ihracat - Optimist Kitap

İHRACAT
İHRACAT
ANLAMAK VE YÖNETMEK İÇİN
BİLMENİZ GEREKEN HER ŞEY
MUTLU YILMAZ - AHMET ÖZKEN
ISBN 978-605-4538-82-9
© 2010 Optimist Yayım ve Dağıtım
Optimist Yayım Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti.
Sertifika no. : 11970
Telefon
: 0216 481 29 17-18
Faks
: 0216 521 10 64
e-posta: [email protected]
www.optimistkitap.com
facebook.com/optimistkitap
twitter.com/optimistkitap
www.youtube.com/OptimistKitap
www.optimistkitapblog.com
Optimist yay›n no. : 225
Konu
: ‹ş ve Yönetim
Yay›na haz›rlayan : Mutlu Dinçer
Bas›m
2. Basım
Düzelti
Düzenleme ve
Kapak tasarım
Sertifika no.
: Ocak 2011, ‹stanbul
: Haziran 2013
: Esen Güray
: Nermin Uçar Vatan
: 13137
Tor Ofset San. Tic. Ltd. Şti.
Hadımköy Yolu Akçaburgaz Mah.
4. Bölge 9. Cadde 116. Sokak. No: 2
Esenyurt - ‹STANBUL
Tel: 0212 886 34 74
İÇİNDEKİLER
Önsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1. BÖLÜM:
İHRACAT TANIM VE ÇEŞİTLERİ
İhracatın Tanımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
İhracatçı Olabilme Koşulları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Mevzuat Gereğince İhracat Çeşitleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2. BÖLÜM:
İHRACATÇI FİRMALARIN DOĞRUDAN YA DA DOLAYLI İLİŞKİ İÇİNDE
OLDUĞU RESMİ VE ÖZEL KURUMLAR
T.C. Ekonomi Bakanlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Gümrük Müsteşarlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Türk Eximbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Sanayi ve Ticaret Odaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
TİM (Türkiye İhracatçılar Meclisi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
İhracatçı Birlikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Hazine Müsteşarlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
İhracatçının Özel Durumlarından Dolayı
Bağlantılı Olduğu Resmi Kurumlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
İhracatçının Bağlantılı Olduğu Özel İşletmeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
3. BÖLÜM:
ULUSLARARASI TESLİM ŞEKİLLERİ (INCOTERMS)
Uluslararası Teslim Şekillerine Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Incoterms’in Tanımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Incoterms’in Tarihçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Incoterms’in Amacı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Incoterms’in Kapsamı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Incoterms’in Kapsam Dışı Konuları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Incoterms 2000’in Yapısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Incoterms Terminolojisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
ICC Tahkimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Teslim Şekillerinin Ayrımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Incoterms®2010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Pekiştirme Sorusu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Tartışma Soruları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
4. BÖLÜM:
ULUSLARARASI ÖDEME ŞEKİLLERİ
Uluslararası Ödeme Şekillerine Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
İhracatçı Firmanın Ödeme Şekline Karar Vermeden
Önce Yanıtlaması Gereken Sorular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Uluslararası Ödeme Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
5. BÖLÜM:
İHRACAT PAZAR ARAŞTIRMASI
Pazar Araştırması Tanımı, Kapsamı ve Süreci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
Pazar Potansiyelinin Tahmini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Ürün Araştırması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Pazarlama Uygulaması Konusunda Araştırma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
6. BÖLÜM:
İHRACATTA FİYATLANDIRMA
İhracat Fiyatlamasına Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
İhracat Fiyatının Tanımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
İhracatta Fiyatlandırma Amaçlarının Tespiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Fiyatlandırma Stratejileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Fiyatlandırmada Etkili Faktörler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
İhracat Sürecinden Kaynaklanan Maliyet
Unsurları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
İhracat Fiyat Hazırlama Tablosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
7. BÖLÜM:
ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER
Uluslararası Sözleşmelere Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Uluslararası Sözleşmelerde Olması
Gereken Maddeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
8. BÖLÜM:
İHRACATTA KULLANILAN BELGELER
İhracat Faturası (Türkçe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
Yabancı Fatura (Invoice). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
Dolaşım Sertifikaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
Gümrük Çıkış Beyannamesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
Yükleme Notası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
Taşıma Belgeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
Menşe Şahadetnamesi (Certificate Of Origin): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
9. BÖLÜM:
İHRACATTA UYGULANAN GÜMRÜK İŞLEMLERİ
Gümrük Müşavir Yardımcısı ve
Gümrük Müşaviri Tanımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
Gümrüklerdeki İşleyiş. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
10. BÖLÜM:
İHRACATTA FUAR YÖNETİMİ
Fuar Tanımı ve İşletme Açısından İşlevi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
Pazarlama Karması ve Tutundurma Fonksiyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
Ticari Fuarlar ve Tutundurma Karması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
Fuar Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
Fuar Seçimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
Fuar Planlaması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
Mevzuat Açısından Fuar Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
Yurtdışında Düzenlenen Fuarlara
Yönelik Teşvikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1. Incoterms’in Tanımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Şekil 2. Incoterms Süreci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Şekil 3. EXW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Şekil 4. FCA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Şekil 5. FAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Şekil 6. FOB. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Şekil 7. CFR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Şekil 8. CIF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Şekil 9. CPT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Şekil 10. CIP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Şekil 11. DAF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Şekil 12. DES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Şekil 13. DEQ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Şekil 14. DDU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Şekil 15. DDP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Şekil 16. Peşin Ödeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Şekil 17. Mal Mukabili Ödeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Şekil 18. Vesaik Mukabili Ödeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
Şekil 19. Akreditif Açılış Süreci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Şekil 20. Teyitsiz Akreditif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Şekil 21. Teyitli Akreditif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Şekil 22. Geri Dönülebilir Akreditif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Şekil 23. Teyitli Görüldüğünde Akreditif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Şekil 24. Teyitsiz Görüldüğünde Ödemeli Akreditif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Şekil 25. Teyitli Vadeli Akreditif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Şekil 26. Teyitli Kabul Kredili Akreditif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
Şekil 27. Teyitli İştira Akreditif. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Şekil 28. Peşin Akreditif (Kırmızı Şartlı) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Şekil 29. Yeşil Şartlı Akreditif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Şekil 30. Devredilebilir Akreditif Açılışı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Şekil 31. Teyitli Devredilebilir Akreditif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Şekil 32. Karşılıklı Akreditif Açılışı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Şekil 33. Karşılıklı Akreditif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
Şekil 34. İhracatçı-Bayi-Toptancı-Perakendeci Sarmalı . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
Şekil 35. Gümrük Beyannamesi Tescil ve Onay Süreci . . . . . . . . . . . . . . . . 286
Şekil 36. Gümrük Beyannamesi Muayene Süreci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
Şekil 37. Ticari Fuarlar ve Tutundurma Karması Araçlarıyla İlişkisi . . . . . . . . 306
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1. STM Kapsamında İller, Gümrük Kapıları ve Ülkeler . . . . . . . . . . . . . 39
Tablo 2. Teslim Şekillerine Göre İhracatçının Risk ve Maliyet Analizi . . . . . . 103
Tablo 3. Pazar Araştırması Kabul Tablosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Tablo 4. Pazar Araştırma Süreci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Tablo 5. Pazar Potansiyeli Tahmini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
Tablo 6. Ürün Gerekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Tablo 7. Pazarlama Uygulaması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Tablo 8. İhracat Fiyat Hazırlama Tablosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
EKLER
EK 1. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
EK 2. İhracatçılar Birliği’ne Verilecek Başvuru Dilekçesi . . . . . . . . . . . . . . . . 324
EK 3. İhracatçılar Birliği’ne Verilecek Taahhütname . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326
EK 4. İhracı Yasak Mallar Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
EK 5. İhracı Ön İzne Bağlı Ürünler Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
EK 6. İhracatı Kayda Bağlı Ürünler Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331
EK 7. Ticari Kiralama Yoluyla Yapılacak İhracata İlişkin Başvuru Formu . . . 332
EK 8. Bedelsiz İhracat Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333
EK 9. İş Alındı Belgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334
EK 10. Türkçe Fatura Örneği (Boş) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335
EK 11. Türkçe Fatura Örneği (Dolu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336
EK 12. Yabancı Fatura Örneği (Boş) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
EK 13. Yabancı Fatura Örneği (Dolu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338
EK 14. ATR Belgesi Örneği (Boş) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
EK 15. ATR Belgesi Örneği (Dolu). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
EK 16. EUR.1. Belgesi Örneği (Boş) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341
EK 17. EUR.1. Belgesi Örneği (Dolu). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342
EK 18. Gümrük Çıkış Beyannamesi (GÇB) Örneği (Boş) . . . . . . . . . . . . . . . 343
EK 19. Gümrük Çıkış Beyannamesi (GÇB) Örneği (Dolu) . . . . . . . . . . . . . . 344
EK 20. Yükleme Notası Örneği (Boş) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345
EK 21. Yükleme Notası Örneği (Dolu). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346
EK 22. Konşimento Örneği (B/L) (Boş) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347
EK 23. Konşimento Örneği (B/L) (Dolu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348
EK 24. Havayolu Taşıma Belgesi Örneği (Boş). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349
EK 25. Havayolu Taşıma Belgesi Örneği (Dolu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
EK 26. Demiryolu Taşıma Belgesi Örneği (Boş) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351
EK 27. Demiryolu Taşıma Belgesi Örneği (Dolu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
EK 28. Karayolu Taşıma Belgesi Örneği (Boş) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353
EK 29. Karayolu Taşıma Belgesi Örneği (Dolu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354
EK 30. Menşe Şahadetnamesi Örneği (Boş) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
EK 31. Menşe Şahadetnamesi Örneği (Dolu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
EK 32. Özel Menşe Şahadetnamesi Örneği (Form A) (Boş). . . . . . . . . . . . . . 357
EK 33. Özel Menşe Şahadetnamesi Örneği (Form A) (Dolu) . . . . . . . . . . . . . 358
EK 34. Örnek İhracat Dosyası 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
EK 35. Örnek İhracat Dosyası 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374
EK 36. Örnek İhracat Dosyası 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382
Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
ÖNSÖZ
•
•
•
•
•
•
Atölyemde ürettiğim pantolonu,
Tesisimde ürettiğim makineyi,
Tarlamdan çıkan patatesi,
Bağımdan topladığım üzümü,
El işçiliğiyle yaptığım mobilyayı,
Madenimden çıkan mermeri,
NASIL YURTDIŞINA SATABİLİRİM?
Alıcıyla masaya oturduğumda sözleşmeye yazmam gereken maddeler neler?
Malı kime, nerede ve nasıl teslim edeceğim?
İhracatı yaptım. Hak ettiğim parayı ne zaman ve nasıl alacağım?
Ürettiğim mallar fabrikamdan çıktı. Gümrüklü sahada mallarımın
ve düzenlediğim evrakın başına neler geliyor, işleyiş nasıl?
Düzenlediğim evrakı nasıl ve nereye tasdik ettireceğim?
Üretim maliyetlerimin üzerine binen ek mali yükümlülükler nelerdir?
Ürünün fiyatını nasıl oluşturmalıyım?
Yaklaşık 15 yıllık iş tecrübemiz ve özellikle son 5 yılda verdiğimiz
seminer, konferans ve eğitimlerde on binden fazla kişiye ulaştık. Yukarıda sıralananlara benzer sorularla karşılaşma sıklığımız arttıkça, bu
ve benzeri sorulara cevap arayan geniş bir kitlenin olduğunu düşünerek siz okurlara “İHRACAT” fotoğrafının bütününü sunmak istedik.
11
12
ÖNSÖZ
Kitabı yazmaya karar vermeden önce yaptığımız tespitler neticesinde ülke ekonomisini güçlendirecek temel taşlardan birinin “İHRACAT” olduğunun kanısına vardık. Bu kanıya varırken memleketimizin
otuzdan fazla ilinde Dış Ticaret Müsteşarlığı’na bağlı çeşitli İhracatçılar Birlikleri’nin, İhracatı Geliştirme Etüt Merkezi’nin, Sanayi ve Ticaret Odaları’nın ve çeşitli üniversitelerimizin düzenlediği seminerlere
konuşmacı olarak katıldık. İzlenimlerimiz neticesinde dış ticaretin
özellikle de ihracatın haritasını ortaya çıkardık.
Bu kitabı yazmaya karar verdiğimiz 2008 yılında birimiz Muğla
Üniversitesi’nde haftada yaklaşık 25 saat “Dış Ticaret” bölüm derslerini veriyor, diğerimiz ise stresli ve zamana karşı yarışın sergilendiği
“Gümrük Müşavirliği” mesleğini yerine getiriyordu. Birlikte olduğumuz zaman dilimlerinde de yukarıda bahsi geçen eğitimlerde dış ticaret dersleri veriyorduk. Bunca yıldır biriktirdiğimiz bilgileri ihracat
yapmak isteyen veya halihazırda ihracat yapan herkesle paylaşmayı
kendimize borç bildik. Tüm bunları herkesin ulaşabileceği yazılı bir
yayına dönüştürme fikrinin temelinde işte bu arzu yatıyor. Elimizdeki arşivi, yaşanmış hikâyeleri üst üste koyunca karşımıza gözümüzü
korkutan bir bilgi dağı çıktı. Önce tüm belge ve bilgilerimizi elden
geçirerek sınıflandırdık ve İHRACAT çatısı altında ele alınması gereken ne varsa bölümler halinde toparladık.
Derleyip topladığımız tüm belge ve bilginin anlaşılır ve akılda kalıcı olması hedefiyle hemen her konuyu hikâyeleştirdik. Yani elinizdeki kitap ihracatı gerçek hikâyelerle anlatıyor. Bu kitabı literatürde var
olan benzerlerinden ayırt eden en büyük özelliği, işte bu hikâyeler.
Toplam 10 bölümden oluşan kitabımız boyunca:
NASIL İHRACATÇI OLUNUR? sorusunun cevabını ihracat çeşitlerini de anlatarak detaylarıyla inceleyeceğiz. Tüm ihracatçı firmaların,
ihracatlarını gerçekleştirirken doğrudan ya da dolaylı olarak irtibatlı
oldukları resmi ve özel kurumlardan örnekler vererek bahsedecek,
kurumların içeriği ve çalışma sahalarını açıklayacağız. ICC (Milletlerarası Ticaret Odası) tarafından yayınlanan ve tüm dünyada geçerliliği olan alıcı ve satıcı arasındaki hak ve yükümlülükleri belirten,
ihracatçının malı nerede ve kime teslim edeceğini açıklayan “Teslim
Şekilleri”ni örneklerle masaya yatıracağız. Incoterms’in tüm versiyon-
ÖNSÖZ
13
larını ele alacak, son versiyon olan INCOTERMS®2010’un farklılıklarını yine örneklerle öğreneceğiz. İhracatçı firmanın ürettiği veya tedarik ettiği ürünleri sattıktan sonra hak ettiği parayı nasıl, ne zaman
ve ne şekilde alacağına dair soruların cevaplarını ise “Dış Ticarette
Ödeme Şekilleri” başlığı altında vereceğiz.
Uygun pazar araştırmalarının nasıl yapılacağı ve ürünün nihai son
fiyatının nasıl belirlenmesi gerektiğini de detaylandıracak ve alıcı ile
satıcı arasında yapılması gereken (ama maalesef ülkemizdeki dış ticaretçiler arasında yaygın olarak kullanılmayan) uluslararası sözleşmeleri maddeler halinde yine farklı örnekler vererek ele alacağız.
Tüm bunlara ek olarak, ihracatçıların ihracatlarını gerçekleştirirken
düzenlemek ve ilgili yerlere vize veya tasdikini yaptırmak zorunda
oldukları evrakları yine örnek vakalarla göstereceğiz. İhracatçı firma
ürettiği malları uluslararası nakliyecinin gönderdiği araca yükledi ve
gümrüklü sahaya gönderdi. Düzenlemesi gereken evraklarını düzenleyerek gümrük müşavirliği firmasına iletti. Peki bu noktadan sonra
gümrükte mallarının ve evrakının başına neler gelecek? Yani gümrükteki işleyiş nasıl olacak, sorusunun cevabına adım adım birlikte
ulaşacağız.
Dış ticaret ve gümrük sektörü her geçen gün yeni bir şeyin eklendiği, değişiklik, kanun, yönetmelik, genelge, tebliğ ve iç yazışmaları
her gün takip etmeniz gereken dipsiz bir kuyu gibidir. Dış ticaretçinin
leh ve aleyhine olan değişikliklerin ânında güncellemesi, mevzuatın
takip edilmesi ve uyarlanması zorunludur.
Son yıllardaki dış ticaret verilerimize baktığımızda ülkemizin dış
ticaret hacminin her geçen gün arttığını görmekteyiz. Dolayısıyla dış
ticaret konusunda donanımlı olmak, günümüzün gerekleri arasında
yer alıyor. Rakamlar da bunu kanıtlar nitelikte: 1990’da yaklaşık 35
milyar dolar olan dış ticaret hacmi sırasıyla, 1995’te yaklaşık 67 milyar
dolar, 2000’de yaklaşık 82 milyar dolar, 2005’te yaklaşık 190 milyar
dolar ve geride bıraktığımız 2010 yılında ise yaklaşık 280 milyar dolar
dolaylarında gerçekleşmiştir.
Değerlerden de anlaşılacağı üzere hızla artan dış ticaret hacmimizin yanında tüm bu işlemleri gerçekleştiren yetişmiş personel ve
yöneticilere duyulan ihtiyacın arttığı da aşikârdır. Bu bağlamda ülkemizde 96 devlet üniversitesi ile ellinin üzerinde vakıf üniversitesinin
çoğunda ön lisans, lisans ve yüksek lisans seviyesinde Dış Ticaret
14
ÖNSÖZ
Eğitimi verilmektedir. Bununla birlikte başta Dış Ticaret ve Gümrük
Müsteşarlıkları olmak üzere TOBB’a (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) bağlı Ticaret ve Sanayi Odalarının da konuyla ilgili eğitimlerini
artırdıklarını gözlemliyoruz.
Kitabın hazırlanmasında öncelikle bizimle geçirecekleri değerli
vakitlerinden çaldığımız ailelerimize, danışmanlığını yaptığımız tüm
dış ticaret firmalarımıza, Özken Gümrük Müşavirliği ve EU Eğitim &
Danışmanlık şirketlerimizin değerli personeline katkılarından dolayı
teşekkürlerimizi sunarız.
Kitabımızın ikinci baskının revize edilme sürecinde, bizimle yapmış olduğu istişare ve işbirliği için Türkiye İhracatçılar Meclisine
(TİM) ve kurumu temsilen TİM Genel Sekreter Yardımcısı Sayın Dr.
İsmet Yalçın ve Sayın Onur Güngör beye teşekkür ederiz.
Dış ticaret açığımızı kapatmanın yollarından birisinin ihracatımızı
artırmak olduğu düşüncesiyle hazırladığımız bu kitabın önemli bir
boşluğu doldurması ve okurlara yararlı olabilmesi ümidiyle…
Mutlu YILMAZ - Ahmet ÖZKEN
1
İHRACAT TANIM VE ÇEŞİTLERİ
İHRACATIN TANIMI
Dar anlamda ihracat genellikle ülke dışına mal satılması olarak değerlendirilir. Ne yazık ki dar anlamdaki bu tanım, ihracatın yanlış
anlaşılmasına sebep olur.
Van’da ikamet eden Hacı Osman, komşu ülke İran’a devamlı gidip gelmektedir. Bu ziyaretler sırasında İranlı bir tüccardan teklif alır. Tüccar, Hacı
Osman’dan Muş tütününün meşhur olduğunu ve İran’da epey rağbet gördüğünü, eğer getirebilirse bir ton sert olandan bir ton da içimi daha hafif
olandan toplam iki ton alabileceğini söyler. Hacı Osman için bu çok basittir.
Zira Muş hem kendilerine yakındır hem de orada yaşayan akrabaları vardır.
İran’daki alıcıya bir ay içinde iki ton tütünü göndereceğini söyler ve fiyatta da
anlaşırlar.
Hacı Osman İran dönüşü doğrudan Muş’a geçip iki ton tütünü alır ve mallarla birlikte geri döner. Fakat malları İran’a geçirirken herhangi bir gümrük
çıkış beyannamesine tabi tutmadan, yani bir fatura ve belge düzenlemeden
İran’a sokar. Anlayacağınız Hacı Osman iki ton Muş tütününü Türkiye’den
kaçak yollarla çıkarır.
15
16
İHRACATI ANLAMAK VE YÖNETMEK
İran’daki müşterisine teslim ettiği tütünün parasını alır, Van’a döner ve paraları da bir güzel yer…
Dar anlamdaki tanımdan yola çıkarsak Hacı Osman ihracat yapmıştır,
çünkü ülke dışına mal satmıştır.
Aslında Hacı Osman ekonomik olarak bir faaliyet gerçekleştirmiş
fakat bu faaliyeti kayıt dışı olarak yapmıştır. Yurtdışına mal satmıştır,
fakat bunu yasal olmayan yollardan yapıp ihracat prosedürlerini atladığı için, bu ekonomik faaliyete ihracat denemez. Peki o zaman nedir
bu ihracat?
İHRACAT, bir malın ve değerin yürürlükteki İhracat mevzuatı ile
Gümrük mevzuatına uygun şekilde Türkiye Gümrük Bölgesi* dışına
veya Serbest Bölgelere** çıkarılmasını ifade eder.
Dolayısıyla ihracat olabilmesi için, ulusal ve uluslararası yasalara
uygun şekilde gönderilmesi gerekmektedir; bu ulusal yasal mevzuatlar da İhracat ve Gümrük mevzuatı olmaktadır.
İHRACATÇI OLABİLME KOŞULLARI
Mehmet 2000 yılında yerleştiği İzmir’de manavlık yapıyordu. İzmir’e ve
işine alışmıştı. Mahalleli tarafından kabul görmüştü ve işleri yolundaydı.
2010 yılbaşında Almanya’daki amcaoğlu Metin, ailesiyle birlikte kendisine misafir olarak gelmişti. İşte o sıralarda amcaoğlu Metin’in teklifi manav
Mehmet’in kafasında yeni bir kapı araladı. Çünkü Metin, “Eğer yapabilirsen Almanya’ya bana meyve sebze gönder, yani ihracat yap, ben de bana
gönderdiklerini orada pazarlayayım, güzel bir iş yapalım” diyordu. Hayatlarının seyrini değiştirecek bu hamleyi nasıl gerçekleştireceklerdi? Esas
*
**
Türkiye Gümrük Bölgesi: Türkiye Cumhuriyeti topraklarını kapsar. Türkiye karasuları, içdenizi
ve hava sahasını ifade eder.
Serbest Bölge: Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulan fakat Dış Ticaret, Kambiyo ve
Gümrük mevzuatı gereğince başka bir ülke olarak kabul edilen yerlerdir.
İHRACAT TANIM VE ÇEŞİTLERİ
kritik soru ise Almanya’ya malları göndermek için ne yapması gerekiyordu?
Mehmet bu işin altından nasıl kalkacağını düşünürken memleketten akrabası
olan ve hem danışmanlık hem de üniversitede hocalık yapan Mutlu Bey’i
aramaya karar verdi. Hikâyemize biraz ara verip başka bir hikâyeyle devam
edelim.
Hasan Bey’in sahibi olduğu firma uzun yıllar İzmir’de battaniye imalatı
yapan ve tümüyle iç piyasaya mal satan bir firmadır. Hasan’ın oğlu Ali’nin arkadaşı olan Seyit, üniversitede okumak için Afrika’dan Türkiye’ye gelir. Ali’nin
ailesinin battaniye imalatları yaptığını öğrenince neden Afrika’ya satmadıklarını, zira Afrika kültüründe battaniyenin önemli bir yeri olduğunu, özellikle hediye olarak verilmek üzere çok tercih edildiğini ve isterlerse ilk olarak
kendilerinin belli bir miktar alabileceğini söyler. Bunun üzerine Ali, babasına
durumu aktarır, babası ise “Ah oğlum biz kim ihracat yapmak kim, hiçbir
şey bilmiyoruz ki, acaba firma olarak ihracat yapabilir miyiz? İhracat yapmak
için devletten bir belge almak zorunda mıyız? Nasıl olacak hiç bilemiyorum”
diyerek hayıflanır.
Ali’nin aklına bir fikir gelir: “Bizim üniversitenin Dış Ticaret bölümünde
hocalık yapan, ayrıca piyasada danışman olarak çalışan bir hoca varmış, olmazsa üniversitede kendisinden randevu alayım, beraber ofisine gidelim.”
Üst üste gelen bu iki durumu dinleyen Mutlu Bey, Mehmet Bey ve Hasan
Bey’e aynı gün ve saatte ofisinde randevu verir.
Mutlu Bey her ikisini de dinledikten sonra konuyu aydınlatır: “Beyler, öncelikle rahat olun. Artık Türkiye’de ihracatçı olmak çok kolay, zira şu an itibariyle ikiniz de ihracat yapabilecek özellikleri taşıyorsunuz. Sadece bir eksikle.
Dilerseniz ilk önce taşıdığınız özellikleri söyleyeyim: Mehmet Bey, öncelikle
siz bir esnafsınız ve tacir hüviyeti taşıyarak Şahıs şirketine sahip olduğunuzdan ve de bu kişiliğe ait bir vergi numaranız olduğundan; Hasan Bey siz de
hem bir Tüzel kişiliğe sahip limited şirketi olarak ve bu şirkete ait vergi numaranız olduğundan ihracat yapacak vasıflara sahipsiniz.
Şimdi gelelim eksik taraflarınıza. Her ikiniz de işletme olarak İhracatçılar
Birliği’ne üye olmak zorundasınız. Ayrıca ihracat yapacağınız alanla ilgili bir
birliğe üye olmak zorundasınız. Örneğin Hasan Bey siz Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçılar Birliği’ne, Mehmet Bey siz de Yaş Meyve Sebze İhracatçılar
Birliği’ne üye olacaksınız ki, mallarınızı sorunsuzca gönderebilesiniz.”
Her iki girişimci de derin bir oh çekerler. Artık yurtdışına mal göndermek
için bir engelleri yoktur ve sevinçleri yüzlerinden okunur.
17