtiyatlılık kavramı gereği o dönemin zararları arasında yer almalıdır. İşletmenin gerçekleşmiş veya gerçekleşebilecek zararları karşılamak amacıyla aldığı muhasebe önlemi karşılık ayırmak olarak adlandırılmaktadır. Tekdüzen Hesap Planında hem aktif hesaplardaki değer kayıpları hem de muhtemel gider ve zararlar için karşılık ayrılması öngörülmüştür. / TDHP arama motoru için tıklayınız. 654 KARŞILIK GİDERLERİ 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI 20.000 20.000 7. Ticari Mallar (Stok Değer Düşüklüğü) Ekonomik ya da fiziksel nedenlerle değer düşüklüğüne uğramış olan malların Ticari Mallar hesabından çıkarılarak 157 Diğer Stoklar hesabına alınması gerekir. / 157 DİĞER STOKLAR 157.01 Değeri Düşen Stoklar 153 TİCARİ MALLAR Muhasebe – II 20.000 20.000 25 Dönen Varlıklar Alacak senetlerinde de ifade edildiği gibi aktif hesaplardaki değer kayıpları için karşılık ayrılması öngörülmüştür. Stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde azalışların ortaya çıkması, stokların piyasa fiyatlarında düşmelerin meydana gelmesi dolayısıyla, kayıpları karşılamak üzere ayrılan karşılıklar 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (pasif karakterli bir hesaptır) hesabında izlenir. / TDHP arama motoru için tıklayınız. 654 KARŞILIK GİDERLERİ 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI 1.600 1.600 8. Ticari Mallar (Aralıklı Envanter Yöntemi) Aralıklı envanter yönteminde satılan malların maliyeti fiili sayım sonuçlarına dayanılarak dönem sonunda toplu olarak bir defada hesaplanır (belirlenir). Aralıklı envanter yöntemine göre satılan ticari malların maliyeti; Satılan Ticari Malın Maliyeti = Ticari Mallar Hesabının Kalanı (Dönem başı mal mevcudu + Dönem içi alışlar + Mal alış giderleri – Mal Alış Iskontoları – Mal Alış İadeleri) – Dönem sonu mal mevcudu Ticari Mallar hesabının kalanı Dönem sonu mal mevcudu STMM 820.000 TL 75.000 TL 745.000 TL / Hesap makinası için tıklayınız. 621 SATILAN TİCARİ MALIN MALİYETİ 153 TİCARİ MALLAR 745.000 745.000 9. Duran Varlıklar (Amortisman) İşletme tarafından mal ve hizmet üretiminde ve diğer işletme faaliyetlerinde yararlanmak üzere elde tutulan, bir yıldan uzun süre kullanılan ve bu süre içinde fiziki, teknik, ekonomik ve sosyal nedenlerle değer kaybına uğraması söz konusu olan duran varlıkların (maddi duran varlıklar, maddi olmayan duran varlıklar ve özel tükenmeye tabi varlıklar) bedelinin alındığı dönemde ya da ekonomik ömrünü tamamladığı dönemde gider yazılması (düşünülemez) dönemsellik kavramı ile bağdaşmaz. Çünkü kullanma süresi boyunca işletme gelirlerinde bir artış doğurduğu halde bu varlık için yapılan harcamanın tek dönemde gider yazılması, söz konusu giderin ilgili dönemin gelirleri ile karşılaştırılması olanağını ortadan kaldıracaktır. Ayrıca işletmenin bilançosunda duran varlıklar ya olduğundan düşük ya da Muhasebe – II 26 Dönen Varlıklar olduğundan yüksek değerle yer alacaktır. Bu nedenle katlanılan maliyetin ilgili dönemlere yayılması gerekmektedir. Bu işlem amortisman olarak ifade edilmektedir. Tesis, Makine ve Cihazlar için amortisman tutarı = 820.000 X 0,10 = 82.000 TL Demirbaşlar için amortisman tutarı = 256.000 X 0,20 = 51.200 TL / Hesap makinası için tıklayınız. 