VakıfBank Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar

 Haftalık Yurtiçi Ekonomi Raporu VakıfBank 06‐13 Eylül 2010
‐Bu Haftaki Yazımız... TL’nin uzun vadede görünümü nasıl olacak? Gelişmekte olan ülkelerin reel efektif döviz kurları tarihsel olarak incelendiğinde, genel olarak 2000’li yılların başından itibaren söz konusu ülkelerin para birimlerinin değer kazandığı görülmektedir. Aynı şekilde Türk Lira’sı (TL) da son yayınlanan ÜFE bazlı reel efektif döviz kuru 2003 yılından itibaren %36 değer kazanmıştır. Bu haftaki raporumuzda gerek TL gerekse gelişmekte olan diğer ekonomilerin para birimlerinde izlenen bu hareketi ve önümüzdeki günlerdeki seyrin nasıl olabileceği sorusunu inceleyeceğiz. ‐Geçtiğimiz Hafta Açıklanan Veriler... Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar Dış ticaret açığı Temmuz ayında 6.4 milyar dolar olarak gerçekleşti... Dış ticaret açığı Temmuz ayında geçen yılın aynı ayına göre %69 artışla 6.417 milyar dolar ile 6.0 milyar dolar olan bizim beklentimiz (5.7 milyar dolar olan piyasa beklentilerinin ise üzerinde açıklanmıştır. Temmuz ayında, 2009 yılının aynı ayına göre ihracat %6 artarak 9.597 milyar dolar, ithalat ise %24.6 artarak 16.013 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Böylece 2009 Temmuz ayında %70.5 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2010 Temmuz ayında %59.9 a gerilemiştir. PMI endeksindeki düşüş devam ediyor... Türkiye imalat sanayi satın alma yöneticisi endeksi (PMI) Ağustos ayında 51.3'e geriledi. Türkiye İmalat Sanayi araştırmasının sonuçlarına göre, imalat sanayi on altı ay boyunca büyüyerek etkili bir performans sergilerken, büyüme hızındaki düşüş Ağustos ayında daha belirgin bir hal aldı ve Şubat ayından beri en düşük seviyeye geriledi. Üretim hacmi ve yeni siparişlerdeki iyileşme de Temmuz ayına göre önemli ölçüde hız keserken son altı ayın en düşük seviyelerine inerek 51.3 olarak gerçekleşti. Öte yandan ihracat siparişlerindeki artış yurtiçi siparişlere oranla daha güçlü seyretti. Diğer olumlu bir gelişme ise istihdam şartlarındaki bir önceki aya göre daha düşük ama gene de sağlıklı denilebilecek iyileşme oldu. TÜFE beklentilerimize paralel olarak Ağustos ayında %0.40 oranında arttı... Ağustos ayında Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) bir önceki aya göre %0.40 oranında artmıştır. Böylece %0.18 olan piyasa beklentilerinin üzerinde gerçekleşen TÜFE %0.45 artış yönünde olan bizim beklentimize yakın bir hareket izlemiştir. Yıllık bazda TÜFE ise %7.58 seviyesinden %8.33 seviyesine yükselmiştir. TÜFE’de yaşanan artışta beklentilerimize paralel olarak gıda fiyatlarında aylık bazda gerçekleşen %2.95 oranındaki artış etkili olmuştur. Çekirdek enflasyon olarak bilinen enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ürünleri ve altın hariç “I Endeksi” ise aylık bazda %0.69 oranında gerileyerek yıllık çekirdek enflasyon %4.50 seviyesinden %4.22 seviyesine gerilemiştir. Temmuz ayında ÜFE’de aylık bazda yaşanan %1.15 oranındaki artış yaşanırken, yıllık bazda ise ÜFE’nin %8.24 seviyesinden %9.03 seviyesine yükseldiği görülmektedir. PPK toplantı tutanaklarını yayınladı... Merkez Bankası tarafından açıklanan PPK tutanaklarında, Haziran ayında üretimde görülen daralmanın kalıcı olmadığı belirtildi. Dış talebe dair risklere dikkat çekilirken, dış koşullardaki bozulmanın iç talebi etkileyebileceği vurgulandı. Kurul ayrıca istihdam koşullarındaki iyileşme devam etmekle birlikte, işsizlik oranları halen yüksek seviyelerde bulunduğuna dikkat çekti. ‐ Önümüzdeki Hafta Açıklanacak Veriler... Haftalık Yurtiçi Ekonomi Gündemi
[email protected] Ankara, TÜRKİYE Tarih Açıklanacak Veri
07.09.2010 Sanayi Üretim Endeksi (Temmuz)
Önceki Veri %10.2 Beklenti
%9.5
2 TL’nin uzun vadede gö
örünümü nasıl olacak? arı tarihsel ollarak incelend
diğinde, geneel olarak 2000
0’li yılların Gelişmekkte olan ülkeleerin reel efekktif döviz kurla
başından itibaren söz kkonusu ülkeleerin para birim
mlerinin değerr kazandığı gö
örülmektedir. A
Aynı şekilde TTürk Lira’sı on yayınlanan
n ÜFE bazlı reeel efektif dövizz kuru 2003 yılından itibareen %36 değer kazanmıştır. B
Bu haftaki (TL) da so
raporumu
uzda gerek TL T gerekse gellişmekte olan
n diğer ekono
omilerin para birimlerinde izlenen bu ha
areketi ve önümüzd
deki günlerdekki seyrin nasıl o
olabileceği so
orusunu inceleeyeceğiz. Grafik‐1 210
Grafik‐2 Gelişmekkte olan Ekono
omilere Fon A
Akışları
1500
Reel Efffektif Döviz K
Kurları
190
(milyon
n $)
1000
170
500
150
130
0
110
‐500
Brrezilya
Güney Afrika
Hindistan
n
Tü
ürkiye
Macaristan
Çek Cum.
