Metafiziğe Giriş: Faust - Bilkent University
advertisement
Ahmet Narman 21302316 Turk-102/24 Gönenç Tuzcu Metafiziğe Giriş: Faust Goethe’nin gençliğinden ölümüne kadar üzerinde çalıştığı eseri olan Faust, din ve mistisizim alanında eşine az rastlanır bir başyapıttır. Yazar bu eserinde dinlere ait (Hıristiyanlık, İslam ve diğer dinlerdeki birbirine benzeyen ögeler) neredeyse her unsuru kullanmıştır. Hıristiyanlığın ona doğrudan sunduğu din anlayışının dışına çıkarak kendine özgü dini görüşlerini de bu eserde sergilemiştir. İki kısımdan oluşan eserin ilk kısmı sadedir ve anlaşılması kolaydır. İkinci bölüm ise daha karmaşıktır ve anlam bütünlüğünün oturtulması zordur. Eserin kahramanı Faust, o zamanda mevcut olan bütün bilimlerle ilgili olan, hepsine aşina olmasına karşın hakikati bulma yolunda ilerleyemediğini düşünen bir doktordur. Aradığını fiziki alemin bilimlerinde bulamayan Faust metafizik dünyaya ve ruhlar aleminin derinliklerine dalmak ister. Şeytan Mephisto ise onun bu halini görür ve onun isteğini gerçekleştirmeyi teklif eder. Tanrı’nın varlığına inanan, onun emrettiği şekilde yaşamaya çalışan ve Mephisto’nun onu sapkınlığa sürükleyeceğini bilen Faust yine de onun teklifini kabul eder. Dini ögelere sıkça başvurulan eserin bazı kısımlarında derin dini manalar yatar. Kitabın başında Tanrı ile Mephisto arasında geçen dialogdan sonra Mephisto şöyle der: “Büyük Tanrı’nın şeytanla böyle insanca konuşması ne hoş!”* Bütün dini öğretilerde şeytan genel olarak Tanrı’nın ve insanların düşmanı olarak görülse de bu söz şeytanın dahi yaratıcısına karşı bir sevgi beslediğini vurgular. Ne de olsa Mephisto kendisinin aşağılık bir varlık olduğunu ve Tanrı’nın çok yüce olduğunu bilir ve onun kendisini muhattap alması Mephisto’nun hoşuna gider. Kitabın başka bir bölümünde ise Mephisto öfkeden çılgına döner, sebebiyse Faust’un sevgilisi için bizzat Mephisto tarafından hazırlanan mücevherlerin, kilisedeki bir papaz tarafından çalınmasıdır. Papaz mücevherlerin haram olduğunu söylemiş ve kilise adına olduğunu ileri sürerek mücevherlere el koymuştur. Dinin kişisel menfaatler için kötüye kullanılması, kötülüğün kaynağı olan şeytanı bile çileden çıkarmıştır. Kitabın içeriğinin ve anlatımının güzel olmasına karşın benim dikkatimi çeken asıl şey çevirmenlerin tutumu oldu. Elime aldığım ilk Faust kitabında** tamamen İslami ögeler ön plandaydı. Öyle ki bu kitabı okuduktan sonra yazarın İslamiyeti bütünüyle kabul etmiş olabileceğini düşünmeden edemiyordum. Bu şüpheli durum karşısında başka bir çevirmen tarafından hazırlanan bir kitabı* incelemeye karar verdim. O kitaba da göz gezdirince arada bariz bir fark olduğunu anladım. İkinci kitapta İslamiyet ile Hıristiyanlığın birbirlerine benzer olarak işlediği bazı konular dışında İslami ögelere başvurulmamış. Bu iki kitaptan hangisinin daha güvenilir olduğu ise İslami bir önyargı olmadan, doğrudan Almanca’dan İngilizce’ye yapılmış bir çeviri*** incelendikten sonra anlaşıldı. Bir örnek vermek gerekirse, Faust ile Mephisto’nun ilk karşılaşmalarında geçen dialogda Mephisto’nun dışarı çıkmasını engelleyen şey ilk kitapta şöyle anlatılıyor: ”Kapıdan girerken şu Kutsal kitap yolumun üzerinde değildi… Çoğu sözleri papazlar tarafından uydurulmuş olsa da içinde Allah’ın kelamı var…”** Burada adı geçen kutsal kitap olan İncil hakkında söylenen “Çoğu sözleri papazlar tarafından uydurulmuş olsa da içinde Allah’ın kelamı var…” sözü tamamen İslami görüşü yansıtmaktadır. Okuduğum ikinci kitapta ise ne İncil’den bahsediliyor ne de sözlerinin değiştirilmesinden. O kitapta Mephisto’nun çıkmasını engelleyen şey üzerinde beş köşeli bir sembol bulunan bir tılsımdı. Kitabın İngilizce çevirisini incelediğimde doğru olan çevirinin ikinci çeviri olduğunu gördüm ve ilk kitabı okuduğuma pişman oldum. Goethe İslam peygamberi Hz. Muhammed hakkında güzel sözler sarfetse bile, İslam’ın sempatizanı olsa bile, hatta belki de Müslüman olsa bile kendi elleriyle kaleme aldığı sözleri çarpıtmak hiçbir şekilde kabul edilemez. Kaynakça *Goethe, J.W.V. Faust. Çev. Sadi Irmak. İstanbul: İstanbul Kitabevi, 1973. **Goethe, J.W.V. Faust. Çev. Ali Çankırılı. İstanbul: Antik Dünya Klasikleri, 2006. ***Goethe, J.W.V. Faust. Çev. Anna Swanwick. New York: Dover Publications, 1994
