TÜRKiYE`e E KAMU GÖREVliLERiNiN YABANCI DIL

TÜRKiYE'e E KAMU GÖREVliLERiNiN YABANCI DIL
SORUNLARI
Cem il Cem"
Kamu yönetiminin çağın gereksinmelerine uyum p:östermesi gereğj ve
üzerinde. öteki ülkelerde olduğU gibi, Türkiye'de de giderek
güçlenen bir bilinçlenmenin oluştuğU sezilmektedir. Kamu görevlilerinin
yabancı dil gereksinmeleri, bir bakıma, bu tür bir bilinçlenmeden doğmak­
zorunluluğU
tadır.
Kamu görevlilerinin yabancı dil sorunlarına çözüm bulabilmeyi amaçla­
yan bu çalışmada, öncelikle konunun güncel görünümünü çizebilmek dü­
şüncesiyle, uygulamalı bir araştırmanın getireceği
bulgulardan yararla­
nılmak istenmiştir. Ne var ki konu, bütünsel içeriğiyle ele alındığında, top­
lumbilimin ilgi alanına girmektedir. Bu açıdan, insan/toplum/ekin (kültür)
ve dil kavramları arasında. anlamlı bir bağıntı kurulabilir. Toplum içinde
yer alan yönetim olgusu da bu bağmtının bir öğesi olarak düşünülmektedir.
Sözü edilen bağıntıda dil olgusunun toplumsal bir iletişim aracı olarak
rol büyük önem taşımaktadır. Çalışmada güdülen amaç dil ol­
gusunun dilbilimsel bir ayrımılamasına girişrnek olmadığı halde. dile değ­
gin kuramlara, tanım girişimlerine, dilin toplum içinde geçirdiği evrime
genel çizgileriyle değinme gereksinmesi dilin toplum olayı içinde üstlendi­
ği rolün öneminden doğmaktadır.
üstlendiği
Kamu görevlilerinin yabancı dil sorunlarına değgin güncel görünümün
biçi.de çizgilenebilmesi, daha somut bir perspektif içinde, dil ol­
gusunun Türk toplumunun baİ-ılılaşma ve çagdaşlaşma sürecindeki yeriniG
"e CL... c_ inin illGclemnesiy le olanak kazanabilir.
anlamlı
Konunun bütünü üzerinde doyurucu bir
çalışmanın dayandığı uygulamalı
lanan
yaklaşım tasarı
yargıya
araştırmanın
(plam) çerçevesinde
varabilmek için. bu
bulguları
yukarıda açık­
değerlendirilmelidir.
Dilin Önemi. Tanımı ve İşlevleri
Dil toplumu örgÜleyen iletişim ağının en önemli amcıdır. Bu aracın
toplumu oluşturan insanın en büyük buluşiarından biri olduğu söylenmiş­
• Dr. Cemll Cem Tllrkiye ve Orta Dojpı Amme İdaresi Enstıtüsü'nde görevlidlr.
AMME İDARESİ DERGİst
40
tir. Yine dil, toplumsal bir ortam içinde gelişen ekin (kültür) birikiminin de
yapıcı öğelerinden biri olarak nitelenmektedir. Belli bir toplum ve ekin (kül­
tür) yapısı içinde olduğu gibi, ayrı ayrı toplumlar ve ekinler arasında bağ ve
ilişkilerin kurulmasında ve pekiştirilmesinde de dil olgusunun kendine öz­
gü bir payı ve katkısı vardır.
Toplum içindeki işlevlerinin önemine karşın, dil kavramı üzerinde bu­
güne değin doyurucu nitelikte ortak bir tanıma varılamamıştır. Bununl.ı.
birlikte dilin. -toplum halinde yaşayan bireylerin ortaklaşa kullanımlarıyle
evrim geçirerek, o bireylerce tanınabilir duruma gelmiş boğundu seslerden
kurulu bir iletişim dizgesi. olarak tanımlanması olanaklı görülmektedir. Di­
lin bir ih:~tişim dizgesi ve aracı olarak algılanması. bu olgunun insanın
biyolOjik yapısından çok toplumsal bir olayolarak düşünülmesini gerektir·
mektedir.
