Çoraplar Üzere Mesh

ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
ÇORAPLAR ÜZERİNE
MESH
müellif
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
Çeviren
Halil SEVGİN
Diyanet İşleri Başkanlığı
Emekli Başkan Yardımcısı
Ankara-2001
1
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
içindekiler
Müellif Cemaluddîn el-Kâsımî hakkında...................................3
Allâme Ahmet Şakir'in Mukaddimesi........................................5
Müellif Kâsımî'nin Mukaddimesi...............................................7
ÇORAPLAR VE EDİKLER (PATİKLER) ÜZERİNE
MESH İLE İLGİLİ MERFU' HADİSLER..............................11
ÇORABIN ŞERİATTA VE SÖZLÜKTE BİLİNEN BİR
ŞEY OLDUĞU, ONU BİLİNMEYEN BİR YÖNE
ÇEKMEK İÇİN SEBEB BULUNMADIĞININ BEYANI......15
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH HUSUSUNDA
KENDİLERİNDEN RÎVAYET VAKİ' OLAN
SAHABÎLER...............................................................................18
SAHÂBENİN BÜYÜKLERİNDEN VE ONLARDAN
SONRAKİLERDEN RİVAYET OLUNAN HADİSLER.......21
SAHABE SÖZLERİNİ VE FETVALARINI KABUL
ETMENİN BAŞKALARINDAN DAHA TERCİHE
ŞAYAN OLDUĞU......................................................................23
TABİİN'DEN, ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
KONUSUNDA RİVAYET VAKİ' OLAN KİMSELER.........27
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH KONUSUNDA MEŞHUR
İMAMLARIN GÖRÜŞLERİ....................................................29
2
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
Müellif Cemaluddîn el-Kâsımî
(1866-1914 m.) (1283-1332 h.)
Şam şehrinde doğan Cemaluddîn el-Kâsımî yine burada
vefat etmiştir. Asrında Şam'ın önderi, ilmen en şöhretlisi ve
özellikle edebî ilimlerde bir otorite idi. Akîde yönünden
"Selefi" olan Kâsımî, taklide itibar etmezdi. Bir ara
Hükümet onu Suriye'nin köy ve şehirlerinde dolaşarak
umûmi ders vermek üzere görevlendirdi. Dört sene süren
(1308-1312) bu vazifeden sonra Mısır'a gitti ve bilahare
Medîne-i Münevvere'yi ziyaret etti.
Memleketine dönüşünde kendisini çekemeyenlerin
şikayeti üzerine hükümet tarafından kısa bir süre tutuklandı
(1313). İthamların sabit görülmemesi üzerine tahliye edildi
ve Şam Valisi kendisinden özür diledi. Bu hâdiseden sonra
evine çekilerek Tefsir, İslâmî bilgiler ve ahlâkî konularda
ders okuttu, te'lif ve tasnif işleriyle uğraşmaya başladı. Bu
arada birçok kitap ve mecmu'aya makaleler yazdı ve bunlar
yayınlandı.
Hayreddîn ez-Zirikli'nin beyanına göre, yetmiş iki eser
tasnif etmiştir, bu eserlerin bazıları şunlardır:
3
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
- Delâilü't-Tevhîd
- Tenbîhü't-Talib ila ma'rifeti'l-Farzı ve'I Vâcib
- İslâhu'l-Mesacid mine'l bide'i ve'1-Avâid
- Cevâmiu'l-Adâb fi ahlâki'l-Encâb
- Kavâidü't-Tahdîs min funûn-i Mustalahi'l-Hadis
- Mehasinu't-Te'vîl (12 cild Kur'an Tefsiri)
- El-Fetva fi'1-İslâm
- El-Meshu ale'l-Cevrebeyn
4
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
Rahman, Rahîm Allah'ın ismiyle1
Çok bereketli hamd, âlemlerin Rabbi olan Allah'a
mahsustur. Rabbîmizin seveceği ve razı olacağı şekilde
O'na hamdederiz. Salât ve selâm: Resûllerin sonuncusu ve
en şereflisi, Adem oğullarının ulusu, Nebimiz Muhammed
(sallAllahu aleyhi ve sellem) ve onun âl ve ashabı üzerine
olsun.
Üstadımız: Şam diyarının âlimi, Şeyh Muhammed
Cemaluddîn el-Kâsimî Hicrî 1332 (1914) yılında Dimeşk'te
basılan, çoraplar üzerine meshetme konusunu ihtiva eden
nefîs bir risale te'lif etmişti. Gerçek ilim olan Kitap ve
Sünnet ilmine iştiyak duyduğum gençlik çağımda, bu
risaleyi okudum. Ve uzun zaman ondan ruhen ve ilmen çok
istifade ettim.
Bizler, gençliğin başlangıcı olan o çağda, Selefi
Salihîn'den ve onların yolunda olan sonrakilerden,
Peygamberin nurlu yolunda yürüyen, Kitap ve Sünnet'in
ilminden kaynaklanan, sağlam delillere dayalı, taassuba ve
kuru taklide kapılmayan, fikren hareketli âlimlerin yazdığı
kitaplardan bilgi edinmeye oldukça düşkün idik.
1
Allâme Ahmet Şakir'in mukaddimesi
5
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
Bu sağlam metodu uygulayanların başında Üstadımız
Kâsımî vardı (rahmetUllâhi aleyh) ölümünden önce, Mısır'ı
ziyaret ettiğinde ben de onunla buluşan ve onun yakınında
olan ve onun iyi yöne ve doğru yola yönlendirmesinden
istifade eden öğrenciler arasında idim.
6
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
Rahman, Rahîm Allah'ın ismiyle2
Hamd; Takva sahiplerine dinde güçlük çıkarmayan,
onlara dâima kolaylık isteyen, zorluk istemeyen ve
merhametlilerin merhametlisi Allah'a mahsustur. Salât ve
selâm; Rahmet Peygamberi, kolay, müsamahakar ve hanif
bir din ile gönderilen ve geçmiş Ümmetlerin üzerinde
bulunan ağır yükleri ve bağlan Ümmetinden kaldıran son
peygamber, Nebimiz Muhammed (sallAllahu aleyhi ve
sellem) ve onun pak ve temiz sülalesi ve ashabı ve
kıyamete kadar onlara tâbi olanların üzerine olsun.
Çoraplar üzerine mesh'in hükmü konusunda bana bir çok
sualler tevcih olundu, bu konuya açıklık getirmenin, bunu
yaymanın ve bu hususta hakkı söylemenin insanlar için bir
ihtiyaç olduğu bana bildirildi.
