Marmara lletiSitn Dergisi , Sayt:7' Temmuz 1994 .'TIIE PUBLIC RELATIONS ENVIRONMENT'' HALKLA niSxir-en qEvRESi YAZAN: SCOTT M. CUTLIP ALLEN M. CENTER Qeviri: Arq. Giir'Meltem SEZGiN MARMARA tINiVgNSiTTSi iletigim Fakiiltesi bilimler Son otuz yrl boyunca "ktiltiir", giizel sanatlar ve sosyal araqtlrmalarlnda en gok kullanrlan kavramlardan biri olmuq' 0nce geliqmelerin en ingittere'de daha sonra da Amerika Birleqik Devletleri'nde yeni uzmanltk ca"n1 oldulu alanlarda 'kiiltiirel incelemeler' adr verilen dahnmdo[masrnayolagrnrqtrr,Bugeliqmelerleilgiliolarak,sonzamanlarda gok dersin olretim kolejlerde-do!ruoan oogruya Kiltiir analizleri ile ilgili pek p.ogramrnoa yer almasr sonucu, astl konusu ktiltiir analizleri olan bir dizi yeni kitap, yayrn, organizasyon ve konferans da biiyiik okuyucu ve dinleyici iitt"t"rinin itgl oougr olmugtur. Kavramtn ga[rrqtldrfr entellektiiel vaade ralmen -toplumda anlam ve deler kavramlartntn ne qekilde algrlanrp ifade eOltOigi konusunda derinlemesine bir araqtrrmanln- yaratacalr akademik cogku agrsrndan harcanacakbiitiin gabalara defecegi ydniindeki goriigleride paylagtrgrmrz halde, uygarh[a ait temel tantmlama ve yontem sorunlart ile karqtlagtlmtqtr. Bu sorunlarrn Eo[u, "kiiltiir" kelimesinin bugiinkii akademik kullanrmrnrn oziinde yaran temel ikilemdir. Bu ikilem edebi ilimler konusunda onde gelen uzman bilim adamlartnca yapttklan kiilttirel incelemelerde tanlmlanml$, ara$tlr1lmtgttr. Bu, bir taraftan "kiiltiir" kavramrnrn asai olarak sanatsal ifade yetene[i, yaratrcrhk, estetik, temsili ulraglarla ilgili, diler yandan ise daha qok yagam bigimleri, toplumsal deneyimlerin oluqmasrna iliqkin bir kavram olarak algtlanmastndan kaynaklanmaktadrr. Bu tiir konular ilzerinde yaprlan akademik gahgmalarda 311 yerle$en gelenek nedeniyle, bu son boyuta golu zaman konunun "antropolojik" yonii olarak bakrlmakradrr. Bu dogal olarak kiiltiirii, "giizel sanatlar" ile ilgili bir kavram olarak kabul eden goriigle dofrudan dofruya gatr$ma halinde de[ildir. Gergekte de "kiiltiir" iki aytr alanm rek bir kelime ile yorumlanmasr ve birbiri ile ballantrsrnrn ifadesi olarak kabul edilmigtir. Belli bir gurup taraflndan anlagrlan gekliyle "gtizel sanatlar" kavramrnrn, kiilttir ile olan gok yakrn balr ve taqrdrlr sosyal anlamrn sokaktaki adam tarafindan biitiin inceligi ile kavranmasr beklenmemelidir. ingiliz "ktltiirel eleqtiriler" gelenefi remel olarak edebiyatr bu gergek Raymond williams tarafindan Kiilriir ve almaktadrr, Toplum(1958) adh yaprtrnda gok etkileyici bir gekilde anlatrlmrq ve modern ingiliz kiiltiirel gahgmalannr da giiglti bir qekilde etkilemigtir. Arnold, carlyle ve daha sonra Leonis ve Eliot glbi yazarrar "kiiltur" kelimesini "sanayileqmenin" pek qok ybniinri elegtirirken anahtar kelime olarak kullanmrqlar, (boylece "kiilriirii", "giizel sanatlar,', "endiistri,' ve "Demokrasi ile birlikte anmlg ve bunlar arasrnda epey karmaqrk, zaman zaman kiqinin fikirlerini kanqrrran bir ba! kurmuqlardrr) gOriiglerini savunurken estetik ve toplum kavram.laflnr da egit gekilde wrgulamrqlardr. Halen uzmanlar drqrnki kiqilerin kullandrgr qekliyle kavram, bir gift artikiilasyonu belirtmek igin kullanrlabitir (klasik qekliyle "popiiler Kiilrur" kelimesinin hala ifade ettigi anlamda) aynr terim aynca iki yOniiniin, bir veya digerini aqrk bir gekilde belirtmek iizere de kullanrlabilir. Bu gekilde kullanrldrgnda giiglii bir "antropolojik" anlam tagrr. Egit derecede tafilqma konusu olan "Kiilturel Endiistriler" kavramr ise, daha gok igin giizel sanatlar yoniinii kapsamaktadrr. ilk denemelerden birinde Raymond Williams polemiklere yol agan bir agrklama yaparak "Kiiltiir dogaldrr" dedifinde, sanki o zaman qok belirgin bir efilim olan kiiltiirlti kigileri giizel sanarlar konusundaki belirgin zevkleri olan bir srnif olarak kabul etme gOriigii ile alay etmek istiyordu. ingiliz ioplumunu hem politik hem de entellektiiel yagamrnda karakterize eden sosyal srnrf ve giizel sanatlara iliqkin gok yogun ve karmagtk cin yargrlar, tereddiitler ve tartlmalar 96z Oniine altndrgrnda Williams'rn bu sloganr kolayca 1991 'e de uygulanabilir. Bu goriiq ile James Carey'in Ktilttir Olarak iletiqim(1989) adh ilginq olacaktr. Bu ikinci denemede yap1t1n1n karqrlaqtrnlmasr kuqkusuz kavram Carey'in gorii$Une g0re, Amerika Birleqik devletlerinde iletiqim 318 gah$malar1nl fazlasryla srnrrlandrran davranrqsai ve iqlevsel sosyoloji bigimlerine daha zengin ve verimli bir segenek oluqturmak rizere kullanrlmrgtr. Burada anlatrlmak istenen bu iki perspektif arasrndaki farkhhktan gok(ki bu da do[al olarak tartrqrlabilir) "Kiiltiirel" kelimesini vurgulayarak bir ttir reaktif tepki yaratmaktrr. fuadaki bu fark, yine yukanda delindilimiz "Kiiltiirel Analizler"ve bunlarrn hedefi olan gahgmalarla ilgilidir. Bu gahgmalar, igerdikleri ara$tlrma gekilleri bakrmrndan iki geniq araqtlrma geleneli arasrnda kalmrq izlenimini uyandrrmaktadrr. Ornegin, bir yandan estetik analiz qekillendirmeler, sanat tarihi, edebiyat teorisi, Ote yandan ise, amprik sosyoloji, psikoloji, siyasal bilgiler ve ekonomi gibi. Bbylesine bir belirsizlik ve kavramlar karmagasrnrn rqr[rnda belki de "kiiltiirel analiz" konusunu salunmak igin sorulabilecek en giig soru "peki Oyleyse kiiltiir olmayan nedir?" olacaktrr. Gergekte de, 1960'h yrllarda Williams'rn yaplrlarlnl eski bir incelemesinde tarihgi E.P Thampson bunlara benzeyen sorular sormaya baqlamrqtrr. "Kiilttir ve Toplum" gibi klasik formiilasyonlar bile, yukanda soz konusu sorularrn soruldupu araqtrrmalarda yrpranabilirmiq izlenimi uyandrrabiliyor. Bu meydan okumaya sosyal yagamrn belli bir alanrnr "Kiiltiir" olarak srnrrlandrrarak cevap vermeye gahqmak, hiq de akrlhca bir gOziim olmazdr, bu tutum daha sonra bir uzmanhk dah olarak benimsenen "Kiiltiirel gahqmalar" alanlnl da srnrrlandrrmrg olurdu. Ornelin, giizel sanatlara gok yakrn olan (sinema, tiyatro, televizyon) gibi konularda bu srnrrlandrrmalar olumlu saytlabilecek sonuglar verse bile, Kiiltiirel analizin rrk, cinsellik ve sosyal srnrf kavramlarrnda popiiler anlayrgrn geligmesini inceledifi hallerde ulusal kimlili gekillendirmek igin hafizanrn kullanrlmasr olumlu sonuglar vermiq ve bu deneyde bolgesel ve krsal ekonomik yOnden hrzlanan geligmeler de incelenebilmiqtir. Bu bakrg agrsrndan bakrldrgrnda 'ktiltrirel" kelimesi pek gok faaliyetin bir boyutu olarak algrlanmaktadr. Bu konular daha ahgrlageimiq adlanyla ekonomi, politik ve sosyal alanlardaki geliqmelerle birlikte psikolojik ve dilbilimsel geliqmeleri de kapsamakradrr. Bu, aynr zamanda birgok bilim dahyla ilgili giiglil bir fikirler ve yOnremler trafiginin dolmasrn sallamrqtrr. ingiliz sosyolojisi ve dil bilimleri bugiine kadar ingiltere'de bu konuda meydana gelen geliqmelerle gok iyi bir gekilde temsil edilmiqlerdir. Buna rafmen psikoloji, siyasal qahqmalar ve haberlegme teknolojisi alanrnda yeni gahgmalara ve geliqmeleri daha ciddi bir qekilde egilmesi gerekmektedir. 319 Araqtrrma ve efitim alantnda "kultiir" biiyiik bir olastltkia gapraz bilimsel baglantllarda son derece de hareketli bir alan oimayt siirdiirecekierdir. Bu alan iginde en etkin kutuplaqmalan ise, yapt ve eylemi, ekonomik sistem , makro ve mikro analizlerde sosyal gofalma ve sosyal deliqmeler gibi golu zaman gririig gatrqmalaflna yol agan bilim dallart olugturacaktrr. "ideoloji" konusunda gok eskiden beri var olan g6riig ayrrhklafl ise(bazr Eevrelerce ideolojilerden gok siiratli bir bigimde vazgegildili gdriigii hakimdir) Bu kutuplaqmayr yaratan en onemli etkendir. Aynr gekilde gu anda en ilging "Kiiltiirel inceleme" konulanndan biri olan ve bazt yazaaatn tamamen kar$1 glknE1, diferlerinin ise tamamen kabul edip Once tafi1$ma konusu olarak adlandrdtlr "postmodernizm" gelmektedir. 320