Hisse Senedi
Kaynak: Bloomberg 27.Ağu.10
20.Ağu.10
13 Ağ 10
13.Ağu.10
06.Ağu.10
30.Tem.10
23.Tem.10
16.Tem.10
09.Tem.10
02.Tem.10
25.Haz.10
18.Haz.10
11.Haz.10
01.04.2010
01.09.2009
01.02.2009
01.07.2008
01.12.2007
01.05.2007
01.10.2006
01.03.2006
01.08.2005
01.01.2005
01.06.2004
01.11.2003
01.04.2003
01.09.2002
01 09 2002
01.02.2002
01.07.2001
01.12.2000
01.05.2000
‐1500
01.10.1999
50
01 03 1999
01.03.1999
‐1000
01.08.1998
70
04 Haz 10
04.Haz.10
90
Tahvil
Kaaynak: Deutscheb
bank
Gelişmekkte olan ekono
omilerin para birimlerindeki hareket inccelendiğinde, yaşanan son kriz öncesinde pek çok gelişmektte olan ülke p
para biriminin değer kazand
dığı görülmekttedir (Bkz. Graafik‐1). Krizle b
birlikte söz ko
onusu ülke para birim
mlerinde düşüşler izlenirkeen, son dönemde ise TL dahil olmak üzzere Doğu Avvrupa dışındakki pek çok gelişmektte olan ülke p
para birimlerin
nin yeniden yukarı yönlü hareket ettiği iizlenmektedirr. ABD’de açıkklanan son verilerin toparlanma hızının h
yavaşlaadığına işarett etmesi, yapılan açıklamalarda global b
büyüme bekle
entilerinin aşağıya çekilmesi ve uygulanabilecek politikaalarda değişikkliğe gidilebileceğinin belirtilmesi piyasalardaki ma beklentileerini bozarken
n yeni mali teşviklere ihtiyyaç duyulacağı yönünde b
beklentileri arrttırmıştır. toparlanm
Özellikle dünyanın diğğer büyük ekkonomileri olaan Avrupa ve
e Japonya’da da benzer b
bir tablo izlen
nmesi son olan ekonomilere olan fon akışını arttırm
mıştır (Bkz Graafik‐2). Bu ned
denle gelişmişş ülkelerin günlerde gelişmekte o
mlerindeki görünüm ile ilgili endişelerin arttığı söylen
nebilecekken, alternatif yattırım alanı olarak dikkat para birim
çeken geelişmekte olan
n ülke piyasaaları paralelind
de söz konussu ülke para birimlerinde son dönemde yükseliş yaşanmışştır. Grafik‐3 10
Grafik‐4 G
16
60
Büyü
üme Oranları
8
Enflasyon Orranları
14
40
12
20
6
10
00
4
Dünya
8
80
Gelişmiş Ülkele
er
6
60
Gelişmekte Ola
an Ülkeler
2
0
4
40
1980
1982
1984
1986
1988
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
2010
2012
2014
‐4
2
20
0
1982
1984
1986
1988
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
2010
2012
2014
Dünya
Gelişmiş Ülkeler
Gelişmekte Olan Ülkele
er
‐2
Kaynak: IMF
K
Kaynak: IM
MF
3 Grafik‐5 2
Mali Denge (% GSYİH)
Grafik‐6 G
120
0
100
‐2
80
‐4
60
‐6
40
Borç stoku
u (% GSYİH)
G
Gelişmiş Ülkeler
20
G
Gelişmekte Olan
n Ülkeler
Gelişmekte
e Olan Ülkeler
Kaynak: IM
MF
Kaynak: IMF
1990’lı yııllara kadar dünya d
ekonom
misinde payı düşük d
olan gelişmekte olaan ülkeler, ileerleyen yıllard
da hızlı bir büyüme performansı yyakalayarak d
dünya ortalam
masının üzerinde, pozitif birr seyir izlemeyye başlamış ve özellikle mde görece d
daha iyi bir pe
erformans son yaşanan krizle birrlikte gelişmişş ülkelerin serrt düşüşler yaaşadığı dönem
na göre ince
elendiğinde, gelişmekte g
olan ülkelerin
n büyüme sergilemişlerdir (Bkz Grafik‐3). Ülke grupların
miş ülke büyü
üme rakamlarının ise bu o
ortalamanın altında a
bir oranlarının dünya ortaalamasının üzzerinde, gelişm
miştir. Aynı şeekilde enflasyyon oranları incelendiğind
de gelişmiş eekonomilerin enflasyon seyir izleediği gözlenm
oranlarının dünya ortalamasının alltında seyretttiği izlenirken, gelişmekte olan ekonom
milerde ise en
nflasyonist n daha güçlü
ü olduğu görülmektedir (B
Bkz Grafik‐4). Fakat önüm
müzdeki döneemde gelişmekte olan baskıların
ülkelerdee enflasyonun
n gerilemesi beklenmekted
b
dir. Mali gelişmeler incelen
ndiğinde de, ggerek bütçe açıklarının a
GSYİH’ya,, gerekse borçç stokunun GSSYİH’ya oranın
nın gelişmekte
e olan ekonom
milerde gelişm
miş ekonomile
ere kıyasla daha olum
mlu bir seyir iizlediği ve önü
ümüzdeki dön
nemde de bu seyrin devam etmesinin beeklendiği görü
ülmektedir (Bkz Graffik‐5 ve Grafik‐6). Dolayısıyla, temel makro m
ekonom
mik göstergelerde gelişmeekte olan eko
onomilerin gelişmiş eekonomilere kkıyasla daha o
olumlu bir görünüm çizdiği ggörülmektedir. Tablo‐1 ç
Grrafik‐2’de gelişmekte olan ekonomilerd
de izlenen Bu çerçevede, artan fon akımları gelişmekte o
olan ülkelere olan talebi gö
österirken, Dünya ‐4.87 nı şekilde geliişmekte olan ülke ekonom
mileri MSCI Tablo‐1’de de ayn
Gelişmekte Olan Ülkeler 0.03 mansının dün
nya performaansından daha güçlü endeeksi perform
Türkiye 13.45 oldu
uğu görülmekttedir. Gelişmişş ve gelişmektte olan 49 ülkkeye ilişkin Kaynak: Blo
oomberg hissee senedi pe
erformansların
nı izleyen vve dünya bo
orsalarının ortalamasını yansıtan ((Morgan Stan
nley Capital Intternational) M
MSCI endeksin
ne yıl başından
n itibaren bakktığımızda, 7 düşüş yaşşarken, gelişm
mekte olan ülkeler endeeksinin değişmediği görüllmektedir. dünya endeksi %4.87
nın daha az olduğu, ekono
omilerinin dah
ha hızlı büyüd
düğü bir ortam
mda MSCI Gelişmekkte olan ülkeleerin borçların
endekslerinde izlenen
n bu hareket sürpriz görü
ünmezken, Türkiye MSCI endeksinin aaynı dönemde %13.45 oranında artması, Türkiye’nin geliişmekte olan ülkelerden daha güçlü bir performaans gösterdiğine işaret dir. Son dönemde Avrupa’d
da yaşanan so
orunlar ve AB
BD’de açıklanaan son veriler ışığında artaan çift dip etmekted
resesyon beklentileri ggöz önüne alındığında, görrece daha iyi durumda olan gelişmekte olan ekonom
milere olan nın önümüzdeeki dönemde d
de artmaya deevam edebileceğini bekliyo
oruz. Bu durum
m söz konusu ülke para fon akışın
birimlerin
nin önümüzdeeki günlerde d
değer kazanab
bileceği ihtimaalini yükseltmeektedir. MSCI End
dekslerinin 2009 yyılsonu‐ 2010 Ağu
ustos Ayları içindeki %
% Değişimi 2015
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2001
2000
2015