Kış aylarında abdest alırken ayakların yıkanması
esnasında üşümeden kaynaklanan meşakkat, kız ve erkek
çocukların karşılaştığı zorluk ve bunun gibi, ayakların
yıkanması sebebiyle kış günlerinde fakirlerin karşılaştığı
zahmetler ve bunların önlenmesi yönünde bazı Medrese
Hocaları da daha önce dert yanmışlardı.
2
Müellif Kâsımî'nin mukaddimesi
7
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
Bunun yanı sıra; bir çok Medrese öğrencisi'nin (keza,
genç kızların ve hanımların), kış günlerinde ayakların
yıkanmasından kaynaklanan zahmet ve böyle günlerde
ayaklarda meydana gelen kirlenme, yara ve cildte oluşan
bozulma sebebiyle namaz kılmadıklarım öğrendim.......
.
Bu cümleden olmak üzere; Deniz ve Tren yolcularının
ayaklarını yıkamak istediklerinde karşılaştıkları zahmet, ve
bu yolcuların bazılarının her iki vasıtada ayakları
yıkamanın zorluğundan dolayı namaz kılmadıkları bana
haber verildi.
Bunların hepsi bana bildirildi ve insanların bir çoğunun,
fıkıh bilgilerinin azlığından ve İslâm'ın getirmiş olduğu
sağlam ve yüce kolaylıktan habersiz olduklarından dolayı
namazı terkettiklerine dair bana çeşitli hikayeler anlatıldı
ve bana denildi ki, bu kimseler İslâmın öngördüğü
kolaylığı bilselerdi, işleri kolaylaşacağı ve üzerlerinden
güçlük kalkacağı için, İslâm'ın en belirgin alâmeti ve dînin
en büyük direği olan namazı terketmeğe mazeret
bulamazlardı.
Ben de, sual sahiplerine şöyle cevap veriyordum: İslâm
dîni bu konuda ve diğer hükümlerde, kolay olanı teklif
etmiş ve zorluğu kaldırmıştır. Ve İslâm, daha kolayı
bulunmayacak şekilde, işlerde kolaylık kapılarını açmış ve
8
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
böyle hükmetmiştir. Bundan dolayı da rahmet ve
gönüllerdeki rahatsızlıklara deva olmuştur.
Ve ben onlara dedim ki: Bırakın! Şu güzel din kolaylık
ve müsamaha üzerine kurulmuştur. Bu dînin esası, zorluğu
yoketmek ve darlık ânında onu genişletmekten ibarettir.
Gerçekte üzerinde durduğumuz şu mes'ele; yani çoraplar
üzerine mesh meselesi; bilinen ve bütün fakihler katında
meşhur olan, Selef'ten gelen hadislerle delillendirilen bir
mes'eledir. Bu da Sahabe ve Tâbiî'nin ve Müctehid
İmamların ve bütün hadis râvîlerinin kabul ettiği bir
husustur. Bu konu, herkesin bilmesi gerekli, önemli fıkhi
bir meseledir. Böyle bir meseleyi öğrenmeye hangi fakih
ihtimam göstermez? Zira bu konuyu bilmeme hususunda
hiç kimse ma'zur sayılamaz.
Ve öğrenimsiz ilim, meselelerin inceliğini anlamadan da
fıkıh olmaz. İlim öğrenme arzusunda olmayan, fıkhı ve
anlayışı ciddiye almayan kimse devamlı karanlıkta ve
helak edici sapıklıktadır. Hidayet ancak, fıkhın
aydınlığında ve gerçek ilimdedir. Nitekim Nebimiz
(sallAllahu aleyhi ve sellem): "Allah, kime hayır murad
ederse onu dinde fakih kılar" buyurmuştur.
Sonra, bu konuda rivayet yönünden Resul (sallAllahu
aleyhi ve sellem)'e kadar ulaşan merfu' hadisleri,
Peygambere ulaşmayıp sahâbîlerde kalan mevkuf
9
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
haberleri, tabiînden rivayet olunan eserleri ve meşhur
imamların görüşlerini derleyerek hoş bir kitap te'lif etmek
istedim. Bunun için Allahu Teâlâ'ya istiharede bulundum.
Ve O'nun bana yardımını diledim ve bu konuda ortaya
konan bütün rivayetleri araştırmaya olanca mesâimi
sarfettim. İmamların görüşlerinin büyük kısmını tetebbu'
ettim. Sonra, mütâlâam neticesinde bu sayfaları bir araya
getirdim. Dünya ve âhirette hamd Allah'a mahsustur. O,
salihlerin yardımcısıdır.
10
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
ÇORAPLAR VE EDİKLER (PATİKLER) ÜZERİNE
MESH İLE İLGİLİ MERFU' HADİSLER
Bilmelisin ki; Bu konudaki hadislerin bir kısmında
çoraplar üzerine mesh, hadislerin genelinden, diğer bir
kısmında ise özelinden anlaşılır. Çoraplar üzerine meshin
cevazını içeren ve hadisin genelinden ve mutlaklığından
çıkarılan birinci nev'e örnek Sevbân (radiyAllahu anh)
hadisidir:
:‫ن ل‬
‫ا د‬
‫و‬
‫" ا‬# ‫ أن‬% &‫و ' أ‬
‫ا‬
‫ا‬
‫! ر لا‬
‫ر لا‬
‫(& ا‬
) #* ‫ وا‬+, -! ‫ا‬
. " : /0 12‫ ا‬3 4 ‫ل ا‬
.:
‫ا‬
‫لا‬
İmam Ahmed (rahimehUllah) Müsned'inde şöyle
demektedir: Yahya b. Saîd, Sevr ve Râşid b. Sa'd tarikiyle
Sevbân'nın şöyle dediğini nakletmiştir: "Allah Resulu
(sallAllahu aleyhi ve sellem) düşman üzerine küçük bir
birlik gönderdi. (Şiddetli bir) soğuğa tutuldular.. Bunun
üzerine Allah Resulu (sallAllahu aleyhi ve sellem) asâib ve
11
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
tesahîn üzerine meshetmelerini emretti."3
Allâme İbn Esîr en-Nihâye isimli eserinde demiştir ki:
Asâib, Amâim'dir (imame, mendil veya hırka ile başa
sarılan sarık demektir) zira, baş onunla bağlanır. Tesahîn
ise, huff ve çorap ve bunların benzerleri, ısınma amacıyla
ayağa giyilen şeylerdir. Bu her iki kelimenin de tekili
yoktur. Ben derim ki; Bu hadislerin ricali mu'temed,
güvenilen kimselerdir.