Dile Kuramsal
Yaklaşımlar
Dil tarihsel bir evrim geçirecek gelişmiş, olgunlaşmış ve yazı aracılığıy­
le etkiliğini artırmış bir süreçtir. Ancak dil olayının insanbilim ve top­
lumbilim tarihi içinde nasıl başladığı, kökenlerinin nereye dayandığı ke·
sinlikle bilinemamektedir. İnsanbilimcilerin (antropologlann) ve toplumbi­
limcilerin ortak yargısı dil olgusunun insanın toplumsal bir varlık olarak
tanımlanmasına ve onun hayvandan ayırt edilmesine yarayan bir Ölçek ol­
duğu yolundadır.
Dilin tanımındaki güçlükler ve evrimindeki bilinmezlikler karşısında
dilbilimciler konuya birbirinden ayrı kuramsal açılardan yaklaşma gerek­
sinmesini duymuşlardır.
Chomsky, dil olgusunu insan beyni üzerindeki bilgileri işleyerek ve
«insan nasıl Öğrenir? sorusuna yanıt arayarak ele almak istemiştir. Chom­
sky'nin geliştirdiği ruhsal yaklaşım, dilolayının ilk kez bilimsel çizgilerde
incelemeye başlanması biçiminde yorumlanmaktadır. Bu yaklaşım uyannça
insanın bir dili konuşma yetisiyle dilin toplum içinde kullanılması yetisi ara­
sında bir ayırım yapılması gerekiyordu.
Chomsky'nin daha çok insanın dili konuşma yetisine ağırlık vermeyi
öngören ruhbilimsel yaklaşımına karşı çıkanlar, dil-toplum ilişkisini vurgu­
layarak toplumsal dilbilim kavramını geliştirmişlerdir. Yeni <, kavram dili
öncelikle toplumsal, ve ekinsel (kültürel) verileri ve işlevleri yönünden ele
almakta ve özellkle iletişim yeteneği kousunun işlenmeSini öngörmektedir. Di­
.lin toplumsal durumlar içinde kullanılması bir dizi gerçek iletişim gereksin­
melerine göre seçmeler yapılmagını zorunlu kılmaktadır. Bu niteliğiyle dil
toplumun denetimi altında girmektedir. Kurama göre toplum içinde iletişim
olaylan vardır ve bir dili öğrenen kişinin, o dilin kurallarından çok, söz ko­
nusu iletişim olaylarının gereklerini öğrenmesi ve uygulaması ana koşul
olmaktadır.
Dil olgusuna daha somut ve teknik nitelikte sayılabilecek bir yakla­
da, özellikle gelişme durumundaki ülkelerde yabancı dil öğrenilmesi
konusunu ilgilendiren uygulamalı dilbilim görüşüdür. Uygulamalı dilbılim.
şım
KAMU GÖREVLİLERİMN YABANCI DiL SORUNLARI
41
Devletçe bir yabancı dil siyasasının saptanması, yabancı dil öğretim ta8a,'
ve izlencelerinin (programlarının) geliştirilmeSi ve bütünüyle toplumsal (il­
bilimin önerdiği kuramsal içerikli ilkelerin uyguIGma alanına konuhn:ıs1
sorunuyle ilgilenmektedir.
Çağdaş eğilim, yabancı dil öğreniminde bireyin topluluk içindeki ger­
çek iletişim gereksinmelerine öncelik ve ağırlık verilmesi yolundadır. Ka­
mu görevlilerini de kapsamına alan yetişkinlenn yabancı dil ög(enmelc­
rinde bu eğilimin egemen olduğu ve konu üzerinde yürütülen araştırma
çalışmalarının günden güne YOğunluk kazandığı görülmektedir. Söz ko:nusu
eğilim ve yaklaşım son yıllarda Türkiye'ye de yansınıış ve ilgilileı' diKkatle
rini bu konu üzerinde toplamaya başlamışlardır.
TÜRKİYE'DE BATıLıLAŞMA. ÇACDAŞLAŞMA VE YABANCI DİL
Birey,Tn.pJuın-Ekin (Kültür) ve Dil bnğıntı~ımn Türkiye'r:in batılıhşm'l
ve çağdaşlaşma sürecine koşut olarak tarihsel bir evrim geçirdiği görülmek­
tedir. Türk kamu görevlilerinin yabancı dil sorunlannın gün ışıgına Ç11,anl­
masında bu tarihsel evrimin incelenmesinin yararı ve katkısı olacagı yad­
sınamaz.
ot ..
İmparatorluğun duraklama ve özellikle· gerileme dÖnemine gelinceye
ülkeleriyle olan ilişkilerde duyulan yabancı dil gereksinmesinin
dil bilen azınlıklarq.an yararlanılarak karşılanmasına çalışıldığı görülmek­
tedir. 1720 yılında Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi'nin elçi olarak Fransa'
ya gönderilmesi. Türkiye'de bir kamu görevliSinin yabancı dile ilgi ve ge­
reksinme duymasının ilk kez gözlemlendiği bir olayolarak nitelenobilir.
