SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİ Ed tör: Dursun DİLEK Yazarlar: Erdal

SOSYAL BİLGİLER
EĞİTİMİ
Ed�tör: Dursun DİLEK
Yazarlar:
Erdal ASLAN • Mustafa SAFRAN • Bahri ATA • Kibar AKTIN • Hilary COOPER
Beytullah KAYA • Kadir KARATEKİN • Ömer Faruk SÖNMEZ
Semih AKTEKİN • Nesrin AKINCI ÇÖTOK • Metin DENİZ • Mehmet Cem ŞAHİN
Erkan YAMAN • Fatih YAZICI • José Xavier DIAS • Yusuf KESKİN • Akif PAMUK
Ramazan ALABAŞ • Sevgi COŞKUN KESKİN • Adem ÖCAL • Hilmi DEMİRKAYA
Ahmet DOĞANAY • Ayten KİRİŞ AVAROĞULLARI • Ali BALCI • Münür BİLGİLİ
Adnan ALTUN • Hamza KELEŞ • Hasan IŞIK • Ayşegül Nihan EROL ŞAHİN
Ali YILMAZ • Mustafa ŞEKER • Ebru DEMİRCİOĞLU • Sezai ÖZTAŞ
Yasin DOĞAN • Banu ÇULHA ÖZBAŞ • Mehmet AÇIKALIN • Todd W. KENREICH
Selahattin KAYMAKCI • Mehmet Barış HORZUM • Kezban KICIR DERAL
Editör: Prof. Dr. Dursun Dilek
Sosyal Bilgiler Eğitimi
ISBN 978-605-364-981-6
DOI 10.14527/9786053649816
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© 2016, Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
I. Baskı: Haziran 2016, Ankara
Yayın-Proje: Özge Işıkcı
Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan
Kapak Görseli: http://tr.depositphotos.com
İmaj ID: 31471063
Copyright: peshkova
Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş.
İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105
Yenimahalle/ANKARA
(0312 394 55 91)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 26687
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
internet: www.pegem.net
E-ileti: [email protected]
Prof. Dr. Dursun DILEK
Dursun Dilek, 1969 yılında Samsun-Bafra’da doğmuştur. İlk ve orta öğrenimini doğduğu yerde tamamlamış; 1991 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Tarih Bölümünü bitirmiştir. 1992’de Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Yüksek Okuluna araştırma görevlisi olarak girmiş, 1994’te
aynı üniversitenin Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Ortaçağ Tarihi Yüksek Lisans
Programından mezun olmuştur. 1996 yılında YÖK/Dünya Bankası Millî Eğitimi Geliştirme Projesi kapsamında İngiltere’ye doktora eğitimi için gitmiş; 1999
yılında Warwick Üniversitesi Eğitim Enstitüsünden “History in the Turkish Elementary School: Perceptions and Pedagogy” adlı çalışması ile doktora derecesini
almıştır.
Aynı yıl Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü
Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalında öğretim görevlisi, 2000’de yardımcı doçent, 2004’te Tarih Eğitimi Anabilim Dalında doçent, 2009’da profesör olmuştur.
2010’da Sinop Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler
Eğitimi Anabilim Dalında profesör kadrosuna atanan Dursun Dilek’in, ilköğretimde sosyal bilgiler ile ilk ve ortaöğretimde tarih öğretimi, tarih derslerinde
bilişsel gelişim, tarihsel anlama, tarihsel empati ve tarihsel öğrenme alanlarında
araştırma ve eserleri bulunmaktadır.
ÖN SÖZ
Değerli okuyucular, bu kitabın uzun bir yazım süreci ve öyküsü var. Yaklaşık beş
yıl önce bu kolektif eser için editoryal yolculuğa çıktığımda bir sene gibi kısa zamanda
tamamlayabileceğimi umut etmiştim. Kitabın hacminden ve kapsadığı konulardan anlaşılacağı üzere bu naif düşüncemde pek de haklı değilmişim. İster istemez araya başka
çalışmalar, idari görevler, şahsımın tembelliği ve birçok unsur eklendi üretebileceğim.
Bazı yazar arkadaşlarımın da benzer sıkıntıları baş gösterince uzadı yolculuğumuz.
Uzak, yakın ve kendi coğrafyamızda cereyan eden olaylardaki dramatik artış,
bilişim teknolojilerinin hızlı gelişimiyle doğru orantılı olarak kültürlerarası etkileşimin artması, demokratikleşme hareketleri, doğal afetler, çevre kirliliği, enerji savaşları, yoksulluk, mülteci sorunları, küresel terör ve daha niceleri sosyal bilimlerin öğretimini yeniden eğitimin en önemli aracı hâline getirdi. Sadece tarihin değil hemen
hemen bütün sosyal bilim disiplinlerinin öğrenme-öğretme sürecinde bireyin bilişsel
ve duyuşsal gelişimine katkıda bulunması beklenen entelektüel faaliyetler olması gerekirken, geçmişten günümüze ilgili disiplinlerin kötüye kullanımı bireyler, gruplar,
topluluklar, toplumlar ve devletler arasındaki çıkar kavgalarını ve düşmanlıkları körükleyen, uzlaşı kültürünü yok eden ideolojik anlayışlara eğitimsel anlamda teorik altyapı oluşturdu. Oysa sosyal bilimlerin, disiplinlerine özgü yöntemlerle öğretimi ve bu
yolla kazandırılacak demokratik ve insani değerler, eğitim sistemlerinin demokratik,
sorgulayan, eleştirel düşünen, problem çözen, kültürlerarası bakış açısı kazanmış bireyler yetiştirmesine olumlu yönde katkı sağlayabilir.
Hedef okuyucu kitlesi öğretmen ve öğretmen adayları olan bu kitabın yukarıda
ifade edilmeye çalışılan olumlu katkıya bir nebze de olsa bilgi kaynağı olması umulmaktadır. İçerik, sosyal bilgiler öğretimine uygun olarak sosyal bilim disiplinlerinin
ne olduğu ve nasıl öğretileceğine yönelik olarak belirlenmiştir. Kitabın hazırlanmasındaki en büyük emek kuşkusuz yazar arkadaşlarımın. Buna rağmen hem öğrencim
hem de meslektaşlarım olarak gurur duyduğum Doç. Dr. Sevgi COŞKUN KESKİN,
Yrd. Doç. Dr. Ramazan ALABAŞ, Yrd. Doç. Dr. Kibar AKTIN, Dr. Akif PAMUK’un
olağanüstü çabaları olmadan bu kitap oluşturulamazdı.
Bu hacimde bir eser, bütün bölümlerini insanüstü bir sabırla baştan sona eleştirel
okumalar yaparak gerekli yapısal düzenlemeleri yapan, düzeltmeler öneren, önemli ölçüde akademik ve editoryal katkı sağlayan sevgili eşim Yrd. Doç. Dr. Gülçin DİLEK’in
fedakârlığı olmasa asla tamamlanamazdı.
Son olarak, bu çalışmanın vaat edilen sürede bitirilememesine rağmen yazarlara
her türlü desteği veren Sayın Servet SARIKAYA’nın şahsında Pegem Akademi ekibine
özel teşekkürlerimi sunarım.
Dursun DİLEK
Sinop, 2016
BÖLÜMLER ve YAZARLARI
GİRİŞ
1. Bölüm: Geçmişten Günümüze Sosyal Bilgiler
Doç. Dr. Erdal ASLAN, Dokuz Eylül Üniversitesi
KISIM I
TANIMLAR ve MANTIKSAL YAPI
2. Bölüm: Yapılandırmacı Eğitim Tartışmaları Işığında Sosyal Bilgiler
Prof. Dr. Mustafa SAFRAN, Gazi Üniversitesi
Doç. Dr. Bahri ATA, Gazi Üniversitesi
KISIM II
SOSYAL BİLGİLER: DİSİPLİNLER ARASI YAKLAŞIM
3. Bölüm: Sosyal Bilgiler Derslerinde Tarih Konularının Öğretimi
Yrd. Doç. Dr. Kibar AKTIN, Sinop Üniversitesi
4. Bölüm: Kanıta Dayalı Tarihsel Kurgu Yazma
Prof. Dr. Hilary COOPER, Cumbria Üniversitesi
5. Bölüm: T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Eğitimi
Yrd. Doç. Dr. Beytullah KAYA, Bülent Ecevit Üniversitesi
6. Bölüm: Sosyal Bilgiler Öğretiminde Neden Coğrafya?
Doç. Dr. Kadir KARATEKİN, Kastamonu Üniversitesi
Doç. Dr. Ömer Faruk SÖNMEZ, Gaziosmanpaşa Üniversitesi
7. Bölüm: Sosyal Bilgiler ve Siyaset Bilimi
Doç. Dr. Semih AKTEKİN, Milli Eğitim Bakanlığı
8. Bölüm: Antropoloji
Yrd. Doç. Dr. Nesrin AKINCI ÇÖTOK, Sakarya Üniversitesi
9. Bölüm: Sosyal Bilgiler ve Psikoloji
Yrd. Doç. Dr. Metin DENİZ, Bartın Üniversitesi
10. Bölüm: Sosyal Bilgiler ve Sosyoloji
Doç. Dr. Mehmet Cem ŞAHİN, Ankara Üniversitesi
11. Bölüm: Sosyal Bilgiler Derslerinde Ekonomi Konularının Öğretimi
Yrd. Doç. Dr. Kibar AKTIN, Sinop Üniversitesi
viii
Sosyal Bilgiler Eğitimi
KISIM III
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE YENİ YAKLAŞIMLAR
12. Bölüm: Küreselleşme ve Sosyal Bilgiler Eğitimi Üzerine
Doç. Dr. Erkan YAMAN, Sakarya Üniversitesi
13. Bölüm: Çokkültürlülük ve Sosyal Bilgiler
Yrd. Doç. Dr. Fatih YAZICI, Gaziosmanpaşa Üniversitesi
14. Bölüm: Çokkültürlülük ve Kültürlerarasılık Kavramlarından
Kültürlerarası Eğitime
José Xavier DIAS, Torre Ortaokulu
15. Bölüm: Değerler Eğitimi
Doç. Dr. Yusuf KESKİN, Sakarya Üniversitesi
16. Bölüm: Vatandaşlık ve Sosyal Bilgiler
Dr. Akif PAMUK, Marmara Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Ramazan ALABAŞ, Kastamonu Üniversitesi
17. Bölüm: Erken Çocukluk Döneminde Sosyal Bilgiler Eğitimi ve
Sosyo-Kültürel Eğitim
Doç. Dr. Sevgi COŞKUN KESKİN, Sakarya Üniversitesi
18. Bölüm: İnsan Hakları Eğitimi
Doç. Dr. Adem ÖCAL, Gazi Üniversitesi
19. Bölüm: Topluma Hizmet Yoluyla Öğrenme
Doç. Dr. Hilmi DEMİRKAYA, Akdeniz Üniversitesi
KISIM IV
SOSYAL BİLGİLERDE DÜŞÜNME GELİŞİMİ ve ÖĞRENME
20. Bölüm: Sosyal Bilgiler Eğitiminde Problem Çözme
Prof. Dr. Ahmet DOĞANAY, Çukurova Üniversitesi
21. Bölüm: Sosyal Bilgiler Eğitiminde Eleştirel Düşünme
Prof. Dr. Ahmet DOĞANAY, Çukurova Üniversitesi
22. Bölüm: Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yansıtıcı Düşünme
Doç. Dr. Ayten KİRİŞ AVAROĞULLARI, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
23. Bölüm: Empatik Düşünme Becerisi
Doç. Dr. Sevgi COŞKUN KESKİN, Sakarya Üniversitesi
Bölümler ve Yazarları
24. Bölüm: Coğrafi Düşünce ve Gelişimi
Doç. Dr. Ali BALCI, Marmara Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Münür BİLGİLİ, Marmara Üniversitesi
25. Bölüm: Sosyal Bilgiler Dersleri İçin Bir Medya Okuryazarlığı Konusu:
Medyadaki Bilginin Güvenirliği
Yrd. Doç. Dr. Adnan ALTUN, Abant İzzet Baysal Üniversitesi
KISIM V
İLKÖĞRETİM SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMI
26. Bölüm: Sosyal Bilgiler, Topluma Hizmet ve Vakıflar
Prof. Dr. Hamza KELEŞ, Gazi Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Hasan IŞIK, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
Okt. Dr. Ayşegül Nihan EROL ŞAHİN, Gazi Üniversitesi
KISIM VI
MATERYAL TASARIMI, TEKNOLOJİ ve ÇEVRE
27. Bölüm: Sosyal Bilgiler Öğretiminde Materyal Tasarımı
Doç. Dr. Ali YILMAZ, Marmara Üniversitesi
Doç. Dr. Mustafa ŞEKER, Yıldız Teknik Üniversitesi
28. Bölüm: Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Ders Kitapları
Yrd. Doç. Dr. Ebru DEMİRCİOĞLU, Karadeniz Teknik Üniversitesi
29. Bölüm: Sosyal Bilgilerde Müze ve Tarihî Mekânlar İle Eğitim
Yrd. Doç. Dr. Hasan IŞIK, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
30. Bölüm: Sosyal Bilgiler Derslerinde Film Analizleri ve Filmler İle
Uygulanabilecek Öğretim Etkinlikleri
Yrd. Doç. Dr. Sezai ÖZTAŞ, Kırklareli Üniversitesi
31. Bölüm: Sosyal Bilgilerde Drama
Doç. Dr. Yasin DOĞAN, Adıyaman Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Banu ÇULHA ÖZBAŞ, Dokuz Eylül Üniversitesi
32. Bölüm: Sosyal Bilgilerde Teknoloji Kullanımı – Teknoloji Destekli
Sosyal Bilgiler Öğretimi
Doç. Dr. Mehmet AÇIKALIN, İstanbul Üniversitesi
ix
x
Sosyal Bilgiler Eğitimi
33. Bölüm: Dijital Topluluk Haritaları İle Coğrafi Araştırma
Prof. Dr. Todd W. KENREICH, Towson Üniversitesi
34. Bölüm: Sosyal Bilgiler Öğretimine Teknolojinin Bir Yansıması:
Paylaşım Siteleri
Doç. Dr. Selahattin KAYMAKCI, Kastamonu Üniversitesi
KISIM VII
SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE KULLANILAN ÖĞRETİM STRATEJİ,
YÖNTEM ve TEKNİKLERİ
35. Bölüm: Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılan Öğretim Strateji, Yöntem
ve Teknikleri
Doç. Dr. Yusuf KESKİN, Sakarya Üniversitesi
Doç. Dr. Mehmet Barış HORZUM, Sakarya Üniversitesi
KISIM VIII
SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE ÖLÇME DEĞERLENDİRME
36. Bölüm: Sosyal Bilgilerde Ölçme Değerlendirme
Kezban KICIR DERAL, Eyüboğlu Eğitim Kurumları
37. Bölüm: Sosyal Bilgilerde Materyallere ve Etkinliklere Dayalı
Özel Ölçme Değerlendirme Araçları
Kezban KICIR DERAL, Eyüboğlu Eğitim Kurumları
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ ................................................................................................................................. v
BÖLÜMLER ve YAZARLARI...........................................................................................vii
GİRİŞ
1. BÖLÜM
Geçmişten Günümüze Sosyal Bilgiler
Özet ........................................................................................................................................ 3
Giriş ........................................................................................................................................ 4
1. Sosyal Bilgiler Nedir? ....................................................................................................... 4
2. Sosyal Bilgiler Eğitimine Tarihsel Bir Bakış ................................................................. 8
2.1. Dünyada Sosyal Bilgiler Eğitiminin Gelişimi ..................................................... 8
2.2.1.Türkiye’de Sosyal Bilgiler Eğitimi ............................................................... 18
2.2.2. Türkiye Cumhuriyeti’nde Bir Öğretim Alanı Olarak Sosyal Bilgiler ... 23
3. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Temel Yaklaşımlar ......................................................... 38
3.1. Vatandaşlık Aktarımı Olarak Sosyal Bilgiler Eğitimi ....................................... 39
3.2. Sosyal Bilim Olarak Sosyal Bilgiler Eğitimi ....................................................... 39
3.2. Yansıtıcı Öğrenme Araştırma Sosyal Bilgiler Eğitimi ...................................... 40
4. Sosyal Bilgiler Eğitiminin Amaçları............................................................................. 40
5. Sosyal Bilgiler Eğitimine Temel Oluşturan Alanlar ................................................... 46
Sonuç .................................................................................................................................... 47
Kaynakça.............................................................................................................................. 48
KISIM I
TANIMLAR ve MANTIKSAL YAPI
2. BÖLÜM
Yapılandırmacı Eğitim Tartışmaları Işığında Sosyal Bilgiler
Özet ..................................................................................................................................... 56
Giriş ...................................................................................................................................... 56
1. Yapılandırmacılık Nedir? .............................................................................................. 57
xii
Sosyal Bilgiler Eğitimi
2. Yapılandırmacı Bilgi Kuramı ........................................................................................ 61
2.1. Radikal Yapılandırmacılık.................................................................................... 63
2.2. Sosyal Yapılandırmacılık ..................................................................................... 66
2.3. Bilişsel Yapılandırmacılık .................................................................................... 68
3. Yapılandırmacı Öğrenme Kuramı ................................................................................ 68
4. Yapılandırmacılık ve Pedagoji ...................................................................................... 71
5. Yapılandırmacı Sosyal Bilgiler Programı .................................................................... 73
6. Sosyal Bilgiler Öğretmeninin Rolü ............................................................................. 77
7. Yapılandırmacılık Yaklaşımına Yöneltilen Eleştiriler ................................................ 80
Sonuç .................................................................................................................................... 82
Kaynakça.............................................................................................................................. 84
KISIM II
SOSYAL BİLGİLER: DİSİPLİNLER ARASI YAKLAŞIM
3. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler Derslerinde Tarih Konularının Öğretimi
Özet ...................................................................................................................................... 91
Giriş ...................................................................................................................................... 92
1. Tarih Öğretiminin Temelleri......................................................................................... 95
2. Tarihsel Kanıtlarla Çalışma ........................................................................................... 99
3. Tarih Öğretiminde ABD Örneği ................................................................................ 102
3.1. ABD Ulusal Sosyal Bilgiler Standartlarında (NCSS) Tarihsel Beceriler ...... 102
3.2. Okullar İçin Ulusal Tarih Merkez Programı (NCHS) .................................... 103
3.3. NCHS Tarih Standartları ve Tarih Anlayışı ..................................................... 104
3.4. Tarihsel Düşünme Standartları ......................................................................... 105
4. Türkiye’de Sosyal Bilgiler Öğretim Programı ........................................................... 107
4.1. Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Tarih Öğretimi ................................... 108
4.2. Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Beceriler ve İlintili Tarihsel
Düşünme Becerileri .......................................................................................... 110
Sonuç .................................................................................................................................. 113
Uygulama Örneği 1. ................................................................................................ 115
Uygulama Örneği 2. ................................................................................................ 116
İçindekiler
xiii
Okuma Önerileri .............................................................................................................. 116
Kitaplar/Süreli Yayınlar: .................................................................................................. 116
İnternet Siteleri: ................................................................................................................ 117
Kaynakça............................................................................................................................ 117
4. BÖLÜM
Kanıta Dayalı Tarihsel Kurgu Yazma
Özet .................................................................................................................................... 121
1. Tarihsel Sorgulama Süreci ........................................................................................... 122
2. Tarihsel İmgelem .......................................................................................................... 122
3. Projenin Amacı ............................................................................................................. 123
4. Projenin Tanıtımı ......................................................................................................... 123
5. Kaleyi Ziyaret ............................................................................................................... 125
6. Yaratıcı Tarihsel Kurgu ................................................................................................ 125
7. Lord ve Lady Clifford’u Tanıtmak .............................................................................. 126
8. Giriş Holü ...................................................................................................................... 127
9. Sarmal Merdiven .......................................................................................................... 128
10. Küçük Kilise ................................................................................................................ 129
11. Baş Rahibin Odası ...................................................................................................... 130
12. Şeytan .......................................................................................................................... 131
Sonuç .................................................................................................................................. 132
Kaynakça............................................................................................................................ 132
5. BÖLÜM
T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Eğitimi
Özet .................................................................................................................................... 135
1. İnkılâp Tarihi Programlarının Tarihsel Gelişimi ..................................................... 136
2. İnkılâp Tarihi Programları ve Ders Kitapları............................................................ 140
2.1. İlköğretimde Kademelerinde T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük
Dersi Programı ....................................................................................................142
xiv
Sosyal Bilgiler Eğitimi
3. T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Ders Kitapları ................................................. 144
4. Sonuç.............................................................................................................................. 146
Kaynakça............................................................................................................................ 148
6. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler Öğretiminde Neden Coğrafya?
Özet .................................................................................................................................... 151
Giriş .................................................................................................................................... 152
1. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Coğrafyanın Yeri ve Önemi ....................................... 153
2. Sosyal Bilgiler Öğretim Programı İçinde Coğrafyanın Yeri .................................. 159
2.1. 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Coğrafya Disiplini İle
İlişkili Olan Öğrenme Alanları, Kazanımlar ve Konular ............................... 160
2.2. 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Coğrafya Disiplini İle
İlişkili Olan Öğrenme Alanları, Kazanımlar ve Konular ............................... 163
2.3 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Coğrafya Disiplini İle
İlişkili Olan Öğrenme Alanları, Kazanımlar ve Konular ................................ 167
2.4.7. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Coğrafya Disiplini İle
İlişkili Öğrenme Alanları, Kazanımlar ve Konular.......................................... 170
Sonuç .................................................................................................................................. 173
Kaynakça............................................................................................................................ 175
7. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler ve Siyaset Bilimi
Özet .................................................................................................................................... 179
Giriş .................................................................................................................................... 180
1. Siyaset ve Siyaset Bilimi ............................................................................................... 181
2. Sosyal Bilgiler Programları ve Siyaset Konuları ....................................................... 184
Sonuç .................................................................................................................................. 189
Kaynakça............................................................................................................................ 190
İçindekiler
xv
8. BÖLÜM
Antropoloji
Özet .................................................................................................................................... 193
Giriş .................................................................................................................................... 194
1. Antropoloji Bilimi ve Tarihsel Gelişimi .................................................................... 195
2.Antropolojinin Alt Disiplinleri.................................................................................... 197
2.1. Biyolojik (Fiziksel)Antropoloji.......................................................................... 197
2.2.Kültürel (Sosyal) Antropoloji ............................................................................. 198
2.2.1.Arkeolojik Antropoloji............................................................................... 199
2.2.2.Linguistik (Dilbilimsel) Antropoloji ........................................................ 200
2.3.Uygulamalı Antropoloji ...................................................................................... 200
3. Antropoloji Kuramları/Kuramcıları .......................................................................... 202
4. Antropolojiye Yöneltilen Eleştiriler ........................................................................... 203
Sonuç ................................................................................................................................. 204
Okuma Önerileri .............................................................................................................. 206
Kaynakça............................................................................................................................ 207
9. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler ve Psikoloji
Özet .................................................................................................................................... 209
Giriş .................................................................................................................................... 210
1. Gelişim ve Öğrenme İle İlgili Temel Kavramlar ...................................................... 211
2. Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kuramı ............................................................................. 213
2.1. Somut İşlemler Dönemi (6/7–11/12 yaş) ......................................................... 213
2.2. Soyut İşlemler Dönemi (11–12 yaş ve üzeri) .................................................. 215
3. Erikson: Psikososyal Gelişim Kuramı........................................................................ 217
3.1. Başarılı Olmaya (Çalışkanlık) Karşı Aşağılık Duygusu
(6/7 yaş- 11/12 yaş arası) ................................................................................... 217
3.2. Kimlik Kazanmaya Karşı Kimlik (Rol) Karmaşası (12–18 yaş).................... 218
Sonuç .................................................................................................................................. 219
Kaynakça............................................................................................................................ 220
xvi
Sosyal Bilgiler Eğitimi
10. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler ve Sosyoloji
Özet ................................................................................................................................... 223
Giriş .................................................................................................................................... 224
1. Sosyolojinin Temel Kavramları .................................................................................. 227
1.1. Toplumsal Yapı .................................................................................................... 227
1.2. Kültür .................................................................................................................... 228
1.3. Sosyal ve Kültürel Değişme................................................................................ 229
1.4. Toplumsal Kurumlar .......................................................................................... 233
1.5. Sosyal Statü .......................................................................................................... 234
1.6. Toplumsal Roller ................................................................................................ 236
2. Sosyolojinin Türkiye’deki Gelişimi ............................................................................. 237
Kaynakça............................................................................................................................ 241
11. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler Derslerinde Ekonomi Konularının Öğretimi
Özet .................................................................................................................................... 243
Giriş .................................................................................................................................... 244
1. Ekonomi ....................................................................................................................... 244
1.1. Ekonomi Eğitiminin Gerekliliği ............................................................................. 245
1.2. NCEE’nin Belirlediği Ekonomi Eğitimi Standartları ve Göstergeleri ......... 247
1.3. Türkiye’de İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programında
Ekonomi Eğitimi ................................................................................................ 250
1.3.1. İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Ekonomi
Eğitiminin Amaçları ................................................................................. 251
Sosyal Bilgiler Programında Ekonomi Kavramları ............................................... 252
Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Ekonomi Eğitiminde
Doğrudan Kazandırılacak Beceri ve Değerler ........................................................ 252
Beceriler ...................................................................................................................... 252
İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Kazanımlar İle
Eşleşen Ara Disiplin Alan Kazanımları ................................................................... 254
İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Öğrenme Alanı:
İçindekiler xvii
Üretim, Dağıtım ve Tüketim..................................................................................... 256
İlköğretim 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programı .......................................... 257
İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programı .......................................... 258
İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programı .......................................... 259
İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programı ........................................... 260
Sonuç .................................................................................................................................. 261
Uygulama Çalışmaları ..................................................................................................... 262
Okuma/İnceleme/Etkinlik Önerileri ............................................................................. 264
İnternet Siteleri ................................................................................................................. 264
Kaynakça............................................................................................................................ 264
KISIM III
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE YENİ YAKLAŞIMLAR
12. BÖLÜM
Küreselleşme ve Sosyal Bilgiler Eğitimi Üzerine
Özet .................................................................................................................................... 269
Giriş .................................................................................................................................... 270
1. Küreselleşme Kavramı ................................................................................................ 270
2. Küreselleşme ve Eğitim................................................................................................ 275
2.1. Küreselleşme ve Sosyal Bilgiler Eğitimi .......................................................... 277
Sonuç ................................................................................................................................. 280
Kaynakça............................................................................................................................ 281
13. BÖLÜM
Çokkültürlülük ve Sosyal Bilgiler
Özet .................................................................................................................................... 285
Giriş .................................................................................................................................... 286
1. Çokkültürlü Eğitim ...................................................................................................... 287
2. Çokkültürlü Sosyal Bilgiler Öğretimi ........................................................................ 289
3. Türkiye’de Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Çokkültürlülük ........................................... 292
Sonuç .................................................................................................................................. 295
Kaynakça............................................................................................................................ 296
xviii Sosyal Bilgiler Eğitimi
14. BÖLÜM
Çokkültürlülük ve Kültürlerarasılık Kavramlarından
Kültürlerarası Eğitime
Özet ................................................................................................................................... 299
Giriş .................................................................................................................................... 300
1. Çokkültürlülük ve Kültürlerarasılık .......................................................................... 301
2. Kültürlerarasılık ve Eğitim .......................................................................................... 302
Sonuç .................................................................................................................................. 304
Uygulama Örneği ............................................................................................................ 306
Kültürlerarasılık verilerinin sunumu ve analizi ................................................... 306
Kaynakça............................................................................................................................ 308
15. BÖLÜM
Değerler Eğitimi
Özet .................................................................................................................................... 311
Giriş .................................................................................................................................... 312
1. Değer(ler) Kavramı ...................................................................................................... 313
2. Değer Türleri (Değer Sınıflamaları) ........................................................................... 314
3. Değerler Felsefesi.......................................................................................................... 316
4. Eğitim ve Değerler........................................................................................................ 316
5. Değerler Eğitimi ........................................................................................................... 316
6. Değerler Eğitimi, Ahlâk Eğitimi ve Karakter Eğitimi.............................................. 318
7. Değerler Eğitimi Yaklaşımları..................................................................................... 319
7. 1. Değerlerin Doğrudan Öğretimi (Telkin) ....................................................... 319
7. 2. Değerleri Belirginleştirme (Değer Ayrımı) .................................................... 319
7. 3. Değer Analizi ...................................................................................................... 320
7. 4. İkilem Tartışması/Öğrencilerin Bilişsel Ahlâki Gelişim
Düzeyini Yükseltme .......................................................................................... 320
8. Ailede Değerler Eğitimi ............................................................................................... 323
9. Okulda Değerler Eğitimi ............................................................................................. 323
10. Sosyal Bilgiler ve Değerler Eğitimi........................................................................... 324
10.1. Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında Değerler Eğitimi .................. 325
Sonuç .................................................................................................................................. 327
Kaynakça............................................................................................................................ 329
İçindekiler
xix
16. BÖLÜM
Vatandaşlık ve Sosyal Bilgiler
Özet .................................................................................................................................... 333
Giriş .................................................................................................................................... 334
1. Vatandaşlık Kavramı Üzerine Tartışmalar: Vatandaşlık Nedir?............................. 334
2. Sosyal Bilgiler Dersi Programı ve Vatandaşlık ........................................................ 339
Sonuç .................................................................................................................................. 348
Kaynakça............................................................................................................................ 349
İnternet kaynakları ........................................................................................................... 350
17. BÖLÜM
Erken Çocukluk Döneminde Sosyal Bilgiler Eğitimi ve
Sosyo-Kültürel Eğitim
Özet .................................................................................................................................... 353
Giriş .................................................................................................................................... 354
1. Sosyal Bilgiler ve Erken Çocukluk Dönemi.............................................................. 355
1.1. Tarih Öğretimi: Zaman, Süreklilik, Değişim, Geçmiş Kavramları ............... 356
1.2. Coğrafya Öğretimi: İnsan, Yer, Dünya, İklim ve Çevre Kavramları ............ 359
1.3. Ekonomi Konularına Yönelik Eğitim ............................................................... 366
1.4. Sosyoloji, Antropoloji, Politik Bilimler, Psikoloji Konularına
Yönelik Eğitim ..................................................................................................... 368
2. Sosyo-Kültürel Eğitim ve Erken Çocukluk Dönemi................................................ 369
Sonuç .................................................................................................................................. 370
Kaynakça............................................................................................................................ 371
xx
Sosyal Bilgiler Eğitimi
18. BÖLÜM
İnsan Hakları Eğitimi
Özet .................................................................................................................................... 373
Giriş .................................................................................................................................... 374
1. İnsan Haklarının Tarihî Gelişimi ............................................................................... 375
2. İnsan Hakları Eğitimi................................................................................................... 377
3. Neden İnsan Hakları Eğitimi? .................................................................................... 379
4. İnsan Hakları Eğitiminin Dayanakları ...................................................................... 380
5. İnsan Hakları Eğitiminde Kullanılan Yaklaşımlar ve Modeller ............................. 381
5.1. Disiplinlerarası Yaklaşım ................................................................................... 382
5.2. Çoklu Yaklaşım.................................................................................................... 382
6. İnsan Hakları Eğitiminde Kullanılan Yöntemler...................................................... 383
7. İnsan Hakları Eğitiminde Okulun ve Öğretmenin Önemi ..................................... 384
Sonuç .................................................................................................................................. 385
Kaynakça............................................................................................................................ 386
19. BÖLÜM
Topluma Hizmet Yoluyla Öğrenme
Özet .................................................................................................................................... 389
Giriş .................................................................................................................................... 390
Uygulama Çalışmaları .................................................................................................... 395
Kaynakça............................................................................................................................ 399
KISIM IV
SOSYAL BİLGİLERDE DÜŞÜNME GELİŞİMİ ve ÖĞRENME
20. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler Eğitiminde Problem Çözme
Özet .................................................................................................................................... 403
Giriş .................................................................................................................................... 404
1. Problem Çözme Süreci ................................................................................................ 406
İçindekiler
xxi
1.1. Problemin Hissedilmesi, Tanımlanması ve Sınırlandırılması ....................... 406
1.2. Probleme Olası Çözüm Yolları (Hipotezler) Önerilmesi............................... 408
1.3. Olası Çözüm Yollarına (Hipotezlere) İlişkin Bilgi Toplanması .................... 409
1.4. Bilgilerin Analiz Edilmesi .................................................................................. 411
1.5. Sonucun Formüle Edilmesi ............................................................................... 412