İkinci nev'a (kısma) gelince; bu da çoraplar konusunda
nass olarak gelen Mûğîre b. Şu'be ve Ebî Mûsa'l-Eş'arî
hadisleridir. Muğîre hadisi:
:‫ل‬
!: ‫وا‬
‫ا= ر‬
!5
‫ ة‬7 ‫ا‬
.#&‫و‬
‫و‬
' 85
' 9%
‫ا‬
/ :‫< ; ا‬
. " : /0 12‫ ا‬3 4 ‫ل ا‬
Bu hadisi İmam Ahmed Müsned'inde Muğîre b. Şu'be
hadisi olarak rivayet etmiş ve demiştir ki; Hadisi
Muğîre'den Huzeyl b. Şürahbîl, ondan Ebû Kays, ondan da
Süfyân ve Veki' bize rivayet etmiş ve Muğîre b. Şu'be
şöyle demiştir:
3
.Ebû Dâvûd, Taharet 57, 146. hadis, Şeyh el-Elbani Sahihu Suneni Ebi
Davud'ta hadis için: "Sahihtir" demiştir. Ahmed bin Hanbel, Müsned,
5/277
12
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
"Nebi (sallAllahu aleyhi ve sellem) abdest aldı ve
çorapları ve na'leyn/nalinleri4 üzerine meshetti."5
Bu konudaki Ebû Mûsa'l-Eş'arî hadisi:
:‫! ي‬512‫ا‬
‫ا= ر‬
.#&‫< ; و‬
‫و‬
‫ا‬
&/‫أ‬
‫أن ر ل ا‬
!: ‫وا‬
. " : /0 12‫ ا‬3 4 ‫ل ا‬
Bu hadisi İbn Mâce Sünen'inde rivayet ederek demiştir
ki: Ebû Mûsa'l-Eş'arî'den Dahhak b. Abdurrahman b.
Arzeb, ondan İsa b. Sinan, ondan İsa b. Yûnus, ondan, Bişr
b. Adem ve Muallâ b. Mansûr, bu ikisinden de Muhammed
b. Yahya'nın bize haber verdiğine göre: Ebû Mûsa'l-Eş'arî
demiştir ki:
4
.Bazen bu kelime ayakkabı veya pabuç olarak tercüme edilmiştir. İbnu'lA'râbi şöyle demiştir: "Na'l Peygamberlere mahsus bir ayakkabı çeşididir.
Daha sonra insanlar çamur ve yaştan dolayı kendilerine başka biçimlerde
ayakkabılar edindiler. Nebi (sallAllahu aleyhi ve sellem) ayakkabılarının
üzerinde tüy yoktu. Bu ayakkabıların parmak kısımları üzerinde birer
tasma vardı." (yayıncı)
5
.Ebû Dâvûd, Tirmizî ve İbn Mâce rivayet etmişlerdir. Şeyh el-Elbani
Sahihu Suneni Tirmizi'de hadis için: "Sahihtir" demiştir.
13
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
"Allah Resulu (sallAllahu aleyhi ve sellem) abdest aldı
ve çorapları ve na'leyn/nalınları üzerine meshetti."6
6
.İbn Mâce, Taharet, 560. hadis, Şeyh el-Elbani Sahihu Suneni İbn
Mace'de hadis için: "Sahihtir" demiştir.
14
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
ÇORABIN ŞERİATTA VE SÖZLÜKTE BİLİNEN
BİR ŞEY OLDUĞU,
ONU BİLİNMEYEN BİR YÖNE ÇEKMEK İÇİN
SEBEP BULUNMADIĞININ BEYANI
Misbah'da: Çorap, (Cevrep), fev'al vezninde sonradan
Arapça'ya girmiş bir kelimedir. Çoğulu, he ile Çevaribeh
gelir. Bazı kerre he düşer. Herkes için bilinen bir şey
olduğundan tanımı yapılmamıştır. Açıkça bilinenler için
tanıma gerek yoktur.
Kamus ve
denilmektedir.
Şerhinde:
Çorap,
ayağın
sargısıdır,
Lisanu'l-Arab'ta da: Kamus'ta olduğu gibidir.
Ebû Bekir ibn el-Arabi'de: Çorap, ısınmak için yünden
yapılmış ayak örtüşüdür, demiştir.
Hattâb-ı Mâlikî'nin Tavzihinde: "Çorap; Ketenden,
pamuk'tan veya bunların dışındaki şeylerden yapılan, mest
şeklinde olan şeydir." denmiştir.
Buhûti'l-Hanbelî'nin Ravzu'l-Mürbî isimli eserinde çorap;
15
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
Deriden yapılmayan, mest şeklinde, ayağa giyilen şey,
olarak yer almıştır.
Aynî; Demiştir ki, çorap; şiddetli soğukla karşı karşıya
olan Suriye bölgesindeki beldeler ahalisinin giydiği,
eğirilmiş yünden bükülmüş iplikten yapılan, topukları
örtecek şekilde aya'ğa giyilen şeydir.
Çorap gibi kelimeler, (herkesçe ma'lum olduğu için)
Şeriat ve sözlükteki mananın tesbitinde âlimlerden destek
almaya ihtiyaç yokdur. Zira bu, açık olanın açıklanması
kabîlindendir. Ancak, bazı kitaplarda gördüğümüz
söylentiler bizi buna mecbur etmektedir.
Buna göre: Çorap; soğuk anlarda, alttaki mesti kirden ve
kirli sudan korumak için topuklara kadar mest üzerine
giyilen mesttir. Çorap için diğer bir kayıtlama da, onun
deriden olması şeklindedir. Bu nevi îzahlar; sözlük, örf ve
fıkıh yönünden yanlışdır. Çünkü bu denenler, Curmûk
hakkındadır. Çorap hakkında değildir.
Anlaşılmayan diğer bir hususta Mâliki Fukahasından
Cezûlî'nin; "Çorap ve Curmûk, her ikisi de aynı şeyin
ismimidir? diye, ihtilaf olundu" sözüdür. Güya; ihtilafın
kaynağı olarakta, İmam Mâlik'in Curmûk'u, altından ve
üstünden deri ile kaplı çorap olarak tefsir etmesi ve bunun
16
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
da Tavzih isimli eserde naklolunması gösterilmektedir.
Bundan da, çorap ancak böyle olur şeklinde vehme
düşülmüş olmasıdır. Oysa, çorap bu şekilde deri île
kaplandığı ve curmûk ismi verildiği zaman, bundan her
çorabın curmûk olması lazım gelmez.