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
Dünya
0
Dünya
‐10
2002
Gelişmiş Ü
Ülkeler
‐8
4 Türkiye ile ilgili görünüm nasıl? Tablo‐2 Para Biriminin Uluslararası İşlem Hacmi İçindeki Payı 2001
2010 ABD Doları 89.9
84.9 Euro 37.9
39.1 Yen 23.5
19.0 Kore Wonu 0.8
1.5 Meksika Pesosu 0.8
1.3 Rusya Rublesi 0.3
0.9 Türkiye TL 0.0
0.7 Brezilya Reali 0.5
0.7 Macaristan Forint 0.0
0.4 Kaynak:BIS Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) verilerine göre, son dönemde diğer pek çok gelişmekte olan ülke para biriminin de uluslararası döviz piyasalarındaki işlem hacmini yükselttiği görülürken, uluslararası işlem hacmi en hızlı yükselen para birimleri, Güney Kore Won'u ve Türk Lirası olarak dikkat çekmektedir (Bkz. Tablo‐2). Bu bölümde, TL’de izlenen değerlenmenin önümüzdeki dönemde devam edip etmeyeceğini, makroekonomik, parasal ve mali göstergelerin önümüzdeki dönem için seyrini ve bu bağlamda TL’nin dengelerdeki değişimlerden ne ölçüde etkilenebileceğini açıklayacağız. ‐Enflasyon, Faiz ve Beklentiler Grafik‐7 Grafik‐8 TÜFE(y/y,%)
12.5
11.5
10.5
9.5
8.5
7.5
6.5
5.5
4.5
10
8
6
Oca.10
Tem.10
Oca.09
Tem.09
Tem.08
Oca.08
Oca.07
Tem.07
Oca.06
Tem.06
Oca.05
Tem.05
Oca.04
Tem.04
4
Türkiye
Gelişmekte olan Ülkeler (Ortalama)
TCMB Enflasyon Beklentileri (y/y,%)
Kaynak: TÜİK Gelişmekte Olan Ülkelerin TÜFE ortalaması hesaplanırken, Türkiye, Macaristan, Polonya, Rusya, Güney Afrika, Brezilya, Hindistan alınmıştır. 2
0
Nisan 2010
Temmuz 2011
2012
Kaynak: TCMB
Bilindiği gibi bir ülkede nominal kur, o ülkedeki sermaye giriş çıkışlarına ya da o ülkenin uyguladığı para politikasına bağlıyken, reel kur fiyat hareketlerinden de etkilenmektedir. Bu nedenle analizimizde ilk etapta Türkiye’de reel kurun dinamiklerinden biri olarak kabul edilebilecek enflasyonun seyrini incelemek ve buna bağlı olarak faize ilişkin öngörülürde bulunmak faydalı olacaktır. Türkiye’de enflasyon yıllık bazda 2000’li yılların başında %50 seviyelerin üzerinde seyrederken, 2004 yılının ardından aşağı yönlü trendine devam ederek özellikle global piyasalarda yaşanan son krizle beraber tek haneli seviyelere kadar gerilemiştir. Aslında Türkiye enflasyon oranında izlenen bu hareket diğer gelişmekte olan ekonomilerin enflasyon görünümüne paralel bir tablo çizmektedir (Bkz Grafik‐7). Krizle beraber gelişmekte olan ülkelerde enflasyon rakamlarında sert düşüşler yaşanması TL’de olduğu gibi diğer gelişmekte olan ülkelerin para birimlerinde de reel olarak artışların devam etmesini desteklemiştir (Bkz. Grafik‐1). Reel kur kuramına göre1, Türkiye’de enflasyonun gerilemesine karşın görece hala yüksek seviyelerde seyretmesinin nominal TL’de değer kayıplarına neden olması beklenirken, 1
Uzun dönem reel döviz kuru kuramında, reel kurun belirleyicileri olarak nominal döviz kuru, göreli fiyatlar ve göreli fiyatları etkileyen tüm reel şoklar ve beklenmeyen şoklar reel kurun tanımına dahil edilmiştir. E = q ∙ (P / P*) + η E: reel kur q: nominal kur P / P*: göreli fiyatlar η: beklenmeyen şoklar
5 enflasyonun kaydettiği sert düşüş reel kurda artışa neden olmuştur. Diğer yandan TL’de yaşanan istikrarlı değerlenme ve beraberinde ithalat artarken, bu durum özellikle son dönemde enflasyondaki düşüşte rol oynamıştır. TCMB’nin enflasyon beklentileri 2010 ve 2011 yılları için sırası ile %7.5 ve %5.3 gibi rakamlara işaret ederken, bu durum aslında merkez bankasının enflasyon artışını yavaşlatmak amacıyla yapacağı faiz artırımında sınırlı kalmasına da fırsat vermektedir (Bkz Grafik‐8). Grafik‐9 Yabancıların DİBS Alımları (son on iki aylık toplam) (milyon dolar)
Eyl.09
May.10
Oca.09
Eyl.07
May.08
Oca.07
Eyl.05
May.06
Oca.05
Eyl.03
May.04
Oca.03
Eyl.01
Kaynak: TCMB May.02
Oca.01
20000
15000
10000
5000
0
‐5000
‐10000
‐15000
Enflasyonun kontrol altına alınmasının ardından önümüzdeki dönemde düşeceği beklentileri merkez bankasının kredibilitesini artırırken, krizin etkileri ile oldukça gerileyen doğrudan yatırımlar da dahil olmak üzere gerek kredi piyasalarına gerekse hisse senedi piyasalarına fon akışlarının yeniden yükselmesine olumlu katkı yapabilecektir. Diğer yandan, global piyasalarda gıda fiyatlarında izlenen yukarı yönlü hareketler enflasyonist baskıların artmasına neden olabilecekken, bu durum enflasyon beklentilerini olumsuz etkileyerek gelişmekte olan ülke para birimleri ile TL’nin değerlenmesi yönünde olan beklentilerimizi zayıflatmaktadır. ‐Bütçe Açığı Grafik‐10 Gerek gelişmiş ülkeler gerekse gelişmekte olan ülkeler krizin etkilerini hafifletmek amacıyla ard Bütçe Açığı/ GSYİH (%)
arda likidite önlemleri açıklarken, uygulamaya 14
konulan likidite önlemleri ülkelerin bütçe 11.5
12
açıklarında ve kamu borç stoklarında artışlara 8.8
10
neden olmuştur. Hatta başta Yunanistan olmak 8
üzere bir çok Euro Bölgesi ekonomisi borçlarını 5.5
5.2
4.9
6
4
çeviremez durumu gelmiştir. Bu durum dikkatleri 3.2
4
diğer ülkelerin de mali dengelerine çekerken, 1.8
1.1 0.6 1.6
2
gelişmekte olan ülkelerin mali dengeler açısından 0
da daha avantajlı bir konuma geldiği görülmektedir. Kriz süresince Türkiye’nin de mali dengelerinde bozulma yaşanmasına karşın, bozulmanın boyutları Kaynak: Maliye Bakanlığı