Problem.............................................................................................................................. 413
Probleme Olası Çözüm Yolları (Hipotezler) Önerilmesi ............................................ 413
Olası Çözüm Yollarına (Hipotezlere) İlişkin Bilgi Toplanması .................................. 413
Bilgilerin Analiz Edilmesi ............................................................................................... 414
Sonucun Formüle Edilmesi ............................................................................................. 414
Kaynakça............................................................................................................................ 414
21. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler Eğitiminde Eleştirel Düşünme
Özet .................................................................................................................................... 417
Giriş .................................................................................................................................... 418
1. Sosyal Bilgiler Eğitiminde Eleştirel Düşünmenin Önemi ...................................... 421
2. Eleştirel Düşünme Sosyal Bilgiler Eğitimine Nasıl Entegre Edilebilir?................. 423
3. Eleştirel Düşünmenin Beceri ve İçerik Temelli Olarak Öğretilmesi ..................... 427
Sonuç .................................................................................................................................. 432
Kaynakça............................................................................................................................ 433
22. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yansıtıcı Düşünme
Özet .................................................................................................................................... 437
Giriş .................................................................................................................................... 438
Yansıtıcı Düşünme Becerileri ......................................................................................... 439
Sonuç .................................................................................................................................. 443
Kaynakça ........................................................................................................................... 443
xxii Sosyal Bilgiler Eğitimi
23. BÖLÜM
Empatik Düşünme Becerisi
Özet .................................................................................................................................... 445
Giriş .................................................................................................................................... 446
1. Empati Ne Değildir? ................................................................................................... 448
2. Dünden Bugüne Empati Kavramı ............................................................................. 455
3. Bireyde Empatinin Gelişimi ....................................................................................... 456
4. Empati ile Yaşamak ..................................................................................................... 458
5. Sosyal Bilgiler Dersi ve Empati................................................................................... 459
6. Sosyal Bilgiler Derslerinde Empatik Düşünme Becerisini Geliştirmeye Yönelik
Etkinlikler ...................................................................................................................... 461
Sonuç .................................................................................................................................. 463
Kaynakça............................................................................................................................ 464
24. BÖLÜM
Coğrafi Düşünce ve Gelişimi
Özet .................................................................................................................................... 469
Giriş .................................................................................................................................... 470
1. Coğrafi Düşünce Gelişimi ve Sosyal Bilimler ........................................................... 474
2. Coğrafi Düşüncenin Tarihî Gelişimi ......................................................................... 475
3. Coğrafi Düşünce Gelişiminde Etkili Olan Yaklaşımlar ........................................... 476
3.1. Çevresel Determinizm .............................................................................................. 476
3.2. Posibilizm ................................................................................................................... 476
3.3. Disiplinin Merkezine Yerleşen Kavram: “Bölge”................................................... 477
4. Nicel Devrim (Quantitative Revolution) .......................................................... 478
3.5. Radikal ve Marksist Coğrafya ................................................................................. 479
3.6. Eleştirel Coğrafya (Critical Geography)................................................................. 480
3.7. Mekânsal Analiz (Spatial Analysis) ........................................................................ 481
3.8. Coğrafya Topluluklarının Coğrafi Düşünce Gelişimine Katkıları...................... 483
Sonuç .................................................................................................................................. 483
Kaynakça............................................................................................................................ 485
İçindekiler xxiii
25. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler Dersleri İçin Bir Medya Okuryazarlığı Konusu:
Medyadaki Bilginin Güvenirliği
Özet .................................................................................................................................... 489
Giriş .................................................................................................................................... 490
1. Medya Okuryazarlığı ................................................................................................... 490
2. Medya Mesajlarında Bilginin Güvenirliği ................................................................. 493
2.1. Medya Mesajlarına Erişim ....................................................................................... 494
2. Medya Mesajlarında Gerçek ve Görüş ...................................................................... 495
2.3. Medya Mesajlarında Bakış Açıları .......................................................................... 498
4. Medya Mesajlarında Önyargı ..................................................................................... 499
2.5. Medya Mesajlarında Kalıp Yargılar (Stereotipler) ................................................ 501
2.6. Medya Mesajlarında İkna Etme Teknikleri............................................................ 504
2.7. Medyada Mantık Yanlışları (Safsatalar) ................................................................. 507
Sonuç .................................................................................................................................. 509
Uygulama Çalışmaları .................................................................................................... 510
Uygulama Örnekleri ....................................................................................................... 511
Okuma/İnceleme/Etkinlik Önerileri ............................................................................. 512
Kitaplar: ............................................................................................................................. 512
İnternet Siteleri: ................................................................................................................ 512
Filmler: .............................................................................................................................. 512
Kaynakça............................................................................................................................ 513
KISIM V
İLKÖĞRETİM SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMI
26. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler, Topluma Hizmet ve Vakıflar
Özet .................................................................................................................................... 520
Giriş .................................................................................................................................... 520
1. Topluma Hizmet Uygulamaları ................................................................................. 521
2. Topluma Hizmet ve Vakıflar ...................................................................................... 522
xxiv Sosyal Bilgiler Eğitimi
2.1. Sosyal Bilgiler Eğitiminde Kullanılabilecek Tarihten Vakıf Örnekleri ........ 524
2.2. Sosyal Bilgiler Programında Topluma Hizmet ve
Vakıflar ile İlgili Direktifler ............................................................................... 526
Sonuç .................................................................................................................................. 532
Okuma/İnceleme/Etkinlik Önerileri ............................................................................. 539
Kaynakça............................................................................................................................ 539
KISIM VI
MATERYAL TASARIMI, TEKNOLOJİ ve ÇEVRE
27. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler Öğretiminde Materyal Tasarımı
Özet .................................................................................................................................... 545
Giriş ................................................................................................................................... 547
1. Materyal Tasarım Süreci ve Teknoloji ....................................................................... 548
2. Öğretim Analizi, Öğretimin ve Teknolojinin Planlanması..................................... 550
Teknoloji, Eğitim ve Öğretim Teknolojileri.......................................................... 550
3. Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılan Yöntem ve Teknikler ..................................... 551
4. Yapılandırmacı Yaklaşımda Öğretmenin Özellikleri ............................................... 554
5. Öğretim Materyali Tasarımında Bireysel Farklılıkları Esas Alma ......................... 555
6. Öğretim Sürecinde Kullanılan Bazı Araç- Gereç ve Materyaller ........................... 559
6.1. Ders Kitabı ........................................................................................................... 561
6.2. Bilgisayar .............................................................................................................. 562
6.3. İnternet ve E-öğrenme ....................................................................................... 564
7. Alternatif Öğretim Materyallerinin Geliştirilmesi .................................................. 565
Kaynakça............................................................................................................................ 570
28. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Ders Kitapları
Özet .................................................................................................................................... 577
Giriş .................................................................................................................................... 578
1. Ders Kitabı Nedir?........................................................................................................ 578
İçindekiler xxv
2. Ders Kitabını Etkili Kullanma Yolları ........................................................................ 581
3. Ders Kitabının İçerisinde Bulunan Bölümlerin Özelliklerine Yönelik
Öğretmenlerin Bilmesi Gereken Hususlar ................................................................ 582
3.1. Ders Kitaplarında Dil, Anlatım ve Üslup ......................................................... 583
3.2. Kitabın İç Düzeni ile İlgili Bölümlerinin Kullanılması .................................. 583
3.3. Ders Kitaplarında Yer Alan Görsellerin Kullanılması.................................... 585
3.3.1. Ders Kitaplarındaki Görsel Öğelerin Yararları ...................................... 585
3.3.2. Öğrenci Açısından Ders Kitabındaki Görseller Ne Tür
Özelliklere Sahip Olmalıdır? .............................................................................. 586
3.3.3. Görsel Öğeleri Değerlendirme Ölçütleri ................................................ 587
3.3.4. Görsellerin Analizinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ................ 588
3.4. Ders Kitabında Yer Alan Etkinlik ve Sorular ......................................................... 589
3.4.1. Hazırlık Çalışmaları .................................................................................. 590
3.4.2. Metin İçinde Yer Alan Ara Sorular.......................................................... 591
3.4.3. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları ................................................ 591
Sonuç .................................................................................................................................. 593
Kaynakça............................................................................................................................ 594
29. BÖLÜM
Sosyal Bilgilerde Müze ve Tarihî Mekânlar İle Eğitim
Özet .................................................................................................................................... 602
Giriş .................................................................................................................................... 602
1. Müze ve Tarihî Mekânlar ile Eğitim Konusunda Sosyal Bilgiler
Öğretmen Yeterlilikleri ................................................................................................ 604
2. Çağdaş Ülkelerde Müze, Tarihî Mekân ve Eğitim.................................................... 606
3. Müze ve Tarihî Mekân ile Eğitimin İlişkisi ............................................................... 607
4. Okul ve Müze İşbirliği ................................................................................................. 608
5. Sosyal Bilgiler Programı, Müze ve Tarihî Mekânlar ................................................ 609
6. Sosyal Bilgiler Eğitiminde Müze ve Tarihî Mekânlar ile İlgili Etkinlik ve
Uygulama Örnekleri .................................................................................................... 610
6.1. Çalışma Yaprakları .............................................................................................. 611
6.2. Müze Rehberi Hazırlama ................................................................................... 611
6.3. Müzede Oyun ve Etkinlik .................................................................................. 612
xxvi Sosyal Bilgiler Eğitimi
6.4. Nesne İnceleme ................................................................................................... 612
6.5. Müze, Tarihî Mekânlar ve Yaratıcı Drama ....................................................... 613
6.6. Tarihî Mekânlarda ve Müzede Tarihi Canlandırma ....................................... 614
6.7. Tarihî Mekân Etkinliği: Örnek Arkeolojik Kazı Çalışması............................ 614
6.8. Okulda Müze İnşa Etmek................................................................................... 615
6.9. Alternatif Bir Yaklaşım: Sanal Alan Gezileri ve Sanal Müze ......................... 616
6.10. Bir Gezi Planlamak ........................................................................................... 617
Sonuç .................................................................................................................................. 617
Uygulama Çalışmaları ..................................................................................................... 619
Ek-1: Müzede Oyun ve Etkinlik............................................................................. 619
Ek-2: Nesne İnceleme Çalışma Kâğıdı Örneği (Ata, 2002, s.105) .................... 620
Ek-3: Yaratıcı Drama ............................................................................................... 621
Ek-4: Tarihsel Canlandırma ................................................................................... 622
Ek-5: Örnek Arkeolojik Kazı Çalışması................................................................ 623
Ek-6: Okulda Müze İnşa Etmek ............................................................................. 625
Ek-7: Sanal Alan Gezileri ....................................................................................... 627
Ek-8: Öğrencilerin Müze ve Tarihî Mekânlar ile İlgili Çalışmaları Sergisi .... 629
Okuma/İnceleme/Etkinlik Önerileri ............................................................................. 630
Kaynakça............................................................................................................................ 631
30. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler Derslerinde Film Analizleri ve Filmler İle
Uygulanabilecek Öğretim Etkinlikleri
Özet .................................................................................................................................... 635
Giriş .................................................................................................................................... 636
1. Sosyal Bilgiler Dersi ve Film ...................................................................................... 637
2. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Hangi Filmler Kullanılmalıdır? ................................ 638
3. Sosyal Bilgiler Dersleri İçin Eğitim Filmi Hazırlama İlkeleri ................................ 639
4. Sosyal Bilgiler Derslerinde Film Analizleri ve Filmler İle
Uygulanabilecek Öğretim Etkinlikleri....................................................................... 641
5. Sosyal Bilgiler Derslerinde Filmleri Kullanmanın Yararlılıkları ........................... 646
Sonuç .................................................................................................................................. 648
Uygulama Çalışmaları Kaynakları ................................................................................. 650
Okuma/İnceleme/Etkinlik Önerileri ............................................................................. 651
Kaynakça............................................................................................................................ 652
İçindekiler xxvii
31. BÖLÜM
Sosyal Bilgilerde Drama
Özet .................................................................................................................................... 655
Giriş .................................................................................................................................... 657
1. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Dramadan Yararlanma .............................................. 658
2. Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılabilecek Temel Drama
Yaklaşım ve Teknikleri ................................................................................................. 662
2.1. Süreçsel Drama.................................................................................................... 662
2.2. Uzman Rolü Yaklaşımı ....................................................................................... 666
3. Dramada Kullanılabilecek Teknikler ......................................................................... 667
Sonuç .................................................................................................................................. 670
Okuma Önerileri .............................................................................................................. 675
Kaynakça............................................................................................................................ 676
32. BÖLÜM
Sosyal Bilgilerde Teknoloji Kullanımı – Teknoloji Destekli
Sosyal Bilgiler Öğretimi
Özet .................................................................................................................................... 679
1. Internet .......................................................................................................................... 680
2. PowerPoint .................................................................................................................... 683
3. Web Quest ..................................................................................................................... 685
4. Online İşbirliği Projeleri .............................................................................................. 686
5. Online Geziler / Sanal Turlar ...................................................................................... 689
6. Veritabanı Hazırlama ................................................................................................... 689
7. Sosyal Bilgilerde Kullanılan Diğer Yazılımlar........................................................... 691
Uygulama Çalışmaları ..................................................................................................... 692
Kaynakça............................................................................................................................ 694
xxviii Sosyal Bilgiler Eğitimi
33. BÖLÜM
Dijital Topluluk Haritaları İle Coğrafi Araştırma
Özet ................................................................................................................................... 701
Giriş .................................................................................................................................... 702
1. Dijital Coğrafya ............................................................................................................ 702
2. Topluluk Haritalarına Üç Örnek ................................................................................ 703
2.1. Yeni Gelenler için Şehir Rehberi (Baltimore, Maryland) .............................. 703
2.2. Civar Atlas Projeleri (New York, New York and Denver, Colorado) ........... 704
2.3. Çevresel Adalet Projesi (Doğu Austin, Teksas)............................................... 704
3. Topluluk Haritası Yapımına Giriş .............................................................................. 705
Sonuç .................................................................................................................................. 706
Kaynakça............................................................................................................................ 707
34. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler Öğretimine Teknolojinin Bir Yansıması:
Paylaşım Siteleri
Özet .................................................................................................................................... 709
Giriş .................................................................................................................................... 710
1. Sosyal Bilgiler Öğretimiyle İlgili Paylaşım Siteleri................................................... 712
1.1. Ulusal Paylaşım Siteleri ...................................................................................... 712
1.2. Uluslararası Paylaşım Siteleri ............................................................................ 715
Sonuç .................................................................................................................................. 717
Kaynakça............................................................................................................................ 719
İçindekiler xxix
KISIM VII
SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE KULLANILAN ÖĞRETİM STRATEJİ,
YÖNTEM ve TEKNİKLERİ
35. BÖLÜM
Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılan Öğretim Strateji,
Yöntem ve Teknikleri
Özet .................................................................................................................................... 723
Giriş .................................................................................................................................... 724
1. Strateji, Yöntem ve Teknik Kavramları ..................................................................... 724
2. Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılan Öğretim Stratejileri ........................................ 725
2.1. Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisi....................................................................... 725
2.2. Buluş Yoluyla Öğretim Stratejisi ....................................................................... 726
2.3. Araştırma Yoluyla Öğretim Stratejisi ............................................................... 728
3. Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılabilecek Yöntem ve Teknikler ............................ 729
3.1. Anlatım Yöntemi ................................................................................................. 729
3.2. Tartışma Yöntemi ................................................................................................ 730
3.3. Gezi Gözlem Yöntemi......................................................................................... 730
3.4. Drama Yöntemi ................................................................................................... 731
3.5. Proje Yöntemi ...................................................................................................... 732
3.6. Örnek Olay Yöntemi ........................................................................................... 733
3.7. İşbirlikli Öğrenme Yöntemi ............................................................................... 733
Sonuç .................................................................................................................................. 739
Kaynakça............................................................................................................................ 740
KISIM VIII
SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE ÖLÇME DEĞERLENDİRME
36. BÖLÜM
Sosyal Bilgilerde Ölçme Değerlendirme
Özet .................................................................................................................................... 745
Giriş .................................................................................................................................... 746
Temel Kavramlar .............................................................................................................. 746
xxx Sosyal Bilgiler Eğitimi
Ölçme ................................................................................................................................ 746
Değerlendirme .................................................................................................................. 746
Ölçek ................................................................................................................................. 746
Ölçme ve Değerlendirmenin Önemi ............................................................................ 747
Ölçme Aracında Bulunması Gereken Özellikler.......................................................... 748
Ölçme Değerlendirme Teknikleri .................................................................................. 749
1. Geleneksel Teknikler .................................................................................................... 750
2. Tamamlayıcı (Alternatif) Teknikler ........................................................................... 765
Sonuç ................................................................................................................................. 779
Uygulama Çalışmaları .................................................................................................... 780
Okuma/İnceleme/Etkinlik Önerileri ............................................................................. 805
Kaynakça ........................................................................................................................... 806
37. BÖLÜM
Sosyal Bilgilerde Materyallere ve Etkinliklere Dayalı
Özel Ölçme Değerlendirme Araçları
Özet .................................................................................................................................... 809
Giriş .................................................................................................................................... 810
Zihin Haritaları................................................................................................................. 815
Bulmacalar......................................................................................................................... 815
Film, Belgesel ve Benzeri Video Gösterim Etkinliği .................................................... 816
Gezi Etkinliği .................................................................................................................... 818
Müze / Sergi İnceleme Çalışmaları ............................................................................... 820
Karikatürler / Kartpostallar ........................................................................................... 821
Sonuç .................................................................................................................................. 822
Uygulama Çalışmaları .................................................................................................... 823
Okuma/İnceleme/Etkinlik Önerileri ............................................................................. 852
EK-1 ........................................................................................................................... 854
Türk Kurtuluş Savaşına Ait İncelenebilecek Romanlar ...................................... 856
Kaynakça............................................................................................................................ 856
GİRİŞ
1. BÖLÜM
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE
SOSYAL BİLGİLER
Doç. Dr. Erdal ASLAN
Dokuz Eylül Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
Bir öğretim alanı olarak sosyal bilgilerin ne olduğunu kavrar ve onu tanımlayabilir,
•
Dünya’da ve Türkiye’deki Sosyal bilgiler eğitiminin tarihsel gelişimini açıklayabilir,
•
Sosyal bilgiler eğitiminde var olan anlayışları ve bunlar arasındaki farklılıkları, benzerlikleri ve ilişkiyi ayırt edebilir,
•
Sorumlu, bilinçli ve etkin vatandaşlar yetiştirilmesinde sosyal bilgilerin rolünü kavrayabilirsiniz.
Özet
Bu bölümde öncelikle okullarda çocukları gelecekteki yetişkinlik yaşamları
için sorumlu ve bilinçli yurttaşlar olarak yetiştirmeyi amaçlayan bir ders olarak
“sosyal bilgiler”in tanımı ve bu tanımda zaman içerisinde meydana gelen değişimler ele alınmıştır. Henüz sosyal bilgiler adını almadan önce çocuklara bu dersin
kapsamı içerisine giren konular daha önceleri tarih, coğrafya ve yurttaşlık bilgisi dersleri içerisinde verilmiştir. Bu nedenle sosyal bilgilere ilişkin düzenlemeler
bu dersin sistemli olarak öğretildiği ilk ülke olan ABD’de olmuş ve başlangıçta
48
Sosyal Bilgiler Eğitimi
manlı Hanedanına bağlılık duygusunu merkez alırken, II. Meşrutiyet Dönemi’nde
Osmanlı Meşrutî Monarşi’sine ve Sulatana bağlılık duygusunu merkez almıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ile birlikte Tarih, Coğrafya ve Yurt Bilgisi olarak
okutulan derslerin amacı devlete ve millete sadık vatandaşlar yetiştirmektir. Bütün
bu amaçların gerçekleşebilmesi için bu derslerde okutuldukları dönemlerdeki dünyanın ve Türkiye’nin geçerli olan insani ve toplumsal değerlerini, kurumlarını ve
bunların işleyişini içeren program ve içerikler hazırlanmıştır. Bu nedenle başlangıcından günümüze dek uzanan zaman dilimi içerisinde Türkiye’de ve dünyada “sosyal bilgiler” in tanımı, eğitiminin amaçları, içeriği ve öğretim yöntemlerinde önemli
değişim ve dönüşümler yaşanmıştır ve gelecekte yaşanmaya devam edecektir. Kuşkusuz geçmişte olduğu gibi çağının dünyasının eğtim ve bilim alanındaki düzeyine
uygun olarak konunun en üst düzeydeki uzman ve akademisyenleri tarafından ve
tüm paydaşlarıyla birlikte...
Kaynakça
Akyüz, Yahya (2004). Türk Eğitim Tarihi (M.Ö. 1000-M.S: 2004), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
American Historical Association. (1899). The Study of History in schools: Report by The Committee of Seven, Washington Printing Office.
American Historical Association. (1909). The Study of History in the Elementary schools: Report
to The American Historical Association by Committee of Eight, Newyork, Charles Sicribner’s
Son
Arslan, M. Cumhuriyet Dönemi İlköğretim Programları ve Belli Başlı Özellikleri, Millî Eğitim
Dergisi, No: 146, Ankara, 2000, http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_
Dergisi/146/aslan.htm
Aslan, E. (1992). Devrim Tarihi Ders Kitapları, İzmir: Dokuz Eylül Ünüversitesi Atatürk İlkeleri
ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü’ne Sunulan Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,
Aslan, E. (2010). “Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk ders kitapları”. Eğitim ve Bilim,35(158).
Aslan, E. (2011). Türkiye Cumhuriyeti’nin İlkokullarda İzlediği İlk Öğretim Programı:“1924 İlk
Mektepler Müfredat Programı”. İlköğretim Online, 10(2).
Aslan, E. (2012-a). “Atatürk Döneminde Tarih Eğitimi 1: Türk Tarih Tezi Öncesi Dönem (19231931)”. Eğitim ve Bilim,37(164).
Aslan, E. (2012-b). İmparatorluktan Cumhuriyete Geçiş Sürecinde Ortaöğretim Tarih Programlarında Değişim I: Ortamektep, Electronic Turkish Studies, 7(2).
Ata, B. (1998). John Dewey ve Türkiye’de ilköğretimde tarih öğretimi (1923–1930). Kocaeli Ünüversitesi ve Atatürk Ararştırma Merkezi’nin Birlikte Düzenledikleri Atatürk’ün Cumhuriyetin
İlanından Sonraki Hedefleri Sempozyumu Bildirileri, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek
Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, 57-77.
Geçmişten Günümüze Sosyal Bilgiler
49
Ata, B. (2006). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi: Yapılandırmacı Bir Yaklaşım (Ed. C. Öztürk), Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara, s. 71-83.
Barr,R. D., J. L. Barth, and S.S. Shermish (1978). The Nature of Social Studies, CA, ETC Publications.
Beyaztas, D. I., Kapti, S. B., & Senemoglu, N. (2013). Cumhuriyetten Günümüze İlkokul/İlköğretim Programlarının İncelenmesi, Egitim Bilimleri Fakultesi Dergisi, 46(2), 319- 344.
Bilim, Cahid Yalçın (1994), Tanzimat Devri’nde Türk Eğitiminde Çağdaşlaşma (1839-1876), Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Bohan, C. H. (2010/ a). “Committee of Ten National Education Assocciation” Encyclopedia of
Curriculum studies, Sage Publication, ss-125-126.
Bohan, C. H. (2010/b). “Committee of Fiiteen National Education Assocciation” Encyclopedia of
Curriculum studies, Sage Publication, ss-124-125.
Cicioğlu, H. (1985). Türkiye Cumhuriyeti’nde İlk ve Orta Öğretim, Ankara: Ankara Ünüversitesi Yayınları
Demircioğlu, İ. H. (2005). Sosyal Bilgiler öğretimi ve oluşturmacı yaklaşım. Tanrıöğen, A.,
(Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (255- 279). İstanbul: Zafer Matbaacılık.
Dilek, D. (2002). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Pegem Akademi Yayıncılık.
Doğanay, A (2002). “Sosyal Bilgiler ve Sosyal Bilgiler Öğretimi”, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler
Ögretimi, C. Öztürk ve D. Dilek (Ed.), Pegem Akademi Yayınları, Ankara, 2002, s. 15-46.
Doğanay, A. (2008). Çağdaş Sosyal Bilgiler Anlayışı Işığında Yeni Sosyal Bilgiler Programının
Değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2).
Dunn, A. W. (1916). The Social Studies in Secondary Education, Department of The Interior
Bureau of Education, Bulletin 1916.
Ergin, O. N. (1977), Türk Maarif Tarihi: İstanbul Mektepleri ve İlim, San’at Ve Terbiye Müesseseleri, Cilt: I-II, İstanbul: Eser Matbaası.
Ergun, M. (1982), Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara.
Evans, R. W. (2004). The Social Studies Wars- What Should We Teach the Children. New York and
London: Teachers College Press.
Fer, S. (2005). 1923 Yılından günümüze Cumhuriyet dönemi ilköğretim programları üzerine bir
inceleme. Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları Sempozyumu, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi ve Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk
Araştırma Merkezi, 7-9 Aralık 2005, İstanbul. Erişim Aresi:
http://egitim.beun.edu.tr/cv/aazar/wpcontent/uploads/sites/7/2013/11/Bildiri_CumhuriyetDonemiProg.pdf
Garcia, J. ve Michaelis, J. U., (2000). Social Studies for Children: A Guide tı Basic Instruction, 12
th Edition, America
Hertzberg, H.W.(1981).Social Studies Reform 1880-1980, ReportSocial Science Education Consortium, Boulder, Colorado
50
Sosyal Bilgiler Eğitimi
Karagözoğlu, G. (1966). İlkokullarda Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı
Öğretmen okulları Genel Müdürlüğü.
Levstik, L. S., ve Tyson, C. A. (Eds.). (2010). Handbook of research in social studies education.
Routledge.
Maarif-i Umumiye Nezareti (1330), Mekâtib-i İbtidaiyye Ders Müfredatı: Altı, Beş, Dört ve Üç
Dersane ve Muallimli Mekteblere Mahsus, İstanbul: Matbaa-i Amire.
Moffatt, M. P. (1957). Sosyal Bilgiler Öğretimi, (Çev: Nesrin ORAN) İstanbul: Maarif Basımevi.
NCSS (1994). Curriculum standards for social studies: Expectations of excellence. Washington
DC: National Council for the Social Studies.
National Educational Assocciation (NEA). (1894). Report of The Committee of Ten on Secondary
School Studies- with The Reports of The Conferes Arranged by the Committee, Amerikan
Book Company; New York- Cincinnati- Chiago, 270s.
National Education Association (1895). Report of The Commıttee of- Fıfteen on Elementary
Educatıon 4i Wıth The Reports of The Sub Commıttees: on The Traınıng of Teachers; onThe
Correlatıon of Studıes in Elementary Educatıon; on The Organızatıon of Cıty School Systems,
Amerikan Book Company; New York- Cincinnati- Chiago, 246s
Özbaran, S. (1995). Tarih Öğretimi ve Ders kitapları Sempozyumu, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt
Yaınları
Özoğlu, Ç (1987). “Ortaöğretim Kurumlarında Sosyal Bilimler Öğretimine Genel Bir Bakış ve
Ülkemizdeki Durumu”, Ortaöğretim Kurumlarında Sosyal Bilimler Öğretimi ve Sorunları,
Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları.
Öztürk, C. ve Dilek, D. (2002). “Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretim Programları”, Hayat
Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ögretimi, C. Öztürk ve D. Dilek (Ed.), Ankara: Pegem Akademi
Yayınları, ss. 47-81.
Parker, W. J. (2011), Social Studies in Elementary Education, Pearson Education.
Ross, E. W, (2006). “The Struggle for the Social Studies Curriculums”, The Social Studies Curriculum Purposes, Problems, and Possibilities, 3 rd Ed. Wayne Ross, New York, 2006, ss. 17-37.
Safran, M. (2015), “Sosyal Bilgiler Tanımı, Dünyada ve Ülkemizde Gelişimi ve Önemi”, Sosyal
Bilgiler Öğretimi Mustafa Safran (Ed.) 4. Baskı, Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Sakaoğlu, Necdet (2003), Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Singer, A. J. (2009). Social studies for secondary schools: Teaching to learn, learning to teach.
Routledge.
Social Science Education Consortium. (1996). Teaching The Social Sciences and History in Secondary Schools: A Methods Book, USA, Waveland Press.
Somel, A. S.(2010). Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908), İstanbul: İletişim Yayınevi.
Soran, V. (2010), Türk Eğitim Sisteminde Amerikan Etkisi (1945-1960), Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’ne Sunulan Yayımlanmamış Yüksek Lisansa Tezi.
Geçmişten Günümüze Sosyal Bilgiler
51
Sönmez, V. (1994). Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara.
Ozil, Ş, ve Tapan, N. (1991).Türkiye’nin Ders Kitapları: Ortaöğretim Ders Kitaplarına Eleştirel
Bir Yaklaşım, Cem Yayınevi.
Thornton, S. J. (2008). Continuity and change in social studies curriculum, Handbook of research in social studies education, 15-32.
Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı. (1948). İlkokul Programı, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Türkiye Cumhuriyeti Milli Egitim Bakanlıgı,(1962). İlkokul Program Taslağı, İlköğretim Genel
Müdürlüğü Program Geliştirme Bürosu Yayınları, Ankara.
Türkiye Cumhuriyeti Milli Egitim Bakanlıgı, (1968). İlkokul programı. İstanbul: Milli Eğitim
Basımevi.
Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı. ( 1985), Tebliğler Dergisi, 29 Temmuz, sayı: 2193.
Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı. (1990). Tebliğler Dergisi, 25 Haziran, sayı: 2315
Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı (1991-a), Dördüncü Milli Eğitim Şurası (Tıpkı Basım), İstanbul: MEB Basımevi.
Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı (1991-b), Beşinci Milli Eğitim Şurası (Tıpkı Basım), İstanbul: MEB Basımevi.
Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı. (1993). Tebliğler Dergisi, 26 Nisan, sayı: 2381
Türkiye Cumhuriyeti Resmî Gazete, 18 Ağustos 1997, Sayı: 23084
Türkiye Cumhuriyeti Milli Egitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Baskanlıgı, (2005-a). Sosyal Bilgiler 4-5. Sınıf Programı, Milli Egitim Bakanlıgı, Ankara
Türkiye Cumhuriyeti Milli Egitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Baskanlıgı, (2005-b). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6–7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu (Taslak Basım),
M., Ankara, 2005-b
Unat, Faik Reşit (1964), Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihî Bir Bakış, İstanbul, Milli
Eğitim Yayınları.