Çünkü çorap, deriliye de derisize de şâmildir. Çorap bu
şümulü taşımasaydı; onunla özel bir tür kasdolunduğu
zaman takyidine ihtiyaç duyulmazdı, özetle; Lügat ve örf
cihetiyle çorap, mutlak bir şekilde, ister na'lınlı, ister
na'lınsız olsun, derisiz olarak ayağa giyilen şeydir. Sabit
olmuştur ki; Her hangi bir isim ki, Kitap veya Sünnet'te
Nass olarak gelmiş ve hükümlerden bir hüküm ona
bağlanmış ise; O takdirde, ancak o ismin gerektirdiği
şekilde hüküm oluşturulması ve Şer'î durumun da ismin
sahasını tecavüz etmemesi gerekir. Başarı Allah'tandır.
17
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH HUSUSUNDA
KENDİLERİNDEN RÎVAYET VAKİ' OLAN
SAHABÎLER
Çoraplar üzerine mesh konusunda İmam Ebû Dâvûd
Sünen'inde demiştir ki: "Ali b. Ebî Tâlib, Ebû Mes'ûd, Berâ
b. Azib, Enes b. Mâlik, Ebû Ümâme, Sehl b. Sa'd ve Amr
b. Hureys, çoraplar üzerine meshetmişlerdir. Ve bu durum;
Ömer b. el-Hattâb ve İbn Abbâs hakkında da rivayet
edilmiştir."
İbn Seyyidinnâs Tirmizî şerhinde: "Abdullah b. Ömer ve
Sa'd b. Ebî Vakkası ilâve etmiş ve İkna' şerhinde de
Ammar'ı ve Bilal'ı7 ve Ebî Evfâ'yı da eklemiştir. Bunların
tamamı: On dört sahâbîdir. Keza, Yukarıda geçen
rivayetleriyie Muğîre ve Ebû Musa da bu guruba
katılmışlardır. Şu takdirde bunların toplamı on altı Sahâbî
olmaktadır.
7
.Hafız İbn Hacer, Mühezzeb hadislerinin tahrîcinde demiştir ki: "Bilâl'ın
çoraplar üzerine meshetme meselesini Taberânî iki senedle rivayet etmiştir.
Bunlardan birisi sikadır."
18
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
İbn Hazm; Muhallâ isimli eserinde8 çoraplar üzerine
mesh işini, isimlerini zikrettiğimiz bazı kişilere
dayandırmıştır. Muhallâ'nın ibaresi şöyledir:
"İster Mest, ister çorap olsun, topukların üzerine çıkmış
olması şartıyla, ayaklara giyilmesi helâl olan herşey
üzerine mesh sünnettir. Abdestli olarak giyildiği zaman;
Mukîm için bir gün, bir gece (24 saat), müsafir için
geceleri ile beraber üç gün (72 saat), çorap üzerine mesh
caiz görülmüştür. Bu müddetlerden fazla için mesh helâl
olmaz."
İbn Hazm, çoraplar üzerine mesh hadislerini tahrîc
ettikten sonra dedi ki; "Seleften bir topluluk, çoraplar
üzerine meshin cevazına hükmetmiştir. Sonra, Ka'b b.
Abdullah'a isnad edildiğine göre Ka'b: "Ali b. Ebî Tâlib'in
bevl ettiğini, sonra na'linleri ve çorapları üzerine
meshettiğini gördüm." demiştir.
Ve İbn Ömer'in; Çorapları ve na'lınları üzerine
meshettiğini Ebû Cülâs rivayet etmiştir. Ve ismail'in,
babasından rivayetine göre babası, Berâ b. Azib'in
çorapları ve na'linleri üzerine meshettiğini gördüm
demiştir.
8
El-Muhallâ, 2/80 58
19
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
Ve Ebû Mesûdi'l-Bedrî'den, Haris b. Hemmâm bin
İbrahim'in rivayetine göre Ebî Mesûdi'l-Bedrî: Çorapları ve
na'linleri üzerine meshederdi. Ve Âsimi'l-Ahvel'den
rivayete göre O: "Enes b. Mâlik'in çorapları üzerine
meshettiğini gördüm." demiştir.
Ve İbn Ömer'den rivayete göre O şöyle demiştir; Ömer b.
El-Hattâb bir Cum'a günü bevletti, sonra abdest aldı ve
çorapları ve na'linleri üzerine meshetti ve insanlara Cum'a
namazını kıldırdı. Ebû Mesûd'dan, Ebû Vâil'in rivayetine
göre; Ebû Mes'ûd, kıldan yapılmış çorapları üzerine
meshetmiştir.
Ve Yahye'l-Bekkâ'dan rivayete göre O; İbn Ömer'in:
"Çoraplar üzerine mesh, mestler üzerine mesh gibidir."
dediğini işittim, demiştir."9
9
.Bu rivayetlerin tamamını AbdurRezzâk, İbn Ebî Şeybe ve Beyhakî
musanneflerinde nakletmişlerdir. AbdurRezzâk; r. 745-773,777,779-781,
782, İbn Ebî Şeybe: 1/188, Beyhakî: 1/285 16
20
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
SAHÂBENİN BÜYÜKLERİNDEN
-rıdvânUllâhi aleyhimVE ONLARDAN SONRAKİLERDEN RİVAYET
OLUNAN HADİSLER
(İnce olsalar da çoraplar üzerine meshin cevazı konusundadır)
Mühezzeb şerhinde İmam Nevevî demiştir ki: "İnce olsa
da, çoraplar üzerine meshin cevazını, Ömer ve Ali'den
Şafiî meslektaşlarımız hikaye etti. Ve yine bunlar, çoraplar
üzerine mesh'in cevazını Ebû Yûsuf'tan, Muhammed'den,
İshak'tan ve Dâvûd'dan naklettiler."
Sonra Nevevî dedi ki: "İnce olsa da, çorap üzerine meshi
mubah görenler, Peygamberimiz, "Çorapları ve
na'leyn/na'linleri üzerine meshetti" şeklindeki Muğîre
hadisini delil getirdiler ve Ebû Musa'dan da bunun benzeri,
merfu' olarak rivayet edilmiştir." Nevevî'nin kelâmı burada
son bulmuştur.
Bu rivayette, daha önceki görüşe ziyade olarak, "Çorap
ince olsa da mesh caiz olur" görüşü Sahabe tarafından açık
olarak söylenmektedir. Selefin bundan önceki rivayetinin
ıtlakından anlaşılmış olsa da, durum bir kez daha
açıklanmıştır. Zira, mutlaklarda aslolan, onu kayıtlayan bir
21
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
hüküm gelinceye kadar, ıtlakı üzere hamlolunmasıdır. Bir
delil kendisini tahsis edinceye kadar, âmmın hükmünün
bakî olması da böyledir. İmam İbn Hazm'ın bu konudaki
görüşünü ihtiva eden îzah şekli ileride ele alınacaktır
(Allah rahmet eylesin ve ondan hoşnud olsun).