*OVP beklentileri gelişmekte olan ülkeler ile karşılaştırıldığında sınırlı kalmaktadır. Bu durum ülkelerin mali durumlarının daha ön plana çıktığı bir ortamda önümüzdeki dönemde TL’nin değer kazanacağı beklentilerimize paralel bir görünüm çizmektedir. 2010 yılının ilk yarısına ilişkin bütçe verileri olumlu bir performans çizerken, harcamaların artırılması ile yılın ikinci yarısında aynı performans görülmeyebilir. Geçtiğimiz hafta yayınladığımız Haftalık Yurtiçi Ekonomi Raporu’ muzda gelişmiş ülkeler için yeni mali teşviklerin kaçınılmaz olduğuna Türkiye için ise bir seçenek olabileceğine değinmiştik. Bu çerçevede harcamaların arttırılması iç tüketime bağlı olarak büyüyen Türkiye ekonomisi için olumlu olabilecektir. Bütçe harcamalarının ikinci yarıda yükseliş trendine girebileceği beklentimize karşın, yıl sonunda bütçe açığının OVP (Orta vadeli Program) hedefleri ile uyumlu olacağını söyleyebiliriz. Bütçe açığındaki olumlu seyre karşın, orta vadede bütçe açığının GSYİH içindeki payının %1’e indirilmesini öngören ve 2011’de uygulamaya konulması beklenen mali kuralın ertelenmesi TL’nin değer kazanacağı beklentimizde risk oluşturmaktadır. Uzun dönemde ise OVP paralelinde bütçe açığında kademeli düşüşün devam edeceği öngörüsü altında mali disiplinin TL’de değer artışı beklentimizi destekleyeceğini düşünüyoruz. 6 ‐Cari Açık ve Büyüme Grafik‐11 Grafik‐12 Cari Açığın Finansman Kalemleri (milyon dolar)
50000
‐45000
40000
‐40000
30000
‐35000
Yabancı Banka Mevduatları Cari Açığı Karşılama Oranı (%)
50
‐30000
Kaynak: TCMB May.10
Eyl.09
‐10
Oca.10
Rezerv Varlıklar
May.09
Portföy Yatırımları
Diğer Yatırımlar
0
Eyl.08
2010 İlk 6 Ay
Oca.09
2009
Doğrudan Yatırımlar
Cari Açık (Sağ Eksen)
Kaynak: TCMB 2008
May.08
2007
Eyl.07
2006
Oca.08
2005
10
May.07
0
Eyl.06
‐30000
20
Oca.07
‐5000
May.06
‐10000
‐20000
30
Eyl.05
‐15000
‐10000
Oca.06
‐20000
0
40
Oca.05
‐25000
10000
May.05
20000
Kriz dönemlerinde dış ticaret hadlerinin daralmasının, yatırım ve sermaye girişlerinde azalma görülmesinin olağan olduğu düşünüldüğünde, yaşanan son global krizle beraber Türkiye’de cari açığın daralması sürpriz bir gelişme olarak değerlendirilmemektedir. Son dönemde ise cari açıkta yaşanan genişleme dikkat çekmekle beraber söz konusu cari açığın finansman kalitesinin bozulmasına yönelik artan riskleri gündeme getirmektedir. Cari işlemler açığının 2010 yılının ilk altı aylık döneminde %40.7’sini yabancı bankaların Türk bankalarında tuttukları mevduat ile finanse edilmesi ve doğrudan yatırımların düşük seviyelerde bulunması cari açığın finansmanının bozulduğunu yansıtmaktadır. Cari açığın genişlemeye devam etmesi ve beraberinde finansmanı konusunda yaşanabilecek sorunlar Türkiye’de faiz hadlerinin tarihin en dip seviyelerinde olduğu değerlendirildiğinde, bu durum TL’den çıkışa neden olabilir. Fakat uzun vadede dünyada büyümenin gerek gelişmiş gerekse gelişmekte olan ülkelerde normal trendinin altında olacağı beklentisi altında, cari açığın finansmanına yönelik sorunların zayıflayabileceği ve bu tür risklerin güçlü olmadığı söylenebilir. Sonuç olarak, gelişmiş ülkelerde son dönemde bozulan ekonomik göstergeler karşısında görece daha iyi bir performans sergileyen gelişmekte olan ülke para birimlerinde yaşanan değer artışlarının önümüzdeki dönemde de devam etmesini bekliyoruz. Bu beklentimize paralel olarak diğer gelişmekte olan ekonomiler içinde daha güçlü bir performans sergileyen TL’nin de önümüzdeki dönemde reel olarak değer kazançlarını arttırması mümkün olabilir. Bu beklentimiz üzerinde cari açığın finansman kalitesinin bozulması, mali disipline yönelik kaygılar ve uluslararası piyasalarda yaşanabilecek diğer bir dalga ihtimalinin risk oluşturduğu unutulmamalıdır. 7 TÜRKİYE Türkiye Büyüme Oranı (Çeyrek) Reel GSYİH (Yıllık % Değişim)
11.7
15.0
11.7
15
10.0
5.0
10
0.0
5
0.1
‐5.0
0
‐10.0
‐5
1999Q1
1999Q3
2000Q1
2000Q3
2001Q1
2001Q3
2002Q1
2002Q3
2003Q1
2003Q3
2004Q1
2004Q3
2005Q1
2005Q3
2006Q1
2006Q3
2007Q1
2007Q3
2008Q1
2008Q3
2009Q1
2009Q3
2010Q1
‐15.0
‐10
‐15
‐20
Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış GSYİH (% q‐q)
Takvim Etkisinden Arındırılmış GSYİH (% y‐y)
Kaynak:TÜİK Kaynak:TÜİK
Sektörel Büyüme Hızları (%) Sektörler Sektör 2009 2009 2009
2009
2010
Payları I. II. III.
IV.
I.
(%) Çey Çey Çeyrek Çeyrek
Çeyrek
Tarım 4.1 0.8 6.5 3.6
1.5
‐3.8
Sanayi 25.4 ‐22.3 ‐11.7 ‐4.5
12.8
20.6
İnşaat 5.6 ‐18.6 ‐21.1 ‐18.3
‐6.6
8.0
Ticaret 13.3 ‐26.2 ‐15.2 ‐7.2
10.3
22.4
Ulaş. ve Haber. 14.9 ‐16.3 ‐10.3 ‐5.0
3.6
11.3
Mali Kur. 12.5 10.8 7.5 7.8
8.1
4.7
Konut Sah. 5.5 4.5 4.8 3.8
3.4
0.6
Eğitim 2.4 0.7 1.3 3.3
3.1
1.8
Sağ. İş. ve Sos. Hiz. 1.5 0.8 2.9 4.5
4.9
5.2
Vergi‐Süb. 8.6 ‐21.9 ‐7.8 ‐8.1
6.3
16.9
‐14.5 ‐7.7 ‐2.9
6.0
11.7
GSYİH Sektörel Büyüme Hızları (%)
30.0
20.0
10.0
0.0
‐10.0
‐20.0
‐30.0
2009‐I
Tarım
2009‐II
Sanayi
Kaynak:TÜİK Kaynak:TÜİK
2009‐III
İnşaat 2009‐IV
Ticaret
2010‐I
Ulaştırma
8 Harcama Bileşenlerinin Yıllık Büyüme Oranları (%) Harcama Bileşenleri Sektör Payları (%) 2009 I. Çey 2009 II. Çey 2009
III. Çey 2009
IV. Çey 2010
I. Çey Yer. Hanehalkı Tük. Har. 74.0 ‐10.1 ‐1.8 ‐1.9
4.7
9.9
Dev. Nihai Tük. Har. 10.1 5.1 0.5 5.2
17.9
1.0
10.0
Gay. Safi Ser. Oluş. 21.6 ‐27.6 ‐24.4 ‐18.5
‐4.7
14.4
0.0
Kamu Sektörü 2.3 11.8 0.2 ‐5.7
‐8.6
‐25.6
‐10.0
Özel Sektör 19.3 ‐32.2 ‐28.7 ‐21.0
‐3.5
22.1
Mal ve Hiz. İhracatı 23.6 ‐11.3 ‐11.0 ‐5.4
6.4
‐0.1
Harcama Bileşenleri Büyüme Hızları (%)
30.0
20.0
‐20.0
‐30.0
‐40.0
Mal ve Hiz. İthalatı GSYİH 27.1 ‐30.9 ‐20.6 ‐11.7
10.5
21.1
‐14.5 ‐7.7 ‐2.9
6.0
11.7
2009‐I
Tüketim
Kaynak:TÜİK Devlet
2009‐III
Yatırım
2009‐IV
İhracat
2010‐I
İthalat
Kaynak:TÜİK
2009‐II
Sanayi Üretim Endeksi İmalat Sanayi Üretim Endeksi 5.0
4.0
3.0
2.0
1.0
0.0
‐1.0
‐2.0
‐3.0
‐4.0
‐5.0
‐6.0
30
20
10
0
‐10
‐20
‐30
30.00
20.00
10.00
0.00
‐10.00
‐20.00
Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (Bir Önceki Aya Göre % Değ.)
Kaynak:TÜİK Haz.10
Ara.09
Mar.10
Eyl.09
Haz.09
Mar.09
Ara.08
Eyl.08
Haz.08
Ara.07
Mar.08
Eyl.07
Haz.07
Sanayi Üretim Endeksi (Yıllık % Değişim)
Mar.07
‐30.00
İmalat Sanayi 3 Aylık Ort. Yıllık Değ.