Yücel, H. A. (1983). Türkiye’de Orta Öğretim, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Zarrillo, J. J. (2011). Teaching Elementary Social Studies: Principles and Applications, Pearson
Higher Education
KISIM I
TANIMLAR ve MANTIKSAL YAPI
2. BÖLÜM
YAPILANDIRMACI EĞİTİM TARTIŞMALARI
IŞIĞINDA SOSYAL BİLGİLER1
Prof. Dr. Mustafa SAFRAN
Gazi Üniversitesi
Doç. Dr. Bahri ATA
Gazi Üniversitesi
“Yapılandırmacılık, eğitim alanında dünyayı sarsıcı bir
icat yaptığını iddia etmiyor, sadece şimdiye kadar ilham sahibi öğretmenlerin, kuramsal temel olmaksızın
yaptıkları bazı şeylere, sağlam kavramsal temeller
sağlamak iddiasını taşımaktadır.”
(Von GLASERSFELD, 1995:15)
Bu metni inceleyerek;
• Yapılandırmacı anlayışın kökenlerini tanıyabilir,
• Yapılandırmacılık yaklaşımları ve aralarındaki ilişkileri betimleyebilir,
• Yapılandırmacılığın ilkelerini kavrayabilir,
• Yapılandırmacılık ile sosyal bilgiler dersinin ilişkisini kurabilir,
• Yapılandırmacı anlayışta sosyal bilgiler dersinin önemini değerlendirebilirsiniz.
1
Bu yazı, 2004’de öğretmen destek materyalleri üretme projesi çerçevesinde Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’na verilen ve ancak yayımlanamayan “Sosyal Bilgilerde Oluşturmacı
Yaklaşım” adlı 60 sayfalık çalışmamızdan özetlenerek hazırlanmıştır. Bu çerçevede
yapılandırmacı ortam oluşturmaya yönelik stratejiler, yapılandırmacı sınıfta teknoloji
kullanımı, yapılandırmacı müze ve yapılandırmacı değerlendirme anlayışı gibi konuları
yazıdan çıkarmak zorunda kaldık.
84
Sosyal Bilgiler Eğitimi
dikkatle okunduğunda, ezberlenecek konuların varlığını onlar da kabul etmektedir. Tuovinen (2003, s.12), “Öğretimde kuramsal bir yaklaşım olarak, yapılandırmacılık ve davranışçılık bire bir birbirinin yerine geçemez, birbirini destekler”
görüşünden hareketle, pek çok eğitimcinin kendisi gibi yapılandırmacılık ile davranışçılığın dengelenebileceği zeminler aradıklarını ileri sürmektedir.
Türkiye’de yapılandırmacı yaklaşımdan güç alarak sosyal bilgiler dersini, öğretmen merkezlilikten ve tek ders kitabı egemenliğinden kurtarıp, öğrencilerin
birincil ve ikincil kaynaklarla haşır neşir olduğu ve kendi bilgilerini kendilerinin
‘disiplinlere özgü’ bir şekilde oluşturduğu ve bunun için bilişim teknolojilerinden
yararlandığı sınıf ortamları sağlayabilirsek, geleceğe daha umutla bakabileceğimiz
ortadadır.
Kaynakça
AÇIKGÖZ, Kamile Ün (2003). Aktif Öğrenme. 4.baskı İzmir: Eğitim Dünyası yayınları.
AVENSTRUP, Roger (2004). “Program Reformunda ve Uygulanmasında Aşılması Gerekenler”
Program Geliştirmede Yeni Yaklaşımlar Sempozyumu, 22-25 Mart 2004, Başkent Öğretmenevi.
BROOKS, Jacqueline Grennon ve BROOKS, Martin G. (1993). In Search of Understanding: The
Case for Constructivist Classrooms. Virginia: Association for Supervision and Curriculum
Devlepment.
BURCH, Kurt (2002). “Toward a Constructivist Comparative Politics” in Constructivism and
Comparative Politics. Ed. GREEN, Daniel M. New York: M. E. Sharpe.
DERYAKULU, Deniz (2001). “Yapıcı Öğrenme” Sınıfta Demokrasi. Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
DEWEY, John (1916). Democracy and education. New York: The MacMillan Company
DOOLITTLE, Peter E. And HICKS, David (2003). Constructivism, Technology, and Social Studies.
EVANS, Richard I. (1999). Jean Piaget: İnsan ve Fikirleri. Çev. Şebnem Çiftçioğlu, Ankara: Doruk Yay.
FOX, Richard (2001). “Constructivism Examined”. Oxford Review of Education, vol. 27, No:1,
23-24.
GIBSON, Sue and MCKAY, Roberta (2001). “What Constructivist Theory And Brain Research
May Ofeer Social Studies” Canada’s National Social Studies Journal, vol.35, num.4,
GRANT, S. G. (1997). “A Policy at odds with itself: The Tension between Constructivist and
traditional views in the New York State social studies Framework” Journal of Curriculum
and Supervision, vol .13., issue:1, 92.
GREEN, Daniel M. (2002). (ed.) Constructivism and Comparative Politics. New York: M. E.
Sharpe.
Yapılandırmacı Eği m Tartışmaları Işığında Sosyal Bilgiler
85
HEIN, George E. (1991). “Constructivist Learning Theory” CECA (International Committee of
Museum Educators) Conference, Jerusalem Israel, 15-22 October
HEIN, George E. (1995). “The Constructivist Museum” The Journal of Education in Museums.
No:16, 21-23.
HENRY, Michael (2002). “Constructivism in the Community College Classroom.” The History
Teacher, vol. 36, no:1,65-74.
IGGERS, George G (2000) Yirminci Yüzyılda Tarih Yazımı, (çev. Gül Çağalı Güven), İstanbul:
Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
KUHN, Thomas S. (1962). The Structure of Scientific Revolutions. Chicago: University of Chicago Press.
LEVSTIK, Linda S. ve BARTON, Keith C. (2001). Doing History: Investigating with Children in
Elementary and Middle Schools (2nd editon) Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
MCKENZIE, Jamie (1997). “In Defense Of Textbooks, Lectures And Other Aging Technologies” From Now On: The Educational Technology Journal, Vol 6 No 8
MURPHY, Elizabeth (1999). Constructivism From Philosophy to Practice.Web: http://calvin.
stemnet.nf.ca/~elmurphy/ emurphy/cle.html (03.08.1999)
PIAGET, Jean (1977). The development of thought: Equilibration of cognitive structures. trans A.
Rosin, New York: The Viking Press.
Ruggie, John Gerard (1998). “What Makes the World Hang Together? Neo-utilitarianism and
the Social Constructivist Challenge”. International Organization 52 (4): 855. SELLEY, Nick (1999). The Art of Constructivist Teaching in The Primary School. London: David
Fulton Publishers.
SCHEURMAN, Geoffrey (1998). “From Behaviorist to Constructivist Teaching” Social Education, 62(1), 6-9.
SCHEURMAN, Geoffrey ve NEWMANN, Fred M. (1998). “Authentic Intellectual Work in Social Studies: Putting Performance Before Pedagogy”. Social Education, 62(1).
SCHUNK, Dale H. (2000). Learning Theories: An Educational Perspective. 3rd edition, New Jersey, Merrill, an Imprint of Prentice Hall.
STAHL, Robert J. (1994). “Meeting the Challenges of Making a Difference in the Classroom:
Students’ Academic Success is the Difference that Counts”, delivered at the 74th Annual Conference of the National Council for the Social Studies, Phoenix.
STEFFE, Leslie P. and GALE, Jerry (1995). Constructivism in Education. Ed. Hillsdale: Lawrence
Erlbaum Associates, Publishers.
TERZİ, Erdoğan ve UYSAL, Ahmet (2004). “Eğitim Teknolojisinin Gelişimine Epistemolojik
Yaklaşımların Etkisi” The Turkish Online Journal of Educational Technology, vol:3, Issue:2.
adres: http://www.tojet.net/articles/3222.htm
TUOVINEN, Tuomo (2003). Role Playing Games as a Method of Teaching History. Proseminari
Paper, University of Tampere.
86
Sosyal Bilgiler Eğitimi
VİCO, Giambattista (2007) Yeni Bilim, (çev. Sema Önal), Ankara: Doğu Batı Yayınları.
VON GLASERSFELD, Ernst (1995). “Introduction: Aspects of Constructivism” in Constructivism in Education. Ed. Leslie P. Steffe and Jerry Gale Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
VON GLASERSFELD, Ernst (1996). “Introduction: Aspects of Constructivism” in Constructivism: Theory, Perspectives, and Practice. Ed. Catherine Twomey Fosnet New York: Teachers
College.
YILDIRIM, Ali ve AKAR, Hanife (2004). “Yapılandırmacı Öğretim Etkinliklerinin Sınıf Yönetimi Dersi’nde Kullanılması: Bir Eylem Araştırması”. Sabancı Üniversitesi, İyi Örnekler
Konferansı.
WILEN, Willam (2004) “Achieving Best Practice Social Studies teaching and learning Through
Democratic Classroom Discussions” Kent Devlet Üniversitesi-Bahçeşehir Koleji Eğitimde
Constructivist Yaklaşım ve Uygulamaları Konferansı Öğretmenler, İdareciler ve Anababalar için
En iyi Eğitim ve Öğretim Uygulamaları, 21 Mayıs 2004, Ankara, Hilton Oteli.
KISIM II
SOSYAL BİLGİLER:
DİSİPLİNLER ARASI YAKLAŞIM
3. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER DERSLERİNDE TARİH
KONULARININ ÖĞRETİMİ
Yrd. Doç. Dr. Kibar AKTIN
Sinop Üniversitesi
Bu metni inceleyerek,
• Aynı sahada yapılan soruşturma nesnesinin, farklı kişiler tarafından farklı biçimde okunabileceğini fark edebilir,
• Tarihçilerin disiplinler arası bir yaklaşımla çalışmasının olgular ve yorum arasındaki çelişkiyi en aza indirmede büyük katkı sağlayacağı varsayımını ifade
edebilir,
• Ulusların tarih öğretim programlarının, uluslarının geçmişini ve o anına ilişkin bakış açılarını sunduklarını ileri sürebilir,
• “Yeni Tarih Yaklaşımının” yaratıcı tarih öğretimi ile öğrencilere tarihsel kaynakların sunulması ve onların kendi başlarına olguları “inşa etmeleri” ve
“keşfetmeleri”ni istediğini kavrayabilirsiniz.
Özet
Tarih derslerinin sıkıcı olduğuna ve ileri yaşlarda öğretilebileceğine dair ileri
sürülen ciddi iddialar tarih derslerinin nasıl öğretilebileceğine ve tarihin ne olduğuna yönelik tarih eğitimcilerini ciddi tartışmalara yöneltmiştir. Tarihin neliğine
dair verilen cevaplar farklılık gösterse de tarih öğretiminin, bilimin metodolojik
bakış açısını içermesi gerektiğine dair cevaplar genel olarak uzlaşmaktadır. Metodolojik bir yaklaşımla tarih öğretimine bakış, İngiliz okullarında sorgulama temelli bir tarih anlayışını oluşturmuştur. Türkiye ve Amerika’da ise yapılandırmacı
eğitim yaklaşımı çerçevesinde sosyal bilgiler/tarih öğretimini şekillendirmiştir.
Sosyal Bilgiler Derslerinde Tarih Konularının Öğretimi 117
İsmail Hakkı Demircioğlu “Tarih Öğretiminde Öğrenci Merkezli Yaklaşımlar”, Anı, Ankara, 2014
Alana ait teorik bilgilerin yanında öğrencileri aktif kılacak öğretim yöntem ve stratejilerini uygulama örnekleri eşliğinde bulabileceğiniz eser, öğrenci merkezli derslerinize rehberlik etmeyi hedefliyor.
John Nichol “Tarih Öğretimi”, (Mustafa Safran çev.), Çağrı Matbaacılık
Bu çalışma okuyuculara gelişmiş ülkelerin 8-18 yaş grubu öğrencilerine tarihi öğretme konusunda kullandıkları stratejileri sunmaktadır.
Mustafa Safran (Ed.) “Tarih Nasıl Öğretilir? Tarih Öğretmenleri İçin Özel Öğretim Yöntemleri”, Yeni İnsan, İstanbul, 2014
Bu çalışma tarih öğretiminin dünden bugüne gelişimini içeren ve tarih öğretimine
yönelik çok sayıda makalenin yer aldığı zengin bir literatürü içermektedir.
Muammer Güler (Ed.) “Tarih Öğretim Yöntemleri”, Nobel, Ankara, 2015
Bu kitap tarih öğretiminin Türkiye’de gelişiminin açıklandığı, amaç ve kavramlarının yer aldığı, öğrenme teorileri, öğretim yöntemlerinin açıklandığı ve tarih öğretimi
konusunda seçilmiş bibliyografyanın yer verildiği öğretmen adaylarının ve öğretmenlerin tercih edebileceği alana özgü önemli bir çalışmadır.
Mustafa Safran-Dursun Dilek (Ed.) “21. yüzyılda Kimlik, Vatandaşlık ve Tarih
Eğitimi”, Yeni İnsan, İstanbul, 2008
Bu kitapta tarihin vatandaşlık eğitimi kapsamında algılar, kimlik, kültür, uluslararası düzlemde tarih öğretim anlayışlarına ve tarih öğretimine yönelik uygulamalı
çalışmalara yer verilmiştir.
İnternet Siteleri:
http://www.tarihegitimcileri.org.tr/
Kaynakça
Aktın, K. (2011). Türkiye, İngiltere ve ABD sosyal bilgiler/tarih ders kitaplarında yapılandırmacı yaklaşım; II. Dünya Savaşı örneği (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi,
İstanbul.
Aktın, K. (2005). 1930-1950 dönemi orta öğretim tarih ders kitaplarında tarihçilik anlayışı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Ashby, R. (2004). Developing a concept of historical evidence: Students’ ideas about testing singular factual claims. http://www.heirnet.org/2004conference/papers/Ashby.doc adresinden
erişilmiştir.
118 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Ata, B. (1998). İngiltere’de Piaget ve Bruner’in görüşlerinin ilköğretimde tarih öğretimine yansıması üzerine bir araştırma, http://www.egitim.aku.edu.tr/bahriata2.doc adresinden erişilmiştir.
Booth, M.B. (1994). Congnition in history: A British perspective. Educational Psychologist,
29(2), 61-69.
Carr, E. H. (1996). Tarih nedir, (Çev: M. G. Göktürk). İstanbul, İletişim Yayınları.
Cooper, H. & D. Dilek (2007). Türkiye ve İngiltere’de ilköğretim öğrencilerinin tarihsel sorgulama süreçleri üzerine karşılaştırmalı bir çalışma: empatik, eleştirel ve yaratıcı düşünme,
Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (Educational Sciences: Theory and Practice), İstanbul, 7(2), ss. 681-726.
Demircioğlu, H. İ. (2006). Lise öğrencilerinin tarih dersinin amaçlarına yönelik görüşleri,
http://www.tebd.gazi.edu.tr/arsiv/2006_cilt4/sayi_2/153-164.pdf adresinden erişilmiştir..
Dilek, D. (2001). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Dilek, D. (2002). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Jackson, J. S. (2003). World history, Glencoe McGraw-Hill. Texas Education.
Jenkins, K. (1997). Tarihi yeniden düşünmek. (Çev.Bahadır Sina Şener). Ankara, Dost Kitapevi.
Fitzgerald, J. (1983). History in the curriculum: Debate on aims and values. History and Theory.
The Philosophy of History Teaching : Blackwell Publishing for Wesleyan University 22(4).
81-100
Foster, S. J (1998). Politics, paralels and perennial curriculum questions: The battle over school
history in England and the United States. The Curriculum Journal, 9(2) 153-164.
Gürkan, T. (1980). Bruner’in öğretim kuramı üzerine bazı düşünceler. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 13 (1-2) 207-222.
Kabapınar, Y. (2003). Eğitim pedagojisi ve tarih metodolojisi açısından İngiliz tarih ders kitaplarına bir bakış. Tarih ve Toplum, 2 ( 230), 104-111.
Lorence, J. J. (1981). The critical analysis of documentary evidence: Basic skills in the history
classrom, Paper presented at Annual Meeting of the American Historical Association (96th),
Los Angeles, CA.s.1-12
NCHS (2004). National center for history in the schools. http://www.nchs.ucla.edu/standards.
html. adresinden erişilmiştir.
NCSS (2004) National standards for social studies teachers. Program standart for the initial
preparation of social studies teachers. Volume II http://www.socialstudies.org/ adresinden
erişilmiştir.
Nichol, J. & O’Connell K. (2001). History curricula from around the world for 21st Century.
http://centres.exeter.ac.uk/historyresource/journal3/inthistoryproject.pdf adresinden erişilmiştir.
Rogers, P.J. (1978). The new history theory into practice. London: The Historical Association.
Sosyal Bilgiler Derslerinde Tarih Konularının Öğretimi 119
Oral, E. & Aktın, K. (2010). Coltham & Fınes and P.J. Rogers: their contrıbutıons to history
education – A Turkish perspective, International Journal of Historical Learning, Teaching
and Research, 9(1), 27-31.
Özbaran, S. (1992). Tarih ve öğretimi. İstanbul, Cem Yayınevi.
Özbaran S. (2002). Güdümlü tarih. İstanbul, Cem Yayınevi.
İlköğretim Sosyal Bilgiler (4-5./6-7. Sınıflar) Öğretim Programı. h p:// kb.meb.gov.tr/program2.aspx?islem=1&kno=38 adresinden erişilmiştir.
Haldun, İ. (1968). Mukaddime. (Çev. Z. Kadiri Ugan). İstanbul, Milli Eğitim
Bakanlığı. Şark İslam Klasikleri Yayınları:25
Siebörger, R. (2006) In the beginning.... Where to start in history teaching? SA Society for History
Teaching Conference School of Education Potchefstrooom University of Cape Town http://
web.uct.ac.za/depts/educate/download/sasht06.pdf. adresinden erişilmiştir.
Shephard, C., Reid, A., & Shephard, K. (1998). Peace and war, The School History Project Official Text. Discovering The Past Y9.
Yapıcı, G. (2006). Dört kültürde tarih öğretimi yaklaşımı: İngiltere, Fransa, İsviçre ve Türkiye
örnekleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Türkdoğan, O. (1989) Bilimsel değerlendirme ve araştırma metodolojisi. İstanbul, MEB Yayınları
Vella, Y. (2001). Yaratıcı tarih öğretimi. Milli Eğitim Dergisi, Sayı 150. Mart, Nisan, Mayıs (B.
Ata, Çev). http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/150/vella_ata.htm. adresinden erişilmiştir.
4. BÖLÜM
KANITA DAYALI TARİHSEL KURGU YAZMA
Prof. Dr. Hilary COOPER
Cumbria Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
Tarihsel sorgulama sürecinde tarihsel imgelemin rolünü fark edebilir,
•
Öğrencilerinizi tarihsel sorgulama süreçlerine dâhil etmenin önemini kavrayabilir,
•
Öğrencilerinizin tarihsel kanıtlar temelinde imgelemlerini kullanabilecekleri
ve küçük tarihçiler gibi çalışabilecekleri uygulamalı bir etkinliğin nasıl düzenlenip yürütülebileceği konusunda fikir edinebilirsiniz.
Özet
Bu bölüm, Kuzey İngiltere’de Brougham yakınlarında Ortaçağdan kalma bir
kalenin kalıntılarını ziyaret eden 9-10 yaşlarındaki öğrencilerle yapılan bir durum
çalışmasını konu edinmektedir. Çalışma, dört yarım gün sürmüştür. Kale ziyareti
gerçekleştirilmeden önce çocuklara kale hakkında temel bilgiler verilmiş ve resimler gösterilmiştir. Sonrasında çocuklar küçük gruplar halinde çalışma yapmışlardır. Gruplardan her biri kale hakkında yapmak istedikleri araştırmayla ilgili hangi
soruları hazırlayacaklarına, hangi kanıtı araştıracaklarına ve kanıtları nasıl kayıt
altına alacaklarına (not alma, çizim, görüntüleme, sesli kayıt, fotoğraf çekme gibi)
karar vermişlerdir. Ziyaret sırasında her grup kendi araştırmalarına uygun verileri
132 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Sonuç
Bu çalışma kaynaklar hakkında bilişsel çıkarımlar yapma ve varsayımlarda
bulunma ile kaynaklara dayalı tarihsel imgelem arasındaki ilişkinin basit bir analizi gibi görünebilir. Fakat çocuklar bunu işbirlikli çalışarak ve yetişkinlerden destek
almadan çok kısa bir surede yazdı. Ve bu çocuklar sadece 10 yaşındaydılar. Yine bu
analiz basit bir şekilde bu bolumun başında verilen tarihsel imgelem tanımlarıyla
uyumludur. Ve olgunlaştıkça bu çocuklar, tarihî yerleri gezerken daha ileri düzeyde bir etkileşim geliştireceklerdir.
Kaynakça
Collingwood, R.G. (1939) An Autobiography, Oxford: Oxford University Press
Collingwood, R.G. (1946) The Idea of History, Oxford: Clarendon Press
Elton, G.R. (1970) ‘What Sort of History Should we Teach?’ in M. Ballard 9ed.) New Movements
in the Studying and Teaching of History, London: Temple Smith
Department for Education and Skills) (2007) 2020Vision, Report of the Teaching and Learning
group, London; (DfES)
Kitson Clarke, G. (1967) The Critical Historian, London: Heinemann Ryle, G. (1979) On Thinking, Cambridge: Cambridge University Press
Brougham Kalesi hakkında daha çok bilgi edinmek için web adresleri:
www.visitcumbria.com
www.edgeguide.co.uk
http://en.wikipedia.org/wiki/Brougham_Castle
5. BÖLÜM
T.C. İNKILÂP TARİHİ ve
ATATÜRKÇÜLÜK EĞİTİMİ
Yrd. Doç. Dr. Beytullah KAYA
Bülent Ecevit Üniversitesi
Bu metni inceleyerek,
• Cumhuriyet döneminde Tarih öğretim programlarında meydana gelen değişmeleri açıklayabilir,
• Oluşturmacı (yapılandırmacı) yaklaşıma yönelik olarak hazırlanan, T.C. İnkılâp
Tarihi ve Atatürkçülük dersi programlarının genel özelliklerini ifade edebilir,
• İlköğretim ve orta öğretimde öğretimi yapılan T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük programlarının içeriğini açıklayabilir,
• T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinde oluşturmacı yaklaşıma yönelik
etkinlikler hazırlayabilirsiniz.
Özet
Bu çalışmada, T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin tarihsel gelişimi
irdelenmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren tarih programlarının gelişim
ve değişimi gözden geçirilmiş ve tarih programlarının genel amaçları ortaya konulmaya çalışılmıştır. 1980’lerden sonra T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin okullarda bir ders olarak okutulması süreci ortaya konulmuştur. Tarih ve
T.C. İnkılâp Tarihi programlarının genel özellikleri, programın yapısı, programın
içeriğindeki değişiklikler incelenmiştir. Bu bağlamda oluşturmacı yaklaşıma yönelik hazırlanan T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin ilköğretim ve orta
148 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Derslerde öğrencilere konuları anlatmak ya da okutmak yerine öğrencilerin
sosyal etkileşimini ve iletişimini artırmak, bilişsel ve duyuşsal becerilerini geliştirmek amacıyla dersler farklı etkinliklerle zenginleştirilmelidir. Ayrıca oluşturmacı kurama göre işlenen derslerde, öğrencilerin farklı öğrenme yapılarına sahip
oldukları göz önünde bulundurularak, etkinlikler gerçekleştirilirken öğrencilere
yeterli açıklamalar yapılmalıdır.
Öğretmenler, öğrencilerin tarihsel duyarlılığını geliştirmek için milli ve dini
bayramlardan, mahalli kurtuluş ve kutlama günlerinden, önemli olaylardan, belirli gün ve haftalardan yararlanmalıdırlar.
Öğrencilerin değerlendirilmesinde, klasik öğrenme yöntemindeki ölçme ve
değerlendirme materyallerinden faklı olarak ölçme ve değerlendirme materyalleri çeşitlendirilmelidir. İlköğretim kademelerinde yeni programın uygulanmasına rağmen, ölçme ve değerlendirme boyutu hala geleneksel yöntemde kullanılan
materyallerle yapılmaktadır. Öğrenciler süreç içerisinde değil de süreç sonunda
değerlendirilmektedirler. Bu bağlamda öğrencilerin süreç içerisinde değerlendirilmeleri sağlanmalıdır.
Öğretmenler ders işlerlerken gerekli olduğu durumlarda, öğrencilerin sosyal
çevrelerini derse katma çalışması içerisinde olmalıdırlar. Öğretmenler ders kitaplarındaki bilgilerin tamamını ders saati içerisinde verme eğiliminde olmamalı, öğrencileri bireysel ve grup çalışmalarına yönlendirmelidir.
Özellikle sekizinci sınıf T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Programı yeniden
gözden geçirilmeli, konuların içerikleri yeniden düzenlenmeli, kazanım sayıları
azaltılmalıdır. Kazanımlar daha önceki sınıflarda Soysal Bilgiler Programlarında
yer alan İnkılâp Tarihi konularının kazanımlarını bütünleyen ama tekrar etmeyen
tarzda belirlenmelidir.
Kaynakça
Akyüz, Y. (2001). Türk eğitim tarihi (8. baskı). İstanbul: Alfa Yay.
Akyüz, Ö. (2010) İlköğretim sosyal bilgiler 6. sınıf öğretmen kılavuz kitabı, Ankara: Altın Kitaplar.
Aslan, E. (1998) Devrim tarihi ve ders kitapları. S. Özbaran( Der.), Tarih öğretimi ve ders kitapları.(305-320). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
Bahar, E.B. (1996). İktidar ve tarih: Türkiye’de resmî tarih tezinin oluşumu (2. baskı). İstanbul: Alfa.
Copeaux, E. (1998). Türk tarih tezinden Türk İslam sentezine. A. Berktay, Çev). İstanbul: Tarih
Vakfı Yurt Yayınları.
Demirel, Ö. (2003). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme (5. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Dilek, D. (2002). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi.(2. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Eği mi 149
Dilek; D. & C. Öztürk. (2003). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi
Yayıncılık.
Erden, M. (?). Sosyal bilgiler öğretimi. İstanbul: Alkım Yayıncılık.
Gray, A. (1997). Consructivist teaching and learning. SSTA: Research Centre Report.
Kaya, B. (2008). Oluşturmacı yaklaşıma göre düzenlenen T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin öğrenmeye etkisi: Bir eylem araştırması. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
MEB. (2004). Sosyal Bilgiler Dersi 4 ve 5. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu.
http://ttkb.
meb.gov.tr/program.aspx?islem=1&kno=38 web adresinden 25 Mayıs /2011 tarihinde edinilmiştir.
MEB. (2005). Sosyal Bilgiler Dersi 6 ve 7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu.
http://ttkb.
meb.gov.tr/program.aspx?islem=1&kno=39 web adresinden 25 Mayıs /2011 tarihinde edinilmiştir.
MEB. (2010). T.C İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi 8. sınıf Öğretim Programı ve Kılavuzu.
http://ttkb.meb.gov.tr/program.aspx?tur=&lisetur=&ders=&sir a=&sinif=&sayfa=32 web
adresinden 26 Mayıs /2011 tarihinde edinilmiştir.
MEB. (2010). T.C İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi 11. sınıf Öğretim Programı ve Kılavuzu.
http://ttkb.meb.gov.tr/program.aspx?islem=1&kno=95. web adresinden 26 Mayıs /2011 tarihinde edinilmiştir.
MEB. (2008). Çağdaş Türk Ve Dünya Tarihi Öğretim Programı. http://ogm.meb.gov.tr/belgeler/
cagdas_turkdunyatarih.pdf. web adresinden 25 Mayıs /2011 tarihinde edinilmiştir.
Safran. M. (2006). Tarih eğitimi makale ve bildiriler. Ankara: Gazi Kitabevi.
Sakaoğlu, N. (1998). İlkokul tarih programları ve ders kitapları. S. Özbazan, (Der.), Tarih öğretimi ve ders kitapları. (s.143-152). İzmir: Dokuz Eylül.
Saray, M. (2008) T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük, 8. sınıf öğretmen kılavuz kitabı. Ankara:
Ada Matbaacılık.
Tezebay, A. S. Çelenk, N. Tertemiz, N. Kalaycı, (2000). İlköğretim programları ve gelişmeler:
Program geliştirme ilke ve teknikleri açısından değerlendirilmesi. Ankara: Nobel.
Toprak, Z. B.Tanör, H. Berktay, (1997). “İnkılap Tarihi” dersleri nasıl okutulmalıdır. İstanbul:
Sarmal Yayınevi.
Ülker, E. (2010). İlköğretim sosyal bilgiler 7. sınıf öğretmen kılavuz kitabı, Ankara: Anıttepe Yay.
Vygotsky, L.S., (1998). Dil ve düşünce. Çev. S. Koray.(2. Baskı). Ankara: Toplumsal Dönüşüm
Yayınları(1934).
Von, G.E., (1995a). “ A Constructivist Approach to Teaching”. Consructivism in Education. L. P.
Steffe and J. Gale.(Ed). Lawrwnce Erlbaum Associates.
Yılmaz, M.( 2005). İlk orta ve yüksek öğretimde İnkılâp Tarihi dersleri. M. Saray, ve H, Tosun,
(Der) Türkiye Cumhuriyet’i İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Konularının Öğretim: Mevcut
Durum Sorunlar Ve Çözüm Önerileri( 25 – 42). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
6. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE
NEDEN COĞRAFYA?
Doç. Dr. Kadir KARATEKİN
Kastamonu Üniversitesi
Doç. Dr. Ömer Faruk SÖNMEZ
Gaziosmanpaşa Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
• Coğrafya öğretiminin önemi fark edebilir,
• Coğrafyanın sosyal bilgiler dersi bağlamında yeri ve önemini kavrayabilir,
• Sosyal Bilgiler öğretim programında yer alan coğrafya kazanımları ve konularını tanıyabilirsiniz.
Özet
Coğrafya, yaşanılan alan ve dünya ile ilgili olması bakımından, insanların
yaşantısında önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle geçmişten beri her ülkenin eğitim programlarında yer almıştır. Sosyal bilgiler dersinde de öğrencilere günümüz
Türkiye’sinin ekonomik ve sosyal hayatını, tarihî ve kültürel değerlerini, turizm
potansiyelini, doğal güzelliklerini ve yaşadığı doğal afetleri bütüncül bir yaklaşımla anlatabilmek için coğrafya disiplininden yardım alınması gerekir. Bu bağlamda
Sosyal Bilgiler öğretim programında ağırlıklı olarak “İnsanlar, yerler ve çevreler” ile
“Üretim, dağıtım ve tüketim” başta olmak üzere tüm öğrenme alanlarında coğrafya
kazanım ve konularına yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Sosyal bilgiler dersi, sosyal bilgiler öğretim programı,
coğrafya konularının öğretimi
Sosyal Bilgiler Öğretiminde Neden Coğrafya? 175
Kaynakça
Ayas, C., Miller, S.L., Smith, W.R. and Tyson, C.A. (2010). Amerika Birleşik Devletlerinde Coğrafya Eğitimi Tarihine Genel Bir Bakış, International Online Journal of Educational Sciences,
2 (1), 110-132.
Akbaş, O. (2008). Sosyal Bilgilerde Değerler ve Öğretimi. Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal
Bilgiler Öğretimi. (Edt.) Bayram Tay ve Adem Öcal, Ankara: Pegem Akademi.
Akbulut, G. (2004 a). Coğrafya ve Aktif Öğretim Yöntemleri, Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi,
6 (1), 65-77.
Akbulut, G. (2004 b). Coğrafya Öğretimi ve Yaratıcı Düşünce, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 28
(2), 215-223.
Akınoğlu, O. (2006). Coğrafya Eğitimi ve Toplum, Marmara Coğrafya Dergisi, (13), 25-48.