22
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
SAHABE SÖZLERİNİ VE FETVALARINI KABUL
ETMENİN BAŞKALARINDAN DAHA TERCİHE
ŞAYAN OLDUĞU
Sahâbe'den rivayet edilenlerin inanırlığının ortadan
kalkacağını zannedenlerin reddi:
Şu büyük bir bahistir ki; ilimden biraz nasibi alan
herkesin kulağını oraya dikmesi vacip olur. Zîra;
insanlardan bir çoğuna herhangi bir mes'elede sahâbî
görüşü hatırlatıldığında, bununla amel etme yönünde bir
işaret vaki' olmadığım öne sürerek aldırış etmezler ve onun
mezhebi tedvin edilenlerden olmadığını söylerler. Burada
dîni tahkir sözkonusu olmasa da, böyle bir durum ve tutum,
geniş ve sağlam ilim sahipleri tarafından kabul görmez.
Dolayısıyle takva sahiplerini irşâd için bu konudaki
belirsizliği ortadan kaldırmak vacip olmuşdur. Zira
Sahâbe-i Kiram, ilim ve amel itibariyle en yüce yere ve en
faziletli konuma sahiptirler.
İmam İbni Kayyim (rahimehUllah), "İ'lâmu'lMuvakki'in" de şöyle demiştir: "Sahabe: Ümmetin uluları,
İmamları ve yöneticileri olmalarının yanında, müftülerin ve
âlimlerin de ulularıdırlar. Mücâhid: 'Âlimlerden maksat
23
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
Peygamber (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in ashabıdır.'
demîş ve İmam Şafiî'den şu şekilde bir nakilde
bulunmuştur. İmam Şafiî Sahabe hakkında şöyle demiştir:
'Onlar; Her bir ilimde, ictihad'da günahlardan sakınmada,
aklı kullanmada ve ilmin eriştiği herşeyde bizden
üstündürler. Onların görüş ve düşünceleri bizim için
övgüye lâyık ve bizim görüşlerimizden daha
önceliklidirler.' Fetvalarından birisinde İbn Teymiyye
demiştir ki: 'Sahabe sözleri yayılır ve onlar kendi
zamanlarında inkarla karşılaşmazlarsa, bu sözler alimler
topluluğunun çoğunluğu tarafından hüccet sayılır. Şayet
aralarında çekişme varsa, çekişmeye konu olan şey,
Allah'ın Kitabına ve Resulunun Sünnetine havale olunur.
Sahâbîlerden bir kısmı diğerlerine muhalefet ederse O
görüş, âlimlerin ittifakıyla delil olarak alınmaz. Bazı
Sahabi görüş ortaya koyar da, diğer bazıları, buna aykırı
görüş bildirmemiş ve bu görüş yayılmamış ise, bu nokta
ihtilaflıdır.'
Sahabe kavillerine önem atfeden naslar sayılamayacak
kadar çoktur. Biz bunları, Ebû Davud'un Sünen'inde ve
diğerinde, çoraplar üzerine mesh konusunda gelmiş
rivayetleri delillendirmek için söylüyoruz. Çünkü bu
rivayetler, halleri nasıl olursa olsun, çoraplar üzerine mesh
konusunda muhalefet eden herkese karşı hüccettir. Zira
bunlar (İbn Teymiyye'nin etraflıca beyanı ve usulcülerin
tesbîti üzere), yâ yayılmış ve inkarla da karşılaşmamıştır.
24
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
İşte bu durumda olanlar, ittifakla hüccettir. Veya bu
rivayetler bazıları tarafından ifâde edilmiş, ancak ona
muhalif olan rivayet yayılmamıştır. Cumhur bu durumda
olanı da delil olarak kabul eder."
İ'lâmü'l-Muvakkı'în isimli eserin(in başka bir yerin)de
İbnü'l-Kayyım şöyle demiştir: "Sahabe sözleri varken,
Sahabe olmayanların sözlerini tercih edenlerin ma'zereti
nedir? bilinmez. O takdirde Sahabe kavlini almak ve
nakletmek nasıl yasaklanır. Sahabe görüşü ile amel eden
nasıl olur da, bid'atle suçlanır. Besbelli "O, kendi (ayıbını)
hastalığını bana isnad etti ve çıkıp gitti." şeklindeki meşhur
mesele dahil olmuştur."
Sahabe tarafından görüş olarak naklolunmuş, ancak
tedvin olunmamış görüşlerde güvenilirlik olmama
yönündeki şüpheye gelince, bu iddia, örümcek ağından
daha zayıftır. Çünkü bizim onlardan naklettiklerimiz,
Sünnet ve güvenilir Fıkıh kitaplarında mevcut olup, elden
ele dolaşan, kendilerine itimad edilen eserlerde ve özellikle
Buhârî ve Müslim'in Sahihlerinde ve diğer Sünen
kitaplarında yer alan Sahabe görüşleridir.
Nitekim bu rivayetler; İlâhî bir lütuf sayesinde ziyade ve
noksandan korunmuş büyük Kütübhanelerde hadis
hafızlarının semaı, yazılı nüshalarının çokluğu, zabt ve şerh
25
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
yönlerinin mükemmelliği ile ve mezhebleri meşhur olan
fıkıh imamlarının kitaplarında dahî eşi ve benzeri
bulunmayan bir özene sahiptirler. Şüphesiz şu durum,
Resul (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in mu'cizelerindendir.
Çünkü Allah (subhanehu ve teala) Kur'an'a bahşettiği
koruyuculuk durumunu, aynen Resulu'nun Sünneti için de
lutfetmiştir. Hamd ve minnet Allah'a mahsustur.
Fıkıh kitaplarında ve diğerlerinde oluşan itimad
konusunda, imamların görüşlerini düşündüğünde, ortaya
çıkacak ve bileceksin ki, bu konuda sahâbeden bir nakil
veya bir sahâbe mezhebinin hikayesi bulunduğu zaman,
ona itimad edilir ve onunla hiç şüphesiz amel olunur, ve bu
durum, taklîdi isteyen kimse için, taklid konusunda
başkasını taklidten önce gelir. Sen yine iyi düşün de taklide
esîr olma."