Kaynak:TÜİK
9 Sektörel Bazda Sanayi Üretim Endeksi Sektörler
40
30
20
10
0
‐10
‐20
‐30
‐40
‐50
Yıllık Değişim Oranı (%)
Haziran Ayı
Petrol Ürünleri
2009 ‐22.8 2010
0.9
Tekstil
‐8.2 13.5
Gıda
‐3.0 5.8
Kimyasal Madde
3.6 3.8
Ana Metal Sanayi
‐17.3 1.0
Metalik Olm. Diğ. Mineral
‐12.4 9.3
Aramalı İmalatı (Yıllık % Değ.)
Taşıt Araçları
‐33.6 26.0
Dayanıklı Tüketim Malı İmalatı (Yıllık % Değ.)
Makine Teçhizat
‐18.5 15.3
Dayanıksız Tüketim Malı İmalatı (Yıllık % Değ.)
Giyim
‐2.2 5.6
Sermaye Mali İmalati (Yıllık % Değ.)
Kaynak:TÜİK Kaynak:TÜİK
Aylık Sanayi Sipariş Endeksi Aylık Sanayi Ciro Endeksi Mar.10
May.10
Kas.09
Oca.10
Eyl.09
Tem.09
May.09
Oca.09
Mar.09
May.10
Kaynak:TÜİK Eyl.08
Aylık Sanayi Ciro Endeksi
Kaynak:TÜİK
Toplam Otomobil Üretimi Beyaz Eşya Üretimi 70000
Toplam Otomobil Üretimi (Adet) (12 aylık Har. Ort.)
Kaynak:OSD,Vakıfbank Kaynak:Hazine Müsteşarlığı
Tem.10
Kas.09
Beyaz Eşya Üretimi (Adet)
Oca.10
Eyl.09
Tem.09
Mar.09
May.09
May.10
Eyl.09
Oca.09
May.08
Eyl.07
Oca.07
May.06
Eyl.05
Oca.05
May.04
Eyl.03
Oca.03
Eyl.01
May.02
Oca.01
0
Kas.08
10000
Oca.09
20000
Eyl.08
30000
Tem.08
40000
May.08
50000
Mar.08
1800000
1600000
1400000
1200000
1000000
800000
600000
400000
200000
60000
Oca.08
Mar.10
Aylık Sanayi Sipariş Endeksi (İmalat Sektörü)
Kas.08
Tem.08
Mar.08
May.08
Mar.10
May.10
Oca.10
Eyl.09
Kas.09
Tem.09
Mar.09
May.09
Oca.09
Eyl.08
Kas.08
Tem.08
Mar.08
May.08
Oca.08
Oca.08
180.0
170.0
160.0
150.0
140.0
130.0
120.0
110.0
100.0
190.0
180.0
170.0
160.0
150.0
140.0
130.0
120.0
110.0
100.0
10 Kapasite Kullanım Oranı 85
80
75
70
65
60
55
50
95
85
73.4
75
65
55
Nis.10
Tem.10
2009‐I
Eki.09
Oca.10
2008‐III
Nis.09
Tem.09
Eki.08
Oca.09
Nis.08
Dayanıklı Tüketim Malları
Dayanıksız Tüketim Malları
Ara Malları
Yatırım Malları
Kapasite Kullanım Oranı (%)
Kaynak:TÜİK Kaynak:TÜİK
Yatırım Teşvik Belgeli Sabit Sermaye Yatırım Tutarı Verilen İnşaat Ruhsatları 2009‐III
2008‐I
2007‐III
2007‐I
2006‐III
2006‐I
2005‐III
2005‐I
2004‐I
2004‐III
2003‐I
Kas.09
Eyl.09
Tem.09
May.09
Mar.09
Oca.09
Kas.08
Eyl.08
Tem.08
May.08
Mar.08
Oca.08
Yatırım Teşvik Belgeli Sabit Sermaye Yatırım Tutarı (milyon TL)
2003‐III
40,000.0
35,000.0
30,000.0
25,000.0
20,000.0
15,000.0
10,000.0
5,000.0
0.0
3,950.0
3,450.0
2,950.0
2,450.0
1,950.0
1,450.0
950.0
450.0
‐50.0
Verilen İnşaat Ruhsatları (Yüzölçümü,1000 m2)
Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Kaynak:Hazine Müsteşarlığı
Toplam Sanayide Verimlilik PMI Endeksi 60
125.0
120.0
115.0
110.0
105.0
100.0
95.0
90.0
85.0
80.0
55
50
45
40
35
Toplam Sanayide Verimlilik Endeksi
Kaynak:Hazine Müsteşarlığı PMI Imalat Endeksi
Kaynak: Reuters
Haziran 10
Mart 10
Eylül 09
Aralık 09
Haziran 09
Mart 09
Aralık 08
Eylül 08
Mart 08
Haziran 08
Eylül 07
Aralık 07
Haziran 07
Mart 07
Eylül 06
Aralık 06
Mart 06
Haziran 06
Eylül 05
2005‐I
II
III
IV
2006‐I
II
III
IV
2007‐I
II
III
IV
2008‐I
II
III
IV
2009‐I
II
III
IV
Haziran 05
30
Aralık 05
Tem.08
Eki.07
Oca.08
Nis.07
Tem.07
Oca.07
May.10
Oca.10
Eyl.09
May.09
Oca.09
Eyl.08
May.08
Oca.08
Eyl.07
May.07
Oca.07
45
11 ENFLASYON GÖSTERGELERİ TÜFE ve Çekirdek Enflasyonu 14
25
12
20
10
15
8.33
6
Çekirdek‐I Endeksi
ÜFE (yıllık‐%değ.)
Kaynak:TCMB
Kaynak:TCMB TÜFE Harcama Grupları Gıda ve Enerji Enflasyonu (yıllık‐% değ.) 35
TÜFE Harcama Gruplarının Katkısı
30
25
Gıda ve alkolsüz …
20
Giyim ve ayakkabı 15
Lokanta ve oteller
Konut
Aylık
10
Ulaştırma
Yıllık
5
Eğlence ve kültür
Enerji
ÜFE Alt Sektörler Sanayi
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
Ağu.10
Mar.10
Eki.09
May.09
Ara.08
Tem.08
Şub.08
Eyl.07
Nis.07
Kas.06
35
30
25
20
15
10
5
0
‐5
‐10
Haz.06
Tem.10
Dünya Gıda ve Emtia Fiyat Endeksi 230
210
190
170
150
130
110
90
70
50
Oca.06
Mar.10
Tüfe
Kaynak:TCMB
Kaynak:TCMB, Vakıfbank Tarım
May.10
Kas.09
Oca.10
Eyl.09
Tem.09
May.09
Mar.09
Oca.09
Eyl.08
Gıda
Kas.08
Tem.08
‐1.00 0.00 1.00 2.00 3.00 4.00
May.08
Oca.08
0
Haberleşme
Mar.08
Kaynak:TCMB Oca.10
Oca.09
Tem.09
Oca.08
Tem.08
Tem.07
Oca.07
Tem.06
Oca.06
Oca.04
Nis.10
Kas.09
Haz.09
Oca.09
Ağu.08
Eki.07
TÜFE (yıllık‐% değ.)