Alkış, S. (2010). Sürdürülebilirlik İçin Coğrafya Eğitimi, (Ed: R. Özey ve S. İncekara). Coğrafya
Eğitiminde Kavram ve Değişimler, Ankara: Pegem Akademi.
Arı, Y. (2010). Coğrafyanın Genel Eğitime Katkısı, (Ed: R. Özey ve S. İncekara). Coğrafya Eğitiminde Kavram ve Değişimler, Ankara: Pegem Akademi.
Arık, R.O. (1990). Coğrafyadan Vatana, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Artvinli, E. ve Kaya, N. (2010). 1992 Uluslararası Coğrafya Eğitimi Bildirgesi ve Türkiye’deki
Yansımaları, Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 93-127.
Ata, B (2009). “Sosyal Bilgiler Ünitesi” Kavramı Üzerine Bazı Düşünceler, (Ed: R. Turan, A.M.
Sünbül, H. Akdağ). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar -1. Ankara: Pegem Akademi.
Ata, B. (2006). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı, (Edt: Cemil Öztürk), Hayat Bilgisi ve Sosyal
Bilgiler Öğretimi Yapılandırmacı Bir Yaklaşım, Ankara: Pegem Akademi.
Barth, J.L. ve Demirtaş, A. (/1997). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretimi /Kaynak Üniteler. Ankara: YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi.
Demirkaya, H. (2009). Üniversite Öğrencilerinin Coğrafya Okuryazarlığı Burdur Örneği, Ankara: Pegem Akademi.
Demirkaya, H. (2004). Coğrafya Eğitiminde Uluslararası Araştırma Yaklaşımlarının Değerlendirilmesi, GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24 (3), 321-339.
Doğanay, H. ve Sever, R. (2011). Genel ve Fiziki Coğrafya, Ankara: Pegem Akademi.
Doğanay, A. (2005). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretim Programları, (Ed: C. Öztürk-D.
Dilek), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (Yeni Programa Göre Geliştirilmiş), 5. baskı,
Ankara: Pegem Akademi.
Engin, İ., Akbaş, Y. ve Gençtürk, E. (2003). “I. Coğrafya Kongresinden Günümüze Liselerimizde Müfredat Programındaki Değişimler” Milli Eğitim Dergisi, Sayı: 157.
Erden, M. (Tarihsiz), Sosyal Bilgiler Öğretimi, İstanbul: Alkım Yayınevi.
Erkal, M.E. (1982). Sosyoloji (Toplumbilim), Trabzon: K.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
Yayınları, Genel Yayın No:2.
176 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Fer, S. ve Cırık, İ. (2007). Yapılandırmacı Öğrenme: Kuramdan Uygulamaya, İstanbul: Morpa
Yayınları.
Garcia, J. & Michaelis, J. U. (2001). Social Studies for Children A Guide to Basic Instruction,
Allyn and Bacon.
Geçit, Y. (2010). Coğrafya Eğitimi Araştırmalarında Temel Yönelimler, Kuram ve Uygulamada
Eğitim Bilimleri, 10 (2), 923-987.
Gençtürk, E. (2013). Coğrafya Okuryazarlığı, (Ed: E. Gençtürk ve K. Karatekin), Sosyal Bilgiler
İçin Çoklu Okuryazarlıklar, Ankara: Pegem Akademi.
Gençtürk, E. ve Karatekin, K. (2011). The Position of the Geography in the Elementary Curriculum from one Discipline to the Interdisciplinary Approach: Reform Movements from
1985 to Present, Proceedings of the IGU-CGE Istanbul Symposium (Building Bridges Between Cultures Through Geographical Education). 8-10 July 2010 Fatih University, IstanbulTurkey. ss. 59-66.
Girgin, M. (2001). Neden Coğrafya Öğreniyoruz?, Doğu Coğrafya Dergisi, 7 (5), 127-143.
Gritzner, C. F. (2003). Why Geography? Journal of Geography. 102(2), p. 90-91
Karabağ, S. (2007). Kuram ve Uygulamada Coğrafya Eğitimi,(Ed: S. Karabağ, ve S.Şahin), Ankara: Gazi Kitabevi.
Karatekin, K. (2013). Çevre Okuryazarlığı, (Ed: E. Gençtürk ve K. Karatekin), Sosyal Bilgiler İçin
Çoklu Okuryazarlıklar, Ankara: Pegem Akademi.
Karatekin, K. (2011) Sosyal Bilgilerde Çevre Eğitimi, (Ed: R. Turan, A.M. Sünbül ve H. Akdağ).
Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar - II, Ankara: Pegem Akademi.
Kaymakçı, S. (2009). Yeni Sosyal Bilgiler Programı Neler Getirdi?, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi,
Prof. Dr. Reşat Genç’e Armağan Özel Sayısı, Ankara, 2009, s. 1530–1545.
MEB, (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6-7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara:
MEB. Yayınları.
Meydan, A. (2011). Sosyal Bilgilerde Coğrafyanın Yeri ve Önemi, (Editörler: R. Turan ve K.
Ulusoy), Sosyal Bilgilerin Temelleri, Ankara: Pegem Akademi.
Oruç, Ş., Tokcan, H. ve Demirkaya, H. (2006). Osmanlı Dönemi Coğrafya ve Coğrafya Öğretimi
Yapılandırmacı Yaklaşıma Bir Örnek, Ankara: Beyazkalem Yayıncılık.
Özçağlar, A. (2003). Coğrafyaya Giriş, Ankara: Hilmi Usta Matbaacılık.
Özey, R. (2010). Coğrafya’da Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Öğretmen - Öğrenci İlişkisi, (Ed:
R. Özey ve S. İncekara). Coğrafya Eğitiminde Kavram ve Değişimler, Ankara: Pegem Akademi.
Öztürk, C. (2011). Sosyal Bilgiler: Toplumsal Yaşama Disiplinlerarası Bir Bakış, (Editör: Cemil
Öztürk), Sosyal Bilgiler Öğretimi Demokratik Vatandaşlık Eğitimi, Ankara: Pegem Akademi.
Öztürk, C. ve Deveci, H. (2011). Farklı ülkelerin Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarının Değerlendirilmesi, (Ed: Cemil Öztürk), Farklı Sosyal Bilgiler Öğretim Programları, Ankara:
Pegem Akademi.
Sosyal Bilgiler Öğretiminde Neden Coğrafya? 177
Öztürk, M. (2007). Coğrafya: Gelişim, İçeriği, Eğitimi, (Ed: S. Karabağ ve S. Şahin). Kuram ve
Uygulamada Coğrafya Eğitimi, Ankara: Gazi Kitabevi.
Safran, M. (2008). Sosyal Bilgiler Öğretimine Bakış, (Editörler: Bayram Tay ve Adem Öcal),
Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara: Pegem Akademi.
Savage, T.V.& Armstrong, D.G. (2000). Effective Teaching in Elementary Social Studies, New
Jersey: Prentice- Hall.
Tolan, B. (1978). Toplum Bilimlerine Giriş, Ankara: Kalite Matbaası.
Tomal, N. (2009). Coğrafya Derslerinde Edinilen Bilgilerin Günlük Hayatta Kullanılma Durumları, Kastamonu Eğitim Dergisi, 17, (1), 229-240.
Turan, Ş.(2011). Moğolların Anadolu’yu İstilası Sonrası Batı Anadolu’da Türkmen Tarzında Şekillenme, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, (29), 185-194.
Ünlü, M. (2011). Coğrafya Derslerinde Coğrafi Becerilerin Gerçekleşme Düzeyi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4). 2155-2172.
Zeybek, H.İ. (2009). Coğrafya, (Edt: A. S. Bilgili). Sosyal Bilgilerin Temelleri, Ankara: Pegem
Akademi.
7. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER ve SİYASET BİLİMİ
Doç. Dr. Semih AKTEKİN
Milli Eğitim Bakanlığı
Bu metni inceleyerek;
• “Siyaset bilimi”nin kapsamını kavrayabilir,
• Siyaset biliminin sosyal bilgiler dersindeki yeri ve önemini değerlendirebilir,
• Siyaset ve vatandaşlık konularının öğretimiyle ilgili boyutları fark edebilirsiniz.
Özet
Siyaset bilimi siyasal otorite ile ilgili kurumların ve bu kurumların oluşmasında ve işlemesinde rol oynayan davranışların bilimidir. Toplum ve devlet yönetimiyle ilgisi dolayımıyla, toplumu oluşturan bireyleri aktif birer vatandaş olarak yetiştirmeyi amaçlayan sosyal bilgiler derslerinin yararlanacağı disiplinlerin başında
gelir. Yakın dönemlere kadar geleneksel odak noktası devlet ve resmî kurumlar
iken; günümüze doğru geldikçe iktidar ilişkilerinin gayriresmî unsurları, sivil toplum, kamuoyu vb. kavramlar da siyaset biliminin ilgilendiği konular haline gelmiştir. Siyaset bilimi, ilköğretim düzeyindeki çocuklara ilginç gelecek güç, otorite,
adalet gibi kavramlarla da ilgilenir. Sosyal Bilgiler programında yer alan 6.sınıf
“Demokrasinin Serüveni”, 7. sınıf “Ekonomi ve Sosyal Hayat ile Bir Arada Olmak
İçin” gibi üniteler; siyaset bilimi konularıyla doğrudan ilişkilidir. Bu üniteler dışında diğer ünite ve öğrenme alanlarının çoğunda da siyaset bilimini ilgilendiren
birçok konuya yer verilmektedir.
190 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Kaynakça
Çetin, H. (Editör), (2012). Siyaset Bilimi. Ankara: Orion Kitabevi.
Daver, B. (1993). Siyaset Bilimine Giriş. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Danziger, J. N. (1998). Understanding the Political World. A Comparative Introduction to Political
Science. New York: Longman.
Farris, P. J. (2007). Elementary and Middle School Social Studies. Long Grove: Waveland Pres.
Kapani, M. (2004). Politika Bilimine Giriş. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Kışlalı, A.T.(1990). Siyaset Bilimi. Ankara: İmge Kitabevi.
Marsh, D. and Stoker, G. (1995). Theory and Methods in Political Science. New York: Palgrave.
McNaughton, N. (1997). Success in Politics. London: John Murray.
MEB (2004). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4.-5. Sınıf Programı. Ankara: MEB Talim ve Terbiye
Kurulu Başkanlığı.
MEB (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6.-7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara: MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Parker, W. C. (2009). Social Studies in Elementary Education. Boston: Pearson.
Türköne, M. (Editör). (2009). Siyaset. İstanbul: Opus Yayınları.
Zevin, J. (2007). Social Studies for the Twenty-First Century. London: Lawrence.
8. BÖLÜM
ANTROPOLOJİ
Yrd. Doç. Dr. Nesrin AKINCI ÇÖTOK
Sakarya Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
• Antropolojinin temel kavramlarını öğrenebilir,
• Antropolojinin alt disiplinlerini tanıyabilir,
• Antropolojik kuramları analiz edebilir,
• Antropoloji bilimine dair genel bir farkındalık kazanabilir,
• Sosyal bilgiler öğretim alanı için gerekli Antropolojik bilgiye sahip olabilirsiniz.
Özet
“İnsan bilimi” olarak ifade edilen sınırları çok geniş bir bağlamda hareket
alanına sahip bir bilim olan antropoloji, insanı fiziksel ve kültürel yönden analize
tabi tutmaktadır. İnsanın ilk olarak ortaya çıkışı, geçirdiği evreler, fiziksel özelliklerinin çeşitliliği ve diğer canlılardan ayırt edici yapısı, antropolojinin insanı ele
alışında biyolojik yönden inceleme alanıdır. Diğer taraftan insanın, topluluk içinde yaşamasının gelenek ile toplumsal pratikler noktasından incelenmesi, insanın
sosyal ve kültürel varlık olarak ele alınması ise antropolojinin kültürel yönden inceleme alanına işaret etmektedir. Antropoloji insanın hem biyolojik hem kültürel
yönünü inceleme alanına dahil ederken insanın bütünselliğine de vurgu yapmak-
Antropoloji 207
Kaynakça
COMTE, August (2001). Pozitif Felsefe Kursları, Türkçesi: Erkan Ataçay, İstanbul: Sosyal Yayınları
EMBER,Malvin ve Carol,R.Ember (1999). Anthropology, USA: Prentice- Hall, Inc. Simon ve
Schuster/A Viacom Company
GİDDENS, Anthony (2011). Sosyolojinin Savunusu, çev: İbrahim Kaya, İstanbul: Say Yayınları
HAVİLAND, William, A. (2002). Kültürel Antropoloji, çev: Hüsamettin İnaç, Seda Çiftçi, İstanbul: Kaknüs Yayınları
HOWARD, Michel,C ve Janet Dunaif-Hattis (1997). Anthropology, Understanding Human
Adaptation, New York, USA: Harper Collins Publishers
İÇLİ, Gönül (2008). Sosyolojiye Giriş, Ankara: Anı Yayıncılık
KOTTAK, Conrad, Philip(2008). Antropoloji, İnsan Çeşitliliğine Bir Bakış, Ankara: Ütopya Yayınevi
MAKSUDYAN, Nazan (2005). Türklüğü Ölçmek, İstanbul: Metis Yayınları
ÖZBUDUN, Sibel, Balkı Şafak ve N.Serpil Altuntek (2006). Antropoloji, Kuramlar, Kuramcılar,
Ankara: Dipnot Yayınları,
ÖZLEM, Doğan (1986). Kültür Bilimleri ve Kültür Felsefesi, İstanbul: Remzi Kitabevi
ÖZTÜRK, Cemil (2009). “ Sosyal bilgiler: toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış”, Sosyal
Bilgiler Öğretimi, 1-31, yazarlar: Acun, İ., Akengin, H., Ata, B., Baysal, N., Demircioğlu,
İ.H., Doğanay, A., Gültekin, M., Kabapınar, Y., Yanpar, T., Yaşar, Ş., Yel, Selma., Yılmaz, K.,
editör: Cemil Öztürk, Ankara: Pegem Akademi Yayınları,
PARKER, Walter, C ve John Jarolimek(1997). Social Studies in Elementary Education, editör:
Bradley J.Potthoff, USA: Prentice Hall Inc., Macmillan Publishing Company,
PRITCHARD, E, Evans (2005). Sosyal Antropoloji, İstanbul: Birey Yayınları
PUNCH, Keith, F. (2005). Sosyal Araştırmalara Giriş, Çev: Dursun Bayrak, H. Bader Arslan,
Zeynep Akyüz, Ankara: Siyasal Kitabevi
SARAN, Nephan (1989). Antropoloji, Ankara: Inkilap Yayınları
TEZCAN, Mahmut (1996). Kültürel Antropoloji, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi
Yayınları
WALLACE, A, Ruth ve Alison Wolf (2004). Çağdaş Sosyoloji Kuramları, çev: Leyla Elburuz ve
Rami Ayas, , İzmir: Punto Yayınları
WELLS, Calvin (1994). Sosyal Antropoloji Açısından İnsan ve Dünyası, İstanbul: Remzi Kitabevi
9. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER ve PSİKOLOJİ
Yrd. Doç. Dr. Metin DENİZ
Bartın Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
• Psikoloji biliminin temelini ve psikolojiyi tanımlayabilir,
• Gelişim ve öğrenme ile ilgili temel kavramları açıklayabilir,
• Piaget’nin somut ve soyut işlemler evrelerini açıklayabilir,
• Erikson’un kişilik kuramını açıklayabilir,
• Kimlik ediniminde sosyal değişkenlerin rolünü kavrayabilirsiniz.
Özet
İnsan, biyolojik bir varlık olmanın yanında aynı zamanda psikolojik ve sosyal
bir varlıktır. Bireyler hem sosyal hem de fiziksel çevreleriyle karşılıklı etkileşim
içerisinde bulunarak belirli bir davranış örüntüsü ortaya koyarlar. Dolayısıyla, psikoloji bilimi, insan doğasını irdelerken aynı zamanda daha geniş anlamda diğer
sosyal bilimler alanlarıyla ilişkilendirilmelidir. Bireyin ve içerisinde bulunduğu
toplumun geçmiş ve gelecek bağlamında var olan ilişkisini de bağlı disiplinlerle inceleyen sosyal bilgiler, bireyin özellikle toplumsallaşması sürecini ve yaşam
boyu ortaya çıkan fiziksel, bilişsel ve psikososyal değişimleri ele alan psikoloji disiplini ile de yakından ilişkilidir. Özellikle sosyal bilgiler öğretimi sürecinde hedef
kitlenin belirtilen gelişim alanlarındaki gelişimsel özellikleri dikkate alınarak bir
öğretim programı yürütülmesi ve bireysel ve toplumsal olarak “iyi yurttaş olma”
220 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Kaynakça
Ahioğlu-Lindberg, E.N. (2011). Piaget ve Ergenlikte Bilişsel Gelişim. Kastamonu Eğitim Dergisi,
19(1), 1–10.
Akbağ, M. (2010). Gelişim Psikolojisi Konularına Giriş: Kavramlar, İlkeler, Dönemler. M.E. Deniz (Ed.). Eğitim Psikolojisi (s. 23–46) Ankara: Maya Akademi.
Arı, R. (2006). Gelişim ve Öğrenme: Testlerle Desteklenmiş 3. Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Arslan, E. (2010). Erken Çocuklukta Bilişsel Gelişim. M. E. Deniz (Ed.). Erken Çocukluk Döneminde Gelişim (s. 1–26). Ankara: Maya Akademi.
Budak, S. (2005). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Burger, J. M. (2006). Kişilik. (Çev. İ.D.E. Sarıoğlu). İstanbul: Kaknüs Yayınları
Can, G. (2010). Kişilik Gelişimi. B. Yeşilyaprak (Ed.). Eğitim Psikolojisi: Gelişim-Öğrenme-Öğretim (s. 117–151) Ankara: Pegem Akademi.
Charles, C.M. (2003). Öğretmenler için Piaget İlkeleri. (Çev. G. Ülgen). Ankara: Nobel Yayın
Dağıtım.
Çeçen, A.R. (2010). Bilişsel Gelişim ve Dil Gelişimi. M.E. Deniz (Ed.). Eğitim Psikolojisi (s. 71–
114) Ankara: Maya Akademi.
Daco, P. (1989). Çağdaş Psikolojinin Olağanüstü Başarıları. (Çev. O. A. Gürün). İstanbul: İnkılap
Kitabevi.
Eldeleklioğlu, J. (2010). Kişilik Gelişimi. M.E. Deniz (Ed.). Eğitim Psikolojisi (s. 115–136) Ankara: Maya Akademi.
Feldman, R. S. (1996). Understanding Psychology. New York: McGraw Hill Inc.
Fidan, N. (1985). Eğitim Psikolojisi: Okulda Öğrenme ve Öğretme. Ankara: Alkım Yayınları.
Freedman, J.L., Sears, D.O. ve Carlsmith, J.M. (2003). Sosyal Psikoloji. (Çev. A. Dönmez. Ankara: İmge Kitabevi.
Gander, M.J., & Gardiner, H.W. (2004). Çocuk ve Ergen Gelişimi. (Çev. A. Dönmez, N. Çelen, B.
Onur). Yay. Haz. Bekir Onur. Ankara: İmge Kitabevi.
Gürün, O. A. (1991). Psikoloji Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
İnanç, B.Y., Bilgin,M. & Atıcı, M.K. (2007). Gelişim Psikolojisi: Çocuk ve Ergen Gelişimi. Ankara:
Pegem Akademi Yayıncılık.
Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Günümüzde İnsan ve İnsanlar: Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim
Yayınevi.
Keklik, İ. (2010). Bilişsel Gelişim. İ. Yıldırım (Ed.). Eğitim Psikolojisi (s. 61–95). Ankara: Anı
Yayıncılık.
Kelecioğlu, H. (1992). Güdülenme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 175–181.
Kılıç, M. (2010). Öğrenmenin Doğası. B. Yeşilyaprak (Ed.). Eğitim Psikolojisi: Gelişim-ÖğrenmeÖğretim (s. 153–180) Ankara: Pegem Akademi.
Sosyal Bilgiler ve Psikoloji 221
Köksal-Akyol, A. (2002). Bilişsel Gelişim. A. Ulusoy (Ed.). Gelişim ve Öğrenme (s. 37–58). Ankara: Anı yayıncılık.
MEB, (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (6–7). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
Miller, P. H. (2008). Gelişim Psikolojisi Kuramları. (Çev. Z. Gültekin). Yay. Haz. Bekir Onur.
Ankara: İmge Kitabevi.
Morgan, C. T. (2010). Psikolojiye Giriş. (Çev. Edit. S. Karakaş, R. Eski). Konya: Eğitim Akademi.
Morris, C. H. (2002). Psikolojiyi Anlamak.(Çev. Edit. H. B. Ayvaşık, M. Sayıl). Ankara: Türk
Psikologlar Derneği Yayınları.
Özer, A. (2010). Kişilik Gelişimi. İ. Yıldırım (Ed.). Eğitim Psikolojisi (s. 143–169). Ankara: Anı
Yayıncılık.
Senemoğlu, N. (2007). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim: Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Gönül
Yayıncılık.
Steinberg, L. (2007). Ergenlik. (Çev. Ed. F. Çok). Ankara: İmge Kitabevi.
10. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER ve SOSYOLOJİ
Doç. Dr. Mehmet Cem ŞAHİN
Ankara Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
• Sosyoloji biliminin konusunu ve kapsamını kavrayabilir,
• Sosyolojinin temel kavramlarını ifade edebilir,
• Sosyolojinin ülkemizdeki gelişimini açıklayabilirsiniz.
Özet
Sosyoloji bilimi; toplum içindeki bireyi, grupları, kurumları, bunlar arasındaki ilişki ve etkileşimleri, yine bunlardan ayrı ayrı veya müştereken kaynaklanan sorunları ve meseleleri, bağlantılar kurarak inceleyen bir bilim dalıdır. Sosyolojinin
inceleme alanına toplum, kültür, sosyal ve kültürel değişme, toplumsal kurumlar,
sosyal statü, toplumsal rol gibi kavramlar girer. Bu nedenle sosyoloji biliminin çalışma alanı, sosyal bilgiler dersinin kapsamıyla yakından ilişkilidir.
Anahtar Kelimeler: Sosyoloji, sosyolojik kavramlar, Türkiye’de sosyolojinin
gelişimi
Sosyal Bilgiler ve Sosyoloji 241
Kaynakça
Akan, V. (2003). Birey ve Toplum. Sosyolojiye Giriş. (Edt: İhsan Sezal). Ankara: Martı Kitap ve
Yayınevi.
Aktay, Y. (2002). Türk Sosyolojisinin Özdüşünümselliğine Katkı: Siyaset ve Sosyolojinin Eklemlenmesi Üzerine. Tezkire Dergisi. Sayı: 25. s. 62-76.
Arslantürk, Z. (2009). Sosyoloji. Çamlıca Yayınları. İstanbul.
Bauman, Z. (2004). Sosyolojik Düşünmek. (Çev: Abdullah Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Coser, L; Buford, R; Patricia, S. ve Steven, N. (1983). Introduction to Sociology. New York: Harcourt Brace Jovanovich Inc.
Coşkun, İ. (1991). Sosyoloji Bölümünün Tarihine Dair. 75. Yılında Türkiye’de Sosyoloji. (Edt:
İsmail Coşkun). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Ergun, D. (1985). Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi’nde Sosyoloji ve Gelişmesi. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Cilt:8. s. 2160-2163.
Fichter, J. (1994). Sosyoloji Nedir. Ankara: Attila Kitabevi.
Giddens, A. (2005). Sosyoloji. (Yay. Haz: Cemal Güzel). Ankara: Ayraç Yayınları.
Gökçe, B. (2002). Türkiye’de Sosyolojinin Gelişimi ve Örgütlenme Süreci. Sorgulanan Sosyoloji.
(Edt: Mehmet Çağatay Özdemir). Ankara: Eylül Yayınları.
Haviland, W. (2002). Kültürel Antropoloji. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
İlyasoğlu, A. (1985). Türkiye’de Sosyolojinin Gelişmesi ve Sosyoloji Araştırmaları. Cumhuriyet
Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Cilt:8. s. 2164-2174.
Kayalı, K. (2000). Türk Düşünce Dünyasının Bunalımı. İstanbul: İletişim Yayınları.
Kongar, E. (1995). Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kottak, C. P. (2002). Antropoloji. İnsan Çeşitliliğine Bir Bakış. Ankara: Ütopya Yayınları.
Özer, İ. (2003). Toplumsal Gelişme/Değişme. Sosyoloji. (Edt: İhsan Sezal). Ankara: Martı Yayınevi.
Sezal, İ. (2003). Neden Sosyoloji. Sosyolojiye Giriş. (Edt. İhsan Sezal). Ankara: Martı Kitap ve
Yayınevi.
Tylor, E. B. (1958). Primitive Culture. NewYork: Harper Torchbooks.
Wulf, C. (2009). Tarihsel Kültürel Antropoloji. (Çev: Özgür Dünya Sarısoy). Ankara: Dipnot
Yayınları.
Zuckerman, P. (2009). Din Sosyolojisine Giriş. (Çev: İhsan Çapçıoğlu ve Halil Aydınalp). Ankara: Birleşik Yayınları.
11. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER DERSLERİNDE
EKONOMİ KONULARININ ÖĞRETİMİ
Yrd. Doç. Dr. Kibar AKTIN
Sinop Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
• Ekonomi kavramını farklı bakış açılarıyla tanımlayabilir,
• Ekonomi eğitiminin gerekliliğini günlük yaşamdan hareketle küresel perspektifle ilişkili bir bağlamda açıklayabilir,
• Okullarda ekonomi eğitiminin standartları ve göstergelerini sınıf düzeylerine
göre açıklayabilir,
• Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan ekonomi eğitimi ile ilgili kazanımlar ve etkinlikler doğrultusunda ders planı hazırlayabilirsiniz.
Özet
Dünya nüfusunun hızla artması, dünya ekonomik kaynaklarının kıt ya da sınırlı olması üretim kaynaklarının dengeli bir şekilde dağılımının sağlanmasını ve
ekonomiden anlayan bilinçli üretici ve tüketici vatandaşların yetiştirilmesini gerekli kılmıştır. Bu ihtiyaca karşılık olarak ekonomi eğitimi 20. yüzyılın sonlarına doğru
okulların öğretim programlarında yerini almıştır. Ekonomi eğitimi ile öğrencilerin
ihtiyaç duydukları iş yaşamı ile ilgili bilgileri öğrenebilmeleri, sorun çözme ve ekonomik karar verme becerilerini geliştirmeleri ve dünyayı daha iyi anlamaları hedeflenmiştir. Ekonomi eğitimine dikkat çekmek bağlamında bu bölümde ekonomi
264 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Okuma/İnceleme/Etkinlik Önerileri
İnternet Siteleri
Voluntary National Content Standard ın Economics 2nd edition http://store.councilforeconed.
org/national-economics-standards.html
National Schools Committee for Economic Education http://www.nscee.org/
Site içerisinde öğretmenlerin ekonomi eğitimi ile ilgili derslerde kullanabileceği uygulamalı çalışmalar yer almaktadır.
Foundation for Teaching Economics- http://www.fte.org/
National Association of Economic Educators http://www.aeaweb.org/RFE/showRes.php?rfe_
id=1020&cat_id=45
American Economic Association http://www.aeaweb.org/
Kaynakça
Alkin, E., Yıldırım, K., Özer, M. (2005). İktisada giriş. İ. Şıklar, (Ed.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Aslan, C. Alper, Gökkaya, A. Kürşat (2004). Avrupa Birliği’nin Eğitim Politikalarının Sosyal Bilgiler Derslerinin Genel Amaçlarına Etkisi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24 (3), s.227-244.
Dinler, Z. (2006). İktisada giriş (12. Basım). Bursa: Ekin Kitapevi.
Farris, J. Pamela (2001)., Elementary and Middle School Social Studies. An interdisciplinary approach. (3rd Ed.). Boston, MA: McGraw Hill.
Forsyth, A. (2005) Constructing social education curriculum for the twenty-first century: the role
and ımportance of economics education. FOR05664. http://www.ncrel.org/engauge/skills/
econlit.htm adresinden erişilmiştir.
HSSFCPS (2005). History-social science framework for california public schools kindergarden
through grade twelve. http://www.cde.ca.gov/ci/cr/cf/documents/histsocsciframe.pdf. adresinden erişilmiştir.
Gerek, S. ve Kurt, A.A. (2010). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümlerinde ekonomi
okuryazarlığına ilişkin göstergeler. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 87-97.
Martorella, Peter H, Candy Beal, M, Bolick, Mason C. (2005). Teaching studies ın milde and
secondary schools. New jersey, Columbus, Ohio: Pearson Merril Prentice Hall.
NCEE (2010). Voluntary National Content Standard ın Economics (2nd ed.) http://store.councilforeconed.org/national-economics-standards.html adresinden erişilmiştir.
NCSS (2006). K-12 Social Studies New Hampshire Curriculum Framework. www.ed.state.
nh.us/frameworks. adresinden erişilmiştir.
NCSSSCS (2002). Social Studies Standart Course of Study and Grade Level Competencies.
http://www.ncpublicschools.org/curriculum/ adresinden erişilmiştir.
Sosyal Bilgiler Derslerinde Ekonomi Konularının Öğretimi 265
Sağlam, H. İ. (2010). İlköğretim öğrencilerinin bilinçli tüketicilik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri/Educatioal Sciences: Theory & Practice, 10(4), 2531-2568.
Salemi M. K., Siegfried J. J. (1999). The American economic review papers and proceedings
of the one hundred eleventh annual meeting of the American economic association, The
American Association. 89(2), 355-361.
SBDÖP4V5 (2008) Sosyal bilgiler dersi öğretim programı 4-5. sınıf. http://ttkb.meb.gov.tr/
program2.aspx/?width=900 adresinden erişilmiştir.
SBDÖP6V7 (2008) Sosyal bilgiler dersi öğretim programı 6-7. sınıf. http://ttkb.meb.gov.tr/
program2.aspx/?width=900 adresinden erişilmiştir.
Yarrow, A. L. (2008). Beyond civics and the 3 r’s: teaching economics in the schools, history of
education quarterly. The History of Education Society. 48(3), 397-431.
Zarillo, J. (2000). Teaching elementary social studies: Principles and applications. Pearson / Merrill Prentice Hall Upper Saddle River NJ: Merril
KISIM III
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE
YENİ YAKLAŞIMLAR
12. BÖLÜM
KÜRESELLEŞME ve SOSYAL BİLGİLER
EĞİTİMİ ÜZERİNE
Doç. Dr. Erkan YAMAN
Sakarya Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
• Küreselleşme kavramını çeşitli boyutlarıyla tanıyabilir,
• Küreselleşmenin eğitime yansımalarını fark edebilir,
• Küreselleşmenin Tarih ve sosyal bilgiler eğitimi üzerindeki olumlu etkilerini
fark edebilir,
• Küreselleşmenin tarih ve sosyal bilgiler eğitimi üzerindeki olumsuz etkilerini
fark edebilirsiniz.
Özet
Küreselleşme eğitim, siyaset, ekonomi, teknoloji, kültür gibi pek çok alanda
etkisini şiddetli bir şekilde göstermektedir. Bu durum global bir köy olan dünyada
pek çok olumlu ve olumsuz gelişmelere neden olmaktadır.
Eğitimle ilgili konularda ülke sınırları aşılmış, küresel birey yetiştirilmesi kaygısı yaşanmaya başlamıştır. Bunun için Bologna süreci, Erasmus hareketliliği, yurt
dışında eğitim gibi pek çok uygulama başlamış, UNESCO ile tüm dünya bireylerinin eğitim hakkından yararlanması çalışmalarına kendisine üye olan ülkelerde
hız verilmiştir.