760 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 82.000 51.200 133.200 10. Vadesi bir yılın altına inen borç senetleri İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan ve vadelerine bir yıldan uzun süre bulunan senetli borçların izlendiği hesap olan 421 Borç Senetleri hesabına kayıtlı senetlerin vadesi 1 yılın altına inen kısmı 321 Borç Senetleri hesabına aktarılır. / TDHP arama motoru için tıklayınız. 421 BORÇ SENETLERİ 321 BORÇ SENETLERİ 15.000 15.000 11. Alacak Senetleri (Reeskont) İşletmeler alacak senetlerini TTK’ya göre itibari (nominal) değerleri üzerinden, VUK’a göre ise mukayyet (kayıtlı) veya tasarruf (peşin) değer ölçülerinden biri ile değerleyebilirler. Yani VUK’da yükümlülere senede bağlı alacaklar hakkında seçimlik hakkı tanınmış olup, bu tip alacakların değerleme gününün kıymetine indirgenebileceği (tasarruf değeriyle değerlenebileceği) kabul edilmiştir. Senedin itibari değerinin belirli bir ıskonto haddi ile değerleme günkü değerine indirgenmesi işlemine reeskont adı verilmektedir. Alacak ve borç senetlerinin reeskonta tabi tutulmasından amaç, senetlerin değerlerini değerleme günündeki kıymetlerine indirgemektir. Çünkü, değerleme gününde senedin nominal değeri, değerleme günü ile senedin vade tarihi arasındaki süreye isabet eden faizi de kapsamaktadır. Muhasebe – II 27 Dönen Varlıklar Reeskont uygulaması isteğe bağlıdır. Ancak banka, bankerler ve sigorta şirketleri tüm alacak ve borçlarını reeskonta tabi tutmak zorundadırlar. Alacak senetlerini reeskonta tabi tutan işletmeler, borç senetlerini de reeskonta tabi tutmak mecburiyetindedir. Senedin Tasarruf (Peşin) Değeri = Senedin Nominal (Mukayyet) Değeri – Reeskont Faizi A: Senedin nominal değeri n: Reeskont faiz oranı T: Senedin değerleme tarihi vade tarihi arasındaki süre 𝑅𝑒𝑒𝑠𝑘𝑜𝑛𝑡 𝐹𝑎𝑖𝑧𝑖 = 𝑅𝑒𝑒𝑠𝑘𝑜𝑛𝑡 𝐹𝑎𝑖𝑧𝑖 = 360𝑥𝐴 360 + (𝑛𝑥𝑇) 360𝑥100.000 360 + (0,12𝑥20) 𝑅𝑒𝑒𝑠𝑘𝑜𝑛𝑡 𝐹𝑎𝑖𝑧𝑖 = 662 𝑇𝐿 𝑇𝑎𝑠𝑎𝑟𝑟𝑢𝑓 𝐷𝑒ğ𝑒𝑟𝑖 = 100.000 − 662 𝑇𝑎𝑠𝑎𝑟𝑟𝑢𝑓 𝐷𝑒ğ𝑒𝑟𝑖 = 99.338 𝑇𝐿 / Hesap makinası için tıklayınız. 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU Muhasebe – II 662 662 28 Dönen Varlıklar Borç Senetleri Reeskontu (Kısa Vadeli) Yükümlüler, genellikle alacak senetlerini reeskonta tabi tutmak, böylece vergilendirilebilir kazancı azaltma eğilimindedirler. VUK’a göre alacak senetlerini reeskonta tabi tutan mükellefler, aynı zamanda borç senetlerini de reeskonta tabi tutmak zorundadır. 321 Borç Senetleri Hesabının Kalanı 150.000 TL Kısa Vadeliye Dönüşen Borç Senetleri 15.000 TL 321 Borç Senetleri 165.000 TL 𝑅𝑒𝑒𝑠𝑘𝑜𝑛𝑡 𝐹𝑎𝑖𝑧𝑖 = 360𝑥165.000 360 + (0,12𝑥40) 𝑅𝑒𝑒𝑠𝑘𝑜𝑛𝑡 𝐹𝑎𝑖𝑧𝑖 = 163 𝑇𝐿 / Hesap makinası için tıklayınız. 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ 163 163 Borç Senetleri Reeskontu (Uzun Vadeli) 𝑅𝑒𝑒𝑠𝑘𝑜𝑛𝑡 𝐹𝑎𝑖𝑧𝑖 = 360𝑥87.790 360 + (0,12𝑥420) 𝑅𝑒𝑒𝑠𝑘𝑜𝑛𝑡 𝐹𝑎𝑖𝑧𝑖 = 77.009 𝑇𝐿 / TDHP arama motoru için tıklayınız. 422 BORÇ SENETLERİ REESKONTU 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ Muhasebe – II 77.009 77.009 29 Dönen Varlıklar 12. Finansman Giderleri Banka kredilerinin faizlerinin ödeme dönemi ile işletmenin hesap dönemi çoğu kez farklıdır. Dönem sonucunun gerçeklere uygunluğunu sağlamak amacıyla, banka kredilerinin dönem sonuna kadar işlemiş faizlerinin yılsonunda gider hesabına alınması gerekir. Başka bir ifadeyle faaliyet döneminde ortaya çıkmış olmakla birlikte ödemesi gelecek aylarda yapılacak giderlerin ilgili gider hesabına alınması gerekmektedir. 𝐹𝑎𝑖𝑧 𝑇𝑢𝑡𝑎𝑟𝚤 = 𝐹𝑎𝑖𝑧 𝑇𝑢𝑡𝑎𝑟𝚤 = 𝐴𝑥𝑛𝑥𝑡 36.500 286.000𝑥20𝑥92 36.500 𝐹𝑎𝑖𝑧 𝑇𝑢𝑡𝑎𝑟𝚤 = 14.418 / Hesap makinası için tıklayınız. 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 381 GİDER TAHAKKUKLARI 14.418 14.418 13. Gider hesaplarının dönem ayrımı Cari dönemde tüketilmeyen giderler, ilgili gider hesabından çıkarılarak gelecek dönem giderlerine aktarılmak üzere Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabına kaydedilir. / TDHP arama motoru için tıklayınız. 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ Muhasebe – II 3.000 3.000 30 Dönen Varlıklar 14. Yenileme Fonunun Gelir Hesabına Alınması Üç yıl içinde yeni sabit varlık alınmadığı takdirde sabit varlık yenileme fonu bir gelir olarak gelir tablosuna aktarılır. Satılan duran varlığın satış bedeli ile o varlığın net bedeli arasındaki olumlu fark kâr yazılabileceği gibi yenileme giderlerini karşılamak üzere 549 Özel Fonlar hesabına da yazılabilir. Yenileme üç yıl içerisinde gerçekleşmezse yenileme fonuna alınan tutar kâr hesabına aktarılır. / Hesap makinası için tıklayınız. 549 ÖZEL FONLAR 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR 80.000 80.000 15. Kasa fazlalığının nedeninin tespit edilememesi Kasa fazlasının nedeninin bulunamaması durumunda fazlalık tutarı gelir olarak kaydedilir. / 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR 80.000 80.000 Maliyet hesaplarının gelir tablosu hesaplarına aktarılması / TDHP arama motoru için tıklayınız. 631 PAZAR. SAT. DAĞ. GİD. 632 GENEL YÖN. GİD. 660 KISA VAD. BORÇ. GİD. 761 PAZAR. SAT. DAĞ. GİD. 771 GENEL YÖN. GİD. 781 FİNANSMAN GİD. Muhasebe – II 82.000 120.200 40.418 82.000 120.200 40.418 31 Dönen Varlıklar Yansıtma hesapları ile fiili maliyet hesapları karşılaştırılarak kapatılır. / 761 PAZAR. SAT. DAĞ. GİD. Y. H. 771 GENEL YÖN. GİD. Y. H. 781 FİNANSMAN GİD. Y. H. 760 PAZAR. SAT. DAĞ. GİD. 770 GENEL YÖN. GİD. 780 FİNANSMAN GİD. 82.000 120.200 40.418 82.000 120.200 40.418 Gider Hesaplarının Ana Sonuç Hesabına Devri Bunların dışında kalan 65 ve 68 nolu Hesap Gruplarında yer alan gider ve zarar hesapları yansıtma hesabı kullanılmadan doğrudan doğruya gelir tablosunda yer alırlar. Gider ve Zarar Hesapları ana sonuç hesabı olan 690 Dönem Kârı veya Zararı hesabına devredildiklerinde; Gider hesapları alacaklandırılarak kapatılır, bunların toplamı kadar Dönem Kârı veya Zararı hesabı borçlandırılır. / TDHP arama motoru için tıklayınız. 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI 610 SATIŞTAN İADELER 621 SAT. TİC. MALL. MAL. 631 PAZAR. SAT. DAĞ. GİD. 632 GENEL YÖN. GİD. 654 KARŞILIK GİD. 656 KAMBİYO ZAR. 657 REESKONT FAİZ GİD. 660 KISA VAD. BORÇ. GİD. Muhasebe – II 1.038.980 28.500 745.000 82.000 120.200 21.600 600 662 40.418 32 Dönen Varlıklar Gelir Hesaplarının Ana Sonuç Hesabına Devri Gelir hesapları alacak bakiye verdiklerinden borçlandırılarak kapatılırlar. Dönem kârı veya zararı hesabı bunların toplamı kadar alacaklandırılır. / 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 642 FAİZ GELİRLERİ 647 REESKONT FAİZ GEL. 679 DİĞ. OLAĞANDIŞI GEL. KÂR. 690 DÖN. KÂRI VEYA ZAR. 1.200.490 10.005 77.172 83.000 1.370.667 Dönem karı üzerinden hesaplanan vergiler 691 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılığı hesabına vergiden sonra kalan kar da 692 Dönem Net Kârı veya Zararı hesabına aktarılır. / TDHP arama motoru için tıklayınız. 690 DÖN. KÂRI VEYA ZAR. 691 DÖN.KÂRI V. DİĞ.YAS.Y.K. 692 DÖN. NET KÂRI VEYA ZAR. 331.687 66.337 265.350 Dönem içerisinde peşin ödenen vergiler dönem sonunda 371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri hesabına aktarılır. / 371 DÖN.KÂR.PEŞ.Ö.V. DİĞ.Y. 193 PEŞ. ÖD. VER. VE FON. 23.200 23.200 Hesaplanan vergiden, peşin ödenen vergi düşülür. / 691 DÖN.KÂRI V. DİĞ.YAS.Y.K. 370 DÖN. KÂR. V. DİĞ.Y.Y.K. 371 DÖN.KÂR.PEŞ.Ö.V. DİĞ.Y. Muhasebe – II 66.337 43.137 23.200 33 Dönen Varlıklar Dönem net kârının bilanço hesabına aktarılması / 692 DÖN. NET KÂRI VEYA ZAR. 590 DÖN. NET KÂRI 265.350 265.350 100.01 TL KASASI 102 BANKALAR 1.240.000 965.000 123.500 36.500 6.800 13.800 3.000 100.01 Dolar KASASI 103 VERİLEN ÇEK. VE ÖD. EM. 48.000 21.000 2.380 27.600 600 13.800 101 ALINAN ÇEKLER 111 ÖZEL KES. TAH. SEN. VE BON. 60.000 37.000 92.000 12.000 2.000 Muhasebe – II 34 Dönen Varlıklar 121 ALACAK SENETLERİ 255 DEMİRBAŞLAR 168.000 48.000 292.000 36.000 20.000 153 TİCARİ MALLAR 1.450.000 610.000 300 BANKA KREDİLERİ 22.750 308.750 20.000 745.000 190 DEVREDEN KDV 28.000 320 SATICILAR 2.000 10.000 193 PEŞİN ÖD. VER. VE FON. 321 BORÇ SENETLERİ 22.000 23.200 34.500 184.500 15.000 1.200 253 TESİS, MAK. VE CİHAZ. 421 BORÇ SENETLERİ 965.000 145.000 24.690 127.480 15.000 Muhasebe – II 35 Dönen Varlıklar 500 SERMAYE 850.000 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 26.000 40.418 14.418 549 ÖZEL FONLAR 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZL. 80.000 80.000 3.000 3.000 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 1.200.490 1.200.490 656 KAMBİYO ZARARLARI 600 600 610 SATIŞTAN İADELER 642 FAİZ GELİRLERİ 28.500 28.500 10.005 8.000 2.005 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 72.000 3.000 181 GELİR TAHAKKUKLARI 2.005 51.200 120.200 Muhasebe – II 36 Dönen Varlıklar 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 621 SATILAN TİC. MALL. MAL. 745.000 745.000 20.000 654 KARŞILIK GİDERLERİ 760 PAZAR. SAT. VE DAĞ. GİD. 20.000 21.600 82.000 82.000 1.600 129 ŞÜPHELİ TİC. ALAC. KARŞ. 20.000 157 DİĞER STOKLAR 133.200 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ 662 662 20.000 158 STOK DEĞ. DÜŞ. KARŞ. 1.600 Muhasebe – II 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 122 ALACAK SENETLERİ REESK. 662 37 Dönen Varlıklar 322 BORÇ SENETLERİ REESK. 679 DİĞ. OLAĞANDIŞI GİD.VE ZAR 83.000 80.000 163 3.000 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ 77.172 163 631 PAZ. SAT. VE DAĞ. GİD. 82.000 82.000 77.009 422 BORÇ SENETLERİ REESK. 120.200 120.200 77.009 381 GİDER TAHAKKUKLARI 14.418 180 GELECEK AYLARA AİT GİD. 3.000 Muhasebe – II 632 GENEL YÖNETİM GİD. 660 KISA VAD. BORÇ. GİD. 40.418 40.418 761 PAZ. SAT. VE DAĞ. GİD. YANS. 82.000 82.000 38 Dönen Varlıklar 771 GENEL YÖNETİM GİD. YANS. 120.200 120.200 781 FİNANSMAN GİD. YANS. 40.418 40.418 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI 1.038.980 1.370.667 371 DÖ.KÂ.PE.ÖD.VER.VE D.YÜ. 23.200 23.200 370 DÖ.KÂ.VER.VE DİĞ.YAS.YÜ.K. 43.137 590 DÖNEM NET KÂRI 265.350 331.687 691 DÖN.KÂ.VER.VE DİĞ. YAS. Y.K. 66.337 66.337 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZAR. 265.350 265.350 Muhasebe – II 39 Dönen Varlıklar Kesin Mizan Dönem sonu işlemleri ile ilgili yevmiye ve defter-i kebir kayıtları yapılarak hesapların defter-i kebir bakiyeleri, envanter sonuçlarına göre düzeltildikten sonra yani dönem sonu ile ilgili kayıtlardan sonra kesin mizan düzenlenir. Tutar Hesap İsmi 100 KASA Borç 1.291.000 Kalan Alacak 986.600 Borç 304.400 100.01 TL Kasası 100.02 Yabancı Paralar Kasası 101 ALINAN ÇEKLER Alacak - 60.000 39.000 21.000 - 130.300 50.300 80.000 - 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-) 16.180 27.600 111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI 92.000 12.000 80.000 - 168.000 68.000 100.000 - 102 BANKALAR 121 ALACAK SENETLERİ 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI(-) - 662 20.000 - 20.000 153 TİCARİ MALLAR 1.450.000 157 DİĞER STOKLAR 20.000 - 11.420 - 662 20.000 - 20.000 1.375.000 75.000 - - 20.000 - 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) - 1.600 - 1.600 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 3.000 - 3.000 - 181 GELİR TAHAKKUKLARI 2.005 - 2.005 - 190 DEVREDEN KDV 28.000 - 28.000 - 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 23.200 23.200 253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR 965.000 145.000 820.000 - 255 DEMİRBAŞLAR 292.000 36.000 256.000 - 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-) 300 BANKA KREDİLERİ 320 SATICILAR 321 BORÇ SENETLERİ - 371 DÖNEM KÂRININ PEŞ. ÖD. VER. VE DİĞ. YÜK. (-) Muhasebe – II - 133.200 - 133.200 22.750 308.750 - 286.000 2.000 10.000 - 8.000 34.500 199.500 - 165.000 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞ. YAS. YÜK. KARŞ. - 163 - 23.200 - 163 43.137 - 23.200 - 43.137 - 40 Dönen Varlıklar 381 GİDER TAHAKKUKLARI - 14.418 - 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI 3.000 3.000 - 421 BORÇ SENETLERİ 39.690 127.480 - 422 BORÇ SENETLERİ REESKONTU 77.009 500 SERMAYE 549 ÖZEL FONLAR 80.000 - 77.009 850.000 - 80.000 - 265.350 - 14.418 87.790 850.000 - 590 DÖNEM NET KÂRI - 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 1.200.490 1.200.490 - - 28.500 28.500 - - 745.000 745.000 - - 82.000 82.000 - - 120.200 120.200 - - 642 FAİZ GELİRLERİ 10.005 10.005 - - 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ 77.172 77.172 - - 654 KARŞILIK GİDERLERİ 21.600 21.600 - - 656 KAMBİYO ZARARLARI 600 600 - - 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ 662 662 - - 660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ 40.418 40.418 - - 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR 83.000 83.000 - - 1.370.667 1.370.667 - - 66.337 66.337 - - 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI 265.350 265.350 - - 760 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ 82.000 82.000 - - 761 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞ. GİD. YANS. HES. 82.000 82.000 - - 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 120.200 120.200 - - 771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANS. HES 120.200 120.200 - - 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 40.418 40.418 - - 781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANS. HES. 40.418 40.418 - - 9.440.234 9.440.234 1.886.577 1.886.577 610 SATIŞTAN İADELER (-) 621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ 631 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ 632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞ. YAS. YÜK. KAR. (-) Toplam Muhasebe – II 265.350 41 Dönen Varlıklar Gelir Tablosu BRÜT SATIŞLAR Yurtiçi Satışlar 1.200.490 1.200.490 SATIŞ İNDİRİMLERİ (-) Satıştan İadeler 28.500 28.500 NET SATIŞLAR 1.171.990 SATIŞLARIN MALİYETİ (-) Satılan Ticari Mallar Maliyeti 745.000 745.000 BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI 426.990 FAALİYET GİDERLERİ 202.200 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Genel Yönetim Giderleri 82.000 120.200 FAALİYET KÂRI 224.790 DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR 87.177 Faiz Gelirleri 10.005 Reeskont Faiz Gelirleri 77.172 DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR Karşılık Giderleri 22.862 21.600 Kambiyo Zararları 600 Reeskont Faiz Giderleri 662 FİNANSMAN GİDERLERİ Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri OLAĞAN KÂR VEYA ZARAR OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLARI DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-) DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI Muhasebe – II 40.418 40.418 248.687 83.000 331.687 66.337 265.350 42 Dönen Varlıklar 7.4. Dönem Sonu Bilançosunun Düzenlenmesi Bilanço, işletmenin belli bir tarihteki varlıklarını ve bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren mali tablodur. İşletmeler kurulduklarında ve her yılın başında açılış bilançosunu, her yılın sonunda da kapanış bilançosunu düzenlemek zorundadır. Açılış bilançosu, işletme kurulduğu zaman sahip olduğu varlıkları ve bunların sağlandığı kaynakları ve işletme sermayesini gösteren bilançodur. İşletmenin açılışında kullanılan hesaplar bilançoya yerleştirilerek açılış bilançosu düzenlenir. Kapanış bilançosu, işletmenin dönem sonunda sahip olduğu varlıkları ve bunların sağlandığı kaynakları gösteren bilançodur. Kapanış bilançosunun düzenlenebilmesi için öncelikli olarak maliyet hesapları, yansıtma hesapları kullanılarak 6 ile başlayan gelir tablosundaki ilgili gider hesaplarına aktarılması, gider ve zarar hesapları ana sonuç hesabı olan 690 Dönem Karı veya Zararı hesabının borcuna gelir ve kâr hesapları 690 Dönem Karı veya Zararı alacağına devredilmesi, dönem kârı üzerinden hesaplanan vergiler 691 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılığı hesabına vergiden sonra kalan kar da 692 Dönem Net Kârı veya Zararı hesabına aktarılması, dönem net kârı veya zararı bilanço hesapları olan 590 Dönem Net Kârı veya 591 Dönem Net Zararı hesabına kaydedilmesi, kesin mizanın düzenlenmesi gerekmektedir. Kapanış bilançosu, kesin mizanın kalanlarına göre düzenlenir. Başka bir ifadeyle kapanış bilançosu düzenlenirken sadece mizanın kalan kısmındaki hesaplar bilançoya aktarılır. Kalan vermeyen hesaplar bilançoda yer almaz. Kalan kısmının borç tarafındaki hesaplar bilançonun aktifini oluştururken, alacak tarafındaki hesaplar bilançonun pasifinin oluşturmaktadır. Mizanın kalan kısmının toplamları ile bilançonu aktif ve pasif toplamı eşit olmak zorundadır. Bilançonun düzenlenmesi işlemleri, gelir tablosunun düzenlenmesi ile benzer süreçler içerdiğinden gelir tablosunun düzenlenmesinde uygulanan örnek üzerinden bilanço düzenlenecektir. Muhasebe – II 43 Dönen Varlıklar Bilanço AKTİF (VARLIKLAR) I. DÖNEN VARLIKLAR A. Hazır Değerler Kasa Alınan Çekler Bankalar Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-) B. Menkul Kıymetler Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları C. Ticari Alacaklar Alacak Senetleri Alacak Senetleri Reeskontu (-) Şüpheli Ticari Alacaklar Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) D. Stoklar Ticari Mallar Diğer stoklar E. Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları Gelecek aylara ait giderler Gelir tahakkukları F. Diğer Dönen Varlıklar Devreden KDV II. DURAN VARLIKLAR A. Maddi Duran Varlıklar Tesis, Makine ve Cihazlar Demirbaşlar Birikmiş Amortismanlar (-) AKTİF TOPLAMI III. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR A. Mali Borçlar Banka Kredileri B. Ticari Borçlar Satıcılar Borç Senetleri Borç Senetleri Reeskontu (-) C. Borç ve Gider Karşılıkları Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yas. Yük. Karş. D. Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları Gider Tahakkukları IV. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR A. Ticari Borçlar Borç Senetleri Borç Senetleri Reeskontu V. ÖZKAYNAKLAR A. Ödenmiş Sermaye Sermaye B. Dönem Net Kârı PASİF TOPLAMI Muhasebe – II 304.400 21.000 80.000 (11.420) 80.000 100.000 (662) 20.000 (20.000) 75.000 1.600 3.000 2.005 28.000 820.000 256.000 (133.200) 1.642.523 286.000 8.000 165.000 (163) 43.137 14.418 87.790 (77.009) 850.000 265.350 1.642.523 44 Dönen Varlıklar •İşletmelerde muhasebe işlemleri muhasebenin temel kavramlarından dönemsellik kavramı gereğince birbirini takip eden dönemler için ayrı ayrı yapılır. Bu dönemlerin her birine hesap dönemi adı verilir. Hesap dönemi genellikle 1 Ocak’ta başlayıp, 31 Aralık’ta sona eren bir takvim döneminden oluşur. Hesap döneminde gerçekleştirilen muhasebe işlemlerine muhasebe süreci adı verilmekte ve bu süreç; açılış bilançosunun düzenlenmesi, yevmiye defter (günlük defter) kayıtlarının yapılması, büyük defter (defteri kebir) kayıtlarının yapılması, aylık mizanların düzenlenmesi, dönem sonu envanter işlemlerinin yapılması, gelir tablosunun düzenlenmesi, sonuç hesaplarının (gelir - gider hesapları) kapatılması, kesin mizanın düzenlenmesi, dönem sonu bilançosunun düzenlenmesi, bilanço hesaplarının kapatılması aşamalarından oluşur. Muhasebe sürecinin genel geçici mizanın hazırlanması işleminden sonraki aşamaları, dönem sonu işlemleri olarak adlandırılmaktadır. •Dönem sonu işlemlerinin amacı, işletmenin faaliyet sonuçlarını ortaya koymaktır. •İşletmenin faaliyet sonuçlarının hesaplanabilmesi için öncelikli olarak maliyet hesapları, yansıtma hesapları kullanılarak gelir tablosundaki ilgili faaliyet giderleri ve finansman giderleri hesaplarına aktarılır. Böylece işletmenin bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ve yaptığı tüm giderler 6 numaralı hesap sınıfına aktarılmış olmaktadır. Daha sonra tüm gelir ve gider hesapları ana sonuç hesabı olan 690 Dönem Karı veya Zararı hesabının borcuna gelir ve kâr hesapları 690 Dönem Karı veya Zararı alacağına devredilir. Eğer işletme kar elde etmiş ise dönem kârı üzerinden hesaplanan vergiler 691 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılığı hesabına vergiden sonra kalan kar da 692 Dönem Net Kârı veya Zararı hesabına aktarılır ve dönem net kârı veya zararı bilanço hesapları olan 590 Dönem Net Kârı veya 591 Dönem Net Zararı hesabına aktarılır. Böylece 6 numaralı sınıftaki tüm hesaplar kapatılmış olmaktadır. •Dönem net kârı veya zararı bilanço hesapları olan 590 Dönem Net Kârı veya 591 Dönem Net Zararı hesabına aktarıldıktan sonra işletmenin kesin mizanı düzenlenir. •İşletmenin dönem sonundaki mizanına göre kapanış bilançosu düzenlenir. Kapanış bilançosu düzenlenirken sadece genel kesin mizanın kalan kısmındaki hesaplar bilançoya aktarılır. Muhasebe – II 45 Dönen Varlıklar DEĞERLENDİRME SORULARI Konu sonu testi için tıklayınız. 1. İşletmenin dönem sonunda kasasında 47.000 € tutarında çek bulunmaktadır (Çekin düzenlendiği tarihte 1 €=2,90 TL, değerleme gününde 1 €=3,00 TL’dir). Bu durumda yapılması gereken yevmiye kaydı aşağıdakilerden hangisidir? / a) 101 ALINAN ÇEKLER 4.700 646 KAMBİYO KÂRLARI 4.700 / b) 101 ALINAN ÇEKLER 4.700 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR 4.700 / c) 656 KAMBİYO ZARARLARI 4.700 101 ALINAN ÇEKLER 4.700 / d) 101 ALINAN ÇEKLER 4.700 646 KAMBİYO KÂRLARI 4.700 / e) 101 ALINAN ÇEKLER Muhasebe – II 4.700 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI 4.700 46 Dönen Varlıklar 2. İşletmenin kasa hesabının borç toplamı 86.000 TL, alacak toplamı ise 7.000 TL olup, kasa sayımında kasada 81.000 TL olduğu tespit edilmiştir. Farkın ödendiği halde kayıtlara alınmayan senetten kaynaklandığı tespit edilmiştir. Yapılacak yevmiye kaydında aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur? a) 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları hesabı 2.000 TL alacaklı b) 320 Satıcılar hesabı 2.000 TL alacaklı c) 100 Kasa hesabı 2.000 TL alacaklı d) 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları hesabı 2.000 TL alacaklı e) 321 Borç Senetleri hesabı 2.000 TL alacaklı 3. Aşağıdakilerden hangisi dönem sonu işlemlerinden biri değildir? a) Gelir tablosunun düzenlenmesi b) Sonuç hesaplarının kapatılması c) Kesin mizanın düzenlenmesi d) Büyük defter kayıtlarının yapılması e) Bilanço hesaplarının kapatılması 4. Değerlemeye konu olan iktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arz ettiği değere ne ad verilir? a) Emsal değer b) Tasarruf değeri c) Rayiç bedel d) Mukayyet değer e) İtibari değer Muhasebe – II 47 Dönen Varlıklar 5. İşletmenin kasa hesabının borç toplamı 14.000 TL, alacak toplamı ise 3.000 TL’dir. Yapılan fiili sayım sonucu kasada 10.500 TL olduğu belirlenmiş olup, kasa farkının nedeni bulunamamıştır. Yapılacak yevmiye kaydı aşağıdakilerden hangisidir? 31.12.2013 a) 100 KASA 500 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 500 31.12.2013 b) 100 KASA 500 689 DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR 500 31.12.2013 c) 100 KASA 500 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI 500 31.12.2013 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI d) 500 100 KASA 500 31.12.2013 e) 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 100 KASA 500 500 Cevap Anahtarı 1.A, 2.C, 3.D, 4.B, 5.E Muhasebe – II 48 Dönen Varlıklar YARARLANILAN KAYNAKLAR Ataman, Ümit. (2009). Genel Muhasebe Cilt: 2 Muhasebede Dönem Sonu İşlemleri, Güncellenmiş 16. Baskı, Türkmen Kitabevi, İstanbul. Koç Yalkın, Yüksel. (2013). Genel Muhasebe İlkeler ve Uygulamalar, 19. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, Trabzon. Kutlu, Hüseyin Ali (2009). Tekdüzen Genel Muhasebe, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. Küçüksavaş, Nihat (2013). Finansal Muhasebe (Genel Muhasebe), Genişletilmiş 13. Baskı, Beta Basım Yayım, İstanbul. Sevilengül, Orhan. (2007). Genel Muhasebe, 13. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara. Sürmen, Yusuf (2010). Muhasebe I, Akademi Kitabevi Yayınları, Trabzon. Sürmen, Yusuf. (2010). Muhasebe II, Akademi Kitabevi Yayınları, Trabzon. Ülker, Yakup, Avder, Erdoğan (2011). Dönem Sonu Muhasebe İşlemleri, Murathan Yayınevi. Ankara. Muhasebe – II 49