26
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
TABİİN'DEN, ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
KONUSUNDA RİVAYET VAKİ' OLAN KİMSELER
Şu çok açıktır, her hangi bir mes'elede merfu' ve mevkuf
bir rivayet bulunmadığı, fakat bu konuda tabiîne ait bir söz
veya bir fetva bulunduğu zaman, bunlara i'tibar olunur
veya bunlar tercîha şayan olurlar. Özellikle en âlim ve en
fâzıl kimseleri taklîd etmeyi seçen mukallidler için bu
böyle olmalıdır. Muhammed b. Sa'd'in rivayetine göre; Ebû
Seleme b. AbdurRahman, Hasen-i Basrî'ye şöyle demiştir:
"İnsanlara verdiğin fetva konusunda ne düşünüyorsun?
Bunlar senin kendi görüşün müdür, yoksa başkasından
işittiğin şey midir?" Hasen cevap olarak dedi ki: "Hayır!
VAllahi, verdiğimiz fetvaların hepsini velâkin, bizim
onlara, sunduğumuz görüşler, onların kendi reylerinden
daha hayırlıdır."10
Tabiinden, Çoraplar üzerine mesh konusunda müteaddid
hadisler rivayet olundu. İmam İbn Hazm (rahimehUllah),
Muhallâ isimli kitapta Katade'den, o da Saîd b. elMüseyyeb'den rivayet ettiğine göre, demiştir ki: "Çoraplar
mesh hususunda mestler mertebesindedir." İbn Cüreyc'ten
10
İ'lâmu'l-Muvakkiin. 1/69, İbn Kayyim el-Cevziyye
27
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
rivayete göre o demiştir ki: "Ata'ya dedim ki, çoraplar
üzerine mesholunur mu? Cevaben dedi ki: Evet, çoraplar
üzerine, mestler üzerine meshettiğiniz gibi meshediniz."
İbrahim Nehaî'den rivayete göre, o da: Çoraplar üzerine
mesh'te bir mahzur görmezdi. Ve Fazl b. Dükeyn'den
rivayete göre o; A'meşe "Çoraplar ayaklarında geceleyen
kişi mesheder mi?" şeklinde soru sorulduğunu işittim.
Ameş de: "Evet." dedi, demiştir.
Katâde demiştir ki; Hasen ve Hilâs b. Amr, mesh
konusunda çorapları, mestler mertebesinde görürlerdi.
Sonra, Tabiîn'den Saîd b. Cübeyr'i ve Nâfi'i de saydı.11
(Bilahare İbn Hazm dedi ki) bu görüş; Süfyân-i Sevrî'nin,
Hasen b. Hayy'in, Ebû Yûsuf'un, Muhammed b. elHasen'in, Ebû Sevr'in, Ahmed b. Hanbel'in, İshak b.
Râheveyh'in ve Dâvûd b. Aliyyi'z-Zâhirî'nin ve bunlardan
başkalarının da görüşleridir."
11
.Şeyh el-Elbani der ki: "Bu görüşü İbn Ebî Şeybe; Saîd b. elMüseyyeb'ten, Saîd b. Cübeyr'den,Nâfi ve İbrahim'den rivayet etmiş ve
Atâ'da: "Çoraplar üzerine mesh, mestler üzerine mesh derecesindedir."
demiştir (1/189)."
28
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH KONUSUNDA
MEŞHUR İMAMLARIN GÖRÜŞLERİ
İmam Tirmizî Sünen'inde, çoraplar ve na'linler üzerine
mesh konusunda şöyle demiştir: O, (Yani, çoraplar üzerine
mesh) ilim sahiplerinden bir çoğunun kavlidir. Bu konuda,
Süfyânu's-Sevrî, İbni Mübârek, Şafiî, Ahmed ve İshâk
demişlerdir ki: "Çoraplar kalın ve sık dokunmuş olurlarsa,
na'linli olmasalar bile, üzerlerine mesholunur."
Ebû Hanîfe'ye göre, çoraplar sık ve muhkem olsalar da
mesh caiz olmaz. İmam Ebû Yûsuf ve Muhammed'e
göre ise caiz olur. Ebû Hanîfe'den rivayete göre o da,
hayatının sonunda öğrencileri olan Ebû Yûsuf
ve Muhammed'in görüşlerine rücu' etmiştir. Bu hâdise
şöyle cereyan etmiştir:
Ebû Hanîfe hastalığı esnasında çorapları üzerine
meshetmiş, sonra da ziyaretçilerine: "İnsanları menettiğim
şeyi kendim yaptım." demiştir. Ziyaretçileri bu olayı, Ebû
Hanîfe'nin ilk görüşünden rucüuna delil saymışlardır.
Bundan sonra Kâsânî şöyle demiştir: Ebû Yûsuf ve
Muhammed, Muğîre'nin: "Nebi (sallAllahu aleyhi ve
sellem) abdest aldı ve çorapları üzerine meshetti..."
29
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
şeklindeki hadisini delil olarak aldılar. Zira, mest üzerine
meshin cevazındaki hikmet, abdest ânında mesti
çıkarmanın doğurduğu güçlüğü ortadan kaldırmak içindir.
Ve aynı güçlük çorapların çıkarılmasında da mevcuttur."
Hanbelî Mezhebi: İkna' isimli eserde ve onun şerhinde;
yünden veya başka bir şeyden yapılmış çoraplar sık ve katı
dokunmuş iseler veya bez parçasından yapıldığı halde,
üzerinde yürümek mümkün oluyorsa, altı ve üstü deri ile
kaplı olmasalar da, üzerlerine mesh sahîh olur denmiştir.
Sonra denmiştir ki; "Muğîre'nin, Peygamberimiz
(sallAllahu aleyhi ve sellem) çoraplar ve na'linler üzerine
meshetti." şeklindeki hadisi, çorapların altlarının derisiz
olduğuna delâlet eder. Şayet derili olsaydı na'leynî
zikretmemesi gerekirdi. Zira; mest ve na'li üzerine meshetti
denilmez.12
Çoraplar üzerine mesh konusunu ele aldığımız şu
makamda delîl gerçekten sağlıklı ve bundan önce
naklettiğimiz ve bundan sonra nakledeceğimiz hususlardan
anlaşıldığına göre, dayanağı da güçlüdür. Bundan dolayı
İmam Nevevî; Müslimin Sahih'inde yer alan hadise
dayanan, Şevval ayında tutulan altı gün orucu mekruh
12
.Şam Beldesi'nin son Hanbelî Müftüsü olan Üstadımız, Şeyh Cemîl eşŞaltî, şu anda kullanılan çoraplar üzerine mesh'in caiz olduğuna dâir fetva
vermiş ve fetvasını da, gazete ve mecmualarda neşretmiştir. (Müellif)
30
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
gören İmam Mâlik'i red konusunda örnek vererek şöyle
demiştir:
"Sünnet sabit olduğu zaman; İnsanların bir kısmının veya
büyük çoğunluğun veya tamamının onu terketmesiyle
Sünnet terkolunmaz."
Çoraplar üzerine mesh konusunda da aynı şey
söylenebilir. Çoraplar üzerine mesh konusu Sünnet'le sübut
bulduktan sonra, muhalefet edenlerin muhalefetiyle ve
kıyascıların kıyası ile terk olunmaz.
Zira, nas karşısında içtihada yer yoktur. Nasları kıyasla
ve kendi reyleriyle ortadan kaldırmaya çalışanlardan bizi
beri kılmasını Allah (subhanehu ve teala)'dan dileriz. İmam
İbn Hazm Muhallâ isimli kitabında şöyle demiştir:
"Mesh için derinin şart koşulmasının anlamı yoktur. Zira,
bu konuda gelmiş âyet, Sünnet, kıyas ve sahabe sözü
olmadığından çoraplar üzerine meshi yasaklamak hatadır.
Çünkü bu yasaklama, Allah Resulu (sallAllahu aleyhi ve
sellem)'den sabit olan Sünnete ve eserlere muhalefet
etmektir."
Peygamber (sallAllahu aleyhi ve sellem) zikrettiğimiz
haberlerde mestleri diğerlerinden ayırmadı. Çoraplar
31
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
üzerine mesh konusunda, Nebî (sallAllahu aleyhi ve
sellem)'e isnâd edilerek gelen hiçbir rivayette kayd ve şart
olmaması da bu hususu te'yid eder mâhiyettedir. Bu şekilde
bir kayıt ve şart, rivayet edilenlerin ne söylenişinden, ne
anlamından, ne de işaretinden anlaşılmaktadır.
Ve gayet açıktır ki, Naslar, bir tahsis edicinin gelmesine
kadar umûmu üzere, ve mutlakı takyîd eden bir şey
gelinceye kadar da ıtlakı üzere hamlolunur. Ve bu konuda
umûmu tahsis eden ve mutlakı takyîd eden ne bir hadiste,
ne de bir eserde, hiçbir şey gelmemiştir. Bu bir.
İkincisi ise daha önce arzettik ki, İmam Ebû Dâvûd
Sünen'inde, çoraplar üzerine mesh konusunu müteaddid
sahâbelerden hiçbir kayda bağlı olmadan, mutlak olarak
rivayet etmiştir. Yine böylece sahabe ve tabiînden (Allah
onların hepsinden razı olsun) çoraplar üzerine mesh
konusunda rivayette bulunan her şahıs bu rivayetleri
kayıtsız ve şartsız nakletmiştir. Asırların en hayırlısı olan
sahabe asrında rivayetlerin takyidi ma'ruf değildi.
Ve üçüncü olarak çorabın anlamı, daha önce lügat ve
fıkıh imamlarından naklettiğimiz sekliyle, lügat ve örf
itibariyle apaçıktır. Hiç kimse çorabın na'l şeklinde
olmasını, sıklık ve kalınlığını ne mefhûmunda, ne de
müsemmâsında şart koşmamıştır. Fıkıh ve lugatta çorabın
32
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
konumu mutlak olduğuna göre, ince, kalın, na'linli ve
na'linsiz olanına çorap demek doğru ve gerçek olur. Allah
iyisini bilir.
Şeyhu'l-İslâm İbn Teymiyye'nin bu konudaki görüşleri:
İbn Teymiyye (Allah ona rahmet eylesin) fetvalarında13
demiştir ki:
"Alimlerin sahih olan görüşlerine göre çoraplar, deri ile
kaplı olsun veya olmasın, onlarla yürümek mümkün
olduğu zaman, üzerlerine meshetmek caiz olur. Sünen'de
vaki' olduğuna göre, Nebi (sallAllahu aleyhi ve sellem)
çorapları ve na'linleri (pabuçları) üzerine meshetti. Bu
hadisin sabit olmadığını düşünsek bile, kıyas bunu gerekli
kılar. Çünkü, çoraplar ve na'linler arasındaki fark çorabın
yünden, na'linin de deriden olmasıdır. Bilinmektedir ki; bu
gibi fark, Şeriatta hüküm ifade etmez. O takdirde, deriden
veya pamuktan veya ketenden veya yünden olmasında fark
yoktur.
İhramda giyilecek şeyin siyah veya beyaz olması
arasında fark olmadığı gibi. Netîce olarak deri, yünden
daha uzun ömürlüdür fakat, bunun bir te'sîri yoktur.
Derinin muhkem olmasının bîr te'siri olmadığına göre,
13
El-Fetava, 21/214
33
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
uzun ömürlü olan üzerine de olmayan üzerine de mesh caiz
olur.
Ve yine bilinmektedir ki, çorap üzerine meshe olan
ihtiyaç, mest üzerine meshe olan ihtiyacın benzeridir. Yani,
ihtiyaç müsavidir. Hikmette ve ihtiyaçta müsâvî olanlar
arasında ayırım yapmak, benzer iki şey arasında ayırım
yapmak olur.
Ve bu ayırım; Adâlete, Kitap ve Sünnet'in gelmesindeki
öğüt alma hikmetine ve Allah'ın Kitaplarını ve Resullerim
göndermesindeki maslahata uygun düşmez.
Birisinin içerisine su nüfuz eder, diğerine nüfuz etmez
şeklinde bir ayırım yapan kimse nazara alınmaması ve
geçerliliği olmaması gereken bir ayırım yapmış olur. Biri
kalkar da, abdest suyu yüne deriden daha fazla nüfuz eder
ve ondan kolay ayrılmaz, öyleyse, hükme te'sir itibariyle,
çorabın taşıdığı özellik, derinin taşıdığı özellikten daha
elverişlidir, bu itibarla çorap üzerine mesh öncelik taşır
derse, bu ikisi de nazara alınmaz ve bir hüküm de ifâde
etmez.
Çorabın yırtık ve delik olması meshin cevazına mani
olmaz. Çoraplar, ayakları ancak bağlama ile örtse bile,
üzerlerine mesh caiz olur. Ve yine; kendi başına sabit
olmayan ve ayakları ancak bağlamakla örten uzun konçlu
34
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
çizmeler de böyledir."
İbn Teymiyye (Allah ona rahmet eylesin) diğer bir
fetvasında demiştir ki:
"Bağlamaksızın, binefsihî sabit olan ve topukları örten
çizme üzerine mesh caiz olur. Bunun gibi, ancak düğme ile
veya gönden yapılmış ip ile ayakta duran çizme üzerine de
mesh caiz olur. Çünkü, bu şekildeki çizme de, binefsihî
farz mahallini örtmektedir. Ancak bağlamakla yerinde
durabilen çoraplar da mesh yönünden böyledir.
Kendinden ayrı bir şeyle belki, na'l ile yerinde duran
çorap üzerine de mesh caiz olur. Bu çorabın keçeden,
yünden, pamuktan, ketenden veya deri'den yapılmış olması
arasında fark yoktur. Ve Şeriatta aslı olmayan şartlara
i'tibar etmeye ve ruhsatın hikmetini ortadan kaldırmaya
yönelik bir geri dönüşe ihtiyaç yoktur."
İbn Teymiyye (Allah onun kabrini nurlandırsın) yine
başka bir fetvada demiştir ki: "Ayağa sarılan sargı üzerine
mesh caiz olur. Sargı, Ayak üzerine sarılan, ayağı soğuktan
koruyan veya yalın ayakla yürümenin zararını ortadan
kaldırmak için veya ayakta meydana gelen yara için veya
diğer sebeplerle sarılan şeydir. Ve bu sargı, meshetme
yönünden mest ve çorabtan daha uygundur.
35
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
Çünkü bu sargılar; aslında görenekten doğan bir
ihtiyaçtan, ve bununla beraber; ayaktan çıkarılmasında ya
ayağa soğuk isabetinden, veya ayağın çıplak kalmasından
veya ayaktaki yaradan kaynaklanan bir incinmeden dolayı
kullanılır. Mestler ve çoraplar üzerine mesh caiz olduğuna
göre, sargı üzerine haydi haydi caiz olur."
İbn Teymiyye (Allah onun ilminden Muhammed
ümmetini yararlandırsın) fetvaları arasında şöyle (de)
demiştir:
"Bilinmektedir ki; Hicaz memleketinde ihtiyaç
duyulmayan Ediklere ve Sarıklara soğuk beldelerde kişinin
meshetmesi için ihtiyaç duyulur. Şam ve Rum ve bu
beldelerin benzeri yerlerde yaşayan ahâli, edik ve sarığa
meshetme ruhsatına Hicaz ahâlisinden daha haklı ve daha
lâyıktır." Sonra dedi ki: "Bunlar üzerine meshi
menederlerse, Şerîat'ın hilafını ortaya koymuş, yanlarında
asla delîl olmadığı halde ruhsat yönünü çok çok daraltmış
olurlar." Onun kelâmı böyledir. Allah'ın rahmeti ve
hoşnutluğu onun üzerine olsun.
El-Hâtime (Sonuç): Gayet açıktır ki: Nebî (sallAllahu
aleyhi ve sellem)'den rivayet edilen ruhsatlar, her hâl ve
her durumda pek büyük birer ni'mettir. Soğuk günlerde,
yolculuk esnasında, hastalık durumlarında, ayakların
çatlamasında veya arız olan bir durumdan dolayı ayakların
36
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
şişmesinde, çoraplar üzerine mesh ruhsatı bazı hallerde
bunun nasıl bir nimet olduğunu gösterir.
Nebimiz (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in düşman üzerine
gönderdiği bir kıt'a askerin, soğuktan kendisine şikayet
etmeleri üzerine, Sarıklar ve Edikler üzerine
meshetmelerini emretmeleri de bu cümledendir. Biz buna
biraz yukarıda değinmiştik, Îkrime (radiyAllahu anh)'ya
Vâsıt'a kadar arkadaşlık eden kimse demiştir ki:
"İkrime'nin, ayaklarını yıkadığını görmedim. O, Vâsıt'tan
ayrılıncaya kadar ayakları üzerine meshetti." Bunu İbn
Cerîr Tefsirinde rivayet etmiştir.
Biraz önce Kâsânî'nin Bedâyi' isimli eserinde; Ebû
Hanîfe'nin hayatının sonunda, çoraplar üzerine mesh
konusunda Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed'in görüşlerine
rücu' ettiğini beyân etmiştik. Bu hâdise şöyle cereyan
etmiştir: İmam Ebû Hanîfe hastalığı esnasında çorapları
üzerine meshetti. Sonra ziyaretçilerine: "İnsanlara
yasakladığım şeyi şimdi ben yaptım." dedî. Ziyaretçileri bu
durumu, onun ilk görüşünden döndüğüne delîl saydılar.
Ebû Hanîfe'nin eski görüşünden rücu'u, onun meziyyet
ve adaletinin bir göstergesidir. İctihad değiştirme, sağlam
ve doğru olana dönme, müctehidlerin tamamı için bilinen
ve onların menkıbelerinden sayılan özelliklerindendir
(İmam Ebû Hanîfe'nin şu rücu'u kıssası), İmamın rücu'u ve
37
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
bunu açıkça söylemesi; büyük taşları çatlatacak, demiri
yumuşatacak deliller gösterilse bile, hakka dönmeyenleri
ilzam eder.
Şüphe yok ki, ehil kimseler bu işle uğraştığı müddetçe
müctehid imamlar için lütuf, kemal, güzel ahlâk, insaf ve
hakkı itiraf devam edecektir.
Sahih Sünnet'te şu şekilde vâki' olmuştur: Nebimiz
(sallAllahu aleyhi ve sellem) ayakları şişinceye kadar gece
namazı kılıyordu. Kendisine, geçmiş gelecek günahlarınız
Allah tarafından bağışlandığı halde niçin zahmet ve külfete
giriyorsunuz denildiğinde:
"Allah'a şükreden
buyuruyordu.
bir
kul
olmayayım
mı?"
Allah bizleri; şükreden ve dinde fakihlik mertebesine
erişen kullarından eylesin. Ve bizleri, sâlihler, sıddîkler ve
nebilerden, ihsan ettiği kimselerle beraber haşretsin. Hamd,
âlemlerin Rabbi'ne mahsustur.14
14
.Kitabın müellifi (Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî) demiştir ki:
"Eserin müsveddesini yeniden gözden geçirdim, sonra fazla olanları
temizleyerek gördüğünüz hale getirdim. Bu durum, 1332 yılının Rebîu'lAhirin'deki (Mart 1914) son çalışmamda Şam'daki menzilimde gerçekleşti.
Hamd, izzet ve azamet sahibi Allah'a mahsustur."
38
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
39
ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH
Muhammed Cemaluddîn el-Kâsımî
www.kitabvesunnet.blogspot.com
40