Öte yandan bu etki, ülkelerin eğitim programlarına yansımıştır. Özellikle sosyal bilgiler ve tarih programları bu durumdan olumlu ve olumsuz şekillerde etki-
Küreselleşme ve Sosyal Bilgiler Eğitimi Üzerine 281
Kaynakça
Aktay, Y. (2002). Global Possibilities in Education-Opportunity Equality and Emancipatory
Opportunities in Globalizing World, Educational Sciences: Theory & Practice, 2(1), 7-22.
Amoore, L. & Langley, P. (2001). Experiencing globalization: Active teaching and learning in
international political economy, International Studies Perspectives, 2, 15-32.
Ataünal, A. (1994). 21. Yüzyıla Girerken Eğitim, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,
10.
Aydın, M. K. (2000). Neoliberal dalga ya da küreselleşme, Bilgi, Sosyal Bilimler Dergisi, 2.
Bates, R. (2002). Administering the global trap, the role of educational leadership, Educational
Management And Administration, 30(2), 139-156.
Bell, J. (1999). Doing your research Project. Buckingham, USA: Open University Press.
Berger, L. P. & Huntington, S. P. (2006). Bir küre bin küreselleşme, çağdaş dünyada kültürel
çeşitlilik. Çev. A. Ortaç. Kitap Yayınevi.
Büyükbaş, H. & Ören, K. (2005). Küreselleşme, birleşmiş milletler ve uluslararası sosyal düzen
arayışı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13.
Cafoğlu, Z. (1999). Eğitimde yeni değerlere doğru, Bahar. BİLİG –9.
Çağlar, A. (2001). 21. yüzyılda okulun değişen rolü ve yeni eğilimlere ilişkin iyimser bazı öngörüler, (Ed.) O. Oğuz ve diğerleri, 21. Yüzyılda Eğitim ve Türk Eğitim Sistemi, İstanbul: Sedar
Yayınları.
Çelik, Y. (2001). Küreselleşmeye çarpan insan, Ekonomi ve Yönetim Bilimleri, 1,2.
Durmuş, A. (2002). Küreselleşmenin eğitime yansımaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,
İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Dursun, D. (1998). Küreselleşme ve toplumun inşasında bilginin artan önemi, Yeni Türkiye Dergisi, 21. Yüzyıl Özel Sayısı.
Ely, M.; Anzul, M.; Friedman, T.; Garner, D. & Steinmetz, A. (1998). Doing qualitative research:
Circles within circles.London: The Falmer Press.
Erbay, Y. (1998). Kavram olarak küreselleşme, Yeni Türkiye Dergisi, 21. Yüzyıl Özel Sayısı.
Ersoy, A. F. (2007) Sosyal bilgiler dersinde öğretmenlerin etkili vatandaşlık eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Enstitüsü.
Geray, H. (1995). Globalleşme ve ulus-devlet, Mürekkep, 33.
Giddens, A. (2000). Elimizden kaçıp giden dünya. Çev. O. Akınhay, İstanbul: Alfa.
Giddens, A. (2000). Üçüncü yol. İstanbul: Birey Yayıncılık.
Haige, M. (2002). Internationalisation of the curriculum. Designing inclusive education for
small world, Journal Of Geography In Higher Education, 26(1), 49-66.
Held, D., McGrew, A., Goldblatt, D. & Perraton, J. (2003). Rethinking globalization, The Global
Transformations Reader içinde (Ed. Held, D. & McGrew, A.), Polity Pres, Cambridge.
282 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Hesapçıoğlu, M. (2001). Postmodern/küresel toplumda eğitim, okul ve insan hakları, (Ed.) O.
Oğuz ve diğerleri, 21. Yüzyılda Eğitim ve Türk Eğitim Sistemi, İstanbul: Sedar Yayınları.
Karip, E. (2005), Küreselleşme ve Lizbon eğitim 2010 hedefleri, Kuram ve Uygulamada Eğitim
Yönetimi Dergisi, 42, 195-209.
Karlsen, G. E. (2002). Educational Governance, Globalization and Democracy, Educational Sciences: Theory & Practice, 2(1), 95-104.
Kızılçelik, S. (2001). Küreselleşme ve sosyal bilimler. Ankara: Anı Yayıncılık.
Kızılçelik, S. (2002). Kapitalizmin diasporası olarak küreselleşme, Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6.
Kurtulmuş, N. (1998). Değişim, yeniden yapılanma ve Türkiye’nin geleceği, Yeni Türkiye Dergisi, 21. Yüzyıl Özel Sayısı.
Lee, M. L. (2002). Global Trends in Education, Educational Sciences: Theory & Practice, 2(1),
157-168.
Lubber, R. (1998). The dynamic of globalization, http://www.xs4all.nl/~koorevaa/html/dynamic.html web adresinden 21.08.2007 tarihinde erişilmiştir.
McBurnie, G. (2002). Globalization, GATS and Transnational Education, Educational Sciences:
Theory & Practice, 2(1), 169-190.
Oktay, A. (2001). 21. yüzyılda yeni eğilimler ve eğitim, (Ed.) O. Oğuz ve diğerleri, 21. Yüzyılda
Eğitim ve Türk Eğitim Sistemi, Sedar Yayınları, İstanbul.
Robertson, R. (1999). Globalization Social Theory and Global Culture. Ankara: Bilim ve Sanat
Yayınları.
Schneidman, J. (2005). Measuring globalization. Foreign Policy, May-June, 20-32.
Selinger, M. (2004). Cultural and pedagogical inplications of a global e-learning programme,
Cambridge Journal of Education, 34(2), 223-239.
Sönmez, V. (2002). Küreselleşmenin felsefi temelleri, Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6.
Şentürk, İ.K. (2007). Küreselleşmenin eğitim fakülteleri üzerine etkileri, Yayımlanmamış Doktora
Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tezcan, M. (1996). Küreselleşmenin eğitim boyutu, Türkiye II. Eğitim Felsefesi Kongresi. Van.
Tezcan, M. (1998). Küreselleşmenin eğitimsel boyutu, Eğitim ve Bilim Dergisi, 108.
Toksöz, G. (2005). Küreselleşme ve kadın emeğinin göçü, Türk-İş dergisi, 366.
Tozlu, N. (2003). Küreselleşme yahut yüzyılımızda eğitime yeniden bakmak, Eğitim Problemlerimiz Üzerine Düşünceler. Ankara: Mikro Yayınları.
Tural, N. K. (2002). Küreselleşmenin üniversite üzerine etkileri: çeşitli ülkelerden örnekler, Eğitim Araştırmaları, 6, 56-60.
Tural, N. K. (2004a). Küreselleşme ve araştırma konusu olarak üniversite, Akdeniz Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 37-44.
Tural, N. K. (2004b). Küreselleşme ve üniversiteler. Ankara: Kök Yayıncılık.
UNESCO (2010). http://www.unesco.org.tr adresinden 05.06.2010 tarihinde erişilmiştir.
Küreselleşme ve Sosyal Bilgiler Eğitimi Üzerine 283
Vidovich, L.(2002). Positioning Universities in a Context of Globalisation, Educational Sciences:
Theory & Practice,2(1), 209-222.
Yalçın, C. (2002). Küreselleşme, çok kültürcülük ve eğitim, Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6.
Yaman, E. (2005). Reflection of globalization on Turkish education (Türkiye Açısından Küreselleşmenin Eğitime Olası Yansımaları), III. Uluslar Arası Sosyal Bilimler Kongresi, Türk
Dünyasında Sosyal Bilimler: Theory and Practice, Kırgızistan, 1080-1087.
Yaman, E. (2010). Opinions of prospective turkish history teachers on globalization and history
teaching, International Journal of Historical Learning Teaching and Research, 9(1). 100-107.
Yang, R. (2002). University internationalization: Its meanings, rationales and implications, Intercultural Education, 13(1), 19-28.
YÖK (2010). http://bologna.yok.gov.tr adresinden 05.06.2010 tarihinde erişilmiştir.
Yurdabakan, İ. (2002). Küreselleşme konusundaki yaklaşımlar ve eğitim, Eğitim Araştırmaları
Dergisi, 6.
13. BÖLÜM
ÇOKKÜLTÜRLÜLÜK ve SOSYAL BİLGİLER
Yrd. Doç. Dr. Fatih YAZICI
Gaziosmanpaşa Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
• Çokkültürlü eğitimin temel özelliklerini kavrayabilir,
• Çokkültürlü sosyal bilgiler öğretimi konusundaki dünyadaki ve Türkiye’deki
gelişmeleri karşılaştırabilir,
• Çokkültürlü eğitimin, sosyal bilgiler öğretiminde nasıl uygulanabileceğini değerlendirebilirsiniz.
Özet
Küreselleşmenin hızla artan etkisiyle birlikte dünyanın değişik kültürlerinin,
insanlığın ortak sermayesi haline gelmesi ve bunun yanında çoğulculuğun yükselişine bağlı olarak, aynı toplum içerisinde yaşayan farklı kültürel/etnik toplulukların hak talepleriyle birlikte sosyal bilgiler öğretmenlerinden beklentiler de önemli
ölçüde değişim göstermiştir. Sosyal Bilgiler öğretmenleri, farklılıkları desteklemek, toplumsal birlikteliği sağlamak ve küresel bakış açılarını desteklemek gibi
farklı ve kimi zaman da birbiriyle çatışan beklentilerin meydan okuması ile artık
daha sık karşı karşıya gelmektedir. Çokkültürlü eğitim olarak kavramsallaştırılan
bu beklentiler karşısında sosyal bilgiler öğretmeninin sorumluluklarını hatırlaması, bu anlamda belirlenen uluslararası standartlar konusunda bilgi sahibi olması
ve Türkiye’de uygulanan sosyal bilgiler öğretim programının, kültürel farklılıklar
karşısındaki tutumunun farkında olması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Çokkültürlülük, Çokkültürlü Eğitim, Çokkültürlü Sosyal Bilgiler Öğretimi
296 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Kaynakça
Banks, J. A. (1994). Transforming the mainstream curriculum, Educational Leadership, 51 (8),
s. 4-8.
Banks, J. A. (1999). An Introduction To Multicultural Education. Boston, MA: Allyn & Bacon.
Banks, J. A. (2006a). Multicultural education and its critics Britain and the United States, Race,
Culture, and Education The selected works of James A. Banks, New York: Routledge, s. 181190.
Banks, J. A. (2006b). Multicultural education development, dimensions, and challenges, Race,
Culture, and Education The selected works of James A. Banks, New York: Routledge, s.129139.
Cabrera, M. (2004). Cultural Awareness: Exploring A Multicultural Curriculum In A Sixth Grade
Social Studies Classroom, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pacific Lutheran University.
Ceyhan, M. A. (2011). Eğitimde Çokdillilik ve Ayrımcılık: Sosyolojik, Eğitimsel, Dilbilimsel
Perspektifler, Ayrımcılık: Çok Boyutlu Yaklaşımlar, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyoloji Ve
Eğitim Çalışmaları Birimi (seçbir), www.secbir.org (Erişim tarihi: 11.01.2014)
Derince, M. (2012). Çokdilli Eğitim Yoluyla Sosyal Adalet (Kitap İncelemesi), Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 10 (37), s. 152-159.
Doğanay, A. (2008). Çağdaş Sosyal Bilgiler Anlayışı Işığında Yeni Sosyal Bilgiler Programının
Değerlendirilmesi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (2) s.77-96.
Ho, Li-Ching (2009). Global Multicultural Citizenship Education: A Singapore Experience, The
Social Studies, 100:6, 285-293.
MEB Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı (2005). Sosyal Bilgiler Dersi 6 ve 7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu, http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx (Erişim tarihi: 11.01.2014)
NCSS (1994). Curriculum Standards For Social Studies: Expectations Of Excellence Washington
DC: National Council for the Social Studies.
NCSS (1991). Curriculum Guidelines for Mulricultural Education
Parekh, B. (2002). Çokkültürlülüğü Yeniden Düşünmek, Ankara: Phoenix.
Singer, A. J.(2009). Social Studies For Secondary Schools: Teaching To Learn, Learning To Teach,
Routledge: New York.
Yazıcı, S., Başol, G. ve Toprak, G. (2009). Öğretmenlerin çokkültürlü eğitim tutumları: bir güvenirlik ve geçerlik çalışması, H. Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education),
37, s. 229-242.
Yazıcı, F. (2014). Çokkültürlü Bir Toplumda Tarih Öğretimi, Tarih Nasıl Öğretilir? (Ed. Mustafa
Safran), Yeni İnsan Yayınevi: İstanbul.
14. BÖLÜM
ÇOKKÜLTÜRLÜLÜK ve
KÜLTÜRLERARASILIK KAVRAMLARINDAN
KÜLTÜRLERARASI EĞİTİME
José Xavier DIAS
Torre Ortaokulu
“Yalnızca bir ırk vardır, o da insan ırkıdır”
Aimé Césaire
Bu metni inceleyerek;
•
Çokkültürlülük ve kültürlerarasılık kavramlarını tanıyabilir,
•
Çokkültürlülük ve kültürlerarasılık kavramlarının yapılandığı tarihsel süreçleri fark edebilir,
•
Kültürlerarası eğitimin gerekçelerini ve kapsamını tanıyabilir,
•
Kültürlerarası eğitimin uygulanabilir olması için gerekli etkinlik ve süreçleri
tartışabilirsiniz.
Özet
Eski çağlardan beri insanlar yeryüzünde sürekli hareket halinde ve yer değiştirmektedir. Bu durumda da farklı kültürlerin etkileşmesini sağlamaktadır. Farklı
kültürlerin desteklediği değerler de farklılık gösterir. Buna rağmen diğer insanları kendimize benzetmeye çalışmak anlamsız bir sömürgeleştirme tutumudur ve
korkunç sonuçlar doğurabilir. Dünyamızın kimliği ve insanlık, farklı kültürlere
dayanır ve dünyamız tam olarak bu farklılığın bir sonucudur. Bu nedenle çok kültürlü anlayışı benimsemek gerekir. Çokkültürlülük, toplumun çoğul yapısını anla-
308 Sosyal Bilgiler Eğitimi
nun ihtiyaçlarını dikkate alarak öğretme şekillerini yenilemeli ve aynı zamanda
çalışmakta oldukları eğitim kurumunun ortamından haberdar olmalıdır. Ancak
maalesef çoğu öğretmenin karşılaştığı sorunlardan biri, işyerinde sürekli hareket
halinde olmaları ve bu onlar için ilave iş anlamına geliyor. Ancak, takım halinde
çalışılırsa elde edilen genel kazanım artacaktır. Yerel tarihe açık bir bakış açısıyla
daha çok önem verilmesi önerilir; bunun için a) düzgün planlanmış saha gezileri,
b) araştırma ödevleri, c) araştırma projeleri/aktiviteleri d) kulüpler vb. gereklidir. Öğrenciler, bir kavramı veya konuyu öğrenirken gerçek hayattan örneklere
doğrudan erişime sahip olduklarında konuyu veya kavramı daha iyi anlayabilir.
Tarihî yerler, anıtlar veya müzeler genellikle yanı başımızdadır ama bunları eğitimde kullanmayız. Çalışmamızda da görüldüğü üzere öğrenciler şeker üretim ve
tüketimiyle ilgili önemli yerleri ve anıtları veya nesneleri genel olarak tanıyor ancak yalnızca az bir kısmının bunlarla doğrudan bağlantısı olmuş. Burada önerilen
eylemler (ve daha birçoğu) öğrencilerde etraflarındaki kültürel mirası koruma ve
muhafaza etme hissini teşvik edebilir. Kültürlerarası eğitim aracılığıyla gençlerde
yerel bir kimliğin oluşması, tarihlerini bilmeleri ve birbiriyle paylaşımlarının saygı
çerçevesinde olması hedeflenir.
Kaynakça
Pretceille-Abdallah, M.; Porcher, L. (1999). Interculturelle Education et Communication, Paris:
PUF.
Abrantes, P. (ed.) (2001). National Curriculum for Basic Education: Essential Skills. Lisbon: Ministry of Education, Department of Basic Education.
Barca, I. (2007). Mark of Historical Consciousness of Young Portuguese. In, www.curriculosemfronteiras.org (03/11/2008)
Barca, I. (2000). The Historical Thought of Youth: Ideas of adolescents about the tentativeness
of historical explanation. Braga: CEEP, Institute of Education and Psychology, University of
Minho.
Barca, I. Gago & M. (2000). The little one learns to think: Forming opinions in class History and
Geography of Portugal. Notebooks Pedagogical-Didactic, 23. Lisbon: Association of History
Teachers.
Bizarro, R. & Braga, F. (2007). Intercultural education, multilingual skills and multicultural competence: new challenges for training teachers of foreign languages. In, http://ler.letras.up.pt/
uploads/ficheiros/4373.pdf (10.10.2007)
Cardoso, C. (1989). Intercultural Management Curriculum 1. Cylce. In, http://www.entreculturas.pt/Publicacoes.aspx?to=166 (20.11.2007)
Castro, J. (2006). The Intercultural Youth and Historical Thought. Braga: Institute of Education
and Psychology - University of Minho. Doctoral Dissertation. Çokkültürlülük ve Kültürlerarasılık Kavramlarından Kültürlerarası Eği me 309
Cascão, R. (2002). Reflections on local history is given. In, The History Workshops. Coimbra:
Issues Colibri and College of Arts, University of Coimbra, p. 85-87. ´
Clode, F., Sousa, J. & Silva, C. (s. / d.). Roadmap City Sugar. Funchal: Museum Centre City Sugar.
Cortesão, L. & Pacheco, N. (1993) The Concept of Intercultural Education. In, Shape Magazine,
No. 47. Lisbon: Ministry of Education, p. 54-61.
Costa, J. P & Lacerda, T. (2007). The Interculturality in Portuguese Expansion (XV and XVIII
Centuries). Lisbon: ACIME.
Croix, A. Guyvarc’h & D. (1990). Guide d’histoire locale. Paris: Seuil.
Lee, P. (1997). Children’s ideas about Explaining the outcomes of action in history: Project
Chata. In Milk, l., Duarte, M. C., Castro, A. V., Silva, J.; Mourao, A. P. & Treasure, J. (eds.),
Didactics - Methodologies in Education. Braga: University of Minho, p. 409-423.
Manique, A. Proença & M. (1994). Teaching of History, Heritage and local history is given. Lisbon: Text Publishing.
Martins, E. (2005). The curriculum flexibility and local history is given: a study with students
from 6. School year. Dissertation. Ponta Delgada: Department of Educational Sciences,
University of the Azores.
Nepomuceno, R. (2003). An overview of the history of Madeira. Funchal: Funchal Eco.
Nakou I. (2003). Exploration of the historical thinking of young people in the museum environment. In, Proceedings of the II Conference of Historical Education. Braga: Center for Studies
in Education and Psychology - University of Minho, p. 59-82.
Pais, J. M. (1999). Historical Consciousness and Identity: The Portuguese youth in a European
context. Oeiras: Celta Editora.
Purkis, S. (1997). A Sense of History: Local History - Teacher’s Guide. Harlow: Longman.
Ribeiro, F. (2002). Archaeological Thought in History class. Dissertation. Braga: Institute of
Education and Psychology - University of Minho.
Sanchez, G. (2008). Dissertation. Braga: Institute of Education and Psychology - University of
Minho.
Schmidt, M. A. Cainelli & M. (2004). Local history and history teaching. In, Teaching History.
Sao Paulo: Editora Scipione, p. 111-123.
Tuckman, B. (2005). Manual for Research in Education, 3rd Edition. Lisbon: Calouste Gulbenkian Foundation.
Vieira, A. (2001). The Story of Madeira and teaching. In, Daily News Madeira (12/11/2001).
15. BÖLÜM
DEĞERLER EĞİTİMİ
Doç. Dr. Yusuf KESKİN
Sakarya Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
• Değer ve değer eğitimi kavramını çeşitli boyutlarıyla tartışabilir,
• Değer yaklaşımlarını tanır ve birbirlerinden ayırt edebilir,
• Sosyal bilgiler eğitiminde değerler eğitiminin yerini tartışabilir,
• Ailede ve okulda değer eğitiminin önemini fark edebilirsiniz.
Özet
Eğitimin amaçları düşünüldüğünde; bu amaçlardan birincisi ve belki de en
önemlisi toplumun değer yargılarını bir sonraki nesle aktarmaktır. Bu durum formal ya da informal yollarla yapılır. Çoğunlukla formal eğitim okulda, informal
eğitim ise ailede yapılır. Aile mi okul mu değer eğitiminde önemlidir? sorusu son
günlerde değer eğitimcileri tarafından tartışılsa da her iki kurumun da değer eğitiminde önemli olduğu inkar edilemez bir gerçektir.
Okulda tüm derslerde değer eğitimine yer verilmektedir. Ancak, ülkemizde öğrencilere hayatları boyunca kullanacakları bilgi ve becerilerin önemli kısmı
ilköğretim okullarında okutulan, Sosyal Bilgiler ve Hayat Bilgisi dersleri yoluyla
kazandırılır. Sosyal Bilgiler ve Hayat Bilgisi programları içeriğinde doğrudan değer kazanımına yer vermiş ve kavram, beceri değer olarak üç bileşenden oluşan
kazanımlar belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Değerler eğitimi, değer sınıflamaları, aile ve okulda değer eğitimi, sosyal bilgiler programları
Değerler Eğitimi 329
Kaynakça
Akbaba-Altun, S. (2003). “Eğitim Yönetimi ve Değerler”. Değerler Eğitimi Dergisi. İstanbul:
EDAM. C. 1; 1 (7–18).
Akbaş, O. (2007). “Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının (Değerlerinin) İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerinde Gerçekleşme Derecesinin Belirlenmesi”. “Değerler ve Eğitimi” Uluslararası Sempozyumu. Edt. R. Kaymakcan ve diğerleri. İstanbul: DEM Yayınları;
673–696.
Aydın, M. (2003). “Gençliğin Değer Algısı: Konya Örneği”. Değerler Eğitimi Dergisi. İstanbul:
EDAM. C. 1; 3 (121–144).
Aydın, M. Z. (2005). Ailede Çocuğun Ahlak Eğitimi. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
Balat, G. U.; A. Balaban Dağal (2006). Okul Öncesi Dönemde Değerler Eğitimi Etkinlikleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
Berkowitz, M. V. (2002). “The Science of Character Education”. Bringing in a New Era Character
Education. Edited by William Damon. Stanford: Hoover Institution Pres; 43–63.
Brand, D. L. (1999). Educating for Character in the United States Army: A Study to Determine the
Components for an Effective Curriculum for Values Education in Basic Training Units. South
Carolina: Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for The Degree of Doctore
of Education in the College of Education University of South Carolina.
Doğanay, A. (2006). “Değerler Eğitimi”. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Yapılandırmacı
Bir Yaklaşım. Editör: Cemil Öztürk. Ankara: Pegem A Yayıncılık, 256–286.
Ekşi, H. (2003). “Temel İnsani Değerlerin Kazandırılmasında bir Yaklaşım: Karakter Eğitimi
Programları”. Değerler Eğitimi Dergisi. İstanbul: EDAM. C. 1; 1 (79–96).
Erden, M. (tarihsiz). Sosyal Bilgiler Öğretimi. İstanbul: Alkım Yayınevi.
Galbraith, R. E.; T. M. Jones (1976). Moral Reasoning: A Teaching Handbook for Adapting Kohlberg to the Classroom. Minneapolis: Greenhaven Pres.
Huitt, W. (2004). “Values”. Educational Psychology Interactive. Valdosta, GA: Valdosta State University.
URL:http://chiron.valdosta.edu/whuitt/col/affsys/values.html
Hunt, B. S.(1981). Effects of Values Activities on Content Retention and Attitudes of Students in
Junior High Social Studies Classes. Arizona: A Dissretation in Partial Fulfillment of the Requirements for the degree Doctor of Philosophy, Arizona State University.
Kaltsounis, T. (1987). Teaching Social Studies in the Elementary School The Basics for Citizenship.
Second Edition. New Jersey: Merrill, Prentice-Hall.
Karakaya, T. (2007). “Küreselleşme ve Avrupa Birliği Sürecinde Ahlaki Değerlere Kritik Bir
Yaklaşım -Sorunlar ve Çözümler-”. “Değerler ve Eğitimi” Uluslararası Sempozyumu. Edt. R.
Kaymakcan ve diğerleri. İstanbul: DEM Yayınları; 203–214.
330 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Keskin, Y. (2008). Türkiye’de Sosyal Bilgiler Öğretimi Programlarında Değerler Eğitimi: Tarihsel
Gelişim, 1998 ve 2004 Programlarının Etkililiğinin Araştırılması. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Sosyal Bilgiler Öğretmenliği
Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Keskin, Y. (2010). “Sosyal Bilgiler Derslerinde Değerler Eğitiminin Yeri ve Önemi”. Eğitime Bakış. Ankara: Eğitim-Bir-Sen; 6, 18: 68-72.
Lickona, T. (1991) Educating For Character: How Our Schools Can Teach Respect And Responsibility. New York: Bantam Books.
MEB (2004). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı. URL: http://programlar.meb.gov.tr
Mehmedoğlu, A. U. (2007). “Üniversite Öğrencilerinin Değer Yönelimleri ve Dindarlık”. “Değerler ve Eğitimi” Uluslararası Sempozyumu. Edt. R. Kaymakcan ve diğerleri. İstanbul: DEM
Yayınları; 799–818.
Naylor, D. T.; R. A. Diem (1987). Elementary and Middle School Social Studies. New York: Random House.
NCSS (1979). “Revision of the NCSS Social Studies Curriculum Guidelines.” Social Education.
Washington, DC: 43:261–278
Öncül, R. (2000). Eğitim ve Eğitim Bilimleri Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Önür, N. (2007). “Modernleşme Sürecinde Okul, Aile ve Medya Kavşağında Toplumsal Değerler”. “Değerler ve Eğitimi” Uluslararası Sempozyumu. Edt. R. Kaymakcan ve diğerleri.
İstanbul: DEM Yayınları; 157–176.
Öztürk, C. (2007). “Küreselleşme ve Bilgi Çağında Sosyal Bilgiler Öğretimi”. İlköğretimde Alan
Öğretimi. Edt. A. Oktay; Ö. P. Unutkan. İstanbul: Morpa; 101–142.
Poyraz, H. (2007). “Değerlerin Kuruluşu ve Yapısı”. “Değerler ve Eğitimi” Uluslararası Sempozyumu. Edt. R. Kaymakcan ve diğerleri. İstanbul: DEM Yayınları; 81–88.
Rogers, C.; H. G. Freiberg (1994). Freedom to Learn. 3rd Edition. Englewood Cliffs, NJ: Charles
E. Merrill/Prentice Hall.
Rokeach, M. (1973). The Nature of Human Values. New York: Free Press.
Savage, T. V.; D. G. Armstrong (1996). Effective Teaching In Elementary Social Studies. Third
Edition. New Jersey: Prentice Hall.
Schug, M. C.; R. Beery (1987). Teaching Social Studies In the Elementary School Issues and Practices. London: Scott, Foresman and Company.
Slater, F. (2002). “Citizenship Education Through Secondary Geography: Valuec and Values
Education in the Geography Curriculum in Relation to Concepts of Citizenship”. Active
Citizenship, Sustainable Development and Cultural Diversity. University of London Institute
of Education.
Topçu, N. (1998). Türkiye’nin Maarif Davası. Dördüncü Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Values Education Study-Final Report (2003). Australian Goverment Department of Education,
Science and Training. Australia: Curriculum Corporation.
URL:http://www.valueseducation.edu.au/verve/_resources/VES_Final_Report14Nov.pdf
16. BÖLÜM
VATANDAŞLIK ve SOSYAL BİLGİLER
Dr. Akif PAMUK
Marmara Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Ramazan ALABAŞ
Kastamonu Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
Vatandaşlık kavramına yüklenen farklı anlamları tanımlayabilir,
•
Sosyal bilgiler dersi aracılığı ile yetiştirilmek istenen etkin vatandaşın özelliklerini kavrayabilir,
•
Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarında vatandaşlık eğitimi kapsamında kazandırılması beklenen kavram, beceri ve değerleri tanıyabilirsiniz.
Özet
Küreselleşme ve çok kültürlü toplum yapılarının var oluşu, günümüzde bireylerin yaşamına önemli etkilerde bulunmaktadır. Bireyin bu etkiler karşısında
uzlaşmacı bir tavır sergileyebilmesinde, sosyal problemleri ve toplumu anlayabilmesi, farklılıkları tanıyıp saygı duyabilmesi, olaylara farklı bakış açıları ile bakabilmesi ve değerlendirmesi, nihayetinde ise üyesi olduğu topluma aktif bir şekilde
katılabilmesi önemli olmaktadır. Bütün bunların birey tarafından anlaşılıp uygulanmasında formal eğitim sistemi içerisinde müfredatlar aracılığı ile okullara bir
takım görevler yüklenmiştir. Okullardaki sosyal bilgiler dersi ise bireyin vatandaşlık kavramıyla doğrudan ilişki kurabileceği bir disiplin olarak karşımıza çıkmaktadır.
Vatandaşlık ve Sosyal Bilgiler 349
İlk ve Ortaokul sosyal bilgiler dersi yansıtıcı düşünme ve sosyal bilimler olarak sosyal bilgiler eğitimi gelenekleri yanında vatandaşlık aktarımı olarak sosyal
bilgiler eğitimini esas almaktadır. Vatandaşlık kavramına yapılan vurgudan hareketle Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında ulusal kimlik veya milliyet olarak tanımlanan vatandaşlık ile görev ve sorumluluklar temelinde tanımlanan vatandaşlık
kategorilerinde, Türk büyüklerine saygı, vatanseverlik, bayrağa ve İstiklal Marşına
saygı, aile birliğine önem verme, sorumluluk ve barış değerlerinin kazandırılması,
haklar temelinde tanımlanan vatandaşlık kategorisinde ise, duygu ve düşüncelere
saygı, hoşgörü, hak ve özgürlüklere saygı ve farklılıklara saygı değerlerinin kazandırılması öngörülmektedir.
Sosyal bilgiler öğretim programı aracılığıyla doğrudan verilecek beceriler
olarak sosyal katılım ve iletişim becerisinin, sorumluluk temelli vatandaşlık anlayışı ve hak temelli vatandaşlık anlayışını barındırdığı söylenebilir.
Öğretim programında ifade edilen vatandaşlık yaklaşımlarının öğrenci tarafından inşa edilmesi, sosyal bilgiler ders kitaplarında bu kavramların nasıl kurgulandığıyla ve öğrenme ortamında öğretmenin öğrenme sürecini nasıl tasarladığıyla doğrudan ilişkilidir. Programda hak temelli olarak değerlendirilebilecek
“farklılıklara saygı” kavramı, ders kitaplarında bu bağlamda kurgulansa bile, öğretmenin bu kavramı hak temelli bir yaklaşımdan uzak bir biçimde kullanması
mümkündür. Bu noktada vatandaşlık aktarımı olarak sosyal bilgilerin kullanımı
öğretmenin yaklaşımıyla şekillenmektedir.
Kaynakça
Ata, B. (2006). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (Ed. C.
Öztürk), 1. Baskı, Ankara:PegemA Yayıncılık.
Demir, Ö. ve Acar, M. (1992). Sosyal Bilimler Sözlügü, İstanbul: Agaç Yayıncılık.
Doğanay, A. (2005). Sosyal Bilgiler Öğretimi, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (Ed. C.
Öztürk ve D. Dilek), 5. Baskı, Ankara:PegemA Yayıncılık.
Dönmez, C. (2003). Sosyal Bilimler ve Sosyal Bilgiler, Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu Sosyal Bilgiler (Ed. C. Şahin), Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Heater, D. (2007). Yurttaşlığın Kısa Tarihi (Çev. M. Delikara Üst), İstanbul: İmge.
Hladnik, M. M., (1995) ”All Different-All Equal: Who defines education for citizenship in a new
Europe?” Teaching For Citizenship In Europe (eds. Osler, A., Rathenow, H. F., Starkey, H.),
Staffordshire: Trentham Books
Lehning, P.B.( 2001) “European Citizenship: Towards a European Identity?”, Law and Philosophy 20. Netherlands: Kluwer Academic Publishers.
Kadıoğlu, A. (2008). Vatandaşlık: Kavramın Farklı Anlamları, Vatandaşlığın Dönüşümü Üyelikten Haklara (Haz. A. Kadıoğlu), İstanbul: Metis Yayınları.
350 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Karaman, Kepenekçi, Y. (2008). Eğitimciler İçin İnsan Hakları ve Vatandaşlık, Ankara: Ekinoks
Yayınevi.
Kymlicka, W. ve Norman W. (2008) “Vatandaşın Dönüşü: Vatandaşlık Kuramındaki Yeni Çalışmalar Üzerine Bir Değerlendirme” Vatandaşlığın Dönüşümü Üyelikten Haklara Haz. Ayşe
Kadıoğlu, İstanbul: Metis Yayınları.
Marshall, T. H. (2006). “Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar”, Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar (Çev.
A. KAYA), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
MEB (2005). Sosyal Bilgiler 4.-5. Sınıf Programı, MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
MEB (2005). Sosyal Bilgiler 6.-7. Sınıf Programı, MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
MEB (2015). İlkokul İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Öğretim Programı, MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Oldfield, A. (2008). “Vatandaşlık: Doğal Olmayan Bir Pratik mi?” Vatandaşlığın Dönüşümü
Üyelikten Haklara Haz. Ayşe Kadıoğlu, İstanbul: Metis Yayınları.
Pamuk, A. (2007). “Avrupa Vatandaşlığı ve Eğitim” Ulusal Teknik Eğitim, Mühendislik ve Eğitim Bilimleri Genç Araştırmacılar Sempozyumu, Kocaeli, (20-22 Haziran) s. 957-961.
Pamuk, A. (2009). Vatandaş Yetiştirme Aracı Olarak Tarih Öğretimi: Orta Öğretim Düzeyinde
Öğretmen, Öğrenci ve Veli Görüşleri (Trabzon-Tunceli Örneği), Yayımlanmamış Yüksek
Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Ravazzolo, T. (1995). “Human Rights and Citizenship” Teaching For Citizenship In Europe (eds.
Osler, A., Rathenow, H. F., Starkey, H.), Staffordshire: Trentham Books.
Safran, M. (2009). Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara: Pegem Akademi.
Üstel, F. (1999). Yurttaşlık ve Demokrasi, Ankara: Dost Kitabevi.
İnternet kaynakları
Demokrasi Eğitimi ve Okul Meclisleri Yönergesi, http://ttkb.meb.gov.tr/okulmeclisleri/yonerge.rar
Millî Eğitim Temel Kanunu, http://mevzuat.meb.gov.tr/html/temkanun_0/temelkanun_0.html
17. BÖLÜM
ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE
SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİ ve
SOSYO-KÜLTÜREL EĞİTİM
Doç. Dr. Sevgi COŞKUN KESKİN
Sakarya Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
• Erken çocukluk döneminde sosyal bilgiler eğitiminin önemini fark edebilir,
• Erken çocukluk döneminde sosyo kültürel eğitimin önemini fark edebilir,
• Erken çocukluk döneminde yapılabilecek tarih, coğrafya, sosyoloji, ekonomi
konularının öğretilmesine dair etkinlik örnekleri tasarlayabilirsiniz.
Özet
Okul öncesi dönemde Sosyal Bilgilerin amacı öğrencilerin sosyalleşmesini
sağlamaktır. Bu dersle çocuklar, sosyalleşmeleri için ihtiyaç duydukları, bilgi, beceri ve tutumlara hazırlanırlar. Ayrıca bu alan, hem evde hem okul veya küçük
gruplarda, komşuluk ilişkilerinde ihtiyaç duyulan bilgileri bünyesinde barındırır.
Bu nedenle erken çocukluk döneminde aktif bir şekilde Sosyal Bilgiler eğitimi yapılırsa, bireyler ileride demokratik değerleri kişiliklerinde barındıran sosyal alanların bilgi, beceri ve davranışlarını kazanırlar.
Sosyal Bilgiler içeriği pek çok sosyal bilim alanıyla beslenmektedir. Bu alanlara yönelik olarak erken çocukluk döneminde pek çok kavram için çerçeve oluşturulabilir. Örneğin, tarih disiplini ile ilgili olarak zaman, süreklilik, değişim,
Erken Çocukluk Döneminde Sosyal Bilgiler Eğitimi ve Sosyo-Kültürel Eğitim 371
Kaynakça
Bekman, S. (1999). 7 Çok Geç! Erken Çocukluk Eğitiminin Önemi Üzerine Düşünceler ve Öneriler. İstanbul: Anne Çocuk Eğitim Vakfı (Açev) Yayınları
Coşkun-Keskin, S.; D. Daysal-Ersoy. (2011). Erken Çocukluk Döneminde Sosyo- Kültürel Eğitime Dair Örnek Bir Çalışma: Mimar Sinan. International Online Journal of Educational
Sciences.
Fromboluti, C. S.; C. Seefeldt. (1999) Early Childhood: Where Learning Begins Geography with
activities for children ages 2 to 5 years of age. Ed: Linda Darby. USA: U.S. Department of
Education Office of Educational Research and Improvement National Institute on Early
Childhood Development and Education
Hewes, D.W. (2011). Preschool Geography: Developing a Sense of Self in Time and Space. Journal of Geography, 81:3, 94-97
Jackman H. L. (2001). Early Education Curriculum A Child’s Connection to the World. Second
Edition. Delmar Thomson Learning: USA
Krogh, S. L.; K.L. Slentz. (2008). The Early Childhood Curriculum. Lawrence Erlbaum Associates: USA
Martorella, P. H.; C. M. Beal; C. M. Bolick. (2005). Teaching Social Studies in Middle and Secondary Schools. Fourth Edition. USA: Merill Prentice Hall.
Martorella, P. H. (1998). Social Studies for Elementary School Children Developing Young Citizens. Second Edition. USA: Merill Prentice Hall.
MEB (2003). Okul Öncesi Eğitim Programı (36-72 Aylık Çocuklar İçin). Okul Öncesi Eğitimi
Genel Müdürlüğü: Ankara
Mindes, G. (2005). Exploring Social Studies through Children’s Books. Young Children. September. p: 1-4
Morrison, G.S. (2001). Early Childhood Education Today. Eighth Edition. USA: Pearson Education
Nash, J. M. (1997). Fertile Minds. Time. p:1-10 http://www.time.com/time/ magazine /article/0,9171,985854-2,00.html (Erişim Tarihi: 2 Mart 2011)
NCSS. (1988). Social Studies for Early Childhood and Elementary School Children: Preparing fort
he 21st Century. http://www.socialstudies.org/positions/ elementary
Parker, W. C. (2001). Social Studies in Elementary Education. Eleventh Edition. USA: Merill
Prentice Hall
Poyraz, H. ve H. Dere (2003). Okul Öncesi Eğitimin İlke ve Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık
Ragan, W. B.; J. D. Mcaulay. (1964). Social Studies For Today’s Children. USA: Meredith Publishing Company.
Reiersen, R. (2011). Early Childhood Development and the Benefits of Wooden Jigsaw Puzzles.
Kids and Teens. http://ezinearticles.com/6119900
Savage T.V.; Armstrong D.G. (1996). Effective Teaching in Elementary Social Studies. Third Edition. USA: Prentice Hall
372 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Schug M. C.; R. Beery. (1987). Teaching Social Studies in the Elementary School Issues and Practices. USA: Scoot, Foresman and Company
Seefeldt, C. (2005). Social Studies for The Preschool/Primary Child. Seventh Edition. USA: Pearson Merill Prentice Hall
Sunal, C. S.; M.E. Haas. (2002). Social Studies For Elementary and Middle Grades A Constructivist Approach. USA: Allyn&Bacon
URL 1. http://www.unicef.org/earlychildhood/index.html
Woods, M. (2005). Introduction to early childhood studies. Early Childhood Studies an Holistic
Introduction. Ed: J. Taylor and M. Woods. Second Edition. P: (viii- 1). Hodder Arnold: UK
Doç. Dr. Sevgi COŞKUN KESKİN
Sevgi Coşkun Keskin, 1974’te İstanbul’da doğmuş, ilk ve orta öğrenimini
Sivas’ın Suşehri ilçesinde, liseyi Bakırköy Sağlık Meslek Lisesinde tamamlamıştır. 1999’te Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği [Yan alan: Sosyal Bilgiler] Programından mezun olmuştur. Aynı
üniversitenin Eğitim Bilimleri Enstitüsünde; 2001’de yüksek lisans, 2007’de
doktora derecesini almıştır.
1999-2000 yılları arasında Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesinde, 20002007 yıllarında ise Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesinde araştırma görevlisi olarak görev yapmıştır. 2007-2013 yılları arasında Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalında yardımcı
doçent olarak görev yapmış; 2013 yılında doçentliğini almıştır.
2008-2011 yıllarında aynı üniversitede bölüm başkan yardımcılığı yapmıştır.
2008’den bu yana Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı Başkanlığı görevini
sürdürmektedir.
Çalışmaları arasında; sosyal bilgiler eğitimi, değer eğitimi, müze eğitimi, çevre ve barış eğitimi, program geliştirme, etkinlik geliştirme üzerine makaleleri
bulunmaktadır.
Coşkun Keskin, evli ve iki çocuk annesidir.
e-posta: [email protected]
18. BÖLÜM
İNSAN HAKLARI EĞİTİMİ
Doç. Dr. Adem ÖCAL
Gazi Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
İnsan haklarının tarihî gelişimi hakkında bilgi edinebilir,
•
İnsan hakları eğitiminin dayanakları hakkında bilgi edinebilir,
•
İnsan hakları eğitiminde kullanılan yaklaşım ve modelleri tanıyabilir,
•
İnsan hakları eğitiminde kullanılan yöntemleri kavrayabilirsiniz.
Özet
İnsanların doğuştan sahip oldukları, vazgeçilmez ve devredilmez haklar olan
insan hakları, tarihte olduğu gibi günümüzde de tartışılan konulardandır. Yönetim
sistemlerinin yapısına ve özgürlüklere verilen öneme bağlı olarak insan haklarının sınırları mütemadiyen değişikliğe uğramıştır. Kimi zaman bireyin doğuştan
sahip olduğu, temel haklardan, yaşam hakkının bile bireyler ve devletler tarafından ihlal edildiği bir dünyada yaşıyoruz. Amerika Bağımsızlık Bildirgesi ile doğal
haklar kavramı ortaya atılırken, Fransız İhtilali ile insan hakları geniş kitlelerce
kabul edilmiş, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ile kurumsal
bir yapıya kavuşmuştur. Çocuk Haklarına Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesiyle
birlikte insan haklarının çocuk hakları ile başladığı tescillenmiştir. İnsan hakları
kavramının hukuki olarak kabul edilmesine rağmen, dünya üzerinde insan hakları
ihlallerinin önlenememiş olması, bu kavramın bireyler tarafından içselleştirilmesi
ve evrensel olarak kabul görmesi için insan hakları eğitiminin gerekliliğini orta-
386 Sosyal Bilgiler Eğitimi
katılımlı olarak imza altına alınması, BM tarafından hazırlanan İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ile mümkün olmuştur.
İnsan haklarının öğretilmesi, öğrenilmesi ve uygulanması süreçlerini içeren
insan hakları eğitimi ile bir toplumda insan hakları kültürünün geliştirilmesi ve
yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır. İHE ile bireylerin günlük yaşamda haklarını kullanmalarına ilişkin birtakım beceriler kazandırılır. İHE kapsamında, insan
hakları bilgisi ile birlikte insan haklarının korunmasına ve savunulmasına yönelik
uygulamalar da öğrencilere kazandırılmaya çalışılır. Etkili bir sosyal bilgiler eğitimini temelini oluşturan konu alanlarından birisi de insan hakları eğitimidir.
İnsan hakları eğitiminde çeşitli yaklaşımlar ve modeller bulunmaktadır. Bu
yaklaşımlar arasında, çoklu yaklaşım, ulusal, uluslararası ve karşılaştırmalı yaklaşımların bir sentezi olması sebebiyle daha uygulanabilir gözükmektedir. Tibbit
(2002)’in önerdiği İHE modellerinin her birinin olumlu yönleri bulunmakla beraber, öğrenciyi merkeze alan modellerin İHE için dikkate alınması daha uygun olacaktır. Ayrıca İHE’nin konu alanları etrafında yapılandırılması, öğrencilerin gerçek yaşamla daha iyi entegre olmalarında yararlı olacaktır. Konu temalı İHE’nde
çevrede sorun oluşturabilecek konulara dikkat çekilerek, bu sorunlara eğitim yolu
ile çözüm bulunmaya ve sosyal yaşama duyarlı öğrencilerin hayatı önyargısız ve
çözüm odaklı yaşamalarının önü açılmaya çalışılır. Sosyal problemlerin zamanında tespit edilerek çözüm bulunması, bireylerin birbirine karşı saygılı ve hoşgörülü
olarak yaklaşmalarında etkili olacaktır.
Kaynakça
Akyüz, E. (2011). Çocuk hukukunun gelişimi ve çocuk koruma sisteminin değerlendirilmesi. 1.
Türkiye Çocuk Hakları Kongresi Yetişkin Bildirileri Kitabı, 2. cilt (Ed: Gülan, A., Şirin, M.R.,
Şirin, M.C.). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları, 17-43.
Anderson, C., C. (1982). Human rights in elemantry and middle school. (Çev. Y.K. Kepenekçi).
Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 227-236.
Arslan, Ş. (2005). İlköğretimde vatandaşlık ve insan hakları dersinin öğretiminin öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
Flowers, N., Bernbaum, M., Palmer, K.R. ve Tolman, J. (2000). The Human Rights Education
Handbook Efective Practices for Learning, Action and Change. Human Rights Resource Center, University of Minnesota.
Flowers, N. (2010). Pusulacık: çocuklar için insan hakları eğitimi kılavuzu. (Çev. M. Çulhaoğlu.
İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları
Gözütok, F.D. (2003). Hukuk ilintili yurttaşlık eğitimi. Hukuk Öğretimi ve Hukukçunun Eğitimi,
Uluslararası Toplantı. 9-11 Ocak 2003, Ankara.
Gündoğdu, K. (2004). A case study on democracy and human rights education in elemantary
school. Unpublished Doctoral Thesis, METU, Ankara.
İnsan Hakları Eğitimi 387
Günhan, N.K. ve Gürkaş, H. (2011). İlköğretim 2. kademe öğrencilerinin çocuk hakları çerçevesinde ihmal ve istismar açısından incelenmesi. 1.Türkiye Çocuk Hakları Kongresi Yetişkin
Bildirileri Kitabı-2. (Ed: Gülan, A., Şirin, M.R., Şirin, M.C.). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları, 207-216.
Kepenekçi, Y. K. (2000a). İnsan Hakları Eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık
Kepenekçi, Y.K. (2000b). İnsan hakları eğitiminde diğer derslerden yararlanma (Genel lise örneği). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 31(1), 163-182.
Kepenekçi, Y.K. (2000c). İnsan hakları eğitiminde temel yaklaşımlar. Milli Eğitim. 145, 36-37.
Kepenekçi, Y.K. (2005). A study of effectiveness of human rights education in Turkey. Journal of
Peace Education, 2 (1), 53-68.
Kepenekçi, Y.K. (2008). Eğitimciler İçin İnsan Hakları ve Vatandaşlık. Ankara: Ekinoks Yayıncılık.
Kuyaksil, A. (2009). Türk anayasalarında kadın hakları ve gelişimi. Mustafa Kemal Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 6(11), 328-352.
Lee, K., Lerner, B.W. ve Lerner, A.W. (2007). Human and civil rights : essential primary sources.
Detroit: Thomson Gale.
Lohrenscheit, C. (2002). International Approaches in Human Rights Education. International
Review of Education, 48(3-4), 173-185.
Martin, J.P. (1987). Human Rights-Education for What. Human Rights Quarterly, 9 (3), 414-422
OHCHR (2003). ABC Teaching Human Rights. United Nations New York and Geneva.
Panda, P. (2001). Human Rights Education in Indian Schools: Curriculum Development. In
Human Rights Education in Asian School, (4), 85-96.
Sajan, K.,S. (2010). Human Rights Education Ways and Means. ERIC ED509341.
Tibbitts, F. (1994). Human RightsEducation in School in the Post-Communist Context. European Journal of Education, 29 (4), 363-376.
Uluslararası Af Örgütü (2002). İlk Adım İnsan Hakları Eğitimine Başlangıç İçin El Kitabı. (Çev. İ.
Üstüner ve G.G. Ataman). İstanbul: Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi Yay.
UNESCO (2006). Plan of Action: World Programme for Human Rights Education. http://www.
ohchr.org/Documents/Publications/PActionEducationen.pdf, adresinden 15.08.2013 tarihinde erişilmiştir.
URL1. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982), http://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2011.
pdf, 05.10.2013 tarihinde erişilmiştir.
Yeşil, R. (2002). Okul ve Ailede İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları
Yılmaz, M. (2007). Beypazarı ilçesi ilköğretim okulları ve liseleri yönetici ve öğretmenlerinin insan
hakları eğitimine yönelik tutumları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.
19. BÖLÜM
TOPLUMA HİZMET YOLUYLA ÖĞRENME
Doç. Dr. Hilmi DEMİRKAYA
Akdeniz Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
Topluma hizmet yoluyla öğrenmeyi tanımlayabilecek ve topluma hizmet yoluyla öğrenmenin gerekçelerini ve tarihsel gelişim sürecini açıklayabilir,
•
Topluma hizmet yoluyla öğrenmenin bireylere kazandırdığı niteliklerden haberdar olabilir,
•
Topluma hizmet yoluyla öğrenmenin yararlarını ifade edebilir,
•
Topluma hizmet yoluyla öğrenmenin doğru uygulama ilkelerini sıralayabilecek, etkili uygulama örneklerini tartışabilirsiniz.
Özet
Sosyal bilgiler öğretimi, toplum içerisinde varlığını sürdüren bireylerin içerisinde yaşadıkları toplumla bütünleşmeleri, toplumun temel sorunlarının farkında
olmaları ve bu sorunlara etkili çözüm yolları bulmayı görev edinmiş bilinçli ve
etkin bireyler yetiştirmeyi hedefler. Mezun olduktan sonra topluma hizmet veren
kamu kurum ve kuruluşlarında görev alacak olan üniversite öğrencileri ya da öğretmen adaylarının üniversite eğitimleri sırasında topluma hizmet yoluyla öğrenme ile ilgili teorik ve uygulamalı çalışmalara katılmalarının, onların ileriki yaşam-
Topluma Hizmet Yoluyla Öğrenme 399
Kaynakça
Akçamete, G. (2006). Eğitim Bilimleri Bakış Açısıyla Eğitim Fakülteleri ve Topluma Hizmet
İşlevi Çalıştayı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları. Yayın No: 200, Yayıma Hazırlayan: Prof. Dr. Çağlayan Dinçer.
Applegate, J.L., & Morreale, S.P. (1999). Service-learning in communication: A natural partnership. In D. Droge and B.O. Murphy (Eds.), Voices of strong democracy: Concepts and models for service-learning in Communication Studies. Washington, DC: American Association
for Higher Education.
Aksoy, B., Çetin, T. & Sönmez, Ö. F. (2009). Topluma Hizmet Uygulamaları. Ankara: Pegem
Akademi.
Bender, CJG., Daniels, P., Lazarus, J., Naude, L., & Sattar, K. (2006). Service learning in the curriculum. A resource for higher education institutions. Higher Education Quality Committee
(HEQC). Pretoria: Council on Higher Education.
Billig, S.H. (2000). Research on K-12 school-based service-learning-the evidence buildes. Phi
Delta Kappan, 81, 658-664.
Billig, S. H., & Freeman, F. (August, 2010). Teacher education and service-learning. Retrieved
fromhttp://www.servicelearning.org/teacher-education-and-servicelearning.
Borden, A.W. (2007). The impact of service-learning on ethnocentrism in intercultural communication course. Journal of Experiential Education, 30(2), 171-183.
Dewey, J. (1963). Experience and education. New York: Macmillan.
Dewey, J. (1996). Demokrasi ve Eğitim. (Çev. T. Yılmaz). İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
Gannon, S. (2005). “I’ll be a different sort of a teacher because of this”. Creating the next generation. Paper presented at the Australian Association for Research in Education Conference,
Parramatta, NSW, 2-4 December.
Hatcher, J. A., & Erasmus, M. A. (2008). Service-learning in the United States and South Africa:
A comparative analysis informed by John Dewey and Julius Nyerere, Michigan Journal of
Community Service Learning, 15(1), 49-61.
Hickman, L.A (ed.). (1998). Reading Dewey. Interpretations for a post-modern generation. Bloomington: Indiana University Press.
Hişmanoğlu, M. Community service practice: A real opportunity for applying classroom learning to real life contexts. 2nd International Conference on New Trends in Education and Their
Implications, 27-29 April, 2011, Antalya-Türkiye.
Howard, J. (1993). Howard, J. (1993). Community service learning in the curriculum. In J. Howard (Ed.), Praxis I: A faculty casebook on communityservice learning. (pp. 3-12). Ann Arbor: OCSL Press.
Kolb, D.A. (1984). Experiential learning. Upper Saddle River: Prentice-Hall, Inc.
McPherson, K. (2005). New horizons for learning. http://www.newhorizons.org/
400 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Parker, W.C. (1996). Advanced ideas about democracy: toward a pluralist conception of citizen
education. Teachers College Record, 98:104-126.
Shimmons-Torres, C., Drew-Cates, J., Johnson, J., & Overbeek, D. (2002). Community-driven
partnership: a unique RN-to-BSN clinical experience. Journal of Nursing Education, 41,
544-561.
Schoenfeld, R. (2006). Service Learning: Bringing together students, parents and community to
create a better World. Retrieved from http:www.newhorizons.org/strategies/service_learning/schoenfeld.html
Sigmon, R. L. (1990). Service-learning: Three principles. In J. C. Kendall and Associates (Eds.),
Combining Service and public Service, Vol I, (pp 37-56). Raleigh, North Carolina: National
Society for Internships and Experiential Education.
Stephens, L. S. (1995). The complete guide to learning through community service grades K-9.
Boston: Allyn and Bacon.
Uğurlu, Z. & Kıral E. (2011). Öğretmen Adaylarının Topluma Hizmet Uygulamaları Dersinin
İşleyiş Süreci ve Kazanımlarına İlişkin Görüşleri. 2nd International Conference on New
Trends in Education and Their Implications 27-29 April, 2011 Antalya-Turkey.
Ünal, F. Öğretmen adaylarının sosyal sorumluluk projelerinin topluma kattığı değer hakkındaki görüşleri I. Ulusal İyilik Sempozyumu (20-21 Haziran 2009), Elazığ, 2009, S. 81-89.
Wade, R. C. (1997). Community service learning and the social studies curriculum: challenges
to effective practice. The Social Studies, 88(5), 197-202.
YÖK (2011). Öğretmen Yetiştirme Türk Milli Komitesince önerilen 17.02.2001 tarihli YÖK
toplantısında uygun görülen ve Tüm Eğitim Fakültelerine Gönderilen THU Yönergesi
(22.02.2001*008090) - 1217 sayılı, THU Yönergesi Konulu YÖK Gönderisi, resmî evrak).
Doç. Dr. Hilmi DEMİRKAYA
1974’te Antalya’nın Alanya ilçesinde doğdu. İlk, orta ve lise eğitimini Alanya’da
tamamladı. 1995 yılında Fırat Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya
Bölümünden mezun oldu. 1998’de Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde yüksek lisansını tamamladı. 2003 yılında Gazi Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Enstitüsünden doktora derecesini almaya hak kazandı. Coğrafya,
coğrafya eğitimi, sosyal bilgiler eğitimi ve çevre eğitimi konularında bilimsel
çalışmalar yapmaktadır. Halen Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalında öğretim üyesi
olarak çalışmaktadır.
e-posta: [email protected]
KISIM IV
SOSYAL BİLGİLERDE DÜŞÜNME
GELİŞİMİ ve ÖĞRENME
20. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNDE
PROBLEM ÇÖZME
Prof. Dr. Ahmet DOĞANAY
Çukurova Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
• Problem çözme yöntemini ve basamaklarını tanıyabilir,
• Problem çözme yönteminin sosyal bilgiler dersi açısından önemini fark edebilir,
• Problem çözme basamaklarını kullanarak sosyal bilgiler dersine yönelik etkinlikler tasarlayabilirsiniz.
Özet
Demokratik vatandaş karşılaştığı sorunları başkalarının çözmesini bekleyen
değil, doğru bilgilere dayalı olarak akıl yürütme sürecini işleterek onları çözen bir
vatandaştır. O halde, insan yaşamının ayrılmaz bir parçası olan sorunların çözüm
yollarının öğretilmesi gerekir. Sorun çözmeyi sosyal bilgiler öğretiminin bir parçası haline getirmek, hem sosyal dünyanın öğrenciler tarafından daha iyi anlaşılmasına hem de yaşamlarında sürekli kullanacakları bir temel düşünme becerisi
geliştirmelerine katkı sağlayacaktır. Problem çözme, öğrencilerin öğrenecekleri
konuları bir problem haline getirerek, araştırma-inceleme stratejisi yoluyla, bilimsel düşünmenin basamaklarını takip ederek probleme çözüm arama sürecidir.
414 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Bilgilerin Analiz Edilmesi
Doğurganlık oranı yüksek ve düşük olan iller birer grupta toplanarak, okuryazarlık oranlarıyla ilişkisi analiz edilebilir.
İller
Okur-yazarlık Oranı (%)
İller
Doğurganlık Oranı
Okur-yazarlık Ankara
oranı en yüksek Muğla
üç il
İzmir
93.26
92.72
91.86
Doğurganlık Adana
oranı en yüksek Samsun
üç il
Kastamonu
2.68
2.55
2.18
Okur-yazarlık Kastamonu
oranı en düşük Samsun
üç il
Adana
80.80
86.21
86.88
Doğurganlık İzmir
oranı en düşük Ankara
üç il
Muğla
1.75
1.90
1.94
Tabloda görüldüğü gibi okuryazarlık oranı en yüksek üç ilin sırası değişmekle
birlikte doğurganlık oranları en düşük üç il olduğu görülmektedir. Aynı şekilde
okuryazarlık oranı en düşük üç ilin de doğurganlık oranı en yüksek üç il olduğu
anlaşılmaktadır.
Sonucun Formüle Edilmesi
Analiz sonucunda elde edilen yargı, geçici bir sonuç olarak ifade edilebilir.
Örneğin, “okur-yazarlık oranı yüksek illerde, doğurganlık oranı nispeten daha
düşüktür.” Bu yargının daha önce ifade edilen hipotezi (denenceyi ) destekleyip
desteklemediği kontrol edilmelidir. Daha sonra öğrencilerden, farklı illerin okuryazarlık oranları ve doğurganlık oranlarına ulaşarak, ulaşılan bu sonucu destekleyip desteklemediğini araştırmaları istenebilir.
Kaynakça
Dynneson, T. L. & Gross, R. E. (1999). Designing effective instruction for secondary social studies.
Second Edition. Upper Saddle River; NJ: Prentice-Hall, Inc.
Gardner, W.; Demirtaş, A. & Doğanay, A. (1997). Sosyal bilimler öğretimi. Ankara: YÖK/Dünya
Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi.
Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemi. 17. Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Martorella, P. H. (1996). Teaching social studies in middle and secondary schools. Second Edition.
Englewood Clifs, NJ: Prentice-Hall, Inc.
Schuncke, G. M. (1988). Elementary social studies: Knowing, doing, caring. New York: Macmillan Publishing Company.
Sunal, C. S. & Haas, M. E. (2005). Social studies fort he elementary and middle grades: A constructivist approach. Second Edition. Boston: Pearson Education, Inc.
Toluk-Uçar, Z & Altun, A. (2006). Sorun çözme becerilerinin öğretimi. A. Şimşek (Editör).
İçerik türlerine dayalı öğretim (s101-132). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Van Cleaf, D. W. (1991). Action in elementary social studies. Englewood Clifs, NJ: Prentice-Hall,
Inc.
21. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNDE
ELEŞTİREL DÜŞÜNME
Prof. Dr. Ahmet DOĞANAY
Çukurova Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
• Eleştirel düşünme becerisini çeşitli boyutlarıyla tanıyabilir,
• Eleştirel düşünme becerisini etkin olarak kullanmak için bir bireyde bulunması gerekli özellikleri fark edebilir,
• Eleştirel düşünme becerisinin sınıf iklimine nasıl yansıtılabileceğini kavrayabilir,
• Eleştirel düşünmeyi sağlayan soru türlerini tanıyabilir,
• Eleştirel düşünme becerisinin sosyal bilgiler dersi açısından yeri ve önemini
değerlendirebilir,
• Eleştirel düşünme becerisinin sosyal bilgiler dersiyle nasıl bütünleştirildiğini
fark edebilir,
• Eleştirel düşünmenin öğretiminde beceri ve içerik temelli yaklaşımların genel
özelliklerini kavrayabilirsiniz.
Özet
Eleştirel düşünme, bilgi, strateji, beceri, tutum ve eğilimleri de içine alan karmaşık ve bütüncül bir düşünme sürecidir. Ayrıca, eleştirel düşünme, gerçeği nesnel bir şekilde algılama sürecidir. Ancak gerçeği nesnel olarak algılayabilmek için,
onun sadece görünen yönü değil; görünmeyen boyutları hakkında da bilgilenmek
Sosyal Bilgiler Eğitiminde Eleş rel Düşünme 433
Kaynakça
Bailin, S.; Case, R.; Coombs, J. R.; & Daniels, L. B. (1999a). Common misconceptions of critical
thinking. Journal of Curriculum Studies, 31(3), 269-283.
Bailin, S.; Case, R.; Coombs, J. R.; & Daniels, L. B. (1999b). Conceptualizing critical thinking.
Journal of Curriculum Studies, 31(3), 285-302.
Beyer, B. (2001). Putting it all together to improve student thinking. In A.C. Costa (Ed.), Developing minds: A resource book for teaching thinking, 3rd edition, (pp. 417-424). Alexandria,VI:
ASCD.
Beyer, B. (1991). Practical strategies for the direct teaching of thinking skills. A. Costa (Editör).
Developing minds: A resource book for teaching thinking Volume 1. Alexandria: Virginia.
ASCD.
Beyer, B. (1998). Improving student thinking. Clearing House, 7(5), 262-268.
Burbules, N. C. & Berk, R. (1999). Critical thinking and critical pedagogy: Relations, differences, and limits. T. S. Popkewitz and L. Fendler (Editors). Critical theories in education. NY:
Routledge.
Costa, A. L. (1991). Teachers behaviors that enable students thinking. A. Costa (Editör). Developing minds: A resource book for teaching thinking Volume 1. Alexandria: Virginia. ASCD..
Costa, A. L. Ve Marzano, R. (1991). Teaching the language of thinking. A. Costa (Editör). Developing minds: A resource book for teaching thinking Volume 1. Alexandria: Virginia. ASCD.
Crawford, A., Saul, W., Mathews, S. R., & Makinster, J. (2005). Teaching and learning strategies
for the thinking classroom. New York: International Debate Education Association.
Dally, W. M. (1998). Critical thinking as an outcome nursing of education: What is it? Why it is
important to nursing practice? Journal of Advanced Nursing, 28(2), 323-331.
De Bono, E. (2002). Cort thinking lessons CD. United Kingdom: Cavendish Information Product
Ltd.
Doğanay, A. Ve Ünal, F. (2006). Eleştirel düşünmenin öğretimi. A. Şimşek (Edit.). İçerik türlerine dayalı öğretimi (ss. 209-264). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Dynneson, T. L & Gross, R. E. (1999). Designing effective instruction for secondary social studies.
Second Edition. Upper Saddle River: Prentice Hall, İnc.
Ennis, R. H. (1991). Goals for a critical thinking curriculum. A. Costa (Editör). Developing
minds: A resource book for teaching thinking Volume 1. Alexandria: Virginia. ASCD.
Facione, P. A. (1998). Critical thinking: What it is and why it counts. www.insightassessment.
com/pdf adresinden 9. 04. 2004 tarihinde alınmıştır.
Fisher, R. (1995). Teaching children to think. United Kingdom: Stanley Thornes Publishers Ltd.
Gürkaynak, İ.; Üstel, F. & Gülgöz, S. (2003). Eleştirel düşünme. İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi.
434 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Halpern, D. F. (1999 Winter). Teaching for critical thinking: Helping college students develop
the skills and dispositions of a critical thinker. M. D. Svinicki (editor). Teaching and learning
on the edge of millennium: Building on what we have learned: New Directions for teaching and
Learning. No: 80. Jossey-Bass.
Jensen, E. (1998). Teaching with the brain in mind. Alexandria,VA: ASCD.
Kazancı, O. (1989). Eğitimde eleştirel düşünme ve öğretimi. Ankara: Kazancı kitap AŞ.
McPeck, J. (1981). Critical thinking and education. New York: St. Martins.
Neil, B. M. & Kari, F. (2000). Distinguishing features of critical thinking classrooms. Teaching in
Higher Education, 5(3), 301-310.
Newmann, F. M. (1990). Higherorder thinking in teaching social studies. A rationale for the
assesstment of classroom thoughtfulness. Journal of Curriculum Studies, 22(1), 41-56.
Pauker, R. (1987). Teaching thinking and reasoning skills. B. Brodinsky (editor). Arlington, VA:
American Association of School Administrators.
Paul, R. W. & Elder, L. (2001). Critical thinking: Tools for taking charge of your learning and your
life. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
Paul, R. W. (1995). Critical thinking: How to prepare students for a rapidly changing world. Santa
Rosa, CA: Foundations for Critical Thinking.
Paul, R. W. (1984). Critical thinking: Fundemental to education for a free society. Educational
Leadership, 42(1), 4-14.
Resnick, L. (1987). Education and learning to think. Washington DC: National Academy Press.
Ritchhart, R. (2002). Intellectual character: What it is, why it matters and how to get it. San Fransisco: Jossey-Bass.
Schafersman, S. D. (1991). An introduction to critical thinking. http://www.freeinquiry.com/critical-thinking.html adresinden 9.04. 2004 tarihinde alınmıştır.
Sigel, I. E. (1991). Parents’ influence on their children’s thinking. A. Costa (Editör). Developing
minds: A resource book for teaching thinking Volume 1. Alexandria: Virginia. ASCD.
Udall, A. J. & Daniels, J. E. (1991). Creating active thinkers: 9 strategies for a thoughtful classroom.
Chicago: Zephyr Pres.
VanHaaften, A. W. (1997). Critical thinking and foundational development. Studies in Philosophy and Education, 16, 19-41.
22. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE
YANSITICI DÜŞÜNME
Doç. Dr. Ayten KİRİŞ AVAROĞULLARI
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
• Yansıtıcı düşünmenin kapsamını fark edebilir,
• Yansıtıcı düşünen bir öğretmenin özelliklerini tanıyabilir,
• Yansıtıcı düşünmede kullanılan stratejileri kavrayabilirsiniz.
Özet
Yansıtma; deneyim ve pratikleri paylaşmayı ve tartışmayı gerektiren hem bireysel hem de işbirliği içerisinde gerçekleşebilen, kişinin hâlihazırda ne bildiği ile yeni
ne öğrendiğini anlamlandırarak sorular geliştirmesini sağlayan, düşünme ve öğrenmenin iç içe olduğu bir süreçtir. Yansıtıcı düşünen bir öğretmen; öğrencilerin sınıf
ortamına uyumunu ve derse olan ilgisini artırır; öğretim sürecini sürekli değerlendirir; kullandıkları yöntem ve araç-gereçleri gözden geçirerek uygun kararları alır;
açık fikirlidir. Kendi görüşlerine ve sınıf uygulamalarına yapılan eleştirilere karşı
açıktır; yapılan eleştirileri düşünür ve alternatif çözümler üretir. Yansıtıcı düşünme
becerilerinin geliştirilmesine yönelik stratejiler ise; öğrenme yazıları, kavram haritaları, soru sorma, kendine soru sorma, anlaşmalı öğrenme, kendini değerlendirme,
video kayıtları, bilgisayar destekli eğitim ve portfolyo hazırlamadır.
Anahtar Kelimeler: Sosyal bilgiler öğretimi, yansıtıcı düşünme, yansıtıcı düşünme becerileri
Sosyal Bilgiler Öğre minde Yansıtıcı Düşünme 443
cevap sunmaktan ve onların da bunları papağan gibi tekrarlamalarından kaçınmakta idi. Daha ziyade onları düşünmeye
ve hayal güçlerini kullanmaya itecek sorular ortaya koymakta
idi ve buradaki temel amaç da onların düşünme kalitesini artırmaktı (Fernekes, 2007).
Yansıtma öğretimi neyi bilip bilmediğini sorgulamayı içerir. Aynı zamanda
Yansıtıcı düşünme, bir sorun algılandığı zaman başlar ve yansıtıcı düşünme becerisi kullanılarak sorun çözme süreci gerçekleşir. Eğer yansıtıcı düşünmeyi gerektirecek bir problem veya üzerinde düşünülecek bir şey yoksa “Dewey’in dediği gibi
“donuk ve temelsiz bir düşünme” gerçekleşir (Ünver,2003). Dolayısıyla Griffin’in
Sosyal Bilgiler dersinde yapmaya çalıştığı da bir problem durumu ile karşılaştırarak sorgulamalar yapmalarını sağlamaktır. Öğretmen adaylarının, öğrenim süreleri boyunca yaşadıkları tecrübeler vasıtası ile öğretme ile ilgili geleneksel görüşleri benimsediklerini ve sorgulamadan kabul ettiklerini belirten Griffin (1940) bu
gelenekselliğin dışına çıkmayı arzulayan öğretmenlere de zırh verilmesini önermektedir (Fernekes, 2007).
Sonuç
Dünyada belli başlı öğretmen yeterliliklerinden biri olarak kabul edilen yansıtıcı düşünme becerilerine sahip olma hem öğretmen eğitiminde hem de meslek
yaşamı içerisinde öğretmenin deneyimlerinden hareketle sürekli kendini sorgulayarak öğretim ortamlarını düzenlemesini sağlamaktadır. Bu nedenle Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yetiştirilmesinde de etkin bir şekilde kullanılarak, öğretmen
adaylarının yansıtıcı düşünme becerilerinin geliştirilmesi mümkün kılınmalıdır.
Öğretmen eğitimleri süresince yansıtma becerisini geliştiren adaylar meslek yaşantılarında eğitim ortamında daha rahat hareket edeceklerdir.
Kaynakça
Ata, Bahri. (2006). Sosyal Bilgiler Eğitiminde Yansıtıcı Soruşturma Geleneği Ve Oluşturmacılık
Yaklaşımı, Eğitimde Çağdaş Yönelimler III: “Yapılandırmacılık ve Eğitimde Yansımaları Sempozyumu, Özel Tevfik Fikret Okulları, 259-262, İzmir.
Atay, Derin. (2003). Öğretmen Adaylarına Yansıtmayı Öğretmek: Portfolyo Çalışması, Kuram
ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, S:36; ss. 508-527.
Bayrak, F ve Usluel, Y.K. (2011). Ağ Günlük Uygulamasının Yansıtıcı Düşünme Becerisi Üzerine Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40: 93-104.
Duban, Nil ve Yelken Yanpar, Tuğba. (2010). Öğretmen Adaylarının Yansıtıcı Düşünme Eğilimleri ve Yansıtıcı Öğretmen Özellikleriyle İlgili Görüşleri. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi, Cilt 19, S.2, s.343-360.
444 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Erginel-Şanal, S. (2006). Developing Reflective Teachers: A study on perception and improvement of reflection in pre-service teacher education. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Orta
Doğu Teknik Üniversitesi Üniversitesi: Ankara.
Ersözlü; Zehra Nur ve Kazu, Hilal. (2011). İlköğretim Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Uygulanan Yansıtıcı Düşünmeyi Geliştirme Etkinliklerinin Akademik Başarıya Etkisi, Uludağ
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1): 141-159.
Fernekes, William R. (2007). Alan F. Griffin, Role Model for the Reflective Study of Modern
Problems, (Edit. Totten, Samuel and Pedersen, Jon E.) Adressing Social Issues in the Classroom and Beyond: The Pedegogical Efforts of Pioneers in the Field. Information Age Publishing.
Griffin, M. (2003). Using Critical Incidents to Promote and Assess Reflective Thinking in Preservice Teachers, Reflective Practice, Vol. 4, No. 2, 2003
Kiriş, Ayten. (2010). Yansıtıcı Sosyal Bilgiler ve Tarih Öğretmeni Yetiştirme: Alan F. Griffin’in
Modelinin Değerlendirilmesi. International Conference on New Horizons in Education, 2325 June 2010, Famagusta, Kıbrıs.
Mcaninch, Amy C. (2004). Reflection in Social Studies Teacher Education, Revisiting the Work
of Alan F. Griffin, (edited by Susan ADLER), Criticial Issues in Social Studies Teacher Education. Information Age Publishing Inc.
Rhillips, R. (2003). Reflective Teaching of History 11-18. London: Continuum
Reflective Writing, http://www.lc.unsw.edu.au/onlib/reflect.html
03.08.2011 tarihinde alınmıştır.
internet
adresinden
Şahin, Ç. (2009). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Yansıtıcı Düşünme Yeteneklerine Gore
Günlüklerininin İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal
of Education) 36: 225-236.
Tok, Şükran. (2008). Yansıtıcı Düşünmeyi Geliştirici Etkinliklerin Öğretmen Adaylarının Oğretmenlik Mesleğine Yonelik Tutumlarına, Performanslarına ve Yansıtmalarına Etkisi, Eğitim ve Bilim, Cilt. 33, Sayı: 149, ss. 104-115.
(URL 1) http://www.lc.unsw.edu.au/onlib/reflect.html
Ünver, G. (2003). Yansıtıcı Düşünme. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Zeichner, Kenneth - Daniel P. Liston. (1996). Reflective Teaching: An Introduction. USA: Lawrance Erlbaum Associates Inc. Publishers.
Doç. Dr. Ayten KİRİŞ AVAROĞULLARI
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesinde lisans, Gazi Üniversitesinde yüksek lisans
ve doktora eğitimini tamamlamıştır. Yazarın çeşitli dergilerde yayımlanmış makaleleri, kongrelerde sunulmuş bildirileri ve kitap bölümü bulunmaktadır. Ayrıca ulusal ve uluslararası projelerde çeşitli görevleri (proje yürütücülüğü, eğitmen) ve dergi (Araştırma Temelli Etkinlik Dergisi) editörlüğü bulunmaktadır.
Halen Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü
Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalında görev yapmaktadır.
e-posta: [email protected]
23. BÖLÜM
EMPATİK DÜŞÜNME BECERİSİ
Doç. Dr. Sevgi COŞKUN KESKİN
Sakarya Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
Empatiyi kavram olarak ifade edebilir,
•
Empatinin boyutlarını fark edebilir,
•
Tarihsel empati becerisinin sosyal bilgiler öğretimindeki yerini fark edebilir,
•
Sosyal Bilgiler dersinde empati becerilerine dayalı etkinliklerin önemini fark
edebilir,
•
Sosyal Bilgiler öğretiminde empati becerilerine dayalı etkinliklere örnek verebilirsiniz.
Özet
Empati psikoloji ile ilgili bir kavram gibi görünse de günümüzde eğitimdeki yeri tartışılmazdır. Zira empati becerisine sahip olma, modern toplumda etkili
iletişim kurma konusunda bireylere yardımcı olmaktadır. Empati becerisini geliştirmek için sosyal bilgiler dersi biçilmiş bir kaftan gibidir. Çünkü hem bilişsel
hem duyuşsal alanın bilgi, kavram, değer ve becerilerine sahip bir dersin bilişsel ve
duyuşsal olarak bireyi harekete geçirecek bir etkinliğe ihtiyacı vardır. Bu etkinlik
ise empati becerilerine dayalı olmalıdır.
464 Sosyal Bilgiler Eğitimi
sağlar. Empati kişiler arası ilişkiler açısından bakıldığında, karşımızdaki insanın
tepkilerini ön görebilme kapasitesidir. Bu bakımdan önemli kişisel becerilerdendir. Bu nedenle eğitimle verilmeye çalışılması gerekir. Eğitimsel araçlardan biri de
sosyal bilgiler dersidir. Sosyal bilgiler dersi, programının yapısı dolayısıyla “empati
becerilerine dayalı etkinlikler”e en çok ihtiyacı olan derslerden biridir. Sosyal bilgiler eğitim programları; davranış, inanç, teori, hipotez, beceri, değer gibi gerçeklerle örülüdür. Bu zengin, anlaşılması güç ve çoğu zaman birbiriyle ağ gibi örülmüş
kavramlar, sosyal bilgiler derslerinde iç içe geçmiş durumdadır. Bundan dolayı
fonksiyonel bilgi elini, kalbini, kafasını birlikte kullanan sosyal bilgiler sınıflarında
yapılandırılır. Çünkü empati yapan bir öğrenci bilgiye, duygu ve düşünce boyutunu da katarak salt bilginin kendisini sokacağı kalıplardan kurtulur. Ayrıca tarihsel
konuların öğretiminde geçmişi zihnimizde yapılandırmak için tarihsel düş gücü
veya imgelem yeteneği kullanılarak empati yapılır ve geçmiş anlaşılmaya çalışılır.
Bu ders bünyesinde; drama ve rol oynama; örnek olay analizi, geçmişten günümüze, günümüzden geçmişe veya geleceğe mektup yazma gibi zaman içinde
yolculuk etkinlikleri, gazete yazma, afiş tasarlama, tarihsel canlandırma yapma,
hayale dayalı etkinlikler, yapılandırılmış araştırmalar, biyografi inceleme ve görsel
doküman inceleme gibi etkinlikler yapılabilir.
Kaynakça
Adams, G.R. (1983). Social Competence During Adolescence: Social Sensitivity, Locus of
Control, Empathy, and Peer Popularity. Journal of Youth and Adolescence. Vol: 12/3, (Jun):
203–211
Arnett, R.C.; G. Nakagawa (1983). The Assumptive Roots of Empathic Listening: A Critique.
Communication Education. Vol: 32, (October): 368–378
Aydın, A. (2004). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi. 5. Baskı. Ankara: Tekağaç Eylül Yayıncılık.
Barrow, R. (1988). Some Observations on the Concept of Imagination.In Kieran Egan and Dan
Nadaner (eds) Imagination & Education: (pp.79–90) First Published. United State of America: Open University Press.
Bavolek, S.J. (2005). Developing Empathy in Children. New Life Journal. North Carolina.
Bee, H. (2000). The Developing Child. 9 th edition. USA: Allyn and Bacon.
Bengtsson, H.; L. Johnson (1992). Perspective Taking, Empathy, and Prosocial Behavior in Late
Childhood. Child Study Journal. Vol: 22/1, (March): 11–22
Brooks, D.B. (2004). What Do History Museum Educators Want to Teach? Submitted to in Partial
fulfillment of the Requirements for the degree of Doctor of Education in Teaches Collage,
Colombia University.
Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara:.Bilim Sanat Yayınları.
Empa k Düşünme Becerisi 465
Bush, C.A; R.L. Mullis; A.K. Mullis (2000). Differences in Empathy Between Offender and Nonoffender Youth. Journal of Youth and Adolescence. 29; 4, (August): 467–478
Cairns, J. (1989). Some Reflections on Empathy in History. Teaching History, Vol: 55 (April):
13–18
Cartwright RD.; Lerner, B. (1963). Empathy, need to change, and improvement with psychotherapy. J Consult Psychol. Vol: 27 (April): 138–144.
Chlopan, B.E., McCain, M.L., Carbonell, J.L., Hagen, R.L. (1985). Empathy: Review of Available
Measures. Journal of Personality and Social Psychology, Vol: 48, (Spring): 635–653.
Clements, P. (1996). Historical Empathy - R.I.P? Teaching History, 85,(October): pp.6–8.
Crain, W.C. (1985). Theories of Development. (118–136) Prentice-Hall.
Cooper, H. (1995). The Teaching of History in Primary Schools. Second Edition. David Fulton:
London
Coşkun-Keskin, S. (2007). Sosyal Bilgiler Derslerinde Empati Becerilerine Dayalı Öğretim Tekniklerinin Kullanılması. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü,
İstanbul
Coşkun Keskin, S. (2014). - From What Isn’t Empathy to Empathic Learning Process. ProcediaSocial and Behavioral Sciences. 116- pp. 4932-4938 - ISSN : 1877-0428.
Dacey, J.S.; J.F. Travers (1996). Human Development Across The Lifespan. Third Edition.
Brown&Benchmark: USA
Davis, C. M. (2005). Empati Nedir? Empati Öğretilebilir mi? İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi. Çev: Özcan Sezer- Serhat Damar. 5 (6),77-88.
Davis O. L. (2001). In Pursuit of Historical Empathy. In Davis O.L., E.A. Yeager.and S.J. Foster
(eds) Historical Empathy and Perspective Taking in the Social Studies. New York: Rowman
& Littlefield Publishers.
Dilek, D. (2002). Tarihsel Empati veya Düş Gücü (İmgelem). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi: (185–193) 4. Basım. Ed: Cemil Öztürk ve Dursun Dilek. Pegem A Yayıncılık: Ankara
Dökmen, Ü. (2002). İletişim Çatışmaları ve Empati. 18. Baskı. Sistem Yayıncılık: Ankara
Dulberg, R. N. (1998). Perspective Taking and Empathy in History an Social Studies: A Study of
Fifth Grade Students Thinking. A Dissertation Submitted to the Committee on Graduate
Studies of California University in Partial Fulfillment of the Requarements for the Degree
of Doctor of Philosophy.
Garton, A.F.; E. Gringart (2005). The Development of a Scale to Measure Empathy in 8–and–9
Year Old Children. Australian Journal of Education and Developmental Psychology. Vol. 5,
17–25
Gehlbach, H. (2004a). The Role of Perspective Taking in Conflict Resolution, Historical Empathy, and Social Studies Achievemet. American Educational Research Association.
Gehlbach, H. (2004b). A New Perspective on Perspective Taking: A Study of Social Perspective Taking and Its Association with Conflict Resolution, Historical Empathy, and Social Studies Achievement. A Dissertation Submitted to the Committee on Graduate Studies of Stanford University in Partial Fulfillment of the Requarements for the Degree of Doctor of Philosophy.
466 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Hatcher, S. L.; M. S. Nadeau; L. K. Walsh; M. Reynolds; J. Galea; K. Marz (1994). The Teaching
of Empathy for High School and College Students: Testing Rogerian Methods with the Interpersonal Reactivity Index. Adolescence. 114/29, (Winter): 961–975 Ingram, M. A.; M. Nakazawa (2003). Developing Empathy Among Community Collage Counselors Though Sociocultural Poetry. Community Collage Journal of Research and Practice.
Vol: 27, (July): 485–493
Irving,P.; D. Dickson. (2004). Empathy: Towards a Conceptual Framework for Health Professionals. International Journal of Health Care Quality Assurance. Vol. 17/4-5, (212–221)
Järvelä, S., P. Häkkinen (2003). The Level of Web-Based Discussions: Using Perspective Taking
Theory as an Analytical Tool. I.H. Ostendrop (eds). Cognition in a Digital World. (pp.77–
95) Mahwah, NJ : Lawrence Erlbaum Associates.
Jenkins, K.; P. Brickley (1989). Reflections On The Empathy Debate. Teaching History. 55, (April): 18–23
Karabağ, Ş. G. (2003). Öğretilebilir ve Bilişsel Bir Beceri Olarak Tarihî Empati. Gazi Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Enstitüsü Tarih Eğitimi Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Doktora Tezi
Klages, C.L. (1999). Secondary Social Studies Students’ Engagement with Historical Thinking and
Historiacal Empathy as They Use Oral History Interviews. Presented to the Faculty of the
Graduate School of the University of Texas at Austin in Partial Fulfillment of the requarements for of the Degree of Doctor of Philosophy.
Knowlton-Favorite, T. (2006). The Cognitive and Affective Component of Empathy in the Therapeutic Dyad: A Develomental Perspective. Fielding Graduate University in Partial Fulfillment of the Requirement for The Degree of Doctor of Philosophy in Psychology.
Kohut, H. (2006). İçebakış, Empati ve Psikanaliz (Gözlem Tarzı ile Kuram Arasındaki İlişkiye
Dair Bir İnceleme). Çev: Sinem Öztep. http://www.icgoru.com/makale/ icebakis.shtml
Lee, D. W. (2006). The Impact of Nurturing Creativity in Language Arts Classrooms for Improving
Students’ Creative Products. A Dissertation Submitted to the Graduate School of Tennessee
State University in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of
Education.
Lieber, F. W. (1995a). The Legacy of Empathy: History of Psychological Concept. Submitted to the
Faculty of the Scholl of Education in Partical Fulfillment of the Requirement for the Degree
Doctor of Education the Department of Counseling and Educational Psychology Indiana
University, Vol.1, Part 1
Lieber, F. W. (1995b). The Legacy of Empathy: History of Psychological Concept. Submitted to The
Faculty of the Scholl of Education in Partical Fulfillment of the Requirement for the Degree
Doctor of Education the Department of Counseling and Educational Psychology Indiana
University, Vol.2, Part 2
Little, V. (1983). What is Historical Imagination? Teaching History. 36 (June): pp.27–30.
Lizarraga, M.L.D.A.; M.D. Ugarte; M.C. Elawar; M.D. Iriarte; M.T. S.A. Baquedano (2003). Enhancement of Self-Refulation, Assetiveness, and Empathy. Learning and Instruction. Vol:
13, (August): 423–439
Empa k Düşünme Becerisi 467
Myyry, L.; K. Helkama (2001). University Students’ Values Priorities and Emotional Empathy.
Educatinal Psyhology. Vol: 21/1, (March): 25–40
Özbek, M.F. (2006). Toplumsal Yaşamda Empati. Türk Dünyası Celalabad İşletme Fakültesi Sosyal Bilimler E-Dergisi. Sayı: 8
Öztürk, C.; Coşkun Keskin, S.; R. Otluoğlu (2012). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve
Yazılı Materyaller. 5. Baskı. Pegem Akademi Yayıncılık: Ankara
Pate, S. (1999). Elementary School Children Thinking About History: Use of Sources and Empathy.
Presented to the Faculty of the Graduate School of the University of Texas at Austin in Partial Fulfillment of the requarements for of the Degree of Doctor of Philosophy.
Skolnick J.,N. Dulberg (2004). Through Other Eyes Develeping Empathy and Multicultural Perspectives in the Social Studies. Ontario/Canada:Pippin Publishing.
Stephan, W.G.; K. Finlay (1999). The Role of Empathy in Improving Intergroup Relations. Journal of Social Issues. Vol. 55/4, (Winter): 729–743.
Stern, B. S. (1998). “Addressing the Concept of Historical Empathy: With Frauen: German Women Recall the Third Reich,” International Journal of Social Education. Vol: 13/1, (Spring/
Summer): 43–48
Stockley, D. (1983). Empatetic Reconstruction in History and History Teaching. History and
Theory. 22/4, (December): 50–65
Stout, C.J. (1999). The Art of Empathy: Teaching Students to Care. Art Education. Academic
Research Library. 52/2, (March): 21–34
Thompson, F. (1983). Empathy: an Aimand a Skill to be Developed. Teaching History. 37, (October): pp.22–26.
URL 1. http://www.shef.ac.uk/~iwp/puplication/whatis/perspective.pdf
URL 2. http://www.dbe.com.tr/psikoloji_dunyasi/default.asp?cntId=03030110
URL 3. HYPERLINK “http://www.compendium.org/knowledge/q24.html” www.compendium.
org/knowledge/q24.html
URL 4. http://www.dbe.com.tr/psikoloji_dunyasi/default.asp?cntId=03030110
Verducci, S. (2000). A Conceptual History of Empathy and a Question It Raises for Moral Education. Educational Theory. 50/1, (Winter), pp.63–71.
Vreeke, G.J.; I.L. Mark (2003). Empathy, an Intergrative Model. New Ideas in Psychology. Vol: 21
(December): 177–207
Woolfolk, A.E. (1998). Educational Psychology. Seventh Edition. Allyn&Bacon: USA
Yeager, E.A. (1996). The Role of Empathy in the Development of Historical Understanding. Presend to the American Educational Research Association: Chicago
Yavuzer, H. (2002). Doğum Öncesinden Ergenlik Sonuna Çocuk Psikolojisi. 22. Basım. İstanbul:
Remzi Kitabevi.
Zhou,Q.; N. Eisenberg; S.H. Losoya; R.A. Fabes; M. Reiser; I.K. Gutrie; B.C. Murphy; A. J. Cumberland; S. A. Shepard (2002). The Relations of Parental Warmth and Positive Expressiveness to Children’s Empathy-Related Responding and Social Functioning: A Longitudinal
Study. Child Development. Vol: 3, (May/June): 893–915
24. BÖLÜM
COĞRAFİ DÜŞÜNCE ve GELİŞİMİ
Doç. Dr. Ali BALCI
Marmara Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Münür BİLGİLİ
Marmara Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
Coğrafyanın tanımı hakkında çıkarımlarda bulunabilir,
•
Coğrafyaya yardımcı bilim dallarını birbirleriyle ilişkilendirerek açıklayabilir,
•
Coğrafyanın farklı bilim dallarından hangi ölçütleri esas alarak ve nasıl faydalandığı hakkında analizler yapabilir,
•
Coğrafya ilminin tarihini açıklayabilir,
•
Coğrafi düşüncenin gelişiminde etkili olan unsurları sorgulayabilir,
•
Coğrafi düşüncenin gelişimi içerisinde konu edinilen mekânsal analiz, çevresel determinizm, posibilizm, bölge, nicel devrim, eleştirel, radikal ve marksist
coğrafya ile ilgili süreçleri ilişkilendirebilirsiniz.
Özet
Bu çalışmada, coğrafyanın ne olduğu genel hatları ile çizildikten sonra coğrafi
düşüncenin gelişiminde etkili olan akım ve yaklaşımlara yer verilmiştir. Coğrafyanın tanımı ve yararlandığı bilim dallarından sonra coğrafi düşünce içerisindeki yaklaşımlar ve paradigma değişiklikleri ele alınmıştır. 20. yüzyılın ilk yarısında bölge
temelli coğrafyadan sınırları daha geniş olan, beşeri unsurlara olan vurgunun daha
kalın çizildiği mekânsal analize doğru gelişen coğrafyaya dikkat çekilmiştir. Bu bağ-
Coğrafi Düşünce ve Gelişimi 485
Kaynakça
Akyol İ. H. (1940). Tanzimat devrinde bizde coğrafya ve jeoloji. Maarif matbaası, İstanbul.
Akyol İ. H. (1943). Son yarım asırda Türkiye’de coğrafya. Türk coğrafya kurumu dergisi, s. 1, s
3-15, Ankara.
Barker, C. (2004). The SAGE Dictionary of Cultural Studies, SAGE Publications, London.
Barnes, T, J. (2004). A Paper Related to Everything but More Related to Local Things,http://www.
geog.ubc.ca/~tbarnes/pdf/PAPER_Paper_related_to_everything.pdf internet adresinden
17.09.2013 tarihinde alınmıştır.
Barnes, T, J. (2009). “Quantitative Revolution”, International Encyclopedia of Human Geography,
First Edition 2009, Elsevier, Printed in Italy.
Baud, P., Bourgeat, S., and Bras, C. (2008). Dictionnaire de géographie, Hatier, Paris.
Best, U. (2009). “Critical Geography”, International Encyclopedia of Human Geography, First
Edition 2009, Elsevier, Printed in Italy.
Blomley, N. (2009). “Critical Human Geography”, Gregory, D. Johnston, R. Pratt, Watts, M. J.
ve Whatmore, S. (2009). The Dictionary of Human Geography. A John Wiley and Sons, Ltd.,
Publication, 5th Edition, Wiley-Blackwell
Claval, P. (1998). Histoire de la géographie française de 1870 à nos jours, Paris: Nathan.
Claval, P. (2009). “Geohistory”, International Encyclopedia of Human Geography, First Edition
2009, Elsevier, Printed in Italy.
Cox, K, R. (2005). “From Marxist Geography to Critical Geography and Back Again” Department of Geography, The Ohio State University, October 28, 2005 ,http://geog-www.sbs.ohiostate.edu/faculty/kcox/Cox9.pdf
Doğanay, H. (2002).Coğrafya Öğretim Yöntemleri (Ortaöğretimde Coğrafya Eğitiminin Esasları).
İstanbul: Aktif Yayınevi.
Doğanay, H. (2012). Coğrafya’ya Giriş. Aktif yayınevi. İstanbul.
Ernste, H. ve Philo, C. (2009). “Determinism/Environmental Determinism”, International Encyclopedia of Human Geography, First Edition 2009, Elsevier, Printed in Italy.
Gregory, D. (2009). “Geography”, Gregory, D. Johnston, R. Pratt, Watts, M. J. ve Whatmore, S.
(2009). The Dictionary of Human Geography. A John Wiley and Sons, Ltd., Publication, 5th
Edition, Wiley-Blackwell.
Gregory, D. Johnston, R. Pratt, Watts, M. J. ve Whatmore, S. (2009). The Dictionary of Human
Geography. A John Wiley and Sons, Ltd., Publication, 5th Edition, Wiley-Blackwell.
Gregory, D. Johnston, R. Pratt, Watts, M. J. ve Whatmore, S. (2009). The Dictionary of Human
Geography. A John Wiley and Sons, Ltd., Publication, 5th Edition, Wiley-Blackwell.
Hornby, A, S. (2010). Oxford Advanced Learner’s Dictionary, International Student’s Edition,
Eighth Edition, Oxford University Press.
Kitchin, R. and Thrift, N. Editors In-Chief (2009). International Encyclopedia of Human Geography, First Edition 2009, Elsevier, Printed in Italy.
486 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Lefebvre, H. (1974). La Production de l’Espace. İngilizceye Çeviren: Donald Nicholson-Smith,
Blackwell Publishing, Maiden, MA.
Lester, A. (2009). “Colonialism I”, International Encyclopedia of Human Geography, First Edition
2009, Elsevier, Printed in Italy.
Livingstone, D., N. (1992). The Geographical Tradition, Episodes in the History of a Contested
Enterprise, Oxford: Blackwell Publishing.
Mackinder, H. (1887). On the Scope and Methods of Geography. Proceedings of the Royal Geographical Society 9, 141-60, New York.
Madrell, A. (2009). “History of Geography”, International Encyclopedia of Human Geography,
First Edition 2009, Elsevier, Printed in Italy.
Mayhew, S. (2004). Dictionary of Geography. New York: Oxford University Press.
Özey, R. (2010). Coğrafya’da yapılandırmacı yaklaşıma göre öğretmen-öğrenci ilişkisi. R. Özey,
S. İncekara (Ed.), Coğrafya eğitiminde kavram ve değişimler içinde (s. 1-9). Ankara: Pegem
Yayınları.
Özgen, N. (2010). Bilim olarak coğrafya ve evrimsel paradigmaları, Ege Coğrafya Dergisi, 19/2,
1-26, İzmir.
Özgüç, N., Tümertekin, E. (2012). Coğrafya (geçmiş, kavramlar, coğrafyacılar). Çantay kitapevi,
İstanbul.
Peet, R. (2009). “Radical Geography”, International Encyclopedia of Human Geography, First
Edition 2009, Elsevier, Printed in Italy.
Pratt, G. (2009). “Feminist Geography”, Gregory, D. Johnston, R. Pratt, Watts, M. J. ve Whatmore, S. (2009). The Dictionary of Human Geography. A John Wiley and Sons, Ltd., Publication, 5th Edition, Wiley-Blackwell.
Rey, A. (1998). Le Robert Micro, Dictionnaire de la Langue Française, Dictionnaires Le Robert,
Paris.
Tanoğlu, A. (1964). Coğrafya nedir? İstanbul Üniversitesi, Coğrafya Enstitüsü Dergisi, sayı 14, s.
1-14, İstanbul.
Tanoğlu, A. (1969). Beşeri coğrafya; Nüfus ve yerleşme. Cilt I. İstanbul üniversitesi yayınları no:
1183, Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü Neşriyatı no 45, ikinci baskı, Taş matbaası,
İstanbul.
Thrift, N. (1989). New Models in Geography, Volume Two, Part IV, New Models Of Social Theory, Edited by: Richard Peet, Nigel Thrift, Unwin Hyman, London.
William Hughes, W. (1870). Geography in its Relation to History. London.
Yararlanılan İnternet Siteleri
(URL 1) http://www.rgs.org/HomePage.htm
(URL 2) http://www.igu-online.org/site/
(URL 3) https://www.iag.org.au/home/
(URL 4) http://geog-www.sbs.ohio-state.edu/faculty/kcox/Cox9.pd
25. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER DERSLERİ İÇİN BİR
MEDYA OKURYAZARLIĞI KONUSU:
MEDYADAKİ BİLGİNİN GÜVENİRLİĞİ
Yrd. Doç. Dr. Adnan ALTUN
Abant İzzet Baysal Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
Medya okuryazarlığı kavramını açıklayabilir,
•
Medya mesajlarındaki gerçek ve görüşleri ayırt edebilir,
•
Medya mesajlarındaki önyargıları, kalıp yargıları, ikna etme tekniklerini ve
mantık hatalarını fark edebilir,
•
Böylece medya mesajlarının bakış açısını ortaya koyarak doğruluğu ve güvenirliği konusunda sağlıklı bir hükme varabilirsiniz.
Özet
Bilginin mekânının dijitalleşmesi, yani bilginin İnternet ortamına taşınması
sadece bilginin çeşitliliğini ve kapsamını arttırmakla kalmadı aynı zamanda erişim
sınırlarını da olağanüstü şekilde genişletti. Bu değişim ve gelişimin hızı toplumsal
alanda da aynı yoğunlukta kendini gösterdi. Günümüz bireyi hastalığının sebeplerini ve tedavi yollarını, satın almak istediği ürünün en uygun fiyatını nerede bulabileceğini, arkadaşlarının veya akrabalarının şuanda neler yapmakta olduğunu
ve ihtiyaç duyduğu her türlü bilgiyi edinmek için İnternete, yeni medyaya başvurmaktadır. Günümüz gençliği de, adeta Sokrates’i cebinden çıkarabilen bir gençlik;
elbette internet bağlantısı olan akıllı telefonları varsa.
Medyadaki Bilginin Güvenirliği 513
Kaynakça
Alatlı, Alev (2009). Hadi Baştan Alalım… Aklın Yolu da Bir Değildir (2. Baskı). Ankara: Destek
Yayınları.
Altun, Adnan (2009). Medyadaki Kalıp yargıların (Stereotiplerin) Üstesinden Gelmek İçin
Medya Okuryazarlığı. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, sayı 111, s.20-34, Ankara.
Altun, Adnan (2010a). Medya Okuryazarlığının Sosyal Bilgiler Programlarıyla İlişkilendirilmesi ve Öğretimi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstitüsü.
Altun, Adnan (2010b). “Sosyal Bilgiler Derslerinde Bir Medya Okuryazarlığı Eğitimi Uygulaması: Propaganda Farkındalığı Geliştirme” Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni YaklaşımlarII (Ed. Refik Turan, Ali Murat Sünbül ve Hakan Akdağ). Ankara: Pegem Akademi.
Aufderheide, P. (1993). Media Literacy: A Report of The National Leadership Conference on Media Literacy. Washington, DC, Aspen Institute.
Cebeci, Zeynel ve Yüksel Bek (1999). İnternet Bilgi Kaynaklarının Kalitesi: Değerlendirme Ölçütleri. 13-15 Kasım 1999’da İstanbul’da Gerçekleştirilen 4. İnternet Konferansında Sunulan
Bildiri. http://www.cu.edu.tr/fakulteler/zf/zb/ bgabd/documents/zcebeci/tik4/intbilkalite.
htm adresinden 12.01.2004 tarihinde elde edilmiştir.
Considine, David (2009). Approaches to Media Literacy. http://www.ced.appstate.edu/departments
/ci/programs/edmedia/medialit/article3.html adresinden 15.03.2009 tarihinde elde edilmiştir.
Demirtaş, H. Andaç (2004). Temel İkna Teknikleri: Tutum Oluşturma ve Tutum Değiştirme Süreçlerindeki Etkilerinin Altında Yatan Nedenler Üzerine Bir Derleme. İletişim/19, 73-90.
Emiroğlu, İbrahim (2004). Mantık Yanlışları. Ankara: Elis Yayınları.
Frey, Thomas (2011). Eğitimi Yeniden Düşünmek (Çev. Sedat Girgin). Skylife Dergisi, Mart
2011, s.66-68.
Masterman, Len (1985). Teaching the Media. London and New York: Routledge.
MEB (2009). Araştırma Raporu Yazım Kılavuzu. Ankara: MEB Eğitimi Araştırma ve Geliştirme
Dairesi Başkanlığı Yayınları. http://earged.meb.gov.tr/pdf/Arast%C4%B1rma_Raporu_Yazim_Kilavuzu.pdf adresinden 14.03.2011 tarihinde elde edilmiştir.
Mowat, Linda (2001). Distinguishing Between Fact And Opinion - “A One Size Fits All” Process
For Grades 6 To Oac. Journal of the Ontario History and Social Science Teachers’ Association,
Rapport Fall 2001.
Paul, Richard and Linda Elder (2006). Medyadaki Önyargı ve Propaganda Nasıl Saptanır? (Çev.
Merih Bektaş Fidan). Eleştirel Düşünme Kurumu. www.criticalthinking.org adresinden
15.07.2010 tarihinde elde edilmiştir.
Ruschmann, Paul J.D. (2006). Media Bias. Philadelphia: Chelsea House Publishers.
Stradling, Robert (2010). Tarih Öğretiminde Çok Yönlülük: Öğretmenler İçin Kılavuz. Londra:
Avrupa Birliği Yayınları. http://www.coe.int/t/dg4/education/historyteaching/Source/Notions/Multiperspectivity/MultiperspectivityTurkish.pdf adresinden 12.03.2011 tarihinde
elde edilmiştir.
Thoman, E. (2003). “Skills and Strategies for Media Education”. www.medialit.org adresinden 28
Şubat 2006 tarihinde alınmıştır.
514 Sosyal Bilgiler Eğitimi
WEB SİTELERİ
Web-1: http://www.internet-manifesto.org/
Web-2: http://www.takvim.com.tr/statik/gizlilik_bildirimi
Web-3: http://www.trt.com.tr/Kurumsal/YayinIlkelerimiz.aspx
Web-4: http://tdkterim.gov.tr/bts/
Web-5: http://www.thenewsmanual.net/Manuals%20Volume%203/volume3_ 56.htm#opinions
Web-6: http://www.learner.org/jnorth/tm/ReadStrat9.html
Web-7: http://www.safsatakilavuzu.com
Web-8: http://www.edu.gov.mb.ca/k12/cur/socstud/foundation_gr9/blms/9-1-3g.pdf
Web-9: http://www.medialit.org
Web-10: http://www.propagandacritic.com/
Web-11: http://www.glossover.co.uk
Web-12: http://www.world-war-2.info/posters/poster_7.php
Web-13: http://www.tarihvemedeniyet.org
KISIM V
İLKÖĞRETİM SOSYAL BİLGİLER
ÖĞRETİM PROGRAMI
26. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER, TOPLUMA
HİZMET ve VAKIFLAR
Prof. Dr. Hamza KELEŞ
Gazi Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Hasan IŞIK
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
Okt. Dr. Ayşegül Nihan EROL ŞAHİN
Gazi Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
Sosyal bilgiler dersi öğretim programları kapsamında topluma hizmet uygulamaları ile ilgili bilgi sahibi olabilir,
•
Sosyal bilgiler dersi öğretim programlarının topluma hizmet konusundaki
beklentilerini kavrayabilir,
•
Sosyal bilgiler öğretiminde topluma hizmet uygulamalarının yerini fark edebilir,
•
Topluma hizmet uygulamaları ile vakıflar arasında bağlantı kurarak tarihten
bugüne topluma hizmet konusunda vakıf örneklerinden yararlanarak konuyu nasıl kazandırılabileceğinizi görebilir,
•
Vakıf örneklerini derslerinizde kullandığınızda, öğrencilerinizde geliştirebileceğiniz değer ve duyarlılıkları görebilir,
•
Konu ile ilgili verilen etkinlik örneği üzerinden derslerinizde kullanabileceğiniz benzer etkinlikler tasarlayabilirsiniz.
Sosyal Bilgiler, Topluma Hizmet ve Vakıflar 539
Okuma/İnceleme/Etkinlik Önerileri
İnternet Siteleri:
Bu konuda derslerinizde Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün www.
vgm.gov.tr adresinden yararlanabilirsiniz.
Ayrıca Kültür ve Turizm Bakanlığının www.kulturturizm.gov.tr adresi de sizler için faydalı olabilir.
Kaynakça
Anonim (2009). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Topluma Hizmet Uygulamaları
Komisyonu Yayımlanmamış Öğrenci Ders Tanıtım Broşürü, Ankara.
Başçı, V. (2007). Bir Medeniyet Olarak Vakıflar ve Sosyal Hizmet Kurumları, Sosyal Bilimler
Enstitüsü Dergisi, 9, 2-5.
Kuzucu,K. Kamer K. (2009). Topluma Hizmet Uygulamaları, Ankara,Pegem Akademi.
Köstüklü, N. (1999), Sosyal Bilgiler ve Tarih Öğretimi.Konya: GünayOfset
MEB, TTKB, (2008).
http://ttkb.meb.gov.tr/program.aspx?tur=ilkogretim&lisetur=&sira=derse&ders=Sosyal%20
Bilgiler
Özgüven, İ. E. (1999). Psikolojik Testler. Ankara: PDREM Yayınları
Soysaldı, M. (2002). Vakıfların günümüzdeki yeri ve önemi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler
Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 1, s. 383-400.
Sönmez,Ö. F. (2010). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Topluma Hizmet Uygulamaları
Dersine Yönelik Görüşlerinin Kazanım Boyutunda Değerlendirilmesi, The Black Sea Journal of Social Sciences,2-2,53-72.
Şirin, H. (2005). Öğrencilerin sosyal sorumluluklarının geliştirilmesinde öğretmenlerin rolü,
Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi,25-1,301-316.
Uğurlu,M. (2006) Vakıflar genel müdürlüğü 2006 Öğrenci Ajandası, Ankara.
Vakıflar Dergisi XXX. Sayı, Ankara 2007, Dr. İlhan Akbulut, Vakıf Kurumu,Mahiyeti ve Gelişimi s.61-73.
Yel, S.,Aladağ,S. (2009). Sosyal Bilgilerde Değerlerin Öğretimi, Mustafa Safran (Ed.) Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (s.118-148). Ankara: Pegem Akademi.
KISIM VI
MATERYAL TASARIMI,
TEKNOLOJİ ve ÇEVRE
27. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE
MATERYAL TASARIMI
Doç. Dr. Ali YILMAZ
Marmara Üniversitesi
Doç. Dr. Mustafa ŞEKER
Yıldız Teknik Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
Materyal kullanımının eğitim-öğretim süreçlerindeki önemini ve öğretmenlerin etkin bir materyal tasarım algısına sahip olmasının hem kendilerine
hem de eğitim-öğretim süreçlerine nasıl faydalar sağlayabileceğini kavrayabilir,
•
Uygun materyal tasarımı aracılığıyla eğitim-öğretim ortamlarının nasıl zenginleştirilebileceğini fark edebilir ve bu konuda belli bir bilincin oluşmasına
katkı sağlayabilir,
•
Öğrenmede bireysel farklılıklara dikkat edilmesinin ve materyal tasarım/hazırlık süreçlerinde bu konunun göz önünde bulundurulmasının, öğrenmede
kalıcılığa yapacağı katkıyı kavrayabilir ve değerlendirebilirsiniz.
Özet
Değişen ve gelişen dünya şartları eğitim alanındaki köklü değişiklikleri de
beraberinde getirmiştir. Eğitim alanında meydana gelen gelişmeler eğitimle ilgili
teknoloji ve materyal gelişimini de zorunlu kılmış, öğrenciyi merkeze alan popüler anlayışlar, eğitim sürecindeki zenginliği de güncel ve modern anlayışların
üzerine inşa etmiştir. Geleneksel eğitim anlayışlarından farklı olarak yapılandır-
570 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Kaynakça
Akpınar, B. (2010). Yapılandırmacı Yaklaşımda Öğretmenin, Öğrencinin ve Velinin Rolü. Eğitim Bir Sen, 6,16.
Akteke Öztürk, B., Arı, F., Kubuş, O., Gürbüz, T. ve Çağıltay, K. (2008). Öğretim teknolojileri
destek ofisleri ve üniversitedeki rolleri, öğretim teknolojileri destek ofisi, Ankara.
Alkan, C. (2005), Eğitim teknolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Altun, M. (1998). Matematik öğretim yöntemleri, Bursa.
http://w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/IOLTP/2289/unite03.pdf adlı web sitesinden 22.03.2014 tarihinde alınmıştır.
Atasayar, A. (2008). Kavram öğretimi sürecine yönelik içerik geliştirme aracının tasarlanması ve
kullanışlılığı. Hacettepe Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Aras S. ve Sözen, S. (2012). Türkiye, Finlandiya ve güney Kore’de öğretmen yetiştirme programlarının incelenmesi. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi 27-30 Haziran
2012, Niğde.
http://kongre.nigde.edu.tr/xufbmek/dosyalar/tam_metin/pdf/2527-31_05_2012-11_40_01.pdf
adlı web sitesinden 10.03.2014 tarihinde alınmıştır.
Bal, M. S. ve Karademir, N. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Teknolojik Pedagojik Alan
Bilgisi (TPAB) Konusunda Öz-Değerlendirme Seviyelerinin Belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 15-32
Beler, Y. ve Avcı, S. (2011). Öğretimin Farklılaştırılmasında Etkili Bir Strateji: Katlı Öğretim. Ahi
Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 109-126
Binbaşıoğlu, C. (1994). Ders Kitapları Üzerine. Çağdaş Eğitim Dergisi, 19(195), 33.
Cabı, E. (2013). Öğretim Materyallerinin Değerlendirilmesi. Emine Cabı. Öğretim Teknolojileri
ve Materyal Tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. http://moodle.baskent.edu.tr/pluginfile.
php/213/mod_resource/content/0/ders_notlari/Ogretim_Materyallerinin_Degerlendirilmesi_-_Ders_Notu.pdf adlı web sitesinden 01.04.2014 tarihinde alınmıştır.
Cankorkmaz, Z. (2010). Üniversite Öğrencilerinin Bilgi Teknolojilerini Kullanma Düzeyleri Ve
İnternetteki Tüketim Eğilimleri. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(2), 111
Çatalbaş, G. (1999). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Programlı Öğretim Yöntemi Uygulaması. PAÜ
Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1).
Çelikkaya, T. ve Kuş, Z. (2009). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Kullandıkları Yöntem ve Teknikler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 22(2), 741-758.
Çelikkaya, T. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Öğretim Araç-Gereç Ve Materyallerini
Kullanma Düzeyleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 73-105
Coşkun, E. ve Taş, S. (2008). Ders Kitaplarına Metin Seçimi Açısından Türkçe Ögretim Programlarının Değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,
5(10).
Sosyal Bilgiler Öğre minde Materyal Tasarımı 571
Demir, T. (2008). Türkçe Eğitimi Bölümü Öğrencilerinin Öğrenme Stilleri Ve Bunların Çeşitli
Değişkenlerle İlişkisi (Gazi Üniversitesi Örneği). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi,
1(4).
Demir, S. (2012). İlköğretim Öğretmenlerinin Etkili Öğretimi Gerçekleştirme Düzeylerinin İncelenmesi. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 33.
Deryakulu, D. (2011). KPSS Eğitim Bilimleri Sorularının Genel Öğretmen Yeterliklerinin Öğretim Teknolojisi Alanı İle İlgili Alt Yeterlik ve Performans Göstergeleri Açısından İncelenmesi. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 1(1), 1-23.
Dilek, D. (2001). İlköğretimde Tarih Konularının Öğretiminde Kullanılan Tekniklere Göre Öğretmen Tipleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 1(2), 323–336.
Duman, G.B. (2013). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Materyal Geliştirme Ve Materyallerin Etkin Kullanımı. Ana Dili Eğitimi Dergisi,1(2),1-8.
Duman B. ve İkiel C. (2002). Yapıcı Öğrenme Kuramına Göre Sosyal Bilgiler Öğretimi. Fırat
Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 245-262.
Ekici, S. ve Uçak, N. Ö. (2012). İlköğretim Öğrencilerinin İnternet’te Bilgi Arama Davranışları.
Türk Kütüphaneciliği, 26(1), 78-96.
Ersoy, H. Eğitimde Materyal Tasarımı ve Kullanımı. Ders notu, http://moodle.baskent.edu.tr/
pluginfile.php/472/mod_resource/content/0/ders_notlari/EgitimTeknolojilerindeTemelKavramlar-DersNotu.pdf adlı web sitesinden 21.03.2014 tarihinde alınmıştır.
Geçer, A. K. (2010). Teknik Öğretmen Adaylarının Öğretim Teknolojisi Ve Materyal Geliştirme
Dersine Yönelik Deneyimleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 1-25.
Gedik, H. (2010). Güncel Olayların İlköğretim Sosyal Bilgiler Derslerinde Kullanımı Ve Öğrenci Görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 97-118.
Genç, M. ve Kocaarslan, M. (2013). Öğretmen Adaylarının Öğrenme Stillerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi: Bartın Üniversitesi Örneği. TSA Dergisi, 17(2).
Gülersoy, A. E. (2013). İdeal Ders Kitabı Arayışında Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Bazı Özellikler Açısından İncelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports and Science
Education, 2(1).
Gömleksiz, M. N. ve Kan, A. Ü. (2013). Mentor Öğretmenlerin Yapılandırmacı Öğrenme Yaklaşımını Kullanmadaki Yeterlik Düzeylerine İlişkin Öğretmen Adaylarının Görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2), 135-173.
Güllüoğlu, S. S. (2014). Bilgisayar Destekli Eğitimin Mesleki Gelişimdeki Önemi.
http://ajit-e.org/makale_yayin_kopyalari/4_rev1.pdf adlı web sitesinden 27.03.2014 tarihinde
alınmıştır.
Gündüz Ş. ve Odabaşı F. (2004). Bilgi Çağında Öğretmen Adaylarının Eğitiminde Öğretim Teknolojileri Ve Materyal Geliştirme Dersinin Önemi. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 3(1), 7.
Güzeller, C. ve Korkmaz, Ö. (2007). Bilgisayar Destekli Öğretimde Bir Ders Yazılımı Değerlendirmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 155-168.
572 Sosyal Bilgiler Eğitimi
İnan, C. (2006). Matematik Öğretiminde Materyal Geliştirme Ve Kullanma. D.Ü.Ziya Gökalp
Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 47-56.
Jan Gahala, M.A. (2005). Promoting Technology Use in Schools, http://www.ncrel.org/sdrs/areas/issues/methods/technlgy/te200.htm adlı web sitesinden 29.01.2014 tarihinde alınmıştır.
Kabaca, T. (2002). Bir Öğrenme ve Öğretme Yaklaşımı: Yapılandırmacılık (Constructivizm).
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Doktora Ders Ödevi, Ankara.
Kabapınar, Y. (1998). A Comparision between Turkish and English History Textbooks: Design,
Constrution and Usability Issies, Unpublished Doctorate Thesis, University of Leeds, England.
Kalem S. ve Fer, S. (2003). Aktif Öğrenme Modeliyle Oluşturulan Öğrenme Ortamının Öğrenme, Öğretme Ve İletişim Sürecine Etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (Educational Sciences Theory and Practise), 3(2), 433-461.
Kan, Ç. (2006). Etkili Sosyal Bilgiler Öğretimi Arayışı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 537544.
Karataş, S. ve Yapıcı, M. (2006). Öğretim Teknolojileri Ve Materyal Geliştirme Dersinin İşlenişi
Ve Uygulama Örnekleri. AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 311-325.
http://www.aku.edu.tr/aku/dosyayonetimi/sosyalbilens/dergi/VIII2/myapici.pdf adlı web sitesinden 27.03.2014 tarihinde alınmıştır.
Karamustafaoğlu, o. (2006). Fen Ve Teknoloji Öğretmenlerinin Öğretim Materyallerini Kullanma Düzeyleri: Amasya İli Örneği. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 90-101.
Karademirci, A. H. (2010). Öğretim Teknolojileri: Tanımı ve Tarihsel Gelişimine Yeniden Bakmak. XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, Muğla. http://ab.org.tr/ab10/bildiri/190.
pdf adlı web sitesinden 23.02.2014 tarihinde alınmıştır.
Kaya, Z. (2006). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Pegem A Yayıncılık, Ankara.
Kazu, H. ve Yeşilyurt, E. (2008). Teacher’s Aims of Using Instructional Tools And Materials.
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 175-188.
Kutluca, T., Birgin, O. Ve Çatlıoğlu, H. (2007). Öğretimde Planlama Ve Değerlendirme Dersi
Uygulama Etkinliklerinin Öğretmen Adaylarına Sağladığı Faydalar. KTÜ Eğitim Fakültesi
Dergisi, 20(1), 89-110.
Maden, S. (2012). Türkçe Öğretmenlerinin Öğretme Stilleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(1), 178-200.
Numanoğlu, G. (2007). Bilgisayar Ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Öğrencilerin Öğrenme Stilleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 129-148.
Ocak, G. (2012). Öğretmenlerin Yapılandırmacı Öğrenme Ortamı Kurma Başarılarının Öğretmen ve Öğretmen Adaylarınca Değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 37, 166.
Oral, E. (2007). Öğrenci etkileşimli ders materyalleri hazırlama etkinlikleri (ödev), Marmara
Üniversitesi, İstanbul.
Önal, H. ve Kaya, N. (2006). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının (4. ve 5. Sınıf) Değerlendirilmesi.
BAÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(16), 21-37.
Sosyal Bilgiler Öğre minde Materyal Tasarımı 573
http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c9s16/makale/c9s16m2.pdf
01.03.2014 tarihinde alınmıştır.
adlı
web
sitesinden
Öztürk, C. (2006). Sosyal bilgiler: toplumsal yaşama disiplinler arası bir bakış, Hayat Bilgisi ve
Sosyal Bilgiler Öğretimi (Ed. C. Öztürk). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Richards, J. (2001). The Role of Textbooks In A Language Program. Guidelines, 23(2), 12-16.
Rubdy, R. (2003). Selection of materials (Ed. B. Tomlinson), New York: Continuum, 37-57.
Saban, A. (2007). Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli Ve Özel Konya Esentepe İlköğretim
Okulu Teknoloji Profili. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(1), 23-43.
Saracaloğlu, A. S. (2009). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Öğrenme Stilleri İle Fen Başarıları Arasındaki İlişki. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 162-173.
Şahin, M. (2012). Ders Kitaplarının Mesaj Tasarımı İlkeleri Açısından Değerlendirilmesi. Ahi
Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 129-154.
Seferoğlu, S. S. (2006). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Şeker, M. (2010). Research of the effects of using activities suitable to learning styles in the learning level of students and in eliminating conceptual mistakes in social studies. Marmara
University. Institute of Education Sciences Unpublished Doctorate Thesis, Istanbul.
Şeker, M. (2014). Sosyal Bilgiler Ders, Çalışma Ve Öğretmen Kılavuz Kitaplarının Öğrenme
Stilleri Açısından İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 41-56.
Şendurur, Y. (2001). Keman Eğitiminde Etkili Öğrenme - Öğretme Yöntemleri. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 145-155.
Şenel A. ve Gençoğlu, S. (2003). Küreselleşen Dünyada Teknoloji Eğitimi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(12), 45-65.
Şimşek, N. (2011). Sosyal Bilgiler Dersinde Alternatif Ölçme Değerlendirme Araçlarının Kullanılması: Nitel Bir Çalışma. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 149-168.
Ulusoy, K. ve Gülüm, K. (2009). Sosyal Bilgiler Dersinde Tarih Ve Coğrafya Konuları İşlenirken Öğretmenlerin Materyal Kullanma Durumları. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, 10(2), 85-99.
Ünsal, Y. (2011). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme/tasarımı derslerinde üretilen üç
boyutlu nesnelerin değerlendirilmesinde kullanılabilecek bir ölçek önergesi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Taşkaya, S. M. ve Bal, T. (2009). Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Öğretim Yöntemlerine
İlişkin Görüşleri. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 173-185.
Taşkaya, S. M. ve Bal, T. (2010). Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Ders Araç Gereçlerini
Kullanma Durumları. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 22.
Tay, B. (2005). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Öğrenme Stratejileri. Gazi Üniversitesi Kırşehir
Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 209-225.
Topkaya, E. Z. ve Çelik, H. (2006). Eğitimde bireysel farklılıklar (2. Baskı). Ankara: Nobel Yayın
Dağıtım.
574 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (2004). Teknoloji-Bilim İlişkisinin İnsan Yaşamındaki
Yeri. Ankara.
http://www.tmmob.org.tr/resimler/ekler/50a4152c2b4aa3aek.pdf adlı web sitesinden 19.03.2014
tarihinde alınmıştır.
Türker, H. ve Yaylak, E. (2011). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretiminde İnternet Tabanlı Öğretim Yönteminin Ders Başarısına Etkisi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 29.
Tuti, S.(2005). Eğitimde Bilişim Teknolojileri Kullanımı Performans Göstergeleri, Öğrenci Görüşleri ve Öz-Yeterlik Algılarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Veznedaroğlu, R. L. ve Özgür, A. O. (2005). Öğrenme Stilleri: Tanımlamalar, Modeller Ve İşlevleri. Ankara Özel Tevfik Fikret Okulları, 4(2), 1-16.
Yılmaz, A. (2008). Sosyal Bilgiler Dersi Tarih Konularının Çoklu Zeka Kuramına Göre İşlenişi.
Marmara Coğrafya Dergisi, 18(18), 238-252.
Yılmaz, K. ve Tepebaş, F. (2011). İlköğretim Düzeyinde Sosyal Bilgiler Eğitiminde Karşılaşılan
Sorunlar: Mesleğine Yeni Başlayan Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüşleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 157-177.
28. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ ve
DERS KİTAPLARI
Yrd. Doç. Dr. Ebru DEMİRCİOĞLU
Karadeniz Teknik Üniversitesi
Bu metni inceleyerek:
•
Ders kitaplarının tarihsel gelişimini açıklayabilir,
•
Ders kitaplarında bulunan farklı bölümleri ve özelliklerini açıklayabilir,
•
Sosyal bilgiler öğretiminde ders kitaplarının yerini değerlendirebilir,
•
Sosyal bilgiler ders kitaplarını etkin bir biçimde kullanabilirsiniz.
Özet
Eğitim ve öğretim sürecinin en temel unsurlarından birisi olan ders kitapları,
öğrencilere bilimsel ve düzenli bilgi sunmanın yanında, zaman ve mekan sınırlılığı
olmadan onların bireysel öğrenebilmelerine de katkı sağlamaktadırlar. Bu materyallerden verimli bir biçimde faydalanabilmek için, öğretmenlerin bu materyalleri
nasıl kullanmaları gerektiğini bilmeleri gerekmektedir.
Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ders kitaplarını tanıma ve etkin kullanabilmeleri için eğitimleri aşamasında bu materyaller hakkında yeterli bilgi, beceri
ve tutum kazanmaları temel bir zorunluluktur. Bu çerçevede bu bölüm aracılığıyla
sosyal bilgiler öğretmen adaylarına, ders kitabı, ders kitaplarının eğitim, öğretmen
ve öğrenci açısından önemi, öğretmene ve öğrenciye katkıları, bölümleri ve etkin
kullanım yolları hakkında bilgi ve beceriler kazandırılması hedeflenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ders Kitabı, sosyal bilgiler öğretimi, sosyal bilgiler öğretmeni
594 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Ders kitaplarından istenilen verimin alınabilmesi için, sadece bu materyallerin nitelikli olarak hazırlanması yeterli değildir. Öğretmenlerin de ders kitaplarını
etkili ve verimli bir biçimde kullanabilme beceri ve niteliğine sahip olmaları gerekmektedir. Bu çerçevede eğitim fakültelerinde öğretmen adaylarına ders kitabı
ve özellikleri hakkında bilgi vermenin yanında, bu materyallerin etkin bir biçimde
nasıl kullanılması gerektiği de öğretilmelidir.
Kaynakça
Adıbelli, Sevilay (2007), Yeni Programa Göre Hazırlanan Lise 1 Fizik Ders Kitabının Eğitsel, Görsel, Dil ve Anlatım Yönünden İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Akbaba, Bülent (2010), “Tarih Öğretiminde Görsel Kaynaklardan Yaralanma”, Mustafa Safran
(Ed.), Tarih Nasıl Öğretilir? Tarih Öğretmenleri İçin Özel Öğretim Yöntemleri, 1. Baskı içinde
(170–183), İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
Akın, İlbasmış, Bilgen (2007), 2005–2006 Öğretim Yılı İlköğretim Okulları Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının Pedagojik Açıdan Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aydın, İsmail (2001), Osmanlıdan Günümüze Tarih Ders Kitapları, Ankara: Eğitim-Sen Yayınları.
Barth, James, L. ve Demirtaş, Abdullah (1997), Sosyal Bilgiler Öğretimi, Milli Eğitimi Geliştirme
Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi, Ankara: YÖK Dünya Bankası.
Cemaloğlu, Necati (2003), “Öğretimde Ders Kitaplarının Yeri ve Önemi”, Necdet Hayta (Ed.),
Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Klavuzu Tarih 9–12, Ankara: Nobel Yayın.
Ceyhan, Erdal ve Yiğit, Birol (2004), Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi, Ankara: Anı Yayıncılık.
Çalık, Temel (2001), “Türkçe Ders Kitaplarının Biçimi ve Tasarımı”, Leyla Küçükahmet (Ed.),
Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu Türkçe 1–8, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Demircioğlu, İsmail H. (2010). Tarih Öğretiminde Öğrenci Merkezli Yaklaşımlar, Ankara, Anı
Yayıncılık.
Demircioğlu, Ebru (2011), ‘’Tarih Öğretmenlerinin Dokuzuncu Sınıf Tarih Ders Kitabındaki
Görseller Hakkındaki Görüşleri’’ (