Basımevinin bir Batı kurumu olarak ilk kez ülkeye girişi ve bu kurumun
yayın çalışmalan arasında dile değgin yapıtlara önem ve ağırlık verişi söz·
konusu olayın somut bir ürünü olmuştur, Onsekizinci yüzyılın sonlaıına
doğru Fransız devriminin etkiSiyle Osmanlı ordu egitim
kurumlarının Ba­
tılı çizgilerde yenilenmeSi ve iyileştirilmesi yolundaki
girişimler
yabanu
dil gerekSinmesinin Türkiye'de bilinç düzeyine çıkmasını simgelemektedir.
Bunun1a birlikte bir tür yabancı diller okulu olarak nitelenen Babıali
Tercume Kalemi'nin kurulup etkinlige geçmesi 1820 Yunan deviniminin bu
bilinci zorlamasına değin gecikmiştir. 1839 yılında Tanzimat'ın getirdiği ve
kurduğu Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane'de öğrenım dili olarak Fransız­
canın kullanılmasının öngörülmesi ve buna karşı. gösterilen tepkiler, bir an­
lamda, Cumhuriyet döneminde ve günümüze değin uzanan yabancı dU tar­
tışmalarının yakın tarihsel kökeni olarak düşünülebilir.
değin Batı
Türkiye'de yabancı dil, tarih içindeki görünümüyle, toplumsal ve ekia­
sel (kultürell değişim sürecini içeren batılılaşma çabalarının elekro-motor
gücü' nü oluşturmuştur. 1867yı1ında Galatasaray Sultanisi'nin açılması ve ya­
bancı dilde öğretim yapan bu Batı çizgili eğitim kurumunun devlet ve siyaset
adamı yetiştirmede üstlendiği rol, kamu yönetiminde yabancı dil gerek­
ainmesini somutlaştıran bir 'nirengi noktası' sayılabilir. Yine o dönemde,
Enderun'un ardından devlet hizmetleri için kamu görevliSi yetiştirme so­
42
AMME İDARESI DERGISI
rumIuluğunu
üstlenen Mekteb-İ Mülkiye'nin ders programlarında yabancı
dile ağırlık verilmesi, yabancı dil gereksinmesinin ordu eğitim kurumlann­
dan sivil eğitim kurumlarına yansıyışını simgeleyen bir ekin (kültür) olayı
olmuştur denebilir.
Kamu yönetiminde ve kamu görevlilerinin yetiştirilmesinde yabancı
dile önem ve öncelik verilmesi. Tanzimat'ın «tubil. ağacı- ben;>:etisiyle be­
timlenen seçkinci eğitim anlayışıyle yakından bağıntılıdır. Osmanlı aydın­
lar ve seçkinler kitlesinin kaynaklandığı bu eğitim anlayışında devlet ve
kamu yöneticilerinin niteliği büyük önem taşıyordu. Bu niteliğin bütünle·
yici öğesi. kamu görevlilerinin devlet kurumlarında en önemli görev yer­
lerine getirilmelerinde bir etmen olarak değerlendirilen yabancı dil bilgile­
riydi.
Tanzimat ve iyileştirme (ıslahatı dönemlerinde siyasal ve ekinsel içerik­
te Batı düşüncelerinin ülkeye girişinde ya da aktarılmasında yabancı dil bil­
gisinin araçsal rolü büyük olmuştur. Fransız devrimınden esinlenen ulusçu­
luk düşününün ülkeye girişinde yabancı dil bilen aydınların rolü yadırga­
namaz. Bu düşünün tabanında yer alan ulusal dil kavramının Osmanlı top­
lum yapısında siyasal, ekinsel ve özgülolarak dil konusuna değgin so­
nuçlar doğurduğu ve örneğin Türk dilinin doğu dillerinden arındırılma"ı
çabalarına neden olduğu bilinmektedir. Buna karşılık ulusçuluğu ve Türk­
çeciliği savunanlar arasında bile yabancı dil ge;-elr.sınmesi üzerinde bir gö­
rüş ve düşünce birliğine tanık olunmaktaydl. Kimi aydınlar daha da ger­
çekçi bir yaklaşım olacağı savıyle Batı ekininin kökenlerine inebilmek
için Latin ve Yunan dillerini: Osmanlı ekininin kökenlerine inebilmek için
cle Arapça ve Farsça dillerini zorunlu görmekteyken, kimi aydın­
lar da özellikle güncel teknolojik ve ekinsel gereksinmelere yanıt vermeK
üzere yaşayan Batı dillerinin gerekliliğini vurgulamaktaydılar.
Bütünüyle Türkiye'nin batılılaşma ve çağdaşlaşma süreci boyunca
-Tanzimat döneminde Fransızca. Meşrutiyet döneminde Almanca ve Cum­
huriyet döneminde özellikle İkinci Dünya Savaşı'nı izleyen yıllarda İngiliz­
ce olmak üzere- Batı dilleri arasında bir "güncelleşme yarışı. nın bulunduğu
görülmektedir. Savaş sonrasındaki toplumsal, ekinseL, teknolojik ve eko­
nomik gelişim çizgilerinde Türkiye'de yabancı dile gösterilen ilgi ve du­
yulan gereksinme giderek güçlenmiştir. Bugünkü görünüm. imparatorluk
dönemine oranlandığında. yabancı dil bilmenin artık bir saygınlık ve seç­
kinlik öğesi olmaktan giderek uzaklaştığını, toplumun öteki katmanların­
da da gerçek bir iletişim gereksinmesi olarak algılanmağa başladığını açık­
ça ortaya koymaktadır. Özdeş eğilim kamu görevlileri arasında da gözlt>m­
lenmektedir. Devlet görevlerinin niteliğinin ve içeriğinin uğradığı değişim
ve gelişim çizgileri dOğrultusunda kamu görevlilerinin yabancı dil sorunla­
rına yakından eğilme gereksinmesi bugün daha somut
biçimde kendisini
göstermektedir. Aşağıda bulguları özet olarak verilen araştırma bu tür bir
gerekSinmenin ürünü sayılmalıdır.
KAMU GÖREVLiLERiNiN YABANCI DİL SORUNLARI
43
KAMU GÖREVLİLERİNİN YABANCI DİL SORU~'!LARI
ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA
Türkiye'de kamu görevlilerinin' yabancı dil sorunlannın güncel gorunu­
mü üzerinde bilgi edinmek ve edinilecek bulgulara bakarak çözümleyici öne­
riler getirebilmek amacıyle uygulamalı bir araştınna yapılmıştır. Araştır­
mada belirginden belirsize dOğru sıralanan üç örnekleme kümesinde toplJ1
nan 300 denege soru kağıdı uygulamasında bulunulmuş ve yüzde 80'i aş!Uı
bir katılma oranı sağlanmıştır. Genel varsayım, günümüzde kamu görevlile­
rinin ilgi, görev, uğraş ve uzmanlık alanlannda ilerlemek, yeni gelişmeleri
izlemek, bilgi, beceri ve deney sıgalannı genişletebilmek için en azından bir
yabancı dile gereksinmeleri bulunduğu yolundadır. Söz konusu gereksinma
giderek bireyin ekin (kültür) kişiligini ilgilendiren bir içerik de taşımakta­
dır. Bu varsayırnın yanıtlanmalarını öngördüğü sorular şöyle özetlenebilir:
ı. Kamu görevlilerinin etkinlik (faaliyet> gösterdikleri uğraş alanlarm­
da gerçek anlamda bir yabancı dil gereksinmelen var mıdır?
2. Varsa böyle bir gereksinme ne gibi etkinlik (faaliyet) alanlannda ve
ne biçimde kendisini göstennektedir?
Kamu görevlilerinin yabancı dil gereksinmelerinin bulunduğu var­
göre, bu gereksinmeler yeterince karşılanmakta mıdır .ve ge­
reksinmelerin karşılanmasında hangi kaynak ve olanaklardan yararlanıla­
gelmektedir? Bu kaynak ve olanaklar ne ölçüde yararlı ve etkili ·olabilmek­
tedir?
3.
sayıldıgına
4. Kamu görevlilerinin yabancı dil gereksinmelerinin yeterince karşıla­
nabilmesi, güçlüklerin ve aksaklıklann giderilebilmesi ve yabancı dil öğre­
timinin etkili düzeye çıkanlması için devletçe ve kurumlarca ne gibi ön­
lemler getirilebilir ve ne yolda önerilerde bulunulabilir?
Bu yaklaşım çerçevesinde yürütülen
gular ise kısaca şöyle sıralanabilir:
araştınnanın
ortaya
koyduğu
bul­
1. Araştırmaya katılan kamu görevlisi deneklerin beşte biri(ı/5) kadın
kamu görevlileridir ve bunlar çoklukla kültür derneklerince düzenlenen ya­
bancı dil programlanna katılmaktadırlar.
2. Kamu görevlisi deneklerin yaşlıhk durumlan çoğunlukla 25-34 yaş
kümesinde birikim göstermekte ve görece daha yaşlı denekler, araştınn,.
sırasında bir yabancı dil programına katılmayanlardan oluşan üçüncü ör­
nekleme kümesine girmektedirler. Bu yaş görünümü, bir olasılıkla öğre­
nim dönemlerinde yeterince yabancı dj.l öğrenme olanağı bulamamış bir
. kamu görevlileri kitlesinin, yetişkinlik aşamasında ve yaşamuğraşlan sı­
rasında koşullan zorlayarak yabancı dil gereksinmelerini doyunnağa çalış­
tıklannı simgeleyici niteliktedir.
3. Genel ve katma bütçeli kuruluşlarda çalışan kamu görevlileri özellik­
le Devlet Memurlan Yabancı Diller Eğitim Merkezi programlarına. kamu
AMME İDARESİ DERGISi
44
iktisadi
yabancı
kuruluşlarında
görev yapanlar ise daha çok kültür derneklerinin
dil programlanna katılmaktadırlar.
4. Görev unvanlan .yönetsel" görünürnde olmakla birlikte. uğraş çö­
zümlemesi kamu görevlisi deneklerin uğraşsal kökenlerinin çeşitli teknik
ve uzmanlık alanlanna dayandığını açığa çıkarmaktadır. Bu bulguya daya­
nılarak, görev unvanlanna yönelik bir kümelendirmede programlann «yö­
netim». uğraşsal kökenlere yönelik bir kümelendirmede ise «teknik uzman·
lık. konulanna öncelik verecek biçimde düzenlenmesi
gerekeceği yolunda
bir çıkanma vanlabiImektedir.
5. Kamu görevlisi deneklerin çoğunun bir tek yabancı diL üzerinde dur­
duklan saptanmıştır. Bu tek yabancı dil çOğunlukça İngilizce olarak açık­
lanmıştır. Üçüncü örnekleme kümesindeki kamu görevlileri daha çok Fran­
sızca bilmektedirler. Birden çok yabancı dil üzerinde çalışmış bulunanlann
çoğunluğu iki yabancı dil bildiklerini belirtmişlerdir. İki yabancı dil bilenle­
rin çoğu Türk/Fransız ve Türk/Alman kültür derneklerinin ya,bancı dil prog­
l'amlarına
katılmaktadırlar.
6. Yeni yasal düzenlemeler Türkiye'de Devlet Yabancı Dil Sınavları
son vermiş bulunmaktadır. Buna karşılık Devlet Yabancı
Diller Eğitim Merkezi programlanna katılma olanağı bulabilen kamu gö­
revlilerine söz konusu programlann bitiminde verilen «başan sertifikası,.
nın işlevsel bir rol taşımadığı izleniminin egemen olduğu görülmektedir.
uygulamasına
Bu durumda yabancı dil öğrenmek isteyen kamu görevlileri. bu ça­
daha çok bireysel girişimleriyle sürdürmektedirler, Kültür dernek­
leri kamu görevlilerinin yabancı dil öğrenme girişimlerinde yararlandıklan
ana kaynaklardandır.
7,
balannı
8. Kamu görevlilerinin izledikleri yabancı dil programlannın etkilili~i
üzerindeki görüşleri bütünüyle «orta,. ve «oldukça" Ölçeklerinde toplan­
maktadır. Devlet Memurlan Yabancı Diller Eğitim Merkezi programlanna
katılanlar, bir akademik yıllık sınırlama
nedeniyle. programlardan daha
çok yararlanmak ve eksikliklerini tamamlamak için süre uzatımında bu­
lunamamakta. oysa kültür derneklerine katılanlar ve kendi girişimleriyle
yabancı dil öğrenenler süreyi gerekSinmeleri
ölçüsünde uzatabilmektedtr­
ler.
9. Kamu görevlilerinin yabancı dil öğrenme girişimlerinin bütünüyle
ya da çevresel kaynaklann (devlet ya da kurumların) güdüleme!~­
nnden çok, içsel (ya da kişisel) dürtülerden esinlendiği izlenimi uyanmak­
tadır. Söz konusu içsel dürtüler özellikle uğraşta ilerleme tutkusu ile boş
dışsal
zamanları yararlı Uğraşılarla değerlendirme
çOğu
ereğinde
öncelikle
boş
düğümlenmektedir.
zamanlan yararlı biçimde
değerlendirme ereğini vurgulamaktadırlar. Dışsal ya da çevresel dürtü kay­
nağı olarak düşünülebilecek kurum ve kuruluşların destekleri «izin" ya da
«parasal yardım. türünde olabilmektedirler. Kimi kuruluşlar kendi hizmet­
ıçı eğitim etkinlikleri çerçevesinde yabancı dil programları düzenlenmekte
ya da personeli kültür derneklerine göndermekteelirler.
Kamu görevliSi deneklerin
KAMU GÖREVLlLERtNiN YABANCI DİL SORUNLARI
45
10. Kamu görevlileli yabancı dil öğrenme amaçlannda daha çok oku­
anlamaya ve yazı yazabilmeye öncelik vermektedirler. Yurtdışı
gezilerde ve toplantılarda konuşulanlan izleme (anlama) ve konuşabilma
ereği amaç sıralamasında ikinci sırada yer almaktadır. Bütünüyle dinleme/
konuşma/okuma/yazma yetilerin de yapılan sıralamaya bakılarak kamu gö­
revIileli açısından yabancı dil gereksinmesinin son iki yetide ağırlık kazan­
dığı yolunda bir çıkanma vanlabilir ve yabancı dil öğretim programlarına
baz oluşturacak kesitte okuma ve yazma yetilelinde daha yüksek erek çiz­
gileli öngörülebilir.
duklannı
kamu hizmeti alanlannda yabancı ülkelerle olan ilişkilelin
kamu görevlilerinin dış ülkelere gitmelerini ve do­
layısıyle yabancı dile olan gereksinmelerini günden güne artırmaktadır. Ka­
mu görevlileli dış ülkelere .. öğrenci» olarak gidebildikleri gibi. bilgi ve gör­
gülelini artırmak, çeşitli devlet görevleliyle toplantı ve konferansıara ka·
tılmak ya da saIt turistik amaçlarla da gidebilmektedirler. Türkiye'den dış
ülkelere çalışmak üzere giden işçi sayılanndaki ~pat1ama- olayına karşı­
lık, kamu görevlisi olarak dış ülkelere gidenlelin sayısında göreli bir den­
ge bulunmakta ve son yıllarda bu sayı ortalama sekiz ile on bin arasında.
11.
Çeşitli
genişleyip yoğunlaşması
değişmektedir.
12. Ttirldye'de yasal duzenlemeler kamu görevlilerinin .öğrenci. ya da
«görevli. olarak dış ülkelere gitmelerine olanak vermektedir. Buna göre
kamu görevlileli yurtdışına (a) devletin desteğiyle, (b) teknik yardım burs­
lanyle. (c) karma yöntemlerle gönderilebilmektedir. Araştırma verileline
göre, devletin desteğiyle dış ülkelere giden kamu görevlileli gittikleri ül­
kelerde görece kısa sürelerle kalabilmektedirler. Bunlar çoğunlukla uğra,?­
lanna değgin gezi ve toplantılara katılmaktadırlar. Sayılan diğer yöntem­
lerle dış ülkelere gidenler çOğunlukla ~eğitim- etkinlikleli için dış ülkeler'3
göndelilmekte ve bunlann o ülkelerde kalış süreleli görece daha uzun ola'
bilmektedir. Kamu görevlilelinin dış. ülkelerde ilgilendikleli konular. ken­
di ilgi, görev, uğraş ve uzmanlık alanlarına göre degişik ve renkli bir içG­
lik taşımaktadır. Bir kamu görevlisi belirlenen yollarla dış ülkelere birkaç
kez gidebilmektedirler. Gidilen dış ülkelerde egemen yabancı diller arasın­
da çoğunluk sıralaması İngilizce-Almanca-Fransızca biçimindedir.
13. Dış ülkelere giden kamu görevlilelinin yabancı dil sorunlannın
çözümlemnesi, yabancı dil öğretiminin yurtiçinde mi yoksa gidilen dış ül­
kelerde mi yapılması gerekeceği ve giderek bu kişilerde' yabancı dil koşu­
lunun aranıp aranmaması konulan yetelince açık değildir ve bugün de t'1r­
tışmalara yol açabilmektedir. Oysa araştırma velileli dış ülkelere giden ka­
mu görevlilelinin o ülkelerde çevreleliyle yabancı dilde iletişim kurma ve
çevreye uyum gösterme bakımından büyük güçlükler çektiklerini ortaya
koymaktadır. Bu velilere göre kamu görevlileri. gittikleri dış ülkelerde kar­
şılaştıklan başka ülke kamu görevlileline oranla kendi yabancı dil bilgi­
lelinin yetersizliğinden yakımnakta ve bu eksikliği özellikle cpratik- yapm.,ı
olanağı bulunmamaları nedenine bağlamaktadırlar. En yaygın dil görünü­
münde olan İngilizce'yi de içermek üzere. kamu görevlilerinin yabancı dil
bilgilerine duydukları güven corta- ölçüsünü aşamamakta ve bütünüyle ye­
AMME İDARESİ DERGİst
46
Kamu görevlilerinin dış ülkelerdeki programlara ka­
ya da katkıda bulunamamalan. topluluklara ya da ekin (kül­
tür) etkinliklerine yabancı lık çekmeleri büyük ölçüde yabancı dil bilgilerin~
olan «güvensizlik- duygulanndan doğmaktadır. Bu nedenle kamu görevlile­
ri yurtdışı görevlere ve etkinliklere katılacaklarda «yeterli» bir yabancı dil
bilgisinin aranması koşulunu vurgulamakta ve yaygın bir inanç olarak ger­
ı;,ek iletişim gereksinmelerine yanıt verecek bir yabancı dil bilgi düzeyinin
ancak gidilen dış ülkenin yersel koşullan altında gerçekleştirilebileceği iz­
lenimini öne sürmektedirler.
tersiz
sayılmaktadır.
tılamamalan
Buna karşılık, yabancı dilde yazılı kaynaklan izleyebilecek ölçüde ya­
dil bilgisine sahip olunması gerekeceğini savunan kamu görevlisi de­
nekler, kendi ilgi ve uzmanlık alanlanndaki yeni gelişmeleri herhalde dış
ülkelerde izleme zorunluluğunun bulunmadığı görüşündedirler.
bancı
14. Kamu görevlisi denekler
çocukIannın
en
azından
bir
yabancı
dil
ekin (kü·
tür) kişiliklerinin gelişmesi, yannın uygar yaşam koşullarına kolay uyabil­
meleri, Uğraşlannda ilerleyip yükselme olanağı bulabilmeleri ve kişiseI gü­
ven yoluyle daha mutlu olabilmeleri kamu görevlilerinin bu istek ve beklen­
tHerinin ana nedenlerini oluşturmaktadır.
öğrenmeleri gerektiği görüşünde birleşmektedirler. Çocuklannın
Genel çizgileriyle yukarda özetlenmeye çalışılan araştırma bulgulan dı­
denekler konunun aynntı.lanna değgin ve soru kağıtlannın içeriğin­
de yer almayan sorunlar üzerinde de görüş ve öneriler getirmişlerdir.
şında
Araştırma
konusuna gösterilen geniş ilgi ve yüksek katılma oranına
kamu görevlilerinin yabancı dil sorunlan üzerine eğilmenin ve
belirli çözüm yollan getirme doğrultusunda çaba göstermenin zorunluluğu
üzerinde genel bir çıkanmda bulunulabilir.
bakılarak
TOPLU ÖNERİLER
1. Türkiye'de kamu görevlilerinin yabancı dil gereksinmeleri vardı'.".
Bu gereksinmelerin türüne ve içeriğine bakılarak kamu görevlileri için dü­
:.tenlenecek yabancı dil programlannm amaç ve erekleri saptanmalıdır.
2. Kamu yaran açısından, Devlet'in, kamu görevlilerine yabancı dil öğ­
retme amaçlannı tanımlaması ve aralannda bir önem ve öncelik sıralaması
yapması gerekmektedir. Söz konusu amaç sıralaması şöyle olabilir:
A.
Uğraşsal
nitelikte amaçlar
a. Belli kamu hizmetlerine
b.
Uğraşta
giriş
ilerleme ve yükselme
KAMU GÖREVLİLERİNİN YABANCI DİL SORUNLARI
B. Yurtdışı
etkinlikler
a. Temsil
niteliğinde
b. Bilgi ve görgüyü
C. Akademik nitelik
D. 4:7
görevler
artırma
taşıyan
amaçlar
ve ekinsel (kültürel) doyum ve topluluk içinde
zanabilmeyi sağlayıcı amaçlar
Kişisel
saygınlık kı;,.·
3. Belli kamu hizmetlerine giriş ile dış ülkelerda temsil etkinHklerinde
kamu görevlilerinin yabancı dil bilgi ölçüleri TAM olmalıdır. TAM ölçe­
ğinde yabancı dil bilmeleri öngörülen kamu görevlileriyle
kendi yaşam­
uğraşlannda ilerleme ve yükselme güdüsü taşıyan kamu görevlileri Devlet
Memurları Yabancı Diller Eğitim Merkezi tarafından düzenlenecek yabancı
dil öğretim programlarına katılmalıdırlar.
4. Yaşamuğraşlarında ilerleme ve yükselme güdüsü taşıyan. bilgi ve
görgülerini artırmaları için dış ülkelere gönderilmeleri söz konusu olan Vi:)
akademik amaçlara yönelik kamu görevlilerinin yabancı dil bilgi düzeyleri
YETERLİ olmalıdır.
5. Özgülolarak yabancı dil öğrenmek üzere yurt dışına gönderilecek
kamu görevlilerinin seçiminde ve saptanmasında ve bu amaç için yurtdı~ı­
na gönderileceklerde MALİYET ölçütünden çok BAŞARI ölçütüne önem: ve
ağırlık verilmeli ve kendilerinden TAM ölçeğinde yabancı dil öğrenmeleri
koşulU aranmalıdır.
6. Yurtdışına temsil niteliğinde görevler için gönderilecek kamu gö­
revlilerinin ekinsel ve toplumsal ilişkilerine değgin turde yabancı dil pra­
tiklerinin artınıması ve genel bilgi ve görgü amaçlarıyle yurtdışıDa. gönde­
rilecek kamu görevlilerinin gerekli yabancı dil alışkanlıklarını kazanabil­
meleri Kültür Derneklerinin yabancı dil programlan aracılığıyle sağlan­
malıdır.
7. Kamu kuruluşlarının kendi hizmet-içi eğitim etkinlikleri çerçeve­
sinde düzenledikleri yabancı dil programlarından büyük ölçüde bir yarar
beklenmemelidir. Kamu kuruluşları yabancı dil öğretimi yapan eğitim kıı­
rumIarına gönderilecek kamu görevlilerinin
yabancı dil gereksinmelerini
ve hangi kamu görevlilerinin söz konusu programlara gönderilmeleri ge­
rektiğini saptarna amacına yönelik, dar kapsamlı ve kuruluşun gerçek ge­
reksinmelerine yanıt verebilecek araştırmalar yapmalı ve bu araştırmalanı.
dayanarak kendi personelini ilgili programlara göndermelidirler.
8. Yabancı dil öğretim programları kamu görevlilerinin dinleme/konu~­
ma/okuma/yazma yetilerinde ulaşmaları öngörülen düzeyleri gerçekleştirme
olanağı sağlayabilecek biçimde düzenlenmelidir. Programlarda kamu görev­
lilerinin gerçek iletişim gereksinmelerinin işlenmesıne öncelik verecek, «rol»
ve durumlar içinde yabancı dil öğrenmeyi sağlayacak: öğretim teknikleri
AMME İDARESi DERGİst
48
uygulanmalıdır.
cilerin
Bu amaçla
yabancı
dil
sınıflanndaki
kamu görevlisi
öğren­
sayılan sınırlı tutulmalıdır.
9. Kamu görevlilerinin yabancı dil sorunlan bütünüyle Devlet düze­
yinde bir Kurul tarafından ele alınmalıdır. Kurul. Milli Egitim Bakanlığı,
Devlet Personel Dairesi, Türkiye ve Orta Dogu Amme Idaresi r..nstitüsu, Un,­
versiteler, ilgili kamu kuruluşlan ve kültür dernekleri temsilcilerinden olu'i­
malıdır. Kurulca saptanacak yabancı dil siyasası ve hazırlanacak yönerge­
ler özenle uygulamaya konulmalı ve izlenmelidir.
NOT : Konu ve yararlanılan
kaynaklar üzerinde geniş ve ayrıntılı bilg! içIn bkz,
Cemil Cem. Kamu Yönetimi ve Toplumsal Dilbillm Açısından Türkiye'de Kamu GörevliJerlnin
Yaılancı Dil Sorunları. Ankara : Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresI Enııtitüsü, 1977 (Yayım­
lanma mış Ötretlm ve Araştırma Uzmanbtı Tezi) (Cnealtına).