Mar.08
Ara.06
May.07
Tem.06
Eyl.05
Kas.04
Şub.06
‐5
Nis.05
0
Haz.04
0
Oca.04
2
Oca.05
5
4.22
Tem.05
4
9.03
10
Tem.04
8
ÜFE Tem.10
UN Dünya Gıda Fiyat Endeksi
İmalat Sanayi
UBS Emtia Fiyat Endeksi
Kaynak:Bloomberg
12 İTO Enflasyon Göstergeleri Türk‐ İş Mutfak Enflasyonu 90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
‐10
8
6
4
2
0
‐2
2006M01
2006M04
2006M07
2006M10
2007M01
2007M04
2007M07
2007M10
2008M01
2008M04
2008M07
2008M10
2009M01
2009M04
2009M07
2009M10
2010M01
2010M04
2010M07
Oca.10
Eyl.08
May.09
Oca.08
Eyl.06
May.07
Oca.06
Eyl.04
May.05
Oca.04
Eyl.02
May.03
Oca.02
May.01
Eyl.00
Oca.00
‐4
İstanbul Toptan Eşya Fiyat Endeksi
Türk‐İş Gıda Enflasyonu( Bir önceki aya göre Değ.)
İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi
Kaynak:TCMB Kaynak:Türk‐İş
Enflasyon Beklentileri Tük. Güven Endeksi Fiyatların Değ. Yönünde Beklenti 10
100
9
90
8
80
7
70
6
60
5
50
24 Ay Sonrası Yıllık TÜFE Beklentisi
Kaynak:TCMB Nis.10
Kas.09
Haz.09
Oca.09
Ağu.08
Eki.07
Mar.08
Ara.06
May.07
Eyl.05
Şub.06
Nis.05
Tem.06
12 Ay Sonrası Yıllık TÜFE Beklentisi
Kas.04
Haz.04
40
Oca.04
Ağu.10
Nis.10
Ara.09
Ağu.09
Nis.09
Ara.08
Ağu.08
Nis.08
Ara.07
Ağu.07
Nis.07
Ara.06
Ağu.06
Nis.06
4
Fiyatların değişim yönüne ilişkin beklenti Kaynak:TCMB
13 İŞGÜCÜ GÖSTERGELERİ İşsizlik Oranı İşgücü Durumu 17.0
16.0
15.0
14.0
13.0
12.0
11.0
10.0
9.0
8.0
27,000
26,000
25,000
24,000
23,000
22,000
21,000
2005M01
2005M05
2005M09
2006M01
2006M05
2006M09
2007M01
2007M05
2007M09
2008M01
2008M05
2008M09
2009M01
2009M05
2009M09
2010M01
2010M05
20,000
Kaynak:TCMB, Vakıfbank İstihdam Edilenler Kaynak:TCMB
İşgücüne Katılım Oranı Sektörlerin Toplam İşgücü İçindeki payı 30
55.0
53
52
51
50
49
48
47
46
45
25
50.0
20
45.0
15
40.0
10
35.0
5
Tarım
İstihdam Oranı
Kaynak:TCMB Sanayi
İnşaat
İşkur İstatistikleri Mar.10
Sanayi İstihdam Endeksi (2005=100) 110
200,000
180,000
160,000
140,000
120,000
100,000
80,000
60,000
40,000
20,000
0
105
100
95
90
İş Arayanların Sayısı
Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Oca.10
Mar.10
Kas.09
Eyl.09
Tem.09
Mar.09
May.09
Kas.08
Oca.09
Eyl.08
Tem.08
May.08
Mar.08
85
Oca.08
Hizmetler
Kaynak:TCMB
Sanayi İstihdam Endeksi Kaynak:Hazine Müsteşarlığı
May.10
Oca.10
Kas.09
Eyl.09
Tem.09
Mar.09
May.09
Oca.09
Kas.08
Eyl.08
Tem.08
May.08
Oca.08
Mar.10
May.10
Oca.10
Eyl.09
Kas.09
Tem.09
May.09
Oca.09
Mar.09
Eyl.08
Kas.08
Tem.08
May.08
Oca.08
Mar.08
İşgücüne Katılma Oranı
Mar.08
0
30.0
May.10
Oca.10
Mar.10
Eyl.09
Kas.09
Tem.09
May.09
Oca.09
İşgücü Arzı
İşsizlik Oranı
Mar.09
Eyl.08
Kas.08
Tem.08
Mevsimsellikten Arındırılmış İşsizlik Oranı
May.08
Oca.08
Mar.08
19,000
14 Kurulan‐Kapanan Şirket Sayısı Reel Brüt Ücret ‐ Maaş Endeksleri
5,000
115.0
113.0
111.0
109.0
107.0
105.0
103.0
101.0
99.0
97.0
95.0
4,500
4,000
3,500
3,000
2,500
2,000
1,500
Kurulan‐Kapanan Şirket Sayısı (Adet)
Kaynak:TÜİK Oca.10
Kas.09
Eyl.09
Tem.09
May.09
Oca.09
Mar.09
Kas.08
Eyl.08
Tem.08
Mar.08
May.08
Oca.08
1,000
Reel Brüt Ücret ‐ Maaş Endeksleri
Kaynak:Hazine Müsteşarlığı
15 DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ İthalat‐İhracat Dış Ticaret Dengesi 25000
0
‐1000
‐2000
‐3000
‐4000
‐5000
‐6000
‐7000
‐8000
‐9000
20000
15000
10000
5000
Oca.03
Haz.03
Kas.03
Nis.04
Eyl.04
Şub.05
Tem.05
Ara.05
May.06
Eki.06
Mar.07
Ağu.07
Oca.08
Haz.08
Kas.08
Nis.09
Eyl.09
Şub.10
Oca.03
Haz.03
Kas.03
Nis.04
Eyl.04
Şub.05
Tem.05
Ara.05
May.06
Eki.06
Mar.07
Ağu.07
Oca.08
Haz.08
Kas.08
Nis.09
Eyl.09
Şub.10
0
İhracat (milyon dolar)
İthalat (milyon dolar)
Dış Ticaret Dengesi (milyon dolar)
Kaynak:TCMB Kaynak:TCMB
İthalat İhracat 140
120
100
80
60
40
20
0
‐20
‐40
‐60
Oca.03
Haz.03
Kas.03
Nis.04
Eyl.04
Şub.05
Tem.05
Ara.05
May.06
Eki.06
Mar.07
Ağu.07
Oca.08
Haz.08
Kas.08
Nis.09
Eyl.09
Şub.10
140
120
100
80
60
40
20
0
‐20
‐40
‐60
Oca.03
Haz.03
Kas.03
Nis.04
Eyl.04
Şub.05
Tem.05
Ara.05
May.06
Eki.06
Mar.07
Ağu.07
Oca.08
Haz.08
Kas.08
Nis.09
Eyl.09
Şub.10
Ara Malları (y/y)
Sermaye Malları (y/y)
Tüketim Malları (y/y)
Ara Malları (y/y)
Sermaye Malları (y/y)
Tüketim Malları(y/y)
Kaynak:TCMB Cari İşlemler Dengesi Sermaye ve Finans Hesabı Cari İşlemler Dengesi (Yıllık‐milyon dolar)
Cari İşlemler Dengesi (milyon dolar‐sağ eksen)
Oca.10
Tem.09
Oca.09
Oca.08
Tem.08
Tem.07
Oca.07
Haz.09
Oca.10
Nis.08
Kas.08
Eyl.07
Şub.07
Ara.05
Tem.06
Eki.04
Mar.04
Ağu.03
Oca.03
‐54000
Oca.06
‐44000
Tem.06
‐34000
Tem.05
‐24000
Oca.05
‐4000
‐14000
50000
40000
30000
20000
10000
0
‐10000
‐20000
Oca.04
3000
2000
1000
0
‐1000
‐2000
‐3000
‐4000
‐5000
‐6000
Tem.03
6000
Oca.03
Kaynak:TCMB Kaynak:TCMB
May.05
Tem.04
Doğrudan Yatırımlar (12 aylık‐milyon dolar)
Portföy Yatırımları (12 aylık‐milyon dolar)
Diğer Yatırımlar(12 aylık‐milyon dolar)
Kaynak:TCMB
16 TÜKETİM GÖSTERGELERİ Tüketici Güveni ve Reel Kesim Güveni Tüketim Harcamaları 15
10
5
0
‐5
‐10
Tüketici Güven Endeksi
Reel Kesim Güven Endeksi (sağ eksen)
2009Q3
2008Q4
2008Q1
2007Q2
2006Q3
2005Q4
2005Q1
2004Q2
2003Q3
2002Q4
2002Q1
2000Q3
‐15
1999Q1
Ara.09
20
Haz.10
Ara.08
Haz.09
Ara.07
Haz.08
Ara.06
Haz.07
Ara.05
Haz.06
Ara.04
Haz.05
Haz.04
Ara.03
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
1999Q4
115
110
105
100
95
90
85
80
75
70
65
2001Q2
Reel Hanehalkı Tüketimi (Yıllık % Değişim)
Kaynak:TCMB Kaynak:TCMB
CNBC‐e Güven Endeksleri Krediler 200.0
80
70
150.0
60
50
100.0
40
30
50.0
20
10
0.0
CNBC‐e Tüketim Endeksi
Kaynak:BDDK
Kaynak:Hazine Müsteşarlığı
Bireysel ve Ticari Krediler Kas.09
Haz.09
Oca.09
Ağu.08
Mar.08
Eki.07
May.07
Ara.06
Tem.06
Eyl.05
Şub.06
Nis.05
Kas.04
Haz.04
Oca.04
175
155
135
115
95
75
55
35
15
‐5
Bireysel Krediler (Yıllık %Değişim)
Ticari Krediler (Yıllık % Değişim)
Kaynak:BDDK Kas.09
Haz.09
Oca.09
Ağu.08
Mar.08
Eki.07
May.07
Ara.06
Tem.06
Şub.06
Eyl.05
Nis.05
Krediler (Yıllık % Değişim)
CNBC‐e Tüketici Güven Endeksi
Kas.04
Haz.04
Oca.04
Nis.10
Tem.09
Eki.08
Oca.08
Nis.07
Tem.06
Eki.05
Oca.05
Nis.04
Tem.03
Eki.02
Oca.02
0
17 KAMU MALİYESİ GÖSTERGELERİ Bütçe Dengesi Bütçe Gelirleri ve Harcamaları 0.0
Ara.09
Mar.10
Eyl.09
Haz.09
Mar.09
Eyl.08
Ara.08
Bütçe Gelirleri (12 aylık‐milyar TL)
Bütçe Harcamaları (12 aylık‐milyar TL)
Bütçe Dengesi (12 Aylık‐milyar TL)
Kaynak:TCMB Kaynak:TCMB
Vergi Gelirleri Faiz Dışı Denge 58
45
35
25
15
5
‐5
‐15
‐25
‐35
48
38
28
18
Nis.10
Vergi Gelirleri (Reel yıllık %)
Mar.10
Ara.09
Eyl.09
Haz.09
Mar.09
Ara.08
Eyl.08
Haz.08
Mar.08
Ara.07
Eyl.07
Haz.07
Ara.06
‐2
Mar.07
Oca.10
Eki.09
Tem.09
Nis.09
Oca.09
Eki.08
Tem.08
Nis.08
Oca.08
Eki.07
Tem.07
Nis.07
Oca.07
8
Vergi Gelirleri (Nominal yıllık %)
Haz.08
Mar.10
Eyl.09
Ara.09
Haz.09
Mar.09
Eyl.08
Ara.08
Haz.08
Mar.08
Eyl.07
Ara.07
Haz.07
Mar.07
Ara.06
‐60.0
Mar.08
Ara.06
‐50.0
Ara.07
‐40.0
Eyl.07
‐30.0
Haz.07
‐20.0
Mar.07
290.0
270.0
250.0
230.0
210.0
190.0
170.0
150.0
‐10.0
Faiz Dışı Denge (12 aylık‐milyar TL)
Kaynak:TCMB,Vakıfbank Kaynak:TCMB
Borç Stoku İç ve Dış Borç Stoku 480.0
360.0
460.0
340.0
440.0
320.0
420.0
300.0
400.0
280.0
380.0
120.0
110.0
100.0
90.0
260.0
360.0
80.0
240.0
340.0
70.0
220.0
320.0
Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Haz.10
Oca.10
Ağu.09
Mar.09
Eki.08
May.08
Ara.07
Tem.07
Şub.07
Eyl.06
Nis.06
Kas.05
Haz.05
Haz.10
Oca.10
Ağu.09
Mar.09
Eki.08
May.08
Ara.07
Tem.07
Şub.07
Eyl.06
Nis.06
Kas.05
Haz.05
Oca.05
Toplam Borç Stoku (milyar TL)
60.0
Oca.05
200.0
300.0
İç Borç Stoku (milyar TL)
Dış Borç Stoku (milyar TL‐sağ eksen)
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 18 Türkiye’nin Net Dış Borç Stoku Türkiye’nin Dış Borç Stoku Profili 45
30
40
25
35
200.0
150.0
20
30
25
15
20
10
100.0
50.0
15
5
10
5
0.0
0
0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
TCMB (milyar TL‐sol eksen)
Kamu Sektörü (milyar TL)
Özel Sektör (milyar TL)
Türkiye'nin Net Dış Borç Stoku/GSYH (%)
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
LİKİDİTE GÖSTERGELERİ TCMB Faiz Oranı Reel ve Nominal Faiz 35
30
25
25
20
20
15
15
10
10
5
5
0
0
Ocak 2004
Mayıs 04
Eylül 04
Ocak 05
Mayıs 05
Eylül 05
Ocak 06
Mayıs 06
Ağustos 06
Aralık 06
Nisan 07
Ağustos 07
Aralık 07
Nisan 08
Ağustos 08
Aralık 08
Nisan 09
Ağustos 09
Aralık 09
Nisan 10
Ocak 2004
Mayıs 04
Eylül 04
Ocak 05
Mayıs 05
Eylül 05
Ocak 06
Mayıs 06
Ağustos 06
Aralık 06
Nisan 07
Ağustos 07
Aralık 07
Nisan 08
Ağustos 08
Aralık 08
Nisan 09
Ağustos 09
Aralık 09
Nisan 10
‐5
Borç alma Faiz Oranı (%)
Borç Verme Faiz Oranı (%)
Reel Faiz
Kaynak:TCMB,Vakıfbank
Kaynak:TCMB Para Arzı 120000000
600000000
550000000
500000000
450000000
400000000
350000000
300000000
250000000
200000000
150000000
100000000
110000000
100000000
90000000
80000000
70000000
60000000
M2 (milyar TL)
M3 (milyar TL)
M1 (milyar TL‐sağ eksen)
Kaynak:TCMB May.10
Eyl.09
Oca.10
May.09
Eyl.08
Oca.09
Oca.08
May.08
Eyl.07
May.07
Eyl.06
Oca.07
May.06
Oca.06
50000000
Nominal Faiz
19 Dünya Piyasalarında Son Açıklanan Ekonomik Göstergeler Reel Büyüme (y/y) (Çeyreklik) (%) Enflasyon (y/y) (Aylık) (%) Cari Denge/GSYİH (%) Merkez Bankası Faiz Oranı (%) Tüketici Güven Endeksi 3 1.9 3.7 1.70 1.10 1.00 1.40 1.70 2.00 10.30 5.20 8.80 8.81 1.60 11.70 1.2 1.7 1.00 1.70 1.60 4.00 1.80 3.10 ‐0.90 3.30 5.50 11.25 4.60 4.20 7.58 ‐2.90 ‐0.60 4.80 ‐1.50 ‐3.40 0.40 ‐10.1 ‐1.30 2.80 7.80 3.20 ‐2.41 ‐1.56 ‐3.20 ‐2.30 0.25 1.00 1 1.00 1.00 5.25 1.00 0.50 0.10 5.31 7.75 4.50 10.75 6.50 6.50 53.5 ‐11.00 103 ‐39.00 104.10 ‐23.40 ‐40.40 ‐18.00 43.20 107.80 ‐ ‐ 116.80 14.00 88.04 ABD Euro Bölgesi Almanya Fransa İtalya Macaristan Portekiz İngiltere Japonya Çin Rusya Hindistan Brezilya G.Afrika Türkiye Beklentiler 2010‐IMF Beklentisi Reel Büyüme (y/y) Enflasyon (y/y) Cari Denge /GSYH İşsizlik Oranı Borç St./GSYH 2.32 6.34 4.21 3.10 0.96 1.21 1.52 0.84 ‐0.16 0.29 1.33 1.89 10.04 4.00 8.77 5.49 2.59 5.20 1.49
6.19
3.67
2.13
1.13
0.91
1.20
1.40
4.28
0.84
2.72
‐1.40
3.12
7.00
13.16
5.10
5.78
9.73
‐0.44
2.07
‐
‐3.29
‐0.03
5.45
‐1.92
‐2.79
‐0.42
‐8.97
‐1.66
2.84
6.23
5.14
‐2.17
‐2.91
‐4.95
‐3.98
8.39 ‐ ‐ 9.41 10.52 8.62 9.98 8.70 ‐ 11.00 8.25 5.07 ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐
‐
‐
92.56
‐
76.70
84.24
118.63
‐
‐
78.19
227.77
‐
‐
‐
‐
‐
‐
(Nisan‐2010) Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler Tüm dünya ABD Euro Bölgesi Almanya Fransa İtalya Macaristan Portekiz İngiltere Japonya Çin Rusya Hindistan Brezilya G.Afrika TÜRKİYE 20 Türkiye Makro Ekonomik Görünüm MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER 2008 2009 En Son Yayımlanan 2010 Yılsonu Beklentimiz Açıklanacak İlk Veriye Ait Beklentimiz Reel Ekonomi GSYİH (Cari Fiyatlarla, Milyon TL) 950 144 953 974 243 258 (2010 1. Çeyrek) 0.7 ‐4.7 11.7 (2010 1. Çeyrek) %6.0 ‐17.8 ‐9.5 10.2 (Haziran 2010) %7. 75 %9.9 (2010‐II. Çey) %9.5 Kapasite Kullanım Oranı (%) 64.7 67.6 74.7 (Temmuz 2010) %70.5 ‐‐ İşsizlik Oranı (%) 13.6 13.5 11.0 (Mayıs 2010) %11.2 ‐‐ GSYİH Büyüme Oranı (Sabit Fiyatlarla, %) Sanayi Üretim Endeksi Yıllık Değ. Oranı (%) Fiyat Gelişmeleri TÜFE (Yıllık % Değişim) ÜFE (Yıllık % Değişim) 10.06 6.52 8.33 (Ağustos 2010) %7.9 ‐‐ 8.11 5.93 9.03 (Ağustos 2010) %8.7 ‐‐ Parasal Göstergeler (Milyon TL) M1 83,380 107,051 114,450
(20.08.2010) M2 434,205 494,024 533,740 (20.08.2010) M3 458,383 520,674 559,844 (20.08.2010) Emisyon 30,468 34,289 40,665 (20.08.2010) TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $)
70,075 70,689 76,001 (2708.2010) Faiz Oranları TCMB O/N (Borç Alma) 15.00 6.50 6.50 (20.08.2010) %6.50 TRILIBOR O/N 15.00 6.50 6.53 (20.08.2010) %6.50 Ödemeler Dengesi (Milyon $) Cari İşlemler Açığı ‐41,947 ‐13,854 ‐3.337 (Haziran 2010) ‐35,000 ‐‐ İthalat ‐193,821 ‐134,401 16,0136 (Temmuz 2010) 170,000
‐‐
İhracat 140,799 109,672 9,597 (Temmuz 2010) 113,000
‐‐
Dış Ticaret Açığı ‐53,022 ‐24,729 6.417 (Temmuz 2010) ‐57,000 ‐‐ Kamu Ekonomisi (Milyon TL) Bütçe Gelirleri 208.898 215,060 18,448 (Haziran 2010) Bütçe Giderleri 225.967 267,275 23,894 (Haziran 2010) Bütçe Dengesi ‐17.069 ‐52,215 ‐5,446 (Haziran 2010) ‐50,034 Faiz Dışı Denge 33.592 986 ‐2,103 (Haziran 2010) 6,716 Borç Stoku Göstergeleri Merkezi Yön. İç Borç Stoku (Milyar TL)
274.8 330.0 345.2 (Temmuz 2010) Merkezi Yön. Dış Borç Stoku (Milyar TL) 105.5 111.4 113.1 (Temmuz 2010) Kamu Net Borç Stoku 268.0 309.8 315.3 (2010 I. Çeyrek) Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar
[email protected]
Serkan Özcan
Baş Ekonomist
[email protected]
0312-455 70 87
Cem Eroğlu
Kıdemli Ekonomist
[email protected]
0312-455 84 80
Nazan Kılıç
Ekonomist
[email protected]
0312-455 84 89
Bilge Özalp Türkarslan
Ekonomist
[email protected]
0312-455 84 88
Zeynep Burcu Çevik
Ekonomist
[email protected]
0312-455 84 93
Seda Meyveci
Araştırmacı
[email protected]
0312-455 84 85
Emine Özgü Özen
Araştırmacı
[email protected]
0312-455 84 87
Selin Düz
Araştırmacı
[email protected]
0312-455 84 93
Naime Doğan
Araştırmacı
[email protected]
0312-455 84 86
Fatma Özlem Kanbur
Araştırmacı
[email protected]
0312-455 84 82
Elif Artman
Araştırmacı
[email protected]
0312-455 84 90
Halide Pelin Kaptan
Araştırmacı
[email protected]
0312-455 84 83
Bu rapor Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. tarafından güvenilir olduğuna inanılan kaynaklardan sağlanan bilgiler kullanılarak hazırlanmıştır.
Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. bu bilgi ve verilerin doğruluğu hakkında herhangi bir garanti vermemekte ve bu rapor ve içindeki bilgilerin
kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan dolayı sorumluluk kabul etmemektedir. Bu rapor sadece bilgi
vermek amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir konuda yatırım önerisi olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. bu raporda yer
alan bilgilerde daha önceden bilgilendirme yapmaksızın kısmen veya tamamen değişiklik yapma hakkına sahiptir.
Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar