IK SAYFA - HukukPolitik

...~,.......
.· ..._
..
.
·.·-~\.
;· :_.
...
4--#
•••
. ..\" : ...· ;
...........
.-
f
'f'_ ~. ...
.
•
•
•
:-·,
.
Arad1gll1IZ
her karar,
heryan1t
bir tu~unaltmda...
<;agda§ bir hukuk
ofisinin yoneticisi
HUKUK BUROLARI
OTOMASVONU
..
-car.,...
PM,(.......
_.
c.ui,...
nueo.ii r_...u.._
,ux. ..... w......
,..,.IINO-litlc
a••.._.._..._o...;
,ua.,.
,.,....~.:
...... r-.,..,,
1.-•r.i,TI
.LA.:
....... .....-t; ,,._..,.,.1..r•
v-,,H_.f~
NWH-,::
~
H-.NM.!
~H
. V...
·-o..•~
1UtUZJN4,._.,f
1 ••
, .........
Windows ortammda iiretilen
''Biiro", hukuk biirolannda her
tiirl i.iyaz 1§ma i§lemlerini
bilgisayar ortamma ta§1yarak,
,;;alt§malan kolayla§tmnak ,
zaman kazandumak ve bilgi
desteg i saglamak amac1yla
hazrr lanrrn§trr.
"Biiro"yla hukuk biiro larma;
dosya takip hesaplannm, bu
hesap lar ile ilgili dege rlerin,
takip alacag mm, har,;;lann,
masraflarm bir ka,;;mouse
hareketiyle gi.iriilebildigi, her
hesap sonucunun ve bunlara
ili §kin raporlarm almabildigi
yepye ni ve ,;;agda§bir di.izen
gelecek tir.
''Biiro"yla;dava, icra, icra dava
ve diger dosy alar takip
edilebilecek, dosyalar la ilgili
yazi§malar program i,;;inde
bulunan hazrr dilek,;;eler ile
yaptlabilecek ve isteni ldigi
kadar yeni matbu evrak dizayn
edilebilecektir.
"Biiro"yla; do syalanmza ,
bilgilere, hesap ve miivekkil
~ kartlarma, bir ,;;ok pratik
lasta slar la ulapbi lir, bu
bilgileri bir ba§ka yere
aktarabilir veya yaz1cm1zdan
alabilir siniz.
"Biiro"yla; ofisinizdeki ,;;ek,
senet ve kira kontrall gibi ,
standart alacak konu su beigeJere istedigini z yeni bir beige
veya alacak ti.iriiek.leyerek,i.izel
,;;ah§ma ko§ullanruzm ve i§
ala§tnIZm sistemle§mes inin ne
kadar kolay oldugunu
goreceksirtiz.
"Biiro"yla; gerek dosyalar la
ilgili, gerekse miivekkiller veya
diger ki§i ve kurumlar la olan
cari hareket, olu§turul acak cari
kartlar iizerinde takip
edil ebilece k ve burtlannda her
durum ve her §ekilde raporlan
almabilecektir.
......
-=~
-"·-.....
_··-
..!:~-=
VARGITAV KARARLARI
BiLGiSAVAR PROGRAM!
Ar§ivin, kiitiiphanenin,
birikimin, bilginin,
belgenin ad1...
Bugiine kadar 300 bin
Yargitay Karan gozden ge,;;irilerek, bunlarm yak.la§tk 40 bin
adedi tam metirtleriyl e
bilgisayar ortamma aktartlm1§llr. I,;;erigiyle ve alanmdaki ilk
,;;ah §ma o!U§U ile "Karar"
prograrru yillarm deneyimiyle,
kendi alanma ili§kin en bi.iyiik
birikim alma i.izelligini ta§1yor.
Programa 1993 yllmda yasalarda ek.lenmi§ ve Yargitay Kararlan ile entegre olarak kullanll maya ba§lanm1§trr. Karar
aramas1; Maddeye , Konuya,
Kavrama , Esas ve Karar numarasma gore yapllabilrnektedir.
~irndi Windows ' un geli§kin ve
,;;agda§ biitiin yetene klerini
kullanan bu program
kullan1c1sma eskisinden ,;;ok
daha zevk.li ve ,;;ok daha
olanak h bir ,;;a h§ma ortam1
S!Jn uyor.
Ozet leri ,;;tkanlrm § olan bu
met irtleri, kullan1c1bu i.izetlerden tarayabilrnektedir. Ancak
istendigi taktirde metni gorebilmekte ve hatta varsa kar §t oy
yazllarma da ula§abilrnekte ,
burtlan yaz 1c1dan
alabilrnektedir
Karar programmm onbinlerce
sayfaltk birikimi , CD ile
artJk cebirtize giriyor;
Istediginiz yere ta§tyabildiginiz
ciizdanmJZ, gi.izli.igiini.iz veya
kaleminiz gibi ...
Karar Programmm piyasaya ilk
,;;tkarili§mdan bu yana yak.la§Ik
dol..-uzyLlge,;;ti. Bu birikirn ge,;;en
zamanda zenginle§ti,ele§tirilerle
yenilendi, ,;;agda~la§ll, yi.izlerce
hukuk ofisinin, departmanmm
vazge,;;ilrnez demirb a§I oldu.
"Karar", Hukuk Programlan
Ltd. ile; giivenli , istikrarh ,
kesintisiz ve siirekli ...
:·-m
·--.....,,,
.:;;
.:;;; -
M(CROSOIT
.
WINDO\\.'S.y
COMPATIBLE
~UKUKPROGRAMLARI
LTD.$Ti.
,iiyukden, Cad. No: I 9 D: 5 80220 $i1li • /,tanbul
Tel: (0.2 12) 232 15 04-232 15 05-2412226
Fales:(0.212) 248 93 40
iSTANBUL BAROSII
BiLGi BANKASI
a~1k sayfa
i <; i
ayhk aktuel
hukuk dergisi
Sahibi
6
YaymYonetmeni
Akm Atalay
Katktda Bulunan
Hasan Beyaz
Kapak Karikattirii
Semih Poroy
K
i
L E
R
1999
TURKiYE'DE SiYASET AHLAKI
12
Sec;men karfi1s1ndasosyaf devlete di.ifien
ahfaksa l gorev, ki!;inin maddi ve manevi yonden
geli!;imi ic;in gerekfi kofiul/ar, haz,r/amas,
(Anayasa m.5) ve sec;imde adalet, yonetimde
istikrar ilkeferine uygun bir sistem o/uf;turmas,d,r.
Yaz1i~leri Miidiirii
Ahmet <;oban
Yaym Kurulu
Vilson A kba~
Sebu Aslangil
Ayd m Ay bay
Ban~ Ay bay
Bahri Bayram Belen
Ahmet Dindar
Adna n Ek.ind
Semih Gemalmaz
Ahmet Gungor
Hatice Gungor
6m erGuven
Hasip Kaplan
Emi ne Mustafaoglu
ilkiz Oka tan
Muharrem 6zay
<;etin 6zek
Mebuse Tekay
Aycan Topay Teke~
Yasemin Ulusan
E
Mart-Nisan
Ac;ik Sayfa Ltd. $ti. Adma
Yaym Koordinatorii
Selim Bakt1aya
D
BUAY
Mar 1-N isa111999 1 Say , : 24-25
Fiyau : 750.000 TL. (KD V dahil )
Bulent Utku
N
Siyaset, bir denetim/
kontrol arac, olarak
benimseniyorsa, devlettopfum ifi!;kisinden
top/um ic;i ili !;kilere kadar
Dof. Dr. YzlmazAliefendioglu
10
DEMOKRASi
KULT0R0
VE SiYASiPARTiLER
her !;eye, "kurufu di.izen"
ac;1smdan/ic;inde n bak,/1-
HUKUK VE GER(EK
Bir uygulaman111 SJrfyasada yaz,/1 o/dugu i<;in
hukuka uygun ya da aykm olarak nitelenmesine
yor demektir. Bu bak1f;ln
uzant1s1 ofan siyase t
modeli, ister istemez
tutucu, statik ve
otoriterdir. Tek sakmcas,
yetmedigini gostermektedir. Yasadaki promosyon
yasagm, de/me eylemi ne kadar "hukuk" ise,
Cumartesi Annelerinin eyfemi ya da gene/ grev
de, be/Ii kof;ullarda, art1k hukuk dl!;I eylemfer
say1fmamahd1r.
da bu degildir. Olan, ret;
reddedileni yak etmek,
bask1c1ofdugu kadar,
c;at1f;mac,bir siyaset
Prof. Dr. Aydin Aybay
16
DERiN DEVLET VE GYGES'iN siHiRLi YDzD6D
A vukat Teoman Ergiil
20
DGM ' LERE iLi ~KiN AiHM KARARI ULUSAL
ONURUMUZU RENCIDE EDi YOR (MU~)! ..
25
A~K VE S iYASET UZER iN E
"DOGRU " (!) BiR YAZI
27
OGUZ DEMiR'iN ANIS INA
28
SOZ SAVUNMANIN
30
SERBEST MESLEKERBABI "ARZUHALCiLER"
anfay 1f;1d1r.
Prof. Dr. Dogu Ergil
22
Avukat Behfet <;elik
DUNYADA
HUKUK
Mart Matbaac1hk Sanatlan
italya 'da 8 y,ldan fazla
si.iren bir "ayn/1k" davas,
Karann gecikmesi
yOzunden italyan
HukOmeti, yakla~,k 8
milyar 300 mi/yon TL
tazminat odeyecek.
Tic. ve San. Ltd. $ti.
Prof.Dr. Rona Aybay
Avukat Ramazan <;akmakp
RenkAynmt
Arda Grafik
31
BEN NEREDE YANLI~ YAPTIM?
Avukat Kadir $inas
Baskt
Yonetim Yeri
Asmah Mescid Mahallesi
$ey h Bender Sokak
<;ic;ekHan No:5/8 80050
Beyoglu-iSTANBUL
Telefaks: 0 2 12. 243 09 54
Bir ytlhkAbone Bedeli:
9 .000 .000 TL.
Hesap Numaras1:
Ac;1kSayfa Ltd . $ti.
i~ Bank asi Beyoglu
$ ubesi 142668 5
ViTRiNDEN
BAKIS
Ocalan ve avukatlzk
Abdullah Ocalan',n yarg,lama si.ireci ndeki en
one mli sorunl ardan birisi de Oca lan',n av ukat/1g11
savunma hakk, kapsam,nda ya~anan ge li~m e lerdir.
Medyadaki kimi yazar lar,n ve kimi siyasilerin
yo nlendirm esi ile kamuoyunun bu olaydaki
duyar/ 1/1
g 1olumsuz yonde tahrik edi lmi~ ve san,k
Ocalan ile avukatl an oz de!jle!jtirilmi~tir.
TOYOTA
-~
-- - .
.,
AVENSIS
CAMRY
COROLLA
_.,___
~
, •
•
I
j
STARLET
*Sat11 *Servis *Yedek Par~a *Sigorta *Ara~ Kiralama *Takas
HIACE
Servis Kolayl,klar,
*Komisyonsuz kredi kart, ile odeme •iicretsiz y,kama
*Siirekli mii1teri ozel avantaj,
•Ara~ yerinden al,p , yerine teslim program,
LAND CRUISER
RAV4
1996 TURKiYE 1996 TURK
iYE 1997 TURKiYE 1997 TURKiYE
SERViSLER
SATI~
SERViS
LER
YEDEKPAR<;:A
BiRiNcisi
0<;:UNCUSU
si~iNcisi
BiRiNcisi
Tara bya Motorlu Ara~lar Ticare t A .$.
TOYOTAG)(i)
TorobyoCoddesi, No:34 Torobyo/istonbul
Y ETKiLi SATICISI
Tel.:(0212) 223 83 20 (8 Hot) Foks:(0212)223 83 28
iNSAN HAKLARI,DEMOKRASiVE HUKUKDEVLETiOLU$UMUNAKATKIODULLERi-98
"Toplu
Yarg1lamalarda
Gorev
Alm1§
Tiim
Avukatlara"
EDiTOR
Sagduyuve hernepahasznaolursaolsun
hukukun
ustunlugu
egemenolmahdzr
P
KK lideri Abdullah Oca lan, Genelku rmay Ba:;;kan hg1 ve MiT'e bag h elemanlar
tarafmdan Kenya'dan Turk iye'ye geti rildi. 0 gun bugi.indi.ir hukuk, po litika, medya
c;evrelerinde, kamuoy unda bir tart 1:;;madlf surup gidiyor . Biz de yaym kuru lu olarak
dergim izin b irinc i say 1smda yer a lan teme l ilkem izden yo la c;ikt1k. Yarg1lanan kim
olursa
o lsun, kendisine
yuklenen
sue; ve top lumsa l bask1 ne derece
"hukukun ustun lugunu " savunmanm
aglf olursa
o lsun
kac;m1lmaz, zorun lu bir g6 rev oldugu saptamasm 1bir kez
daha yapt 1k.
***
Abdu llah Ocalan'm
yakalanmasmdan
bu yana ya:;;an an kimi olay lar ve yap 1lan kimi
i:;;lem le r ad il yarg tlama ilkesi ne aykm du:;;mekted ir. Bu bag lamda, Ocalan'm
yarg1lanacag 1
DGM' ler in bag1m s 1zhg1 sorunu varl 1gm1 surdi.irmekte, sav unma hakk1 i.izerindek i basktlar,
sarngm avukat 1yla g6ri.i:;;ebilmes inin 6ni.indek i e nge ller, gazetelere
makam 1ile yargtlama makammm
yarg1lama konusunda
yans1d 1g1 kadany la iddia
ortak topl a nt1lar yapmas1 gibi olgu lar
hukuk dev let i adma olumsuz y6nlerd ir.
***
Soru:;;turma ve yargtlama si.irecindeki kimi ihlalleri, eksiklik leri s6ylemek,
uyarmak, sagduyunun
ilgili ve yetkilileri
egemen olmasm 1sag lamaya c;ah:;;mak ve her ne pahasma olursa olsun
hukukun i.istun li.igi.inden yana olmak her huk ukc;unun en ba:;;ta ge len g6revidir.
DUZELTME : Onceki say 1m1zda yer alan "Olum orucunda
bulunan tutuklu ve hukumli.ilere
yap ilabilecek nza d1:;;1mi.idahalenin hukuka uygunlugu" ba:;;hkh yazmm yazan Umit Kabasaka l
olarak yaz tlm 1:;;t1r. Dogrusu Umit Kocasakal
(Galatasaray
Univ.Hukuk Fak .Ar.Gor) olacaktlf.
Di.izeltir ve ozi.ir di ler iz.
DGM'LERE iLi$KiN AiHM KARARI ULUSAL ONURUMUZU RENCiDE
EDiYOR (MU$ )!. .
AC,:
IK SAYFA3
SA•••KISA
•••KISA
•••
••
BAKAN'DAN
B0Y0KGAF
Enerji ve Tabii Kaynaklar Baka111 Ziya Akt a§' m ba sma
verdigi bir deme9 , yogun giindem in ara smda kaynad1 gitti.
Bakan Akta§; bir yil i9inde Anayasa ve yasalarda gere kli
deg i§iklikle ri yaparak uluslarara s1 tahkimin getiril eceg ini
soyledi. Ulus larara s1 tahkim konusunda yasa l degi§iklik le r
yaprnak hiikiimetin siyas i tercihidir. Ancak, a91klamanm
devam1
yen ilir yutulur cinste n degildi. Akta §, yasa l
deg i§iklikleri ger9ekl e§tirece kleri bir y1ll1ksiire i9inde "e nerji
soz le§melerin in uluslarara s1tahk im nedeniy le engellenmemesi
konu sunda " Da111§tay' la centi lmenlik anla§mas 1 yapt1k lann1
a91k olarak soy li.iyordu. Olas1 bir yargilama konusunda,
Yarg1tay'm
internet
hiikiimet ile yarg 111
111anla§mas1 dogru su tam da bizim gibi
iizerinde a9t1g 1 say fa tes t
hukuk devletlerinde olabilecek ti.irdendi. Bakan Aktaf m bu
yay mma ba§lad1. Yarg1anla§maya verd ig i "cent ilmen lik anl a§mas 1" nm hukukun
tay ' m int e rnet'e girm es i
katled ilme si anlamma geld igini soy lem eye gerek yok. Nitekim ,
ile bir likt e artik biitiin avukatl ar, Yardurumun va hameti daha iler i gitm ed i. Darn §tay Ba§ka 111Ero!
g1tay' daki do sya lanni bu sayfa dan takip edeb ilecek ler. Hukuk ve
<:;1rakman , bu konud aki a91k laman111kendi lerini bag lam ad1g1111
,
Ceza Dair elerindeki dosya lanm gerekli verileri gire rek sorg ularna
Da111
§tay'111 go rev lerin i yerine get irirk e n, ta rafla rla anla y1§
olanag 111
111di§mda , Yarg 1tay' 111tarih9esi, yonet im i hakkmda da bilbirl igine vam1as111111
ve vaa tler de bu lunm as mm miimkiin
gilerin yer ald1g1 site yak 111datam olarak hi zme te giriyor. Yarg 1o lmad 1g 1111a91klad 1. Hukuk kiiltiiri.i o lduk 9a geli§kin oldu gu
tay' 111int erne t 'teki sites ine ginn ek isteye nler i9in adr es §byle :
goriil en Bakan Akta§ ise halen Bakanhk go re vine devam
"http ://www .yargitay.gov.t r" .
edi yor. Bura s1Ti.irkiy e .
YARGIT
AY
iNTERN
ET'TE...
DEMOKRA
TIK KITLE
PARTiSi
(DKP)'DE
KAPATI
LDI.
Siyas i parti ler m ezar lig1olarak
anilan Tii rk iye, bu iinva111111
hakett ig ini bir kez daha gosterd i.
Esk i bak anl ardan ~e rafe ttin
El9i'ni n gene! ba§kan llg m1
yap t1g1 DK P Ocak I 997'de
kuru lmu §tU. Anayasa Mahkeme si,
DKP hakk111da Yarg 1tay
Cu mhuri ye t Ba§savcil1g111111
a9t1g 1
kapa tm a davas md a, DKP ' ni n
Siya si Part iler Yasas111111
78. m addesind e ongo riilen
"dev letin iilkes i ve milletiy le
boliinm ez biitiinlii gi.ia ley hin e
faaliyette bulunma yasag 1111
ve
parti leri n bo lge, irk esas 111
a
daya namaya cak lan ilkes ini" ihlal
ettig i son ucuna vararak S'e kar §1
6 oy9ok lug uy la kapatma karan
ver di. S1rada han g i siyas i par ti var
dersiniz? ..
MarmaraBolgeBarolar1:
"SAVUNMADAAYRIMCILIK OLMAZ "
Ma rmara Bo lge Barolan, savunma hakkmm kut salhg mm tiim birey ve kuruml ara
benim seti lme si gerek tigini belirte rek avukatlara yo ne lik sa ldm lar kar§ismda sess iz
k al111mamas 1 i9in tiim kurum ve kurulu §lara 9ag nd a bulundu.
13- 14 Mart tarih lerinde K ocae li Barosu ' nun ev sa hip ligi yap ttg t toplant1ya Istanbul ,
<:;an ak.kale, Tekirda g, Kirklareli , Bur sa, Yalova ve Sakarya Barolan temsilcileri ka t1ld1lar.
Baro ba§k anlan tara fmdan imzalanan topl ant1 sonu 9 bildir ges inde §U gbr ii§lere yer ver ildi:
"Sav unma , dem okr atik yarg1la ma siirec inin olm azsa olmaz bir un surudur. Bu hak.km
kulla111m1 aym za mand a halkm demokrat ik yarg1lam aya kat1hm1dtr. So n zama nlarda; oze l
olarak sav unm a hakkmm temsilci le ri olan av ukatlara kar §I yap lian haks 1z saldm ve
e le§tiri ler, demokratik hukuk sistemimi z i9eri sinde sav unma yt yo k saya rcasma teh likeli
bo yutlara ula§mI§tir.
}iukuk sistemim izde; sa111g
a isnat edi len su9un nite ligi, sa111
g111trki. dili , dini ve ulusu ne
olursa olsun , yarg1lama a§am asmda sav unm a hakk1 mutlak olup, smtr landml am az. Sav unrna
go rev ini iistlenen avuka tlan n sav undukl an ; ki §ilerin hukuk sa l h akl an olup , §ahs1 ile
ozde§le§t irilme mes i bir hak ve yiiktimliiliiktiir.
Yukan da a91klad1g11mz nedenler le bi zler, Marmara Bo lge Baro lan olarak ; top lumun tiim
b irey ve kurumlann a savunma haklan m kut salltgmm benim setilm esi gerekti gine inamyo ruz.
Kam uoy und a sav unm a gorevini iistle ne n mes lekta §lanm 1za yone lik sa ldml ar ve ele§tir ile r
kar §tsmd a ilgili kurum ve kuru lu §lan sess iz ka lm amaya , demokratik hukuk dev leti
anlay t§ma uyg un sorum lulukt a hareke t etm eye dave t ed iyoru z."
BALIK
BA5TANKOKAR
stanbul Emni ye t Miidilr Yard1mc1S1
Atilla <;;:m
ar, makamma 9ag1rd1g1
<;;:
agda § Hukuk9ular Dem eg i (<;HD)
Gene! Ba§kan1 Avukat Murat <;;:
elik 'i
y anmdaki poli s memurlar1 ile birlikte doverek binadan di §anya 9tkartffil§. i stanbul
Baro su Yonetim Kurulu bu 0Iay1 kmayarak Atilla <;mar i9in "kiilhanbeyi " deyimini kullanrn1§. Bir dii§iiniin , istanbul ilinin Emni ye t Miidilr Yardun c1s1 olrnu § bir
ki §i, gup egiindii z bir av ukatI dovme bak-
km1 ( !) kendind e gorilr se, daha alt diizey deki memurlar neler yapma z? Diyecek siniz ki , zaten yapm1yorlar mi. Soze ne hacet. Birileri bu gibilere "elleriniz dert gorme sin" di yor sa, daba 90k almacak yol
var. Meslekta §1m1zAvukat Murat <;;:elik'e
ge9rni § olsun diyoruz. Bu arada Atilla
<;mar'a ellerin dert gorme sin diyenin kim
oldu gunu merak edenl er i9in ismini soy leye lirn: "Memurin Mub akematt Hakkm da Kanunu Mu vakk at".
KOTPANTOLON
TECAVUZE ENGEL.
..
\
SERVER
TANiLLi
HOCA'YA ODO[
istanbu l Barosu'nun unutulma z
ba§ka111
Or ban Apaydm adm a k uita lyan Yarg 1tay1'n111 vermi § oldu g u bir karar
hu kuk 9evre leri nde yeni ve ilgin9 bir tartl§ma rul an Orb an Ap ayd111Demokrasi
yara tt1. it alyan Yarg 1tay 1, "ka dm izin ve rmedik 9e ve Ban§ Vakf1'nm bu y 1lki odi.ili.i
ya da ya rd11nc 1olmad 1k9a kot panto lon kola y kola y Pro f.Server Tanilli 'ye ve ri ldi. 28
91kmaz" ge rek9e siy le, kot pantolon giymi § b ir ~u bat 1999 giini.iistanb ul Atat iirk
kad111atecavi.izden ceza alan bir sam g111cezas m1 Kii ltiir Merk ez ind e d i.izen lenen
bozdu. B u karar i.izerin e ozell ikl e kadm kurulu §lan , tore nd e od iil ve rilm es inin ard myog un prote sto gos teril eri ba §latt 1. Protesto dan "T i.irkiye Neden Bir Hukuk
goste rilerine katilan lar, kot pantolon giyerek ey lem Devlet i Olm asm " ko nulu bir
pa nel yap 1ld1.
ya p1yor lar.
''Onurumu korumak irin istifa ettim''
a111
§tay Savc1s1 bea t Ben igtan, de lseniz dah i hak im oldu gunu z zaman
eme klili g ine heniiz sekiz y1l da- tiye bir ki s1m 9evreye veya insa nlara
ba olmasm a kar §m istifa etti. is- §i.ikran bor 9lu olarak i§e ba§hyo rsunu z.
Ki§ilig imde n tav iz ver memek i9in batifa ge rek9es ini "O nurumu korumak
i9in istifa ettim " diy erek a91klayan Be- kan la, m tiste§arla gorti§medim. 57 ya nigtan ; Ad liye nin bug iin i9inde bulun- §md ay un , emekliligime da ha se kiz se ne
dugu sorunun esas olarak ara9-gere 9, var .. 10 yild!J' iki lisandan tazmin at ahbina sorunu deg il nitelikli hak im sorunu nm , Da m§tay ' 111tiim terctimelerini yapo ldug unu soy Jedi. Gaz etecilerin sorusu- t11n.id ari yarg1ve Da111§ta y' 190k sevd ina," Dev §inn e fakto riindeki nok sanhk- gim halde insan ili§kil eri tahammii l edelar, tepeye kadar ge lmi § insan lan n etra- meyeceg im noktaya ula§tI. Maddi bekf111d
a ki bu b arikatlar , mesleg in giderek · lenti m yo k, veri len para aslmda ye terli yozla§mas 111
a ve sonradan da 9ok mes i- dir. Ayn lma nedenim bu de gild ir. Di.inne neden olaca kt1r. Btittin pro sedtirti yada alt111kural 'Av ukat olmaya n ya rg19
D
olam az' ilkes i tamam en iblal edilmi §tir.
Mevcut eg itim le 9agd a§ hukuk 9u yeri ne
ezbe rci ve zam ana uya bilen buku ktan
uzak eyy amc 1 hukuk9u yeti§tirilm ektedir. " §eklinde yamt verd i. Boylesi ger9ek hukuk 9ular m istifa s1do grusu in sam
isya n ettir iyor. Ancak, berke sin nedense
i§ i§ten ge9tikten, emek li oldukta n sonra soy leye bild igi ge r9ekleri, emekli olmay1 bek lemeden soy leye bi len ve bunu
istifa ge rek9es i olarak a91klama ytirekliligini ve di.irtistli.ig i.inti gostere n hu kuk9ulann va rhg1 da insanm ytireg ine
umut doldurmuyor deg il...
siyaset ahlal<1
Sefmen kar§zsznda sosyal devlete dii§en ahlaksal gorev, ki§inin maddi ve manevi yonden
geli§imi if in gerekli ko§ullarz hazzrlamasz (Anayasa m.5) ve sef imde adalet , yonetimde
istikrar ilkelerine uygun bir sistem olu§turmaszdzr. Siyasal partiler ve adaylar, bu sistem
if erisinde kendilerini yeterince tanztabilme olanagznz bulabilmeli ve tamamen serbest
bir ortamda iktidar ifin yarz§abilmelidirler.
DO<;.DR.
YILMAZALiEFENDiOGLU
gine kar§I 9tkmas1; isteme se dahi zor durumdaki bir ba§kasma yard1m elini uzatmas1 i9in dogru dii§linmesi yeterl idir.
Usun onde rligini kabu l eden bir ki§i, yap1lmamas1 gereken §eylerle ilgili yasaklar
hlfilc, iyi ve kotiiyti dogru
ve yapilmas1 gerekenlerle ilgili buyruklar
olarak degerlendirebilme yeahr.
tisidir. Ahlakh ki§i, toplum
Bi.iylik oranda Hiri stiyan gorli§i.ine
ya§amlllill bire ye ytikledigi
bagh Bat1'nm ahlak anlay1§mda, Ronegorevler ve yi.iktimltiltikler
sans ve Aydmlanma donemiyle ba§hyan
ile ki§isel 9tkarlar1 arasmda uzla§ma sagllstire9te onemli degi§iklikler oldu. Ahlak,
yabilen ya da ba§ka bir deyi§le denge kuHiristiyan dininin kat1 kurallanndan armarabilendir. Ahlfilcsal degerlere vicdanm
rak "ozgi.irltik9ii" ve "us9u" bir anlay1§a
yans 1z yarg1s1yla ula§ilabilir. Ahlfilc ile
yone ldi . Bu donemin di.i§lintirlerinden
vicdan ve akil arasmda yakm ili§ki bulunKant , ahlakin tanirmnda, insanmaktadu. Ahlfilcm tarummda "vicdan a"
larda ortak bir nitelik olarak buoncelik tamyan Sokrate s, Aziz August ilundugunu ileri si.irdtigli"isten9"
nus, Montaigne'ne gore ahlfilc,kendisiyle
ve " akil" ilkeleri temeline dayaba§ba§a kalan vicdanm aynlmaz par9as1nir. Gor ev bilinci , ki§isel istend1r. Jean Jacques Rou ssea u, _vicdanm iyi
ci (iradeyi) hareket e ge9irir,
ve kotti kar§ismda §a§maz bir yarg19olduki§i gorevin yap1lmas1gegunu ileri slirmli§tlir. iyi ve kotii, zamana
rektigi duyumunu al~
gore degi§se de, toplurnlardaki ortak temel
g1lar. K i§i, istenciablfilcsal benzerlikler, degi §en boli.imden
ni iyiye ya da
daha fazladu. Yunanlilarm, ol9iiliiliik, cekottiye kullansaret, bilgelik, dogruluk gibi erdem saymakta ozgi.ird1klan nitelikler , gtinlimlizde de ge9erligidiir. Ancak,
ni devam ettirmektedir. Ahlfilcmgli9 yan1,
istencini
dogruyu bilmekten 90k, dogru yapmaktu.
kullanmanm sorumKimi dli§linlirler ise, ahlfilcm tammmda
lulugundan ka9ma"akla" oncelik tarurlar. Aristotele s'e gore ,
maz ve ahlfilcauyma"dogrul ugun ne oldugunu ancak dogru inyan davram §mm hesan bilebilir. " Ahlfilcm konusu insan1 ersablll verir. Kant'a godernli kilmaktir. Akil , ahlfilcm yol gosterire, insan , ba§kalarmm
cisidirl
kendisinden
bekledigi
Descartes, aklm en onemli gorevi, "iyi
davran1§ bi9imi ve istekle,
ve kottiyi.i degerlendirmektir". Descar- .
ri kar§1Smda duyarlidir ve
tes' e gore, insanm i9inde beliren bir ba§bu beklent iyi hakl1 kilan
kasmm hakkma el koyma s1 yonlinde isteahlfilc kurallannm etkisi al-
"Dogrulugun ne oldugunu,
ancak dogru insan bilebilir."
Aristoteles
A
tmdadir. Ki§i, evrensel istence sayg1s1nedeniyle ve ozglir di.i§tinen aklm yarg1s1yla
ahlaka uygun davramr.
XX. ylizy1lda ahlak, daha 90k, bireyin
toplum kar§1smdaki durumu ve ozglirliikler a91smdan ele almmt§tir. Bu donemde ,
refah toplumu ve hukuk devleti kavrarnlannm yaygmltk kazanmas1 bireyin, genelde, toplum ve ahJfilcyarg1lar1 kar§ismdaki
durumunu gii9lendirdigi soylenebi lirse
de; kirni dli§liniirlere, omegin , Foucault'a
gore, bu durum zahiridir, ger9ekte, toplumdaki yaygm ahlak anlay1§1birey Uzerindeki egemenlig ini arttuarak slirdlirmektedir2.
SiYASAL VE HUKUKSAL
ANLAMDA AHLAK
Ahlak, bir ba§ka yonden,
insan larm
davram§larm1
olumlu ya da olumsuz bi9imde yargtlamakta kullamlan ol9litler blitlinlidlir. Siyaset ise, devlet i§lerini dtize11leme ve ylirlitme sanat1d1r.Alman dii§lini.iriiHegel , Platen gibi,
ahlakin ger9ek anlamda devlet
i9inde di.i§i.ini.ilebileceginisoyler.
Ona gore, siyaseti dli§tinmeden
ahlaki dli§linmek olanak s1zdir.
Sosyolojik a91dan nesnel ya da toplum sal ahlfilc, insamn toplumun oteki bireylerin e kar§l odevlerini i9erir, bireyle
birey, bireyle toplum arasmdaki ili§kileri
diizenler. Ahlak kurallan, bir toplumda
zaman i9inde geli§en, yaz1h olmayan,
toplumun deger yarg1sma bagh olarak
olu§an ve bireyin davram§In1 iyi ya
da kotii diye niteleyen kurallardir. Bu
toplum un deger yarg,sma
bagh olarak olu§an ve bireyin davrant §tnl iyi ya da koti.idiye niteleyen kurallardrr .
Bu kurallara uymamanm
yaptmm1, toplumun kmama ,
ay1plama olarak gozlenebilen tepkisidir. Bu yonleriyle
hukuk kurallarmdan aynlrrlar. Hukuk, bireylerin eylemlerine kamu diizenini
saglamak amac1yla ve kamu
yaran s1rurlan i9erisinde
yon verirken; ahlak , insan
ili§kilerini daha geni§ bir
alanda diizenler. Hukuk kurallar1yla ahlak kurallar1 arasmdaki sik 1 bag, kimi alanlarda hukukla ahlakm ortii§mesi ya da ozde§le§mesi sonucunu dogurur. Toplumun gene! ahlak gorii§lerirle ve
kamu vicdanma uygun dii§meyen hukuk
diizen lemeleri kendilerind en beklenen
toplum sal i§levi yerine getire mez ve uzun
omi.irli.iolamaz. Bir toplumda deger yarg1lanyla olu§an ahlak kurallarmm ogrenimi
oncelikle ailede ba §lar, anne-baba bildikleri kadan yla ve ki.iltiirlerinin elverdigi
oranda bu kurallar 19ocuklanna aktarrrlar,
9ocuk ailede gordi.ig i.ive uyguland 1g1 kadan yla iyi ve kotii hakkmda ilk izlenirnlerini edi nir, yapmas , ve yapmamas1 gereken davran1§lan ogrenir. Daha sonra okuldan, toplumun 9e§itli kesimlerinden ve
medyadan alg1lad1klan kadany la davranI§larma ve uygulamalann a yon veren ahlaksal bilince ula§lf. Ahlakm temel i§levi,
toplumun ahlaksal beklentisine uymay an
davram§ kar§Ismdaki gosterilen tepkiyle
ki§ide utanma duygus unun uyandmlm as1d1r3.
Topluma kar§t onem li odevler yi.iklenen hekimlik ve avukatllk gibi meslek lerde "odev etiginin" (i§ ve meslek ahlaklru
inceleyen bilim dah- deontoloji) biJ hukuk
kurah durumun a geldigi goriiliir. Konuya ,
temsili demokrasi ya da bir ba§ka deyi§le
halkm verdigi veka letle temsilcileri eliyle
yonetilmesi ve boylece yonetime kat1lmas1a91smdan bakti glffi1zda, odev-e tik anlay1§1Illllve siyasal ahlakln onemi ortaya 91kar. Temsil esasma dayah bir siyasal sisteme ahlaksal a91dan baklld1gmda konunun
bir ka9 boyutunun bulundu gu gozlenir4.
SE<;MENA<;ISINDAN
AHLAKSALBOYUT
nu kullanan se9men iyi ile koti.i, yanh§la
dogru arasmda oy kullanm anm ahlaksal
baglant1sm1 kuramaz ; oy kullanmamn
dogru se9im yapmanm bir etik odev oldugunun bilincin e varamaz. Vicdam kar§tsmda kendisini sorgulayarak oyunu kullanan se9men, ahlaksal degerlere uygun
davranm1§, yamlma paym, azaltm 1§ olur.
Se9menin oy kullanma s1, aym zamanda
demokratik i§lev a91smdan yonetirne katilmadrr. Se9menin gorevi se9tigi temsilcinin nas1l9ah§t1gm1 olabildigince yaklndan
izlemesi onun ahlaksal sorumlulugunun
bir ba§ka boyutudur. <;1kar1yla kullana cag1 oy arasmda baglantl kuran ve se9imini
9Ikarmdan yana kullanan se9men, vicdam
kar§1smda kendi sini sorgulamahd1r. Se9men, temsilcilerini ele§tirirken, kulland1g1
oyla kendisinin de yonetimden sorumlu
bulundu gunu siirekli ammsamahd1r.
Se9men kar§tsmda
sosyal devlete di.i§en ahlaksal gorev, ki§inin
maddi ve ma.nevi yonden geli§imi i9in gerekli
ko§ullan
ha zrrlamas1
(Anayasa m.5) ve se9irnde adalet , yonet imde istikrar ilkelerine uygun
bir sistem olu§turma s1d1r. Siyasal partiler ve
ad~ylar, bu sistem i9erisinde kendilerini yeter ince tamtabilme
olanag1m bulabilm eli ve tamamen serbest
bir ortamda iktidar i9in yan §abilmelidiJler.
SiYASA,LPARTiLER
A<;ISINDANAHLAKSALBOYUT
Se9men , oyunu, kaza nd1g1 ahlaksal
Siyasal temsilin en onemli unsurlan ndegerlere, siyasal partiler ile adaylar hakkmda sahip oldugu bilgiye gore kullamr. dan biJi de, siya sal partilerin engelsiz orOnyargllann a ya da spor kuliibi.itutarcas1- · giitlenebilmeleri ve serbest bir ortamda ikna fanatik siyasal parti baglant1S1
yla oyu- tidar i9in yan §abilmeleridiJ. Anayasaya
gore, "s iyasi p artiler demokratik siyasi hayatm
vazge9i lmez unsurlandir ."
(m.68); aynca, "Siyasi partilerin parti i9i 9ah§malar1
ve kararlan , demokrasi
esaslarma aykm olamaz.".
Demokr atik bir yonetirnde,
siyasal partiler, se9menlerin
yonetime
katt lmalannm
arac1 olurlar; orgiitleri yoluyla kendi program larmm
ve adaylarmm halka tamtlrru ve se9imlerin tarafs1zhkla ger9ekle §tirilm esi i§levini yiiklenirler. Siyasal parti lerin , se9im oncesinde halka tarutt1klan programlarm1
iktidara geldik lerinde yerine getirme leri ve boylece verdikleri sozii
tutmalan ahlaksa l gorevleridi r. Baz1 nedenlerl e programlanm yerine getiremiyor
olmalar1 durumunda da nedenini halka diiriistliikle, gecikmeden a9Iklamalar1ahlaksal gorevlerinin ve halka kar§I ta§1d1klan
sorumlulugun gorevidir. Demokratik bir
siyasal yonetimde bu denli onem li gorevler yiiklenen siyasal partiler, Anayasa ve
Siyasi Partiler Yasasma gore, se9irn yoluyla ulusal istencin olu§masm1 saglamak,
iilkenin 9agda§ uygarhk diizeyine ula§mas1 amac1m giitmek, iilke 9apmda faaliyet
gostermek, insan haklarma , demokra si ve
. iilkenin biitiinliigiine ve laiklik ilkesine
uymak yiikiimii altma girmi§lerdir. Siyas i
partiler, kuruldukl an nda , yasanm belirledigi ama9 kap sammda kalacaklanm ve bu
smufar i9inde 9ah§acaklarm1 belirlemektedirler. Bu belirleme kendileri yoniinden
ahlaken bagh olmalarm1
gerektiren bir soz niteligindedir. Ote yandan
devlete dii§en ahlak sal
gorev ise, demokratik siyasal ya§amm vazge9 ilmez unsuru kab ul edilen
siyasi partil er i9in, Anayasa ve Siyasi Parti ler
Yasas, ile getirilen a§m
smrrlamal ar ve her yone
9ekilebilecek soyut nite likli yasaklar1 kaldlfffiaktlr.
Siyasi partil erin parti i9i 9ah§malar1ve
kararlar1, ayru nedenlerle , demokr asi esaslanna aykm olmamabdrr ; ada y gosterme
i§levleri, 90k biiyiik oranda, demokratik
kitle orgiitleriyle biitiinle§en ve geni§ bir
tabana yay ,lan tiim partililerin oylan ile
belirlenmelidir.
Parti ba§kanhg1sultasma dayah bir yap1lanm a Anayasaya aykm dii§ecegi gibi,
siyasal partilerirI halka verdikleri demok-
r
ratik temsil soziine ve siyasal ahlaka uymaz.
TEMSiLCiLER A<;ISINDAN
SiYASAL AHLAK
Temsilciyle se9men ara smda kurulu
hukuk sal ve siyasal ili§ki, geneld e, se9ilenleri halkm talimatlarm1 yerine getirmekle yiikiimlii goren emredici vekalet ile
se9ilenlere kendi anlay1§lan dogrultu sunda serbesti taruyan temsili veka let esasma
dayanmaktadir. Bu ili§ki temsilcinin ahlaksal sorumlulugunun da kapsam1m belirler.
Temsili vekalet
esasma dayanan
sistemde temsilci, ernredici ve kalete gore daha
bag1ms1z hare ket olanagma
sahipse de, yine
de halkm nabz1m tutarak 9ah§malanru halkm
beklentilerine
uygun bi9imd e
eksiksiz yerin e
getirmek ahlaksal sorumlulugunu ta§unakta dir. Bu sorumluluk, stk stk parti
deg i§tiren, boylece belirli bir
parti program1na baglt, olm ad1g1 anla§Ilan bir
milletveki linin,
belirli bir parti
pro gramiyla
halktan ald1g1
yetkiyi istifa etmek sureti yle
halka iade etmesi gerekliligini de i9erir.
Temsili demokraside, halk adma yonet mek yetkisini elinde bulunduran temsilcilerin ya da siyasilerin eski Yunan' da erdem k abul edilen ve giiniimiiz toplumunda da ge9erlili gi devam eden ol9iiliiliik,
cesaret, bilgelik ve dogruluk (diiriistliik)
niteliklere sahip 0Jmas1gerekir.
Descartes' e gore, "ruhun ho§nutlu gu"
demek olan "yiice iyiye" ula§mam1z1 engelliyen §ey, tutkulard1r. Yoneten duru mund a bu lunan siyas ilerin oncelikle kendilerini 9Ikarlann a baglt kllan ki§isel tutkul annd an kurtrumalan gerekir. Bunun
i9in De scatte s' in, ger9ek dogrunun bulu nacag1 ana kadru· ya§am1 yonlendirmede
kabul edilmesi gerektigini one siirdiigii ii9
yonl endirdigi gorii§leri izlemeli, yontem
ve bilgisini siirekli geli§tirmelidir. Bir
devlet adammm konu§ma smda, uluslararas1 gorii§ belirtm esinde duygusalhk ve
acelecilik yerine , inceleme ve ara§tmn a ve
aklm siizgecinden ge9irilmi § davram § bi9imi gozlenm elidir. Yasa yapmak yanmda
yiiriitmeyi denetlemek temel
gorevini ve sorumlulugunu
ta§tyan Meclis, duygusal
ya da kar§1ltkh 91karlar
nedeniyle liderlerin birbirle1ini aklama ya da
11
bir fo sat1111
bulup Yiice
Divan'a sevk etme arac1
olarak dii§iiniilmemelidir.
Du ygusal , 91kara day ah ya da
keyfi uygulamalar , yonet enlerden
beklenen , temsil ettikleri toplum
yarann a ahlak sal degerlere uygun
9ah §ma ve davram §ta bulunm a anlay1§1yla bagda §maz (etik- gorev).
i yi bir dev let adam1, dinl eyen,
siirekli dii§iinen, 9e§itli ola sthklan
g6z6niine alan ve bunlara kar§t 96ziim iiretebilen ki§idir. Bu niteliklerdeki ek siklik onun devlet adam1
goriiniimiinii golgeler. Tek gorii§ii
politik 96ziim goren, tek §eye odaklanan , tek anlay1§1 dogru kabul
eden , ba§ka bir deyi§le 6nyargI1an yla dii§iinsel alanm1 s1mrlayan ki§i devlet adam1 olamaz.
Bir devlet adam1 i9in g6revin
yap1lmasmda, 6nyargtlarm , nefr et
ya da dostluklann yeri olmamas1
gerekir ; amaca ve i§e uygunluk , yetenek ve ba§art en iistiin 619iitler olmahdir. Dev let adam1 nefret ettigi
ki§i ile bile uzla§ma ortam1 kurabilmelidir.
KURAL 3. Yoneten, yerle§ik
kura llara sayg1 duymah , ki§isel isteklerini yenebilmelidir. Descartes
bunu , "a mac1m yazg1da n 90k kenmay1; 6znel durumlan nesnel degerlere dimi yenmeye, diinyanm diizeninden 90k
yeglememeyi; yasad1§1 uygulamalarl a isteklerimi deg i§tirmeye 9ah §makt1"6 bikendisi ya da bir yakm1 i9in 91kar sagla- 9iminde ifade etmektedir. Bir politikaci ya
da yoneten i9in belki de uyulmas1gereken
mama y1gerektirir.
Yasalru·a uymak , ayru zamanda, ki§isel en zor kural budur. Belli bir maka ma gegorii§ ve politika lar1, yasad1§1 yontemler- lenlerde " ben" , "en biiy-Ukben" duygusu
le, 9ete ya da mafya ili§kiSi i9erisinde uy- on plana ge9mektedir. Bu ki§iler, yapt1klagulamaya koymamay1, su9lulan ya da su- n i§lerden degil, bulundukl an makamdan
9u korumamay1, Anayasay1 bir defa deler- gii9 almaktadufar. Etrafmdaki ki§ilerin
sek sakmca olmaz dememeyi ongoriir ve yaglama ve ytkama operasyonlan , "be n"
ozellikle de, ki§ilerin oze l konu§malarm1 duygulanm gii9lendirmektedir. "E n biiyiik
yasadt§l yollarla dinlememeyi ve kaydet- ben" diyenlerin ele§tir iye, kar§t dii§iincememeyi, su9 olu§turan uygulamay1 gurur ye, objektif gorii§lere tahammiilleri bulunverici bir ba§arI gibi kamuya sunmamay1 mamaktadir. Etrafmda gormek istedikleri,
onun ve yapt tklannm ne denli biiyiik olgerektirir.
KURAL 2. Yoneten, 90k yonlii deger- dugunu anlatanlardtr. Bu duygu, nesnel
lendi1meden ge9ir ilmi § saglam ve aklm gorii§lere dege r vermiyen, hata yapttgm,
" ge9ici ahlak " kurall , yonetenlere oncelikle uygulanmahdir5.
KURAL l . Yoneten , yasalru·ave torelere herkesten fazla uymahdir. Yasalara
uymak, yasalann belirledigi smirlar i9inde kalmak, yonetenin gorevinin yapih§ma
bagh olanlar d1§mda , yonetilenlere ya da
vekalet verenlere oranla ayncahkh olmamay1; Anayasa ve yasalann bir parlamenter ya da devlet adammdan bek- ledigi 9ah §ma anlayt §I, 9ah §ma disiplini ve soruml ulugu i9inde bulun-
kabul etmiyen, tiim hatalan kar§t tarafta
goren, bu nedenle de ba§an s1zhgm sorumlulugunda kendisine pay 91kaim1yan ve istifay1 hi<;:bir bi9imde dii§iinmeyen bir ki§iligin olu§masma neden olmaktadu. Bu
ki§ilik yap1Ianmas1,kendilerinin ya da yakmlannm ozel 9Ikarlanna yasad1§1yollarJa oncelik tamma ; liderliklerinin devam1
i9in ba§kalanna odiin verme, yanh§llklan- ·
na goz yumma olgusunu dogurmaktadtr.
Politika, bu ki§iler i9in, kendilerine ve yakmlarma ya da yanda§lanna rant saglayacaklan bir alandu. Bu nedenle ihaleler ve
devlet bankalan ile yakm dirsek tema s1
i9indedirl er.
Siyaset ahlakmda bir ba§ka yozla§ma,
resmi ya da sivil plakah devlet arabalan
kullammmda ve giderek daha fazla liiksle§me egi limi gosteren ve hi<;:bir standartm uygulanmad1g1lojman saltanatmm siirdiiriilmesinde gozlenmekte, bu yolla, devlet kaynak lan savurganca tiiketilmektedir.
Giivenlik gii9lerinin ki§isel koruma amac1yla a§m ve 90k halde gereksiz kullamlmalan da ayn bir savurganllk ornegid ir.
Siyaset ahlakmda yozla§ma, siyaset9i ya
da yonetenin soziinde, davraru §mda ve 9ah§masmda olmas1 gereken "giivenilirlik "
unsurunu zede lemekt ed ir. Ger9ekte iyi bir
yonetenin , her giiniin ak§ammda "be n"
duy gulann a kaptlmadan guru rla amm sanacak
" "ne yapt1g1111
"
~. dii§iil1J
mesi;
yanh §hklan ya da
yanh§
giden §eyler i9in kendisini sorgulayabilmesi ; sorumlulugunu gerekiyorsa istifa
suretiy le kabul etmesi ve vicdanmm kar§1Smda aklanmas1 gerekir. Boylece
degi§ebilir ve kendisini yenebi lir. Kendisini yenebilen, etrafmda olu§an §ak§ak91 9emberini klrabilen, ki§isel isteklerine
kar§I koyabilen yonetici, goreviyle ilgili
-
sorunlan daha kolay yenebilecektir. Clinton-Monica ornek olaymda, biiyi.ikgii9lerle donanmt§ Ba§kan, cinsel tutkulan ve istekleriyle konumu
arasmda
denge
kuramamt §, kendisini kurtarmak i9in
yalan soy ledik9e gi.ivenilir olma niteligini
kaybetmi §tir. Ancak sistem 9alt§makta ve
ahlaksal bozuklugu su i.isti.in e 91karmaktadtr.
Yoneten i9in gi.ivenilir olmanm bir
ba§ka unsuru , a91khk ve di.iriistliiktiir.
Kapa h kaptlar
ardmda
belirlenen
politika lar, demo kra sinin 9ogulcu luk ve
kat1hmc1Itk ilkeleriyle bagda §maz; kapah
kap1 beraberinde "ku§ku" getirir.
,, Aynca, halk i9in yap 1ld1g1 soylenen §eylerin, "hikmeti hiiki.imet"
kisvesiyle halktan giz lenmesi ,
siyas ilerin halka verdikleri
,
"halk i9in halk tarafmdan
l
yonetim" bi9iminde ozetlenebilecek demokratik ve
etik soze ve halkm beklentilerine uymamaktad1r. "Halkm gozii, denetli yen eli"
olarak
adlandm labi lecek,
sivil ve askeri idared e ve
yarg1da yonetimle ilgili her
tiirlii denetimi yap maya ,
giri§i yasak11 kaptlan a9(
maya, gerekti ginde dog·,
rudan su9 duyurusunda
. bulunmaya yetk ili, vatan da§lann
da
ba §'
vurab ilece gi bag1ms1z ve
"Ombudsman"
yans 1z
benzeri bir kurulu §Ul1
kurulmas1 "beyaz" ve "temiz" bir
yonetime kavu§manm belki de ilk ad1m1
olabilir. Bu kurulu§ yetkilendirilirken
ki§ilere, smuh istisnalar d1§tnda, memur
ve yasama dokunu lmazhg1 kalkamrun ai·dma sak lanma olanag1 tarunmamahdu.
Bir devlet adam1 i9in giivenilir olmanm
bir ba§ka yonii verilen soze baghllktir.
soze bagh alma
ahlaksal kurahrun
uluslararas1
ve
ulusal alanda iki
boyutu
bulunmaktadir.
Uluslararas1
alanda ahde vefa
ya da verilen soze
baghllk bir devlet
adam1
i9in
"giivenilir"
olmamn ol9iitiidiir.
Tiirkiye,
uluslararas1 kimi sozle§melerle, kendi
vatanda§ lannm
temel hak ve ozgiirliik lerini Avrupa standartma yiikseltme yiikiimii altma girmi§,
Avrupa in san Hak lan Mahkemesi kararlanna bag hl1k sozi.inii vermi§tir. Bu soze
uyulma s1, Anayasa'nm Ba§lang19'111da
belirtildigi gibi "Diinya milletler ailesinin
e§it haklara sahip §erefli bir iiyesi ..." olma,
" ..T.C ...nin maddi ve manevi mutlulugu
ile 9agda§ mede niy et diizeyine ula §ma .. "
azminin de gereg idir.
Ulusal alanda, soze baghhk ilkesine
aykm hk olu§turan bir ornek, Anayasa'da
1995 y1lmda 4121 say1h yasa ile yapilan
degi§iklik
s1rasmda
goz lenmi§tir.
Anayasada degi§ikl ik yap1lmasma ili§kin
3 12 milletvekilinin
ortak imzas1yla
getirilen oneri, Anayasa Komisyonunca
da uygun bulunmasma kar §m , 12 Eyliil
donemi yasalannm koruyuculugunu yi.iklenen Ge9ici 15.Madde yoni.inden Gene l
Kurul'da
yeterli
9ogunlugu
saglayamam1§t1r. Ba§ka bir deyi§le milletvekillerinin bir boliimii ret oyu kullanarak
kendi onerilerine kar§l 9Ikm1§lardu.
S0nu9ta, temsili demokrasiye dayah
bu sistemde, yaza r Murat Belge 'nin
•deyi§iyle bizi iyi yonetsinler diye devrettigimiz yetki ler, yetkiler iyi kullamlsm
diye olu§turdugumuz demokratik kurumlar, yonetenlerin ozel isteklerinin ya da
91karlarmm yerine getirilm esinin arac1
oluyorsa, bu durumda , kendi istencirniz ve
kendi elimizle, keyfi iktid arlar a ve iktidann sorum suz kullamlma sma zemin
haz1rlay1p,
hazirlamad 1g1m1z1 sorgulamam1z gerekir7.
,\ r TV t' AVCA
0
Bir uygulamamn szrf yasada yazzlz oldugu i<;inhukuka uygun ya da aykzrz olarak
nitelenmesine yetmedigini gostermektedir. Yasadaki promosyon yasagznz delme eylemi
ne kadar "hukuk" ise, Cumartesi Annelerinin eylemi ya da gene! grev de, belli
ko§ullarda, artzk hukuk dz§l eylemler sayzlmamalzdzr.
PROF.DR
. AYDINAYBAY
ndokuzuncu
yiizyilm
akademik hukuk diinyasmda tartl§1lan canh bir
sorun da §Uydu: Hukuk
sosyal ya§am1 m1 izler;
yoksa sosyal ya§am hukuk diizenine gore mi bi~imlenir? Birinci tez , yani hukukun sosya l ya§amm ger9eklerine gore
olu§acag1 ve ancak bu ger9eklerd eki degi§ime gore bi9im degi§tirebilecegi tezi,
hukuk tarihinde "tari hci okul" ad1yla bilinen ak1mm gorii§ii idi. Buna kar§ihk,
oteki tez "uscular" (rationalist'ler) tarafmdan savunuluyordu. Hukuksal giivenlik ve istikrar bak1mmdan, hukuk kurallarmm biiyiik yasa lard a; smrrlan ve i9erikleri belli hiikiimler halinde toplanmas1ru isteyen uscular sonu~ta ba§anya
ula§tllar. Ger9ekten kapitalist y1gllma
tamamland1ktan sonra, egemen gii9lerin , ba§ta miilkiyet ili§kileri olmak iizere tiim yerle§ik degerleri koruyacak ve
ancak kendi denetimlerindeki yasama
organmdan ge9erse
degi §ebilecek
bir
diizene ihtiya9lar1
vard1. Bu diizeni
adalet, olaym ozellikleri , sm1fsal 9atl§manm meydana
getireceg i toplumsal gorii§ ve 9oziimler vb.nin etkileye bilecegi bir "yarg1sal siirece" teslim
edemezlerdi. Teslim de etmediler.
in gilter e'deki olu§Um bir yana brraklhr sa, biitiin Avru- •
pa ' da gozle mlenen
ve "kodifikasyon"
diye bilinen aklmm
0
temelinde yatan neden (ya da onemli nedenlerden biri) budur. ingiltere'deki
olu§um, ilk bakl§ta, bunun istisnas1 gib i
goriiniirse de, ger9ekte bu goriiniim aldat1c1drr.Sanayi devrimi sonras1 ingiltere 'sinde, Kara Avrupa's1 iilkelerinden
bi9imsel yonden aynlmakla birlikt e , geni § ol9iide, bir yasala§t rrma olgusu vard1r. Zaten soylular meclisinin yanmda
yerala n ve giicii gitgide biiyiiyen Halk
Meclisi 'nin (House of Commons; bizde
buna, nereden geliyorsa, "ava m kamaras1" deniliyor), buyrugunda oldugu gii~-
ler baklmmdan i§levi de buydu.
iki tez arasmdak i y1llarca siiren ve
yerindeligi 90k soz gotiiriir tartl§malara
dokunmayacag1z. Burada ilgilendigirniz
nokta, ikinci gorii§iin sonu9ta, "uygar
diinyanm tezi " niteligini kazanmas1 ve
biitiin iilkelerde egemen olmas1drr. Bu
durum daha imparatorluk doneminde
bize de yans1m1§trr.Bah usulii ilk yap1lan yasalardan birinin "Ticaret Yasas1"
olmas1 ilgin9 bir olaydir. Ceza Yasas1,
Usul Yasalan hep bu ak1mm etkis iyle (o
zama nm yoneticilerinin Frenk9e 'den
odiin9 ahp Tiirk9emize soktuklan sozciikle, sivili zasyon ugruna) yap 1lm1§ yasalardir. ~eri hukukun yasala§tm lma 9abas1, ornegin "Mece lle " deneyi de boyledir. Nihayet i§ Anaya sa 'y a kadar gelmi§ dayanm1§. 1876'da bir y1I sonra
otuz yilhk bir donem i9in rafa kaldmlan
ilk Anayasa (Kanu nu Esasi) 9Ikanlm 1§trr.
Hukukun "halkm ya§ayan kurallar1 "
yerine, devlet giicii
ile konan kurallard an
olu§mas1, bu iki kaynak aras mda derin
bir fark bulunm amas1 halinde sakmc ah
say1lmayabilir. Hu kuk giivenligi , gercekten 9agda§ toplu~ un en biiyiik ihtiya9lannd an biridir.
istikrarh , ki§iye ve
ki§ilige gore degi§meye n bir uygulama
diizenine baglanm1§,
"yaz11I hukuk "; hi9
ku§kusuz, yaz1h olmayan, yonetenin ya
da
uygulay1cmm
key fine kalm1§ belirsizlikt en iyidir. Arna
sorun , hukukun sadece yaz 1h olm as1yla bitme z.
Yaz1h olanm , aym zamand a, toplumsal ger9ege uymas1, gii9liiye kaq 1 zay1f1, egemene kar§I emegi korum as1; insamn geli§mesini engelleyen tiim ki:itiiliikleri kaldirmas1gerekir. Batt uygarhgmm
hukuk ya§am1 bak1mmdan bugiin vard1g1nokta ilgin9tir. Ge9en yiizyll i9inde ve
yirmin ci yiizy1lm ba§larmda istikrar yolunda yogunla§an yasala§tirma 9abalan
artik, genel bir deyimle "so syalle§tirme"
yi:iniinde yogunla§maktadlf. Bu siireci
olu§turan gii9ler de oncekine nazara n
degi§iktir. <;ogulcu demokratik toplum larda siyasal ya§am1belirleyen unsurlar,
parlamentolar ile onlann 9at1s1 altmd a
toplanan bir avu9 temsilciden ibaret degildir. Bu model 9oktan bir akilm1§tlr.
~imdi , halkm , grupl ann , toplumun 9e§itli kesimlerinin kisacas 1 kamunun ; siyasal partisiyle, sendikas1yla, dernek ya
da benzeri orgiitii ile, basm ve oteki
ara9larla olu§turdugu karma§ik bir siire9
vardlf. Hukukun meydana gelmesi, degi§mesi, kalkrnas1 bu karm a§1k siirecin
denetimine, gozetimine tabidir. Bugiinkii Bat1 diinyasmda hi9 bir yasa koyucu,
bu denetim ve gozet imi hesaba katma dan kural koymaya ya da degi§tirmeye
kalkI§amaz. Bizdeki durum nedir? Once
iki (olum suz) orn egi an1msatahm: Radyo ve Televizyon tekelinin kaldmlm as1
ile ilgili ya sa degi§ikligi kimi 9Ikar
gruplannm dayatmas1ve bask1s1ile ger9ekle §mi§tir. Buna benzer bir duru m da,
yine 90k dar bir 9Ikar r;evresinin dayatmas1ile basmda promosyon yasag1geti-
--NAlAR.
i:irnek gecekondu mevzuat1d1r. Gece kondu yapnrum yasaklayan ve yapana, yaptu ana, goz yumana r;e§itli yaptlnml ar uygulanmasm1 ongoren yasal diizenleme, hep bo§lukta kalm1§tir. Orne gin,
1960'larda 91kanlan Gecekondu Yasas1' nm 9Ikan lmas1m izleyen 10-15 y11i9inde biiyiik kentlerde yakla§tk 400
bin kez ihlal edildi gi (yani yasaga kar§m bu kadar gecekondu yapild1g1) saptanm1§tlr.
Buna kar§thk yasamn yas ak
kurahm r;igneyenlere ceza uygulamasm1ongoren hiikiimleri hit; uygulanmam1§tlf. Sonra
da (1980 'lerde) 9Ikanl an imar
affI yasalan ile bu su9lann iistiine bir stinger r;ekilmi §tir.
Tutum ve davram§larmm ardmda ba§ka niyet ve hesaplar yatm1yorsa, moda s1 ge9mi§ pash bir tak1m silahlara hukuk diye sanlan "hukukperver"lere bu orneklerl e birlik te hatirlatacag1m1z §udur: Yasa kurallarma bakar ken, her olayda, toplumun geli§me yasalarmdan olu§an gi:izliiklerini takmay 1da
unutm amahdul ar. Bu geli§me yasa lar1
yaz1h yasalar degildir ama, biitiin insan
topluluklarmm ve bireylerin yazg 1sm1
belirleyen bunlardir. Bunun boyle oldugunu da insanlik tarihinin biitiin kes itlerinde okuyabili rsiniz. Hukukun insanlan sikbogaz etmek i9in bir silah degil,
toplum sal gerr;eklerd en kopan lamaya-
AGLAMASIN.
ren yasal diizenin eylem sel olarak etkisizi b1rakilmas1dlf.Bunlar dt§mda, geni§
kitleleri ilgilendiren yasa kar§Itl talep ve
tepkiler ise sonu9 vermemi§tir. Orn egin
i§t;i sendikalannm , yasaya kar§m, belli
ko§ullar olu§ursa genel greve gideceklerini ar;Iklam alan , yetkililerce, genel
grev yasagma ili§kin hiikiimlerin bu halde tam olarak uygulanacag1 yamtl ile
kar§llanmi§tlf. "Cumartesi Anneleri" denilen kii9iik bir toplulu gun, toplumun
geni§ kesirnlerince desteklenen masum
eylemleri ise, yiiriirliikteki gosteri yasasma aykm oldugu gerekr;esi ile katI zab1ta icraatI ile engellenmektedir.
Bu ornekler bize, bir uygulam anm su f yasada yaz1h oldugu ir;in hukuka uygun ya da
aykin olarak nitelenmesine yetmedigini gostermektedir. Yasadaki pro mosyon yasagm1
delme eylemi ne
kadar "hukuk" ise,
Cumar tesi Ann elerinin eylemi ya da genel grev de, belli
ko§ullarda, artik hukuk dt§l eylemler say1lmamahd1r. <;unkii , yasanm "i§e yarar" bir arar; olmas1 i9in "toplumsal gerr;ekler"den ayn lmamas1gerekir. Bu a91dan her yasal diizenlemenin hukuk olmad1glill, ya§anan gerr;eklerle uyu§ma. dikr;a "yasa= hukuk" denkliginin gerr;ekle§emeyeceg ini gosteren en 9arp1c1
HI I llll
I
,\
l' \ t,).Ji'I(/\,, ,.
n,,.,,"\I
I
cak bir arar; oldugunu ecdad 1m1z "Mecelle"ye bile yazm1§tir: "Bir §ey z1yk oldukta miittesi olur " (Yani bir §eye basmr; yaparsamz, patlar !). Ka9 kez deneyden ger;mi§ bu i:izdeyi§i, niye timi z
ki:itiide olsa, unutmayalrm. <;iinkii patlayan §eyin kime 9arp acag1m tam bir
kes inlikle belirleyen ne bir fizik kura h
vardir, ne de toplum bilim kural 1...
"iki
Siyaset
Tarz1
Ozerine
Bir
Deneme"
•
•
...
_,!'
DEMOKRASi
KOL
TORO
VESiYASi
PARTiLER
Siyaset, bir denetim/kontrol arac1 olarak benimseniyorsa, devlet-toplum
ili§kisinden toplum ic;i ili§kilere kadar her §eye, "kurulu dilzen " ac;1s1ndan/ic;inden
bak1hyor demektir. Bu bak1§1nuzant1s1 olan siyaset modeli, ister istemez tutucu ,
statik ve otoriterdir. Tek sak1ncas1 da bu degildir. Olan1 ret ; reddedileni
yok etmek, bask1c1 oldugu kadar, c;at1§mac1bir siyaset anlay1§1dir.
PROF.DR.
DOGUERGiL
iinyada iki siyaset mantigmm ge9er li oldu gunu
gozlemekt eyiz. Bun lardan biri yonetim agir hk h, digeri denetim (kont rol) agir hk.11.Tiirkiye'de benim senen siyaset fe lsefesi ise ikinci yakl.a§Imm tipik
bir ome gi. Neden mi? bncelikl e Ti.irkiye Cum huri yet i, kurulu§unda bir tanm
i.ilkesidir. Bugi.in bil e ni.ifusunun neredeyse yan s1, ges;imini tanmsal faaliy etlerden saglamaktadir. Bunun yam sira,
ulusal devleti ve cumhuriy eti, 1920 ' lerde olm ayan burjuvazi yerin e, bi.irokrasi
kurmu§tur. Bu nedenl e Ttirk modeli ,
devletini kuran ulus (Avrupa ) om eginde
oldu gu gibi "ulus-devlet" ten 90k , ulu sunu belirleyen/olu §turan dev let omeg inde
oldugu gibi "devlet ulus" mod eli diye adlandm lab ilecek bir gelenege dayanmaktad1r.
Bu gelenekt en oti.irti
devl ets;ilik, ti.im top lumsal ili§kilere ve kurumlara egemen olmu §tur. Dol ay1s1yla
bi zde , milli yet9iligin,
mill eti gi.i9lendirm ek
yerine, devleti gti9lendirm ek do grultu sund a
§ekillenmi § olma s1 bir tesadi.if degildir.
Devlet gtidtimlinde ulusla§ma vey a
devlet -ulus modeli , den etim veya kontrol mant1gma day amr. Bu nedenle stati.ikocu, duragan ve otoriterdir. Kendisinin
yon lendirm edi gi deg i§imd en ve deg i§imi savu nan dii§iincelerden ve giis;Ierden
tirker. Onlan eng ellemeye , basttrmaya
s;ah§Ir.
Oysa yonetim mant1g1, topluma , tarih sel ve karma §Ik bir "ve riler bi.iti.ini.i
"
olarak bakmakla i§e ba§lar. Farkhhklan
olagan kabu l eden bu bak1§ a91smm geregi olarak , ekonomiden ktilti.ire kadar
ti.im ya§am sal (ve kurum sal) alanlardan
bir toplum sal envanter 91kanr. Bu envanter e bakarak, " toplum , tarihind en
nasll bir mira s devralmt §ttr?", "hangi
degi§ik ki.ilti.irel, sosyal, etnik ve ekono mik nitelikl eri is;inde barmdtrm akt adtr ?", "bunlar , en az si.irti.i§me ile nasil
birarada ya§amaktad 1rla r, nastl ya§atI!abilirler ?" sorulann a yamt arar. Bu soru Jara veril ecek olumlu yamtlar , siyasetin
akille §mesini, olaganla §masm1 (normal le§mesini) ve di.inyev ile§me sini (seki.ilerle§me sini) miimki.in ktl ar. Ger 9ek9i,
yani " mutlak " otorite lere veya onlarm
" dogru" lanna dayanmad an elde edilen
s;ozlim ses;e nekleri , siyasi s;o gulculu gu
ve yarat1c1hg1, yani toplumun s;oztim
liretme kapa sites ini artmr . Siyaset, eldeki kaynaklan en ve rimli kullanm ak ve
farkhltkl an 9atI§ttrmad an uyum i9inde
bir arad a ya§atmak ve yonetmek sanatJ halin e gelir.
Yonetim manti gma dayanan siyase tin bir diger
niteli gi de, degi§imi algilama s1, onu ol agan kabul etmesi ve deg i§imin taleplerine yam t verece k yap1sal/kurum sal donli§timle rin oni.ini.ia9mas1dir. Deg i§im talepleri, sistemin
is;inden ve d1§mdan (di.inya
sistemind en) gelebilir. is;er iden gelen degi§im talep.. lerini sapkmhk /bo ltici.ili.ik,
,,,_......,
:;:;.___
dt§andan gelen talepleri y1k1c1hk veya
emperyalist komplolar olarak gormek , tabii di.iny a sisteminin bir parc;as1olm ak
isteniyorsa- ak1lc1siyasetin ve demokrasi ki.ilti.iri.ini.in
harci degildir.
Arna siyaset, bir denetim/kontro l
arac1olarak benim seniyor sa, devlet-top lum ili §kisinden top lum ic;i ili§kilere ka dar her §eye , " kuru lu di.izen" ac;1smdan/ ic;inden bak1ltyor demektir. Bu bakt§m uzant1s1 olan siyaset mod eli, ister
istemez tutucu, statik ve otoriterdir. Tek
sakmca s1 da bu degi ldir. Olam ret; reddedileni yok etmek , ba sk1c1oldu gu ka dar, c;att§mac1bir siyaset anlayt§tdu-.
Maale sefTi.irki ye, bu siyaset anlay1§I ytizi.inden saplarnp kald1g1 "c;at1§ma
ki.ilti.iri.i
"nden kurtul amam aktad!J'. Bu
nedenle, dev let ile toplum arasmda ol dug u kadar , toplum sal ktimeler arasmda
va r o lan gi.ivensizlik ve si.irti.i§tne leri
bes leye n ku§kular ve ge riliml er a§tlamamakt adlf, bunlann giderilm es ine arac1hk ede cek ileti§itn kanallan ve c;ogulculuk anl ay1§1 geli§(tiril e)mem ektedir.
Siyaset , uzun y1llardan beri , de vletten yan a 91kmak ile "halkm " taraf1111
tutmak aras md aki kar §It duru §lara stkI§tp
kalm1§t1r. Bunu a§amad1g1 ic;in de , devletc;e "m akbul " say1lan ve sa yJlmayan
gruplann arasmda tahripk ar bir rekabete ve kar §ith ga yol ac;mt §tll'. Toplumdan
ya na c;1kmak, yani sivil toplumu ge li§tirmek, onun talep lerini dill endirm ek ,
fark h siyasa l gi.indemler onenn ek, dev lete b tr§I bir tav!J'gibi alg1la nm1§tir. Sadece talep ve gor i.i§ c;e§itlili gi deg il,
me sinin sonucu, i.ilkemizde felsefe, bilim ve sanat hep geri kalmt§tlf. Utanmadan b.ir beledi ye
ba§kam, Ttirkiye 'nin di.inyada
en c;ok tanman yazanna "il<i tane klc;1krrtk kitap yazmI§S111,sen
kimsin? " diyebilmi§tir. YOK,
yeni bir karamame ile (1998)
" istendig i gibi davranmayan"
bilim insanlannm binbir zahmetle kazand1klan akademik
i.invanlanm, apolet soker gibi ipta l ede bilecegini ilan etmi§tir.
N iye? <;i.inki.ikitap yazmak, dti§i.insel ve sanatsal yarat1c1hk ,
degi§ime uyum saglamanm yollanm gostermek, onemli §eyler
degildir. Hal boy le olunca, bi.ittin
siyasal orgi.itler (ozellikle partiler) , insani ve maddi kaynaklafark !J grup aidiyeti belirtimleri de bastt- rm kalitesini yi.ikseltmek ve toplumsal
nlmt§tlr. Bu konuda devlete " yard1mc1" talepleri kar§tlama kapasitelerini arttuolanlar korunmu§ ve kollanmt§tir. Gel- mak yerine, dtizeni ve devleti oldugu bidigimiz noktada, hlfs1zlar ve katiller, bir c;imde korumak kolayc1hgma s1gmm1§zaman lar devlet adma bir §eyler yapttk- lardlf. Bunun kar§1hgmda da , devlet telan ic;in" §erefli " ve "gurur duyulan " ki- kelindeki ekonomik imk anlan tiyelerine
§iler olarak ilan edilmi §lerdir. Oysa zor pe§ke§ c;ekmek ayncahg 1 ile odi.illendiyeti§en di.i§tini.ir, aydm, yazar ve sanat- rilmi§lerdir. Boy lece , halk siyasetten
c;tlar, bu bask1c1 ve "tekle§tirici" pol iti- uzakla§tmlm1 §, topluma tabi olm as1,
kaya kar §I ele§tirel bir tav1r sergi ledikle - ona hizmet etmes i gereken devlet , her
ri ic;in inamlmaz eziyetlere ve kay1plara §eyin efendi si olmu§ ve toplumun on un
kanatlan altmda saf tutmas1 saglanm1§ugram1§lard1r.
ttr. Bu nedenl e, partil erimizin siyasa l
yelpazede tuttuklan yer ve i§levleri beSiYASAL PARTiLERiN
lirsizle §tni §tir.
ZAAFiYETi
Devleti, halka hizmet ed en bir te§kiToplumun di.i§i.inme ve yaratma gi.ici.ini.in, hem en her donemde igdi § edi l- lata veya kurum sal ayg 1ta doni.i§ti.irecek-
lerine , siyasal partiler, devlet ile toplum
arasmdak i kar §ithgm golge sinde halktan yana gortinmti§lerdir. Oysa, ashnda
yaptik lar1, halkm devlete /dtizene baghhg1m (itaatini) satm alabilmek kar §ihgmda, devletin nimetlerini "mti§terilerine " tile§tirmek
i9in birbirleriyle '
9eki§mektir. Sergiledikleri sahte siyasal rekabet, "komisyoncu" 9eki§mesinin otesine ge9emem i§tir. Bu nedenle partil er, ne
ortak bir demokrasi anla y1§1 ge li§tirebilmi§ler, ne de ortak programlar etrafmda birle§ebilmi §lerdir. Yay1mlanan
koali syon protokolleri , "gostennelik gerekir lilikler " olma niteligini a§amam1§tir. Toplum sal ayn§may1 ve siyasal ufalanmay1 besleye n bu durum , piya saya
tarn otu zaltl siyasal parti 9lkarm 1§tlr.
Hangi ilkelerde veya temel konularda anla §abildikleri belli olm ayan, ashnda boyle bir c;abaya bile gerek duyma yan partiler, tilkeyi i9ten ic;e c;tirtiten siyasal kirlenm eye son verebi lmek i9in
Mecli s 'ten ortak karar bile 9ikartam amaktadirlar. <;unkti onlar da, toplum sal
9tirtimenin, ilkesiz ligin, sadece 91kara
dayanan bir uygulam anm aktorleridir.
bzetle, partilerimizin ortak 91karlan
vardir ama, ortak anlay1§lar1 yoktur. Bu
durum nedeniyle toplum sa l talepler, siyasal c;iktilara (siyasa lara) ve uygulamalara donti§ememektedir. Bo yle olu nca da, kar§tlanamayan
ihti yac;lar ve talepl er
tepkiye; bagda §t1nl amayan farkhhklar, kar §1thklara
donti§mektedir.
Boyle sine top lumdan ve dtinya
ger9eklerinden kopuk bir siyaset tam
nedeniyle devlet , -baskic1hgm a ragmenetkisini yitiriyor. Buna ragmen , toplumun geli §mesi ve demokratikle§me si,
istenilen h1za ula§am1yor. Bunda uzun
y1llar stiren ekonomik kriz kadar , siyasal partil erin zafiyet i ve misyon belirsizligi de onemli rol oynuyor. Sonu9 olarak, devlet ile topl um arasmd a derinl e§en gerilim , siyasal btittinltigti ve yonetime olan gtiveni orse liyor. Tirmanan
e§itsizlik ve adal etsizlik , toplumun ilmeklerini gev§etiyor , toplum sal tabak alan birbirin e dti§tirtiyor.
Toplum sal tabakalar arasmda taraf
tutan yonetimin/dev le tin, e§itsizligi besleyen tutumu nedeniyle , sosya l sm1flarm, ktilttir ktimelerinin , inane; gruplan nm aras1 daha da a91hyor. <;unkti devlet ,
btittin toplumsal kesitler ve ktimeler arasmda arabulucu konumunda olmak , onIara aym mesafede bulunmak durumundayken , bunu yapm1yor. Pekiyi , Ttirki ye, 9atJ§ma ktilttirtinden uzla§ma ktilttirtine nas1lgec;ecek ? i9 ban §ml nastl saglayacak?
TOPLUMSALUZLA~MANIN
KA<;INILMAZLIGI
Demokrat ik tilkelerin siya sal tar ihi
incelendiginde gortilen §Udur: Eger toplum sal gruplar, kollektif ya§amm tem el
ilkeleri tizerinde anla §abilirler ise, demokratik zemin in temel ta§lan da yerine oturuyor. Bu yap1lmad1g1takdirde , ne
demokra sinin asgari mti§terekleri olu§uyor, ne de 90k say1daki siyasal partinin
a§iret benzeri nitelikleri degi§iyor.
Ttirkiye orneginde ise halk , parla mento yu dolduran ki§ileri kendi si sec;miyor. Parti ba§kanlannm sec;tigi ki§ileri i9eren listelere oy veriyor. Sec;ilenler
halka degil, kendilerini sec;en patron lara
kar§I sorumlu oluyorlar. Parti patronlan
ve orgtitleri gerc;ek anlamda halka dayanmadiklan i9in, gtic;leri de devlet bti-
ar§ivlerinde " Ti.irkbi.iyi.iklerinin" bunun
gibi birc;:okac;:1klamasm1bulmak mi.imki.in!..
~imdi ekonomi , kurtar1c1 olarak gori.ili.iyor.Ancak , ekonominin motoru, insandrr. in samn yoktan var ederken kulland1g1 bilgi , teknoloji iiretilen bir §eydir. Onu, iyi egitilmi § ve iyi donatilm1§
insanlar i.iretir.Yi.iksek teknoloji, yi.iksek
bilgi ve egitim gerektirir. Ti.irkiye, 3,6
yllhk ortalama ogrenim siiresi ile bir vas1fs1z insanlar deposudur. Giineydogu
ise bu deponun en kalabahk,ama en iicra ve ihmal edilmi§ ko§esidir.
Ekonomik geli§me , donammh insan
yanmda,
istikrar gerektirir. istikrar ise,
rok.rasisinden az oluyor. Bu nedenle
insanlarm
kendilerini , kiiltiirel farkhhkkoskoca parlamento , bi.irokrasi kar§tsmda c;:oguzaman edilgin bir konuma dti- lanna ragmen yasa ontinde qit hissetmeleri ve ekonomik geli§menin nimet§i.iyor.
1998 y1Imm ba§lannda gazetelerimi- lerinden adilce pay almalanyla tesis edizin kimi yazarlan , Silahh Kuvvetler ' in lebilir. Tekrarlamakta yarar var. Ekonodavetlisi olarak Gi.ineydogu'ya yapttkla- minin motoru , insandrr. in sanm mide si
n ziyaret sonrasmda ko§elerinde, "Bol- kadar , akl1 ve onuru da onemlidir . Uzun
genin, ban§ ve huzura kavu§masmm, y1llar diinya , "Asya Kaplanlar1"nm ekoTi.irkiye'nin btitlini.i ile ekonomik ve nomik biiyiimeyi, otoriter bir reekle §tirebile cegine,
sosyal entegrasyonu yla mi.irnktin 0Iaca- jimle ger c;:
inde
g1"m yazd1lar. Bu degerl endirme , bunu da bal gibi istikrar ic;:
yapabile
cegine
inandmlm1
§t1.
TOBB adma yapllan ve 1995 Agu stos
Bugtin
Giineydogu
Asya
,
kri
z
aymd a yay1mlanan " DOG U SORUNU "
adh ara§tirmanm raporunda hemen he- ve istikrar s1zhkla c;:alkalamyor.
men aym kelimel erle ifad e edilmi §ti. Otorit er bir rejim ile biiyiime
Arna sistemin manlt gt, bu degerlendir- olabil eceg i, ama geli §menin,
meyi algtl ayacak yetenege sahip degil- ancak dengeli ve adil bir sii/di.izen ic;:
inde gerc;:
ekle§edi. <;i.inki.idenetim ve mevcudu koru- rec;:
mak reflek siyle har eket ediyor(du). Os- bilecegi §imdi datelik, bu inadm1 si.irdi.irmekle, me§rulu - ha iyi anlagunu sorgulamr hale getirdigini de kav- §Ihyor.
Gerek
ram1yor(du ) .
Dogu Anadolu , Ti.irkiye ' ye tam en- Ti.irkiye
teg re olmad1g1 ic;:
in , i.ilkenin ti.imi.ini.ige- genelinde ,
ri b1raktm yor. Bu nedenle, Ti.irkiye de gerekse Giidi.inyaya dogru dtirtist entegre olam1yor. neydogu Anadolu
~imdiy e kadar " terori zmle mi.icadele " ozelinde, ne insamadma , sert gi.ivenlik yon temlerinden m1z uygarh gm geba§ka hie;:bir uygulama ya izin verilme- rektirdi gi don amm a;
di. Gi.iv enlik m ant1g1, bolgenin ekono- ne de bolge, istikr ar
misinin ve toplum sal doku sunun bozul- saglayacak bir ekono ma sm a kay1ts1z kald1. ~imdi deniyor ki , mik altyap1ya kavu" Sivil yonetim , sosyal ve ekonomik on - §abilmi §tir. Bu ac;:1dan
lemler alm akta gecikti " . El insaf ! Sivil baklld1gmd a §iddet
yonetimin korkakh g1 ve p1smkh g1 ma- sistematik yoksunlulum , ama onun ba§ka ti.irli.idavranma s1- ga kar§i sistem-i c;:i bir
na izin mi verildi ? En yetkili ag1zlard an, tepkidir . D1§sal etkil ere
" Bu olay ne sosya ldir, ne de ekonom ik ; ac;:lktir , ama sistem in
i.ilk emiz sin si bir di.i§m anm i§gali altm - kendi tirettigi bir "sapdad1r, once bu di.i§man tilke topra klann - . ma"dir.
6ze tle, siyasa l
dan kazmm ahdir " denmedi m i? Gaze te
§iddet (terorizm ) bir sonuc;:tur.in sanl arm
maku s talihlerini a§amamalanna kar §I
go sterdikl eri umut s.uz, <;:'.1f
esiz bir c;:irp1Ill§... Bunu , artlk askerl er bile anlam1§lardlf. "Biz terori stle sava§iyoru z, terorizmle miicadel e bizi a§ar " diyorlar.
Hakl1drrlar. Art1k sosyal bilim , biiyiik
c;:aph, yani milyonlarca in san1 ilgilendiren kar§1tltklan, sadece terorizm olarak
nitelendirmiyor. Onlarm karma §Ik yap1larma bakarak , sosyal anla§mazllk ad1m
veriyor. Sosyal anla§mazltklar, ancak taraflarm ortak sorunlarm1 birlikte tan1mlamalan ve onu a§manm yontemleri
iizerinde uzla§malan sonucunda giderilebilir. Bu yo! Ti.irkiye' de hie;:denenme di. Bu nedenle aram1za kac;:bic;:imde, kac;:
mazeretle nifak girdi? ittihatc;:1-itilafc;:1
diye ba§ladlk. Sag -Sol safla §masmdan
gec;:tik; Tiirk-Ktirt , Alevi -Siinni gerilimlerinden sonra , §U anda Mtisliiman-Laik
gibi yapay
ama son derece tehlikeli bi r "g erilim hattt"mn
yakmmd a duruyoru z. Arttk insanm
degerine dayah , hukukun gtivence sinde , ortak ya§amm ko §ullarmm tepeden inm e degil,
ortak kararlar ile belirlendigi
bir bar1§ ortakl1gm a gerek var.
Boyl e bir ort akh gm siyasal
reJ1m1, demokra si; ahlak:i
temeli, uzla§m a ki.iltiiriidiir.
Mad em c;:at1§ma kiiltiirii bizi
bir yere goti.irmedi , sadec e
kendi karanh g1m1za ve insafs1zhg1m1za tutsak ett i, gtivencemi z
olan
yon etimleri
c;:
etele §tirdi ; o hald e §imdiye
dek ne yapttk sa aksini
denemenin zaman1 gelmedi mi ? ...
, r,v c ,vc,
1 II:
"DERiN"DEVLET
sihirli
yuzugu
ve Gyges'in
Devletin derinligini, gorunmeyen, gizil guciinii bu nedenle de korku verici yanznz
Gyges' in sihirli yuzugu ile ozde§le§tirmek mumkundur. Dev le tin gucunii yasalara
bagli olmakszzzn kullanma olanagzna sahip olabilecekle1:_inneler yapabileceklerini ve
yap tzklarznz ise ya§ad zgzmzz olaylarla somut olarak goruyoruz. AVUKAT
TEOMANERGUL
erin dev let" (*), devletin gUc;:ve etkin liginin
anlat1m1ic;:inkullamlan
bir s1fat degildir. Devletin gUc;:ve etkin ligi, gorUnUr ogele rine ve
iiriinJerine gore degerlendirilebilir. Bir
devletin giicii, uluslararas1 alanda soziiniin
gec;:erligi ve saygmhg1 ile anla§tlab ilir. Dike ic;:indedemokratikligi ,
inban haklan ve c;:ogu lcu
dii§iinceye onem vermesi;
halkma sag lad1g1 ekonomik refah , sosya l giivenlik, yayg m sagltk ve eg itim olanaklar1 ve huzur
ortam 1 ile i:ilc;:
iilebilir.
Eflat un, Devl et adh
kitabm m ikinci kitabmda
Sokrates' in dev letin ortaya c;:1k1§1 hakkmdaki dU§tincelerini yalm bic;:imde
§Oyle
an latmaktadir:
"Derler ki, tabiatta haks1zhk etmek iyi, haks1zhga ugramak kotii bir §eydir. Haks1zhga ugrayanlar
ise, hak s1zhk eden lerden
c;:okdaha faz ladtr. insanLar, birbirl erine hak stzhk
ede ede haks1zhga ugraya
ugray a, birinin tad1n1,
otekinin ac1sm1 duymu §lar. Hak s1zhga ugra mak tan sak mama yaca klanm ,
haks1zhk etmeyi de her
zaman becerem eyece klerini anlaymca , bir
anla§maya varmay 1 dii§Unmii§ler. Sonra
kanun koymu §lar, kim se haks1zhk etmeyecek, hak~1zhga ugramayacak diye. Kanunun buyurduguna , kanuna uygun olana
da dogru demi§ler. i §te dogrulug un kaynag1, ozU budur. Dogruluk , en iyi §eyle en
kotU §eyin ortasmda, yani hak s1zhk edip
ceza go1memekle hak s1zhga ugray1p oc;:
alamamam n arasmdadir." Hukuk dev leti
dedig imiz c;:agda§ilkenin en giizel anlat1m1 da bu olma hdtr . Sokrates devam ediyor: "Bu iki §eyin arasmda o lan dogruluk ,
iyi bir §eydir diye sev ilmez; ona deger
verdiren , insanm hep haks1zhk etmeye giiciiniin yetmemesidir. Gticii yetseydi hak-
cag1m: "Haks 1z1Ik edemedikleri ic;:indogru olmaya c;:ah§anlann bu i§i kendi istekleriy le yapmad 1klanm §oyle bir dU§iinceyle anlatab iliri z. Bir dogru, bir egri adam
alahm , ikisine de dilediklerini yapmak firsatm1 vere lim . Sonra da artlanna dii§Up
egi lirnlerinin onlan nereye gotUreceg ine
bakahm. Gorecegiz ki, dogrunun gittigi
s1zltk etmeyi, haks1zhga ugramay1 ortadan
kald1rmak ic;:
in kim seyle anla§maya kalkmazd1. Boyle yapmas1deli lik olurdu. " Bu
da bana kahrsa hukukun iistiin!Ugii ilkesinin ortaya c;:1ki§nedenini ve gticiinti anla. t1yor. Ancak , devlet, hukuka bagh olarak
ortaya c;:
Iksa da, sapmalar gi:irUlmeye ba§layacak tu-. Ben yine Sokrates'e ba§vura-
yer, egrinin de gittigi yer olacak; c;:U
nkii
kendinde olandan faz las,m istemek , bunu
iyi bir §ey say,p ardma dii§mek , insanm
dogu§unda olan bir §eydir. i §te, onu bundan ahkoyan, e§itlik sayg ,sma gotUren kanundur . Dogruya da egii ye de vereceg imiz
ser bestligi daha iyi anlatmak ic;:in her birinde efsaneye go re Lydia' h Gyges' in
elindeki gticiin bulundugunu dti§iinelim ." terse oldiirecek , kimi isterse hapisten kurSokrates bundan sonra "derin devl et"i taracak , t1plu bir Tann gibi dilediklerini
anl atma ya ba§lamaktadir:
yapacakla r.(**)"
Devletin derinli gini , goriinmeyen, gi" Gyge s, Lydia kralmm hizmetinde bir
c,:obanmI§, gtiniin birinde bir saganak ve zi l giiciinii bu nedenle de korku verici yabir deprem ytiz tinden yer 9atlam 1§, hay - mm Gyges 'in sihirli yiiziigii ile ozde§le§vanlarm otlad1g1 yerde derin bir yank a91l- tirmek miimkiindiir. Devletin giiciinii yam1§. Bunu goriince §a§akalan c,:oban,yansalara bagh olmaks1zm kullanma olanag1gm i9ine inmi§ ve orada gorii lmedik bir na sahip olabil ece klerin neler yapabilec,:okgtize l §eyler ara smda , i9i oyuk, tistii ceklerini ve yaptikla n111ise ya§ad1g1mtz
delik de§ik, tunc,:tan bir at go1mti§. Egilip
olaylarla
so mut olarak goruyoruz.
i9ine bakilll § atm , insan bo yundan btiytik Gyges' in sihirli y iiz iigiiniin ne demek olbir olii gormii§; oltintin parmagmdaki a ltm dugunu ilk once aydm lanmac 1lar ve Franytiziikten ba§ka bir §eyi yokmu§. Bu ytizti- s1z devrimini yapan lar anlamt §lar ve Frangii ahp yukanya 91km1§. (;obanlar, her ay s1z in san Hak1ar1 Beyanname sinin ba§lanson unda oldugu gibi krala hesap vermek
g19 boliimiinde dile getirmi§ lerdir: "in san
ic,:intopland1klannda , Gyg es, bu toplant1- haklarmm bilinmemesi, unutulmas1 ya da
ya parmagmda ytiziikle ge lmi§. Otururlar - hor ve hakir gor iilmes i, kamunun ba§ma
ken ytiztigiin ta§mm farkma varmadan ge len fe laketlerin ve hiikiim et lerin bozuavucunun i9inde 9evi rmi §. Bunu yap ar lup ba§tan 91kmasmm yegane se bebidir. "
(*) "Mese la ' Derin Tiirkiye ' diye biryapmaz da yan md a oturanlar kendi sini
gormez olmu §lar, nereye gitti diye so ru§- §eyden sozettim , aslmd a bu terimin muciturmaya ba§lamI§lar. ~a§aka lm1§ herk es . di ben degilim; Fransa ' da ' la France proYtiztikle oynarken ta§1 c,:evirince gene go- fonde ' (derin Fransa) denir, Amerika 'da
ze gortintir olmu §. Boylece i§i c,:akan Giiney bolge si ic,:in ' deep south' (derin
Gyge s, yiiztigiin ttl s11111111
den emi §, bak - Giiey) denir. Mesela John Steinbeck ' in kiilll§ ki ytiztigtin ta §m1 i9eri c,:evirince go- taplarmm ' Derin Gtiney 'i yans1tt1g1soyle rtinme z oluyor, dtize ltin ce gor tintiyor. Bu- nir. Btitiin bunlardan hareketle aym olgunun tize rin e saraya girenlerin arasma ka- yu ' Derin Ttirkiye' §eklinde sundum. Ara dan iki tic;ay gec,:medi ki , politika c1smdan
tilmanm yo lunu buhnu §. Sarayda krahn
kans 1m ba§tan c,:1karmt§, onun yard1m1yla ko§e yazarma, uzmamna kadar herke ste
kr ah oldiiriip yerine gec,:mi§. ~imdi boyl e bu terim yay 1ld1." (28 ~ubat Gee,:Bile Kaliki yiiziik olsa, birini do gm adamm, birini dt , Prof.Dr. N ur Vergin ' le Sohbet , arttHade egri' adamm parmaklann a tak sak ve ber say 1.6).
§ehre koyversek , bunl ar , her istediklerini
(**) Herodoto s tarihinde bu oyktiyti
korkmadan alacakla r, evlere girip
degi§ik an latir. Ancak , ~am h
gontillerinin ho §land1g1 kim se lerN ikolas 'm (FGrHi stole dii§iip kalka caklar , ca nlan isDeVL.eff 1122, ria, 90 F 47) anlat1mma
OL.~AYAN ...
gore Gyges'in tahta c,:1k1§t §6yle olmu §tllr:
SUSURLUK BAl;,LICA iKiYE AYRILIR:
Lidya'nm
son kral!
olan Ady attes §U yoll a
bertaraf ed ildi. Sardes 'te, Pontus 'a stirgtin
edilmi § bulunan
Dascy lus' un
amcas 1 Ardys
oturuyord u.
(;ocugu bulunmad1g1
i9in iizg tindti
ve Da scy lus
ve
ai lesi
uza klarda oldugu i9in ev i
bo § ve hiiziin
verici idi. Bunun
ic,:in
Dascy lus'un
Pontu s' dan
geri
gelm esi
ic,:in kra la ya lvard1
-
ve kra l onun isteg ini kabul etti. Kral ,
Ardys'in af istegini kabu l ett i ama Da scylus, Pontus'da kalmay1 tercih etti. Sarde s'e donmedi. Sadece amcasmm arzusunu yerin e getirmek i9in og lu Gyges'i Sarde s'e gonderdi. Gyges, o sirada 18 ya§mda idi. Ardy s bu olaydan sonra , kralm ,
dascy lus' u ve ailesini siirgtin etmesi konusunda hi9bir tartt§maya girmedi ve bunun
bir yarar sag lamayacag 1m sav undu. Sardes'e donen Gyge s, lusa zamanda cesareti ile tin yaptt. Unti ve yapttklan kra lm kuJagma gitti. Kral , Gyg es' i koruyucu lan
ara sma ald1. Ancak, klsa bir mtiddet sonra
Gyges 'ten §tiphelenme ye ba §lad1 ve onu
smamak i9in tehlik eli gorev ler verdi.
Gyges, verilen gorevleri ba§ar1 ile tamam lad1. Sadyatte s, Gyges hakkmd aki kanaati ni degi §tirdi. Gy ges'e di ger koruyuculanndan daha c,:ok sayg 1 gos terdi ve bu
c,:evresinde k1skan9hk yaratt1. Ozellikle de
Ty Ion aile sinden Lixu s k1skan9hg1m a91k9a belirtti ve bunu krahn huzurunda bile
goste rdi. Halk arasmda ise dedikodu yap t1lar. Ancak , kral , Gyge s hakklndaki kanaat ini bir daha degi §ti1medi. Sadyattes,
Mi syahl arm krah Amoss us' un klZ! Tuodo
ile evlenecekti. Kral , Gyges'i ge lini almak
iizere go revlendirdi. Gyge s, Tuodo'ya
a§Ik oldu. Onu gortinc e kendind en gec,:ti
ve biitiin dikk atini ona verdi. Tuodo,
Gyges' in as1Imalanna cevap vermedi, onu
tehdit etti ve krahn hu zurun a 9ikm ca da
her§eyi anlatt 1.Kral , Gyges 'i ertesi gtin oldiire ceg ine yemin etti. Gyg es'e a§tk bir
cariye , olanlan Gyges'e anlatt1. 0 da arkada§lanm harekete gec,:irdi,onlara neler oldugunu anlatt1. Krah oldti1mes ine yard1m
etmelerini istedi. Onlara , D ascy lus ailes ine kar §1kralm ve ailesinin yapt1klanm hat1rlatt1. Sady ettes' in tahttan uzak la §tmlma smm , onun e llerinde olm ek ten daha iyi
olduguna karar verdil er. Gyges, ca riye nin
a9t1g1kaptlard an girerek, kralm yatak odasma ula§tl ve Sadyette s' i yatakt a uyurken
oldtirdti. Gyges , kar §J koymalarda n sonra
kral11g1 e le ge9irdi. Ba z1 dti§manlanm oldtirdti , baztlan m da armaganlar vererek
ka zand1. Sardes' liler Delphi 'ye, Gyges'in
krallan olarak ka hp kalmam as 1m so1maya
gittil er. Bilic iler Heraklitl e rin Mermnadlardan be§inci ku §akta oc,:lerinialacaklanm soy ledi ler ve Gyges ' in kralhgm1 onaylad 1Iar. Bunun iize rine Gyge s, Delphi 'ye
pek 90k armagan gonderdi . Gyge s, De lphoi 'ye aimagan go nderen ilk yaban c1 olarak bilinm ektedir. Gyges , Tuodo ile ev lendi. Li xus' un ortaltkta gor tinrnesi ni yasaklad 1. (Teoma n Erg til, Mitolojide Mani sa ,
1988 s.66 vd).
SAVUNMAYI
Adil yargzlanma insanlarzn temel haklarzndan
birini olu§turur.Bu hak;
- yasayla kurulmu§ bagzmszzve tarafszz bir
mahkeme onunde yargzlanmayz,
- yargzlamanznaleni yapzlmasznz,
- masumluk karinesi yani suqlulugu
mahkeme kararzyla kesinle§inceye kadar
herkesin suqsuz sayzlmasz ilkesini,
sanzk olan ki§inin savunmasznz
hazzrlamasz iqin gerekli zamana ve
kolaylzklara sahip olmasznz,
kapsamaktadzr.
Ac;IKSAYFA
A
bdul -
pe§inen ilan etmi§lerdir. Bu ko§ullar altmda da, avu katl ara yone lik saldml ar, avukatlar i.izerinde topl umsal bask! kurma dogal olarak gi.indeme gel iyor. Oze llikle eller iyle kurt ba §I i§areti yapara k, avukatl an protesto goste risi yapanlar; "A po'nun
avukat lan da Apo gibidir", "Defo lun ",
"Yuh size", " Yunan Bar os unun avukatlan
m1S1111
z?" §eklind e bagU"arak, hukukla ve
sav unma hakk1 gibi kutsa l bir ilkey le zerre kadar ilgilerinin olmad1gm1gosteriyorlar. B ilinmelid ir ki, savunm anm olmad1g1
bir ye rde "yarg ilama" dan soz edil emez .
Yargilama, sav-sav unm a-karar i.ir_:ge
nin in
birlikte gen,;ekle§tirdikleri olgudur . Bu i.ir_:ge nin bir ayagmm eks ikligi, yap1lan §eyin
yargil ama olm ad1gm1 goste rir. Samk kim
olur sa olsun, kimliginden ve kendisine yoneltilen sur_:tanbag 1ms1z olar ak, bi.iti.inhukukr_:
ulara di.i§en gorev sav unma hakkrn1
savunma kt u . Bu konud a herkese onem li
soru mlulukl ar di.i§mektedir. Cu mhurb a§kam Si.ileyman Demirel ' in bas ma ya ns1-
~:a-
lan'm
yarg 1lama si.irecindeki en onemli sorunlardan biri si de 6calan ' m
avukathg1 , savunma haklo kap sam mda ya§anan ge li§melerdi r.
Medyadaki kimi yaza rlann ve k.imi siyas ilerin yon lendirm esi ile
kamuo yunun bu olaydak i duyarhh g1 olumsu z yonde tahrik edilmi§ ve samk Ocalan ile avukatla n ozde§le§tirilmi§tir. Hemen belirtm ek gerekir ki, basmda yazarlann r_:og
unlugu, hukuk devleti a91smdan savunm a hakk mm
onemine deg inmi§ ve herk esi sagduyu lu davr anma ya 9ag 1rm1§llr.
Ancak , kimileri de Abdullah 6 calan ' m avukatlannm , Ocalan'la
aym di.i§i.incedeinsanl ar oldugunu
yan talihsi z bir a91klamas1m aktarmada n
ge9emeyeceg iz.
Cumhurba §kam, Abdullah Ocalan konusundaki sorulan yamt larken, gazeteci -
masma Barolar Birliginden, Barolardan
bir tepki geldigini duydunuz mu? Biz duymad1k ve iizi.ildiik.Hem de 90k. Savunma
hakkm1 savunmak biitiin hukuk 9ulara dii-
dm Istanbul Baro sunun oliimsiiz, amt ba§kam oldu. T1pkl, bugiinkii Federa l Almanya i9i§leri Bakam' nm durumu gibi. Otto
Schilly, basmm destek oldugu kampanya
sonucu K1z1lordu fraksiyonunun eleba§1lanm savu nmak
i9in hi<;:kim se ka lmad ,gmda,
tek ba§ma "sav unma hakkma
sayg1s1", hukuk9u sorumlulugunun geregi olarak avukathg1iistlendi . 0 da bugiin Federal Almanya'mn i<;:i§leriBakam olarak gorev yapmakta.
Prof.Dr.<;etin Ozek 'in belirttigi gibi,
terorle miicadel ede, yarg1lama yontemleri
a91smdan baz1 ozellikler ongori.ilse dahi,
savunma hakk1 k1s1tlanamaz, ozel mahkemeler kurulama z, hukuka aykln kamtlara dayamlamaz. Teror zanh s1, "su9suzluk karinesi", "s usma hakk1", "olagan yarg19" kurallannm giivencesinden yoksun buak1lama z.
Ceza Hukuku Profe sorii Sahir ERMAN hocanm , "Hukuka Aykm Delil ler" sempozy umunun sonucunda haZirlam1§oldugu Sentez raporunun a§ag1da yer alan boliimii, samn z biitiin hukuk9ulan sorumlulu ga davet i9in en
anlamh 9agnd1r.
"Faka t bunlann heps inden 90k daha onemli bir reform vard1r ki , o da
zihniyet reformudur. Bir konu§macmm
belirttigi gibi, hukuk a uygun hareket
etmeyi ve insan haklann a sayg1h dav ranmay 1 i9imize sindirm emiz §artt1r.
Hukuk a aykm davranman m hi<;:bir
mazereti olamaz. <;iinkii mazere t aramaya kalkarsak hukukun iistiinliigii
kag1t iizerind e kahr ve bir tiirlii uygulamaya ge9emez; ve bu mazere t
bazen milli menfaatlerde, baze n magduru korum ada, bazen de iistiin sayilan
bir tak1m deger lere sayg 1h davranmak
gereg inde aramr ve bu]unmak isten ir.
Boylece insanlar 9ogunluk gibi dii§iinmeye, inanma ya ve davranmaya zorlamrlar ve fert, iistiin olduklan iddia
olunan bu degerlere feda o lunur ve
farkh bir bis;imde dii§iinenler veya
s;ogunlu gun inancmdan degi §ik bir
§ekilde hareket edenler , s;ok kere
manen , bazen de madd eten lins; ed ilirler.
i §te hukuk is;in miicadele edenler, i§te insan haklarmm goniillii sav unuculan bu
gibi giri §imlere "dur" demek ve kolkola
girerek, elele tutu§arak kiiremizi s;evreleyen bir karde§lik zinciri kurmak ve bu
halkaya savc1s1, hakimi, avukat 1, ogretim
iiyesi ve ogrenc isiyle, her uk ve mill etin
biitiin hukuk s;ulannm kat1lrnasm1 saglamak zorundad1rlar. Hukukun iistiinliigii
ve hukuka bagh Dev let rejimi ancak bu
SAVUNMAK
Jere bir f1kra anlatarak dii§iincelerini as;lkhyor:
"~ imdi adam girm i§ kiimese, yumurta
s;alacak. 2 yumurta , 2 pilis;, 2 de tavuk ahp
§en bir gorevdir. Ne yazlk ki, bu iilkede
sav unma hakklnm nerede yse hasm1 konumunda olan , demokratik dii§iinceden nasibini almam1§, adil yarg 1lamay la uzaktan
Q
I
koymu§ ceplerine. Yakalanml§. Hakime
gitmi§ demi§ ki (Avukat tutacag 1m). Hakim demi§ ki (Sen ne yapacaks m avukat1?
I§te vaziye tin belli. Avukat sana ne yapacak, ne soy leyece k?). Adam da (Hakim
bey, ben de onu merak ediyorum) demi§."
En sorumlu davranma s1 gereke n ve bu
devlet in temsilcisi konumun daki Cumhur ba§kam ' mn bu a91klamas1, savunma hak - .
k1adma biiyiik bir talihsizlik olmu§tur. Peki Cumhurb a§kam ' nm bu talihsiz as;lkla-
yaklndan ilgisi olmayan kimi hukuks;ular
da var.
Yassiada yargllama lan srrasmda, sanlklann avuka thgmm istanbu l Baro su
iiyes i avukatlan tarafmdan yapllm amas1na ili§kin Istanbu l Barosu Yonetirn Kurulu karar1, Baronun tarihind e kara bir !eke
olarak yaz 1hdir. Ancak, Istanbul Barosu
bu ay,bmm hesab m1, dah a sonra Mend eres 'in avukathg1myapan OrhanApaydm ' 1
Baro Ba §kam ses;erek verd i. Orhan Apay -
- --
- =-=--- -
DGM'LERE
iLi~KiN
•
AIHMKARARI
ULUSAL
ONURUMUZU
RENCiDE
EDiYOR
(MU~)!..
DGM' lerde go rev yapan askeri yargzr;Lann varlzgzmn mahkemelerin
bagimsizlzgi ilkesi ile bagda~madigmi A/HM' den tam 24 yzl once Turk
Anayasa Mahkemesi soylemi~ti.
bdullah bcalan'm yarg1lanmas1yla ilgili stirec;:baglammda, yaz 1h ve gorse! basmm iizerinde en c;:okdurdugu konu yarg tlamanm
yap 1lacag 1 Devlet Giivenlik Mahkemeleri (DGM) oldu. Neredeyse bu konuda
gor ii§ ac;:1klamayan ko§e yazan, hukukc;:u, ogretim iiyesi kalmad1 denilebilir.
Bu konuda baz1 aykm seslere kar§m, c;:ogunlu gun gorti§U, Avrupa insan Haklan
Mahkemesi (AiHM) karannm geregin i
yeri ne
get i1mekti.
Karara
gore,
DGM'Jerde askeri yarg 1cm bulunmas1,
bu yarg19lann atanma ve
yiikse lmel erindek.i mevzuat
gozoniine ahnd1gmda "mahkemelerin bag1ms1zltg1" ilkesiyle , bagda§mtyordu.
DGM'lerin bu haliyle bag1ms1z mah keme saytlamayacagma ili§kin AiHM karannm yerine getiri lmesi ic;:in
Tiirkiye'ye
tarunan siire
gec;:tigimiz y1hn Ekim aymda sona ermes ine kar§m ,
parlamentomuz her olayda
oldugu gib i burada da sessizligi yegledi. DGM'ler gorevlerine devam ettiler, de-
A
vam ediyorlar.
Oysa sagduyu sahibi, hukukun Ustiin!Ugiinii savunan ki§i ve kurumlar;
AiHM'nin bu karanndan ony11lar oncesinden bu yana DGM'lerin olaganiistti
yarg1 yerler i oldugu nu , DGM'lere ihtiyac;:bulunmad1gm1, DGM'lerin kuru lu§
felsefesinin insan haklanna aykm bulundugunu, bir an once kaldmlmalan
gerektigini siirekli soy!Oyorlard1. Bu anlamh , demokratik talepler, bir sagir duvara c;:arp1yorve orada kahyordu .
DGM'lere ili§kin tartt§mamn hemen
biittin boyutlanm giin!Uk basmda izle-
dik. Ancak, bizce c;:okonemli bir nokta
hie;:gtindeme gelmedi ya da bizler gormedik.Biliyormusunuz ki DGM'lerde
gorev yapan askeri yarg1c;:
larm varhg1nm mahkemelerin bag1ms1zhg1ilkesi ile
bagda§mad1gm1 AiHM'den tam 24 yil
once Tiirk Anayasa Mahkemesi soyled i.
Hem de aym gerekc;:elerle. Peki biz ne
yaptlk da Anayasa Mahkemesin in, mahkemelerin bag11ns1zhg1 ilkesine aykm
buldugu bu mahkemeleri aym §ekliyle
yiirurltige soktuk. En sonunda soyleye cegimiz yan1t1 en ba§ta soyleye lim . 12
Eyliil denen kabus ve onun yaratt1g1 hu-
kuk anlayI§I diger pek 90k garabetin yanmda DGM'leri de yeniden toplumsal
ya§amumza soktu. i§te,
§imdi ya§ad1klanm1z en ba§ta 12 Eyliil hukukunun ve sonra da bu hukuk sistemini degi§tirmeyen parla mentolann
bizlere armagamdlf.
Belleklerimizi tazelemek
i9in, daha once dergimizin
eki olarak yaymlanan (Bkz.
A9tk Sayfa say1: 15)
AiHM'nin incal&Ttirkiye
karannm konuyla ilgili boltimtinti aktarahm:
"Buna mukabil , sozkonusu hakimlerin stattistintin
ba§ka ozellikleri bu statii
hakkmda §tipheler uyand1rmaktad1r. Bunlann ba§mda ,
ilgililerin asker olu§u ve orduya mensubiyetlerinin devam edi§i gelmektedir; ordu
ise Ytirtitme erkine baghdir.
Dahas1, askeri hakimlerin askeri disipline tabiyetleri devam etmekte ve bu hususta, ordu tarafmdan sicilleri tutulmaktadir. Se9ilme ve atanmalar1 ise btiytik
ol9tide idarenin ve ordunun mtidahalesini gerektirmektedir. ( ...) Ti.imbunlardan,
izmir Devlet Gtivenlik Mahkemesinde
gorev yapan bir askeri hakimin varhgmdan dolay1, sozkonusu mahkemenin davanm tabiatma yabanc1 telakkilere haks1z yere kap1labileceginden kayg1 duymakta, ba§vuru sahibinin hakh sebepleri oldugu sonucu 91kmaktad1r..."
~imdi de Anayasa Mahkemesinin
bundan 24 y1Ionce Askeri Yarg1tay Ba§kanl1gmm ba§vurusu iizerine verdigi iptal kararmm konuyla ilgili boltimtinti
aktarahm: (Anayasa Mahk. 10.01.1974
T., E.1972/49., K.1974/1 say1h karan)
" ...Rtitbe ytikselme si, rtitbe kldemliligi , kademe ilerlemesi ...sicil yontemine
dayandmlm1§tlr. ( ...) Hukuk devletlerinde stk1 s1k1yabaglanllan mahkemelerin
ma sokmakta, hit; degilse boyle bir olas11Igmku§ku ve kayg1sm1getirmektedir.
Bu Askeri Yarg1taym bag1ms1zhgma ,
hakimlerinin teminatma soz getirecek ,
tistelik bunlann zedelenmesine yol a9acak bir yontemdir."
iptal karan neden sadeceAskeri Yarg1tay tiyesi askeri hakimler i9in? Neden
Askeri Yarg1tay tiyesi olmayan Askeri
Hakirnler (bu baglamda DGM ' lerde gorev yapan askeri hakimler) ir;in de iptal
karar1 verilmedi?
Bilindigi gibi 1961 Anayasasma gore, Askeri Yarg1tay Ba§kanhg1 kendisiyle ilgili konular1 itiraz yoluyla Anayasa
Mahkemesine gottirebiliyordu. Anayasa
Mahkemesi, Askeri Hakimler Kanunundaki baglflls1zhga aykln dtizenlemeleri,
yasa geregi ancak Askeri Yarg1tay tiyesi
askeri hakimler ar;1smdan iptal etti. Dolay1s1yla,Askeri Yarg1taytiyesi olmayan
askeri yarg19lar (bu arada DGM'lerde
gorev yapanlar) a91smdan ise Askeri
bag1ms1zhg1ve onun ba§hca ogesi olan Hakimler Kanunundaki, bag1ms1zhga
hakimlik teminat1 ilkeleri, ki§ilerin, aykm bu dtizenleme oldugu gibi kald1.
mahkemelerin genellikle hit; bir etki, Oysa, Anayasa Mahkemesinin iptal kaozellikle ytiriitmenin etkisi altmda kal- rannm gerek9esi, ttim askeri yarg19lar
maks1zm tam yans1z olarak gorevlerini a91smdan ge9erliydi. Yalmzca, kenyerine getireceklerinden emin olmalar1, disine yap1!an ba§vuruyla smrrh olarak
mahkemelere , hakimlere gtivenmeleri,
karar verebilen Anayasa Mahkemesi,
inanmalan, bu yonden herhangi bir kay- durumu belirtti. Peki ne mi oldu? i§te, o
g1, tedirginlik i9inde kalmamalan i<;in Askeri Hakimler Kanunu bugtin hala
benimsenmi§ bir dtizenin temeli olmu§- ytirtirliikte. ~imdi siz kendi Anayasa
tur. Bu dtizeni aksatacak veya ki§ilerde Mahkemenizin bundan 24 y1l once veriyi i§leyemiyecegi ku§kusunu uyandira- digi karan gormezden gelecek , konunun
bilecek yontemlerin o dtizende yeri ol - uzmanlannm, hukuk kurumlannm bu
mamak gerekir. Oysa, incelenen alt yoldaki y1Ilar stiren 1srarh 9abalanna
bentlerin ongordtigti yontem, sicil tistle- kar§m kendi bildiginizi okuyacaksm12,
ri yoluyla Askeri Yarg_1tay1ve onun ha- aym §eyi AiHM dediginde iki ayagm1z
kimlerini it; ve di§ basklya a9tk bir duru- bir pabuca girecek. Bunun neresi ulusal
onur sorunu? Sorun, bal gibi Tiirkiye ' nin demokratikle§mesi baglammda
kendi it; sorunudur.
Son bir soz de, DGM ' le1i toptan kald1rmak yerine, "efendim i9indeki askeri
yarg19lann konumunu dtizeltelim,se9ilme ve atanma yontemlerini degi§tirelim
ya da askeri yarg19 olmasm ama
DGM'ler olsun " diyenlere.
Yeter arttk , demokratikle§menin
oni.inden elinizi ayagmtz1 9ekin. Hem
DGM'ler ,
normal
mahkemelerin
yapamadig1 neyi ba§ard1 ki? Normal
mahkemeler zamamnda teror 90k azgmd1, su9lular cezas1z kahyordu da ,
DGM ' ler r;tkmca bu sorun 9oztildti mi.i?
Hele koc a hukuk profe sorlerinin (!) bu
tezleri savunmalanm ise, hukuk adma
esefle izliyoruz .
Avrupa
insanHaklar
DUNYADA
HUKUK
italya'da 8 y1ldanfazla sUren bir "ayrilik" davas1
Kararm gecikmesiyUzUndenitalyan HUkUmeti, yakla§1k8
milyar 300 milyon TL tazminat odeyecek
1llar ve y1llar boyu uzayan , sonunda verilen karann davac1 baklmmdan
da davah baklmmdan da
pek anlam1 kalmayan davalan hep biliriz. "Geciken adalet,
adalet degildir" ozdeyi§i bu gibi davalar i9in soylenmi§tir. Arna, bu durumun yalmz bizim mahkemelerimize
ozgi.i bir §ey oldugunu di.i§iini.irsekyamlmz. Bizim mahkemeler , adaletin
gecikme si baklmmdan onde gelenlerden olmakla birlikte, Avrupa Konseyi
i.iyele ri arasmda bu konuda bizimle
yan§acak devlet yok denileme z.
i §te bu yi.izdendir ki, onceleri , Avrupa in san Haklan Komi syonu ve
Mahkeme si §imdi ise Avrupa in san
Haklan Mahkeme si oni.ine gelen i§lerin bi.iyi.ikbir boli.imi.ini.i
, ulusal mahkemeler oni.inde "uzayan davalar "dan
dogan ba§vurular olu§turuyor. Bu ba§vurulann Avrupa in san Haklan Mah kemesince karara baglanan en yeni or-
gu bir i.ilke;uzun mi.icadeleler sonunda
"bo§anma" kavram1 italyan Medeni
Kanununa sokulabildi ise de, "koyu"
katolikleri tatmin etmek i9in "aynhk"
olanag1 da kabul edildi). Davac1, aynca 1984 ve 1988 dogumlu iki 9ocugunun velayetiyle ve aile evinin kullamm1 ile ilgili olarak da karar verilmesini talep etmi§.
Davac1 Bay Laino i9in, NapoliAdliyesinde i§ler once olduk9a h1zh bir
DAVANIN KONUSU
bi9imde ba§lam1§: Dilek9enin verili§iVE AVRUPA iNSAN HAKLARI
nin i.isti.inden bir hafta bile ge9meden ,
MAHKEMESiNiN KARARI
Strazburg'd a, Avrupa in san Hakl a- 22 Mart 1990 da, Mahk eme Ba §kam
n Mahkeme since 18 ~ubat 1999 gi.ini.i, 12 Temmu z' a bir duru §ma koymu §.
kamuya a91kolarak okunan karara go- Bu duru §ma, kar1-kocay1 "ban§tlrmak " amac1yla yapllmt§ ama , olumlu
re , dava konusu olay §6yle geli§mir
italy an yurtta §l, 1960 dogumlu sonu9 ahnamam1§. Bunun i.iz erine
Bay Michel e Laino , bundan dokuz y1l Mahkem e Ba§kam, 9ocuklann velayeonce , 15 Mart 1990 da, Napoli Bolge tini ve aile evini kull anma hakkm1
Mahk emesine verdigi dilek9eyle, ka- "ge9ici" olarak anneye vermi§; bab an s1yla aralarmdaki evlilik ili§kisi hak- nm haftada iki gi.in 9ocuklarla gorii§kmda "a ynhk" karan verilm esini iste- me hakkl olmasma ve 9ocuklar i9in
mi§ (italya katolikligin egemen oldu- nafaka odemes ine de karar verilmi §.
negi italya'nm Napoli kentinde dokuz
y1l kadar once a9Ilm1§bir dava ile ilgili.
Karann verilme sine yol a9an ba§vuru , Avrupa in san Haklan Sozle§mesini onaylam1§ i.ilkelerin mahkemelerince davalann "makul bir si.ire i9inde" sonu9landmlmasm1
ongoren
6.Maddeye dayamyor.
SOzle~mesi
veuzayan
davalar
Ancak, olduk s;a h1zh ba§layan bu
siireci, dort yil siiren bir yava§hk izlemi§. Bu dort y1l ic;inde yap1lmas1 ongoriilmii§ altI duru§manm ii9ii, davac1nm istegi iizerine ertelenmi§ iis;iiyap1labilmi §.
Sonunda, yarg1lama is;in dava dosyas m1 hazrrlamakla gorevli yarg19 15
Ara1Ik 1994 tarihind e, bu davaya bakmaya yetkili mahk emenin Napoli'ye
bagh Nola ils;e si Bolge Mahkem esi oldugunu "ke §fetmi§'' ve dosyay1 Nola 'ya yollama ya karar vermi §.
Bu yeni mahkemede ilk duru§ma
giinii olarak belirlenen tarih, ii9bu9uk
y1lsonra smarasthyor: 8 May1s 1997...
Dstelik bu ilk duru§ma, yarg1cm oziirii
dolayISiyla bulunamama s1 yiiziinden
yapilamam 1§, iki ay sonraya 10 Temmu za ertelenmi§.
Bu arada, Davac1 koca 12 Haziran
1996 tarihinde Avrupa insa n Haklan
Mahk emesin e ba§vurarak, AiHS 'nin
6.Madd esi kar§1smda "makul si.ire"
nin a§dd1g1mileri siirmii§.
Taraflar , cevap dileks;elerini 13
Kas1m 1997 de sunmu§lar ve nihayet
gers;ek bir duru§ma 8 Ma y1s 1998 de
yap1labilmi §.
Karar 27 May1s 1998 de a9Iklanm1§. Yani, davanm a91h§mdan 8 y1l 2
ay sonra. Kararda, s;iftin "ay nlmas1";
s;ocuklarm velayetinin annede kalmas1 kabul edilmi§ ve nafak a mikt an arttmlm1§.
Da vac1 koca, bu karan temyiz etmemi §; Avrupa insan Haklar1 Komi syonuna yapt1g1 ba§vurunun sonucunu
beklemi §.
Avrupa in san Haklar1 Mahkeme si,
18 ~ubat 1999 giinii aleni duru §mada
okunan kararmda, Napo li mahk emelerinde bu davanm , 8 y1h a§an bir siirede sonus;lanmasmm , "makul siire" nin
a§1ld1gm1 gosterdi gini belirtmi § ve bu
neden le italya 'nm, AiHS 'nin 6.Mad desini ihlal ettigi sonucuna varmI§.
Dava mn "maku l siireyi a§an" bis;imde uzama s1 yiiztinden ba§vurucu
kocanm ugrad1g1kabul edilen manevi
zarann kar§1lanmas1 is;in de italya
25.000.000 ital yan Lireti (yakla§Ik 5
milyar TL) odemeye mahkum edilmi §.
Aynca , in san Haklan Komisyonu ve
Mahkeme si oniindeki i§ler ve duru §malar is;in masraf olarak 16.305.440
ital yan Liretinin (yakla§1k 3 milyar
300 milyon TL) italy a tarafmdan ba§vurucuya odenmesine karar verilmi §.
AiHS'nin 6. MADDESi
NEDiYOR ?
AiHS 'nin 6.Maddesi, k1saca "diizgiin yarg1lama" diye amlan kavramm
gers;ekle§ebilmesi is;in hangi ilkelere
uyulma s1gerektigini belirti yor.
AiHS'nin
6.Maddesi, old .uks;a
uzun bir madde ; biitiin davalar is;in ges;erli genel kurallar is;ermesinin yams1ra, ·ikinci bentte , ceza yarg1lamas1 bak1mmdan btiyiik onem ta§iyan
ozel hiikiimleri de var. Biz, burada sadece ozel hukuk davalan
a91smdan onem li olan bir kas;
nokt aya, Napoli'deki dava vesilesiyle deginiyoruz . Bu uzun
maddenin biitiiniinti incelemek,
ozellikle ceza .yarg I1amas1 bakimmdan s;ok yararh ; ama biz sadece konumu zla ilgili birin ci
bent tizerinde k1saca duracag1z.
Birinci bentte §6yle deniliyor:
"Herkes gerek medeni (oze l
hukuk tan dogan) hak ve yiikiimliiliikleriyle ilgili anla§mazhkla rm (s;eki§melerin ) s;oztimlenmesi gere k kendi sine yoneltilen
herhangi bir sus;lamanm karara
baglanmas1 konu sund a, kanun la
kurulmu §, bag1ms1z ve tarafs1z
bir mahk eme taraf mdan davas 1nm makul bir siire is;inde adil
(dlizglin) ve a91k (alen i) olarak gorlilmesi hakkma sahipt ir."
(Me tin i9in rahmetli hocam1z
Prof.Mlinci Kapani 'nin "in san Haklannm Uluslararas1 Boyutlan " kitabmdaki 9eviriden yararlandik)
Avrupa in san Haklan Komi syonu nun ve Mahkeme sinin yerle §mi§ i9tihatlanna gore, samklann ya da taraflann davalannm na s1l sonu9lanaca g 1
konu sunda uzun sliren kayg1lar i9inde
ya§amalannm onlenme si gerekirse de,
6.Maddedeki "makul slire" nin ne oldugu her olaym ozelligine gore saptamr. Yani, onceden belirlenip , yt! ya da
ay olarak saptanmI § sta ndart slireler
yoktur.
Bununla birlikte , davanm gorlilmesinde "makul slire" nin a§ilm1§ olup olmad1g mm saptanma smd a kullam lan,
i9tihat yolu y la olu§turulmu § ol9litler
vard1r.
B u ol9Utlerin biri , <lava konu sunun
niteligiy le ilg ili; davamn konu su ve
niteligi , mutad i§lere go re daha karma§Ik ise "makul slire" nin belirlenmesinde daha esnek davra mlabilec egi kabul
ediliyor . Ancak, ba§vurucu Laino ' nun
dava s1 bu ol9Ut a91smdan oze llik gosteren bir nite lik ta§1m1yor; s1radan bir
aynltk dava s1. Bu nedenle Avrupa insan Haklan Mahk:emes i, "davanm karma §tkhg1" a91smdan gec ikmeyi hakh
k1lan bir durum olm ad1gma karar vermi §.
Ote yand an , bo§anma , aynl1k, velayet gibi "ki§i halleri"ne ili§kin i§lere
oze llikle ozen gos terilmesi ve oncelik
verilmes i gerektigini belirten Avrup a
insan Hakla_n Mahkeme si, italyan
mahkemesinin bu a91dan da 6.Ma ddeyi ihlal ett igine karar vermi§.
Bu arada §Unu da belirtelim ki,
Strazburg i9tihatlanna gore "ya rg1v
say1smdaki a9Lklik", "e lema n yetersizligi", "i§ yliklinlin agirhg1" gibi nedenler, makul slirenin a§tlma s1111hakh
go steren nedenler olarak kabul ed ilmiyor. Sozle§m eye taraf devletlerin, ada-
let hizmetinin gerekl erini tam olarak
yerine getirm eleri bekleniyor.
Avrupa insan Haklan Mahkemesi,
Laino davasmda, sonu9 olarak i talya 'nm "makul slire" ko§ulu a91smdan
AiHS'ni ihlal ettigine karar vermi § ve
Tlirk paras1yla 5 mil yar mane vi taz minat olmak lize re toplam 8 milyar
300
mil yon
liranm
ital yan
Hliklim etince ba§vurucuya oden mesi ne hlikmetmi§.
A§kve siyasetUzerine
"Dogru"•' biryaz1
"Sen ben degilsin. Benim gibi dii§iinmiiyor, davranm1yorsun.
Ben, benim ·gibi olmayanla ne yapabilirim? Birlikte olunabilir mi?
Her kriz doneminde a§1klarbu ve benzeri sorulan sorarlar kendilerine .
BEH<;ET
<;ELiK
·
§km
ya ratt1g 1 "ikim iz
Bir ' iz" di.i§i.ince sine , zaman la ve ya§ant ilan n birikimiyle ku §ku yla bakmaya
ba §land1g 1 zaman , kriz ortaya 91kar. Bu soru lara birlikte de yamt
aran sa, bulunan y amtlann fa rkh1Ig1 yakm1Ig1 de g il, uza kh g1ge tirir. Kriz , daha
biiyiir. Her sorunun bir ba §ka soruyu
dog urdu g u bo y lesi durumlarda , iki insanm bi.iti.insorulara aym yan1t1 ve rmesini beklemek ya safd illiktir , ya da i§in
ic;ind e ba §ka bir §eyler o ldug una i§aret
eder. Bu ikin ci durumu §Oy le ta111mlaya biliri z: iki ki§iden yaln 1zca biri si so rulan soruyor , oteki ya111thy ordur. Ya da , daha
"c;agc II" bi r durum sozkonu su ol abilir: Biri ,
otekine de sorular sordurtu yordur , hem de
ot ekinin hie; ak lm a gelm eye n, kalbind en ge c;irm edi g i soru lan. Her
iki durumd a da, a§Ikla r
kri zi §oyl e tan11nlamazlar m ,? " ili §kimi zi sor g uluyoru z" Bu "s orguJama" kol ay ko lay hayirh sonu c; ve rmez, veremez . E n §Ik, en go steri§li sorula r da sorulmu §; bunl ara , en c;oziimley ici, en kapsa mh
ya mtlar da ve rilmi § olsa, so nu c; d eg i§mez .
Ha tta a§1klar kendiler i-
A
ni daha da dibe batt1klan bir batakhkta
sanabilirler, c;unki.i bir umut olarak sanld1klan her ya111
tla daha da uzak la§m1§lard 1r c;ozi.imden.
Aralarmda bir ya mt bulama yanl ar ,
hemen d i§an c;evirirl er g ozlerini. Bu ,
baz an krizin ilk anmda olur , bazan c;o k
sonra. Ya bir arkada §tan , ya bir aile bi.iyiig i.inden; dokto rlardan ya da dam§ma
hat lanndan , hatta falc1dan, bi.iyi.ic iiden
medet umulur. Bunla .nn ned eni , iize rin de uzla§Ilacak "d 1§andan " b ir ya111tbul makt lf. iki sinin de giivendig i, iki sinin
d e so zi.inden 91kmay acag1, otorit e belleyeceg i ... N e yaz 1k ki , bu da bir c;o ziim
o lama z. Onun ail e
bi.iyi.igi.i ya da arka da §J, benim aile bii yi.ig i.im ya da arkada §Im g ibi di.i§iinmii yordur. Ko layca
tahmin ed eceg ini z
gibi , kri z iyice biiy iir. Otorit eler , uzmanlar ve falc!lar
bir birbirine g irebi lir.
Arn a ina111
yorum
ki , her kriz yararhdtr. Kana yan y ara
ic;in hemen bir §ey
yap!labilir , ic; kana m ad 1ysa durum anla§Ilana ka dar i§ i§ten gec;ebilir. Ya ra11111kanad 1gm1 goren bir a§tk d a, bii-
ti.in miidahalelerden ve durup olup bitene anlams1zca bak!ld1g1 anlardan soma
§U sonuca varabilir: "A y111yamtt ver memi z ge rekmiyor ki! " <;izg i filml erde
oldu g u gibi bir §eyler l§Iy1verir ba§Inll1
iistiind e. Hamamdan p e§temal falan almad an fola y 1p c;a r§Ida bag mn ak ister:
" Bu ldu uuuum! ! !"
Sorunu iyi ce karm a§1kla§tll'makta
oldu g umun fark111day11n, ama son bir
ol asI11kakhmdan 91km1yor. Hamamdan
f1rlayan a§Ik ko §arak sev gilisine ula§Ir
ve "Sevg ilim " der. "Bu ldum. A y111ya111t1vermemiz gerekmiyor. " Arn a sev g ilisi onun g ibi dii§iimni.iyordur. Se rt
bir sesle ya111t
lar: "Hay1r. Ay 111ya111t1
ve rmeli y iz" A §1k, yeniden ham ama
donm ek, kafa s1111kurnaya so kmak ve
son suza dek orada , o bi c;imd e k almak
ister herhald e.
~imdi bamba §ka bir soru v ard 1r a§Igm kafa smda. Bun ca zam and1r c;oz emedikl eri §eyi c;ozmii §tiir , ama sonu c;
ay 111d1r.Do gruyu sezmi §, ama anla §Ilamam1§t1r. Bu kez hi sse di yordur ki , ay lard1r gece giindi.iz kurdu g u biiti.in ciim lelerden daha do gru bir §eydir bu kez
anlatma y a c;ah §t 1g1. Hatta "e n . do gru"dur, c;iinkii d aha on ce girdikl eri yanh§ yo ldan 91km1§tir vs .vs . Arn a oteki,
yine de anlam am1§t1r. Tutup on a bunun ,
"en do gru " oldu g unu anlatm anm d a ya ran yo ktur. Ay 111ya 111t1ve rm eler i ge rek m ed ig ini sezd ig i SlJ'ada ba§ka bir §eyi d aha sez mi §tir c;iinkii : ik is inin d og ru lan fark hd1r. B u ned enle "d 1§an dan"
aradtkl an ya 111
t da far k!I o lm u§tur . Her
bir dogrumuz olmayabi lir." onermesini
sevg ilisinin reddetme si, a§ikta yalmzca yukanda sozi.ini.iettigimiz kaosu yaratmaz. Aym zamanda onu
bir kez daha hakh 91kanr. Bir konuda daha ortak 0Imad1klan a91ga 91km1§t1r. Peki nedir bunu
bilmenin a§1ga yaran? A§igm
sevg ilisiyle farklanm farkettigi
an aym zamanda birlik duygu sunu da peki§tirecektir. A§Ik
ili§kinin ba§mda bulundugu konumu degi§tirmi§tir. Daha dog rusu 9ogaltm 1§tir artik. ili§kiye
yalmzca ili§enlerden biri olarak
bakmamaktadrr. Bu konumu korumakla birlikte fark1 farkadecek kadar
dI§mdadir da. Arlik bu yen i konumundayken kendiside sevg iliside aym uzakhktad1r. Birini otekine tercih etmesini
ikisi
de, kendi
saglayan Ge9mi§ dogrulann d1§mda yedogrulanna gore arkada§ , ya da dam§- ni ve dogru dogrusundan yola 91kmakman se9m i§tir. Tek bir dogru olmad1g1- tad1r a§Ik. Tam da aynld1g1 yerde birm sezdikten soma, "Bu kez buldugum le§mi§ gibidir sevgi lisiyle.
en dogru " diyebilir mi insan? Ya da deBa§tan beri a§1kla sevgi lisinin ili§kimeli mi? bteki, onun sezdiklerini sez- sinde anlatt 1klanmm bir dizi soyutl ameyen biri olarak her an, "Ko nu §ahm. mayla yaratJ!m1§ bir kur gu oldu gunu tiAym yamt1, ortak yamt1m1z1bulm am1z pik olma kayg1smm da hayati bir konugeriyor. " diye dayatsa bile geri doniile- mun tipik bir kitabi le§mes i sonucunu
bilir mi? " Otekinin "y anh§' ' do grusun- dogurdugunu kabul etmekl e birlikte §Udan korunmak i9in tek yol , " dogru" nu da eklemek istiyorum: Yaratt1g1m
do gruyu cans iperane savunmak m1dir? tiplerden "a§ik" dedi gimin sevg ilisinHem de bu " dogru" do gru , "M utlak den (konuyla ilgili) en onemli fark1,
dogru yoktur , olm ayab ilir. " diyor sa ...
onun yamt ararken olup biten i kavraKonunun giderek bulamkla§ma sm1, maya 9ah §ma s1. Sevgilisi ise, olup biarasmdan yo! almaya 9ah§t1g1m1z ak1l tenle degil, olmas1 gereken le ilgili. Buyi.iri.itmeleri sis basmasm1 goze alarak , nun son ucu olarak da, sevg ilinin 90k
bir noktaya daha deg inmek gere kiyor: daha ra hat dile get irdigi "biz" , ben ' in,
A§1gm, "dogru " do grusu olan, "Ortak otekini de sogurdugu , esk isinden bira z
daha bi.iyi.ikbir "ben", o kadar.
Krizin giderek kritik bir hal almas1,
oku yanlarda karamsarhk ve umutsuzluk duygusu dogurmu§ olabilir , ama
umudumuzu korumamlZI saglayabilecek baz1 noktalarmda varhg1m unutmamahy1z. "Kriz bu noktaya vard1ktan
sonra neler yap1lmah?" so rusunun
yam t1, (yazmm btiti.ini.ine yayd1g1m
"kitabi" soyleme kar§m) bilemem . Art1k "kitabi " li gin pek de anlam
ta§1mad1g1, "hayati " bir noktaday1z: her
ili§kiyi ba§latan ve stirdtiren kendine
ozgti karakteri vard!f ve yamt bununla
yakmdan ilgilidir , hatta yam t ve umut
bunun i9indedir. A§igm , olup biteni
kavramaya ekse nli , 0Ima s1gereken her§eyin d1§ta b1rakan bakI§I, "farki far.kettigi " si.irece, her zaman bu karakteri anlama ve dolay1s1yla yamlsamas1z bir
"biz " e ula§ma umudu vard1r. Arna
krizin dogma ya da varolu§ nedenini
yeniden donmenin , "ben dogruyum,
9tinkti bilimselim, 9tinkti 90k dti§tindi.im, 9tinki.i erdim, 9tinkti §U ya da bu
da benim gibi dti§tintiyor. " dem enin
hi9bir fayda s1 yok. <:;tinkti soyleneceklerin hemen hemen aym s1111i§itmeme k
i9in hakh bir ned en bulm ak 0Ianak s1z.
Bu soz yan§ I ve kordogi.i§ti i9erisinde o
kendin e ozg ti karakteri alg1lama kt a
0Ianaks1zla§1r. Daha da koti.isi.i, bu den Ii "kriz " i9eren bir ili§kiyi her§eye ragmen ayakt a tutan, vareden; btiti.in "dogru "Ian her za man ya nh §laya bil ecek
kadar "ya nh §'' olmaktan asla gocunmayan §eyi, sevg iyi de yitirir insan.
Bund an soma kriz , 90k farkh bir bi9imde 9oztili.ir artik: Aynhk.
•
meslegin , ya§amm ... En garip
konul arda mutl ak bilgin olurdu
da gtilerdik. Bir gtin emekli bir
deniz albayma denizcilikle
ilgili onun bile bilmedigi
derinlikte bilgiler vermi§tin.
En c;ok da bunu anlatir
gtilerdik. Kusura bakma ama
biraz da ku§kuluyu z bu ytizden
senden. 34 y1la bu kadar 90k
§ey s1gdirmak i9in , bu erken
gidi§ hakkmda bir yerlerden
ttiyo almI§ olmahsm. Stirpriz
finalden haberdar etmedin bizi.
Zaten sevmezdin izlemedigin
filmlerin sonunun
anlatilmasm1 da.
i:igrenmi§tik kitaplardan. Giderken
Hukuk Faktiltesi'nde satranc; klubtinti
90k sevdigin poli siye
bilincin yerindeydi oysa. Bedenin
kurmu§tun ve o yil dtinya satranc;
romanlarda oldugu gibi
muzip bir tebesstimle aynld1
§ampiyonasma katilacak nitelikte
stirpriz bir finalle aynldm.
aram1zdan. Gtilemedik, k.Jzamad1k.
ustalar 91km1§tl.Satranc1 severdin
Bize §a§mp kalmak kald1
ama oyunun ortasmda terk
geriye. Bir de uzun
ettin masay1. Hayatm boyunca
SUSU§lar.
bozdugun tek oyun bu oldu.
Hi9kmklar arasmda hep
Bir de ttirktiler. Btittin ti.irktitutunacak akla uygun bir
lerin si:izlerini bilirdin de ezgigerek9 e aradlk. Yak!
lerini tutturam azdm. Hep bizKonu§sak , "dilimizin
den yard1m isterucunda ktifre di:ini.iyor
guz Demir 1965 ytlmda istanbul'da
din. Bu son ttirkti
her si:izctik". Susuyoru z.
dogdu. Babas1mn Hakim 'lik
hangi yi:irenin
"Yeter ki kararma sm sol
meslegi dolay1S1ylayurdun c;e§itli
do stum? Baksana
memenin altmdaki
bi:ilgelerinde bulundu. ilkokulu ~emdinli,
cevahir" demi §ti Fig en
ezgisini biz bile
ortaoku lu Nev§ehir, lise ve tiniversiteyi
hastane ziyaretin
bulam1yoru z.
istanbul'da bitirdi. 1987 y1hnda ba§ladig1
L eman ' m
sirasmda. "Biliyorum ve
avukathk mesleginde emegin, i:izgtirltig tin
ben de bu §iiri dli§lintiykapa gmda
savunusunu yapt1. 1991 y1hnd a kamuoyunCum arte si
orum " demi§tin.
da tabutluk olarak adlandmlan Eski§eltir
analannm eylemi
Giderken ger9ekten de
bzel Tip Cezaevi ' nin kapat1lmas1dogruldolay1S1yla
cevahird e hi9bir karartusunda mticadele ytiriittirken gi:izaltlna
gi:izaltma alm1§m
ma yoktu. Oyle demi§ti
almdi.istanbu l 2.Asliye Ceza
resmedilmi
§ti.
son saatini gi:irenler.
Mahkemesi'nde 1991/808 E. Sayih dosyayYaka pa9a 8-10
irfan 'a iki kitap 1smar la yarg1land1.Ald1g1 ceza, yarg1tayca bozularak , beraatle
polisin
arasmdaydm
. Biiyiik bir
lam1§tm gitmed en bir
sonuc;l and1. Yine istanbul 2 nolu DGM ' de 1992/423 E.
kahkaha
atmi
§till
bu
kapa g1
gtin once. Bekl emedin.
say th dosyay la yarg!land1. 1993 y1hnda bu dava da beraeBilemedik son gtinlerd e- tle sonuc;land1.Bu dava ve gi:izalttlar onu yildirm ad1.
gi:iriince. DGM 'de 9arplk
hukuk sistemini anlatirk en
ki canlanmamn su
Emegin "ve i:izgtirltigi.in savunusuna olan inadlill arttud1.
yiiziinde yine bir tebess iim
tisttine 91kip ald1gm bir
Ya§amma ve 9ah §ma anlay1§ma e§lik eden en i:inernli
vard1. Avukat arkada §larm her
solukluk havaya bagh
niteligi tutkusu oldu. ilgi alanlarmm hepsini bir tutkuya
duru §mada bu kahkaha y1
oldu gunu. Arna yeniden
di:inii§tiirmeyi ba§ard1. Ya§ammda yeniye, giizele ve en
duyuyorlar hal a. Gelece k gtizel
daldm. Ttipstiz, nefe ssiz. iyiye olan egilirni siireklile§ti. <;ok yi:inlii ama k.Jsa
giinlere olan inancmdan ah yorOysa ne iyi dalg19t1n.
ya§amma dalg1c;hg1, fotograf9tl1g1, i:iykti yazarhg1m
dun ne§eni. Ve bili yoru z ki
s1gdumay1 ba§ard1. Her zaman iyi bir kitap okuru, iyi bir
Belki ellerinle yaptl gm
mezarllkta gidi§inden emin
sinema
ve
tiyatro
izleyicisi
oldu.
mak et u9aklardan
olm ak i9in bekleyen poli slere
birinde sindir diye
de gtilmii§stindiir. Bunu da
gi:ikytiztine bakiyoru z
yalmz dostlann gi:irdti. Bir kahkaha
gtinlerdir. Arna yoksun.
Susuyoru z.
kadar klsa ve kesindi gidi§in.
· Her ugra§, tutku ydu senin i9in.
Hay ir! Bu btiytik bir yanh §llk. Biz
Bilm ez miyiz? Sev gin, hobilerin ,
Ya§amm bir kahka ha kadar um utlu ...
hep bilin 9 bedeni terkeder diye
"Iki l<itap
1smarlam1~t1n,
bel<lemedin
..."
0
"Sen dostumuzdunbizim
Gtiltincegtine§lerac;ard1"
0
c._
___
___;;::.:..:_
_
_
_
__,
.1rrv
c.1vi:.1
?7
••
AVUKATLARIN TOPLUMDA
YARATTIGI iMAJ NASIL OLMALIDIR?
?
•
soz
AVUKATELiFE
CEMRi
"Avukat mesleginin
onurunu ta~1mal1d1r"
A v ukathk me sleg i,
yar g mm i.ic; ayagmdan
birini olu §turan sav unm an m ifa de lendirilm esidir. D0lay1 s1y la
sav unma ile bzde§ le§en
bu mes lek, her §eyden
once mes legi n olm as1
gereken onurunu
ta§1mahd1r. Onur ise
dar gb ri.ini.i§ ile kendi sini ifad e lendirm eye n ,
davram § ve sahipl enm e
ile ilg ilendirilmes i
ge reken bir durumdur.
A v uk atm yarg mm
bir ayag m1
olu §turdugunun bilin ci
ve gi.iveni ile davranmas1 ge rekir. Oz elli kle
son y11larda ge rek
ada let makenizma smm
, ger ek se dev let
nezd ind e mes lege
gereken bn emin ve rilm em esi, gerekse
top lumdaki gen e !
yozla§man m bu
m es leg i de etkil emes i
nedeni yle, av ukatm toplum ic;indeki hakkettig i say gmh gm y itir i lmes ine ned en olmu §tur.
A vuk at, bir hukuk insa m
o larak bu sayg mh gm
kaza mlma s1 ya da yitiril enlerin
yen iden ye rine ko nabilm esine
katktda bulunan biri olmal1d1r.
AVUKATHASANFEHMiDEMiR
•
"Kravats1z avukat
gormek istemem"
Bu oyle bir imaj olmah ki; toplum
taraf mdan adalet in sag lanmasmda en bnem li
etkenlerden biri o]arak gori.inmeli. Bu imaj
i<;:
in iyi egit imli , di.iri.ist, <;:a
h§kan olmah.
Burada Mikelanj ' m sozlerini hat1rhyorum.
"Ese rlerim e baktp hayran kalanlar , onl ar
i<;:inne kadar <;:o
k <;:a
h §tlg11nibilselerdi <;:ok
s1radan olduklan111anlarlard1. Di.inyada dah i
insan yok tur. Dahi olarak nitelendiril enler,
<;:o
k <;:a
h§kan insanl ard1r." der Mikelan j.
D0l ay1s1yla avukatlardan beklenen kamm ca,
c;ok <;:
ah §kan o lmalan ge rektigidir. orne gin
benim i<;:
in oz olarak kravat takm anm bir
onemi yok ,ama mes lekte kra vats1z avukat
gormek istemem.
SAVUNMANIN
ROPORTAJ:AVUKAT
HATiCE GUNGOR-AV
UKATBVLENTUTKU
AVUKATALI$EN
"Avukat adaleti sapt1rmamal1d1r"
Bana gore av ukat toplumda
giiven ilir ,diiri.ist ve ada letin tecelli-
sine katklda bulunabilecek ki§i
olmahd1r.A vukat,ada le ti sap t1ran
senar yo lar ic;:inde
olmamahdtr. A vukat taraf
degildir.
K1yafet konusuna gelince,
avukatm k1yafeti adaletin kutsa lh gma, c iddi yet ine uyg un
o lmal1d1r. Norm lanm1 za ters
dii§en k1yafetler giyilmem elidi r. Sakal veya b1y1k olabilir. Ancak mes lekta §lanm1z
mutlaka tra §h 0Imaltd1r.
6rnegin diizgiin kesi lmi § bir
saka l avukat cidd iyet ine
ayk m deg ildir. Yine av ukat
kot panta lon ya da c;:okmini
bir etek le do la§ma s1 da bana
gore uyg un de g il, faz la hafif
ge liyo r. Bu sorumluluk
meslek ta§lanm1 zm kendi
AVUKATEMiNEC::OBANOGLU
DUMAN
"Guven, ciddiyet,
i§e verdigi bnem ...
A vukatlan n ada let gibi bir kurumda sav unma gorev ini yaparken , go revJer inin ge rektirdigi cidd iyetin yam sira toplumd a kendi ler inden bek lenen
ozen i k1yafe tlerinde de gostermeleri gerekt igini dii§iiniiyorum. Oze llikle
duru§malarda hakim ve savc1lar nas1l ozel ve diizen li bir k1yafetle bulunuyor larsa, avukat lan n da bu ozeni gostermeleri gerekir. Erkek meslekta§lann
uzun sa<;h olma lanm , kiipeli olmalanm yad1rgam1yorum.
Giiven, ciddi yet , i§e verdigi onem, avukatlann btrakm as1 gereken
imajdtr diye dii§iiniiyorum .
ic;:ind e o lmalt zorla adapte edilemez. Ancak Barolar Birligi ya da
Baronu n bu konuda tamimJeri
varsa , buna da uyulmah. Oze llikle
erkek av uk atlann kravat
takmalanndan yanay 1m. Kravat
ciddi ye tle alakah degil. Vek il olarak
bir gor iintii ,yapilan gorevin degeri
ve sorumlulu guyla dogru orant1 h
bir goriintii. Orneg in ingi ltere'de
av ukatlar peruk takar.A vukat bu
peruk la ,§ekil olarak o anda
kendinden ba§ka biri sioluyor ;
objekt if hareket edebilen, hukuka
sayg 1s1 olan ve doktr in tece llisine
katklda bulunan , bunun ic;:inc;:aba
sa rfeden bir ki §i oluyor. Yan i bu
bir sim ge, yoks a neden pe ruk
tak sm?
"SerbestMeslel<Erbab1"
ARZUHALCiLER
Nasll ki hastanelerin onund e ufuruk r;u r;zkzkr;zyarastla yamzyorsa k
adliyelerin onunde de ar zuhalcilere rastlamamamz z gerekir. Bu saglzklz ve gu venli
bir adaletin onko§uludur.
AVUKATRAMAZAN<;AKMAKCI
zun siire tart1§1lan ve rgi
be yannam elerinin
mali
mi.i§avirl ere imzalattml ma s1 zorunlulu gu konu sunun ardmdan Mali ye §imdi av ukatlara arzuhalicleri ve d ava vekilerini serbest mes lek erbab1 ya parak
ikin c i go lii atm1§ bulunm akt ad 1r. Maliyenin av ukatlara yo nelik bu ters tav n ne
ilktir ne de son olaca kt1r. Avukatlar vergi beya nnamelerinin imzal at1lmas 1ile ilgili Dani §tay miicade lesinden sonu 9 alamam1§lard1r. ~ u and a Ma li ye be§ mil yar
iistii gelir elde eden av uka tlan mali mi.i§avire beyan name imzalatmaya zo rlam 1§ ve bo ylece biiyiik bir av ukat kes iminin ses ini susturmu §tur. Ancak burad a
yap lian av ukatm muh ase bes iciye bag 1mh kllmma s1d1r. As lmd a Avukath k te kehini 9igneye n muh ase bec ilerin ve maIi mii§avirlerin b izatihi ke ndileridi r. Onlarm Asga ri iicre t tarifel erind e ya lmzca
Avukatlann yapa bileceg i i§lemelrin bulunm as1 bunun a91k gos terges id ir. Gelelim yed igimi z ik inci gole:
Ge lir Verg isi Ka nunun 66 . Maddesind e ser bes t meslek faa liyet ini mut at
mes lek halind e ifa ede nler ser best meslek erb ab1 say ilm1§tlf. Aym madd enin
U
olmakt adir . Siz hi 9bir
ikin ci f 1krasma ye doktorun doktor olm aya n
ni deg i§iklik ile
biri sinin yapm aya 9ah §tlikibent eklenmi §g1
ttbbi faaliyeti n ormal
tir. Bu iki yeni
kar §1lad1g1111 du ydunuz
bentte bizi iizen
mu? Bir 91kik91y 1 vey a
hu sus Dava Vekil ko cakan ilac 1 yapa n bir
leri ile A rzuh alci iifiiriik9iiyii t1p cami as1
lerin serbes t meskendi i9ind e bannd1rma z.
lek erbab1 o larak
B
izlerde bu yiizde n has say lim as 1d 1r.
taneler in oniin de 91k1k91
Avuk athk Ka ve iifiiriik9i.i diikk anlan
nunu ' ndan d oga n
avukatlik (ve hukuk mi.i§avirli gi) tekel g orm ey iz. Arna biz avukatlar Os m anh
hakkmm arzuh alc ilere kar§1bile koruna - d onemi nden ka lan bu ilke l arzuhalcili mamas mm bir sonuu olarak bu haks1z gin 1998 y1hnda da devam ma goz y umkaza n9 sahibi ki§iler Avukatl ar g ibi bir mu§ durumd ay 1z. Ba§ta T iirkiye Barol ar
serbes t mes lek s1fa tm1 bu kanun deg i- Bi rlig i, Ba rolar ve tiim av uka tlann arz u§ikli gi ile kaza nm1§lard1r. Yani avukathk halcilerin 9ah §malan111enge lleme k i9in
te kel hakkm1 9igneye n adeletin oniini.i faa liyet lere ge9meleri acilen ge rekm ek ya nh § hukuki dam§manh klan ve eks ik ted ir. A rzuhalc ilerle ba§a 91kam aya nlausulii dilek9e leri ile t 1kaya n arzuh alc iler r111Susurlu k sorunu hakk mda laf soy lede art1k bir MESL EK ( !) s1111
fma girmi §- meleri en az md an abes tir.
Avukatlan n mes lek lerine sahip 91ktir.
Arzuh alcileri n faa liyetlerin e son ve - ma d1g1 bir or tamda yabanc 1 hu kuk fir§manhk §irk etlerinin ve
rilm es i ge reg i giinde me get irildig inde ma lannm d a111
baz1 avukat lann yak la§1mlan hep arzuhalc ilerin hukuki kon ulard a miita la"adam lann ekmeg i ile oy namak b iz aalard a bulunm alan doga ld1r. Bu
av ukatlara yak1§ma z", " biz boy le ufa k deg i§ikligin de yiiriirli.ik tarihi 1.1.1999
i§lerle muhatap olm amah ytz" tarzmd a olarak tespit edilmi §tir.
BEN NEREDE
YANLI~
YAPIYORUM?
AVUKAT
-Hur
KADIR
ve
SINAS
bag1ms1z-
p1sal olarak c;:ekingen ve
rim ki bir an ic;:inte reddUt edip dura -
layamad1m. Fakat hayat1m boyunca,
urkek tabiathy1md1r. Eski-
cak olsam, mitolojideki en bUyUk tra-
ba§1m1belaya sokacak bilinme z bir ha-
den boyle degildim, daha
jedilere ta§ c;:1kartacakbir oykUyle kar-
disenin , bir golge gibi etraf1mda dola§-
§ila§acag1m.
t1g1duygusunu da a§amad1m.
Y
osyal bir adamd1m. FakUl-
tedeyken , aras1rakantine indigim olur-
Eve temizlige gelen kadma insanhk
Otobanda giderken yanl1§yola sap-
du mesela... 68 y1llannm harar etli gUn-
gost er ip, az1c1khal hat1r soracak ol-
ma t edirginligi, ah§veri§ yaparken ek-
lerinde de ogrenci yUrUyU§lerineilgisiz
sam, bUti.in akraba-i
sik para UstU alma korku su, c;:okovgU
kalmazd1m, bazen hie;:U§enmeden on-
taluk attan olu§an bir
alm1§ bir kitab1 ahrken, umdu gunuzu
Ian dakikalarca seyrederdim. Fakat yil-
insan
lar gec;:tikc;:e,
ozellikle avukathga ba§la-
tUm hukuksal so-
d1ktan sonra daha ic;:ine kapanik bir
run lan rn dinle-
lukl arda en bUyUk korkum, isti-
adam oldum. Fakat humanist egilimim
mek
kamet tabelalan olmayan bir yol
hie;:degi§medi. insanlar arasmda dil,
kalacag1m1bili-
din , irk aynm1 yapmam. O nlan seve-
rim.
yumagmm
zo runda
Bu in-
rim; ama I 00 metreden ... Mesela baz1 sanlar, bu kaTV programlannm
Galata KoprUsU
dar
hukuksal
Uzer inde yUrUyen insanlan ag1rc;:ekim- ac;:maz
la
nas1I
de gosteren jeneriklerini izlemek c;:ok ya§arlar asla anlaho§uma gider. Arna ayni koprU Uzerinde yUrUdUgUm zamanlarda ise mUthi§
tedirgin olurum. insanlar Uzerime Uze-
yamam.
Bir zamanlar yUzUmde c;:ok merhametli bir in-
rime geliyor zannederim ... Bazen ic;:le- san ifadesi mi var da ben mi fark mda
bulamama kayg1s1gibi ...
Otomobille
yapt 1g1myolcu-
aynmma gelmektir.
Boyle du-
rumlarda mide spazm1m tutar ...
Bir s1tma nobeti gibi inceden bir
titreme ahr. Saga git sen bir bela,
sola gitsen bir bela... Eger, otomobilin ic;:inde ba§kalan varsa,
benim bu §ah-mat hamlesi kar§lsmdaki debelenm elerim s1rasmda, dogru yon konusunda b1rakm
t ahminde bulunm ay1, ag1zlarm 1 ac;:ma
degilim veya tam ters i c;:antadakek lik
cesareti goste remezler. <;unkU oner-
gin bir ifade ile "Aga bey bi§ey sor aca- . bir gorUnUm mu arzed iyorum diye ayg1d1m" diyerek onUmU kesecek ol ur . nada uzun uzun kendimi incelerdim.
dikl er i ist ikamet do gru c;:
1kmazsa, kU-
Dogru su hic;:bir anormal taraf 1ma rast-
terore gogUs germeyi goze alamazlar.
rinden bir tanesi, boynu bUkUk ve ez-
Arna ben yolum a devam ederim. Bili-
c;:UcUkotomob ilin ic;:inde estirecegim
Ar'll
.T C' .l '\TT'l
.,,
itiraf etmeliyim ki ben de ne kadar derin tefekkUrlere dal1p, ne kadar engin
BUtUn bunlar neyse de, yillar gec;:- sun!", "K1z birak saga sola bakmay1,
mesine ragmen adliyelerin hoyrat dU- dikkatini dag1tma" diye kendimi yiyip
tecrUbelerimden yararlanmaya kalk1§- zeni ruhumu derinden yaralamaya de-
bitiriyorum ...
vam ediyor. Ne zaman bir adliyenin
Bir diger korkum da, duru§ma zap-
eder ve bunu kilometrelerce gittikten
kap1smdangirsem, vUcudumu belli be-
ti ic;:indaktiloya yeteri kadar kopya ko-
sonra farkederim. Bu nasil bir kahro-
lirsiz bir titreme kaplar, titrer, titrer,
yulmam1§ olmas1... Ya tek kopya ko-
lu§tur bilir misiniz? Bazen meslek ola-
titrer ...
yulmu§sa ve kar§I taraf avukat1 benden
sam da, mutlaka yanh§ yolu tercih
En bUyUk korkulanmdan birisi, du-
once davranip da ahp giderse? Kori-
ru§ma salonunda yanh§ yerde durmak
dorda ona yeti§emezsem? Yeti§tigimi
bir istikamet mi diye dU§UndUgUmde, ve mUba§ir taraf1ndan uyanlmak. Bu
kabul edelim, ya aksi biriyse ve foto-
rak avukathg1tercih etmemin de, y1llard1r hald1r huldur devam ettigim ters
ic;:iminhafifc;:eUrperdigini hissederim.
kopi ornegi vermek
nedenle,
iste-
mezse? Ben ne yapa-
Yahut bir magazadan ayakkab1ala-
nm o zaman? i§in
cag1m.Herkes gibi ben de once vitrin-
yoksa
den bir tanesini gozUme kesti-
duru§ma
salonuna don ,
rir ve ic;:erigirerim. Ya begendigim modelin istedi-
mUba§ire ha-
gim rengi kalmam1§tir
ber anlat... Bu
ya da ayag1mm nu-
ihtimalleri
marasma
dU§Unmek bi-
gore
le, beni yor-
olani ...
maya yetiyor.
istedigim modeli bulmak ic;:in
Ya, mUba§ir-
c;:1rpm1p
duran gU-
ler mUzevirlemesin diye, adliye ko-
zel tezgahtar k121
(bUtUn
ridorlannda
t ezgahtar
avuc;:
ic;:inde saklayarak sigara
k1zlar gUzeldir, bir
ic;:me zorunlul ugumuza ne
de banka memuresi
dem eli?
k1zlar) hizmette ku-
BUtUn bunlar basir et li, hassas,
sur etme duygusu ve
mahcubiyeti ic;:inde b1-
duyarh ve ince ruhlu bir avukatm
rakarak oradan aynl-
dolay1s1yla genel anlamda savunma
mak; evlenme vaadi ile
makammm onUnde dur an en bUyUk
y1llarca umut verilmi§
engeldir.
bir k121,aniden terketmek gibi zalimce ge-
***
lir bana... T ezgah-
Oysa, hayat1 ri sk almadan, kurul-
tar k1zm onUmde
mu§ bir saatin dUzeni ic;:indesorunsuz-
diz c;:okerek ba§ka
ca ya§asak...
Aydmhk bir gUnU, gUne§li bir par-
bir model begenduru §-
dirm e gayretlerine daha
fazla kar§I koyamam ve bir tanesini al-
malanma birkac;:dakika once giderek,
ma zorunlulugunu hissederim.
adeta olay yerinde ke§if yapar gibi du-
Eve geldikten sonra ayakkabmm
mod elini ve rengini hUr irad emle tek-
racag1m yeri belirlemekten
kendimi
km kayd1ragmdankayar gibi ak§am etsek ...
Her gUn, bir gUI bahc;:
esine girer gibi yUrUsek adliyelere ...
alam1yorum.
***
rar gozden gec;:irdigimde ise ince bir
Duru §malard a elimi ayag1m1 buz
s1z1gibi pi§manhk duygusu sarmaya
kesen korkulanm maalesef sadece bu
ba§lar ic;:
imi. Eskiden bunu kUc;:Ukbur-
ihtima lle sm1rhdegil. Mesela daktilo k1- mayacak §eyler degil mi?
j uva ah§kanhklanm a verip devrimle . zm bir hata yaparak, hakim tarafmdan
birlikte gec;:ecegineinanird1m. ~imdi o
azarlanmas1 korkum var.. . Duru§ma
avuntum bile yok. ..
boyunca "A man kulagm hakimd e ol-
#lft
. ......
.. ... " .~ .... .
Bunlann hie;:biri , hie;:bir zaman o lBUtUn bunlar , c;:ocuksu, acemi ve
naif duygular degil mi?
Sahi, ben nerede yanh§ yap1yorum?
Salah BiRSEL'in anzszna ...
BiR SAiRiNOLUMU
Kimse inanmaz
Benim hafif-makineliyle oldiigiime
Veya ayrdd1g1ma diinyadan
Benim de ba§kentte bir odam
Siir kitaplanm
Universitede ad1m
Ve arkada§lanm vard1
Unum de olurdu
Ya§asayd1m
Has Otomotiv, gGnGmGztin en iddi ah Mer cedes-Benz otomobill er inin ula $tlg1 tekn ik ve es tetik
dtizey e tanik hk etm eni z i<;:
in sizi bek liyor .. Mercedes -Benz'i Has Otomotiv ava ntajlan yla dah a
ya kmd an tam ym , Gsttinltikl erinin s u got lirm ez kamtlanm gozlerini zle gorli n . Ve so nr a,
iddia makammda yer a lmanm tadm1 diled igil)izce <;:
1kann.
Mercedes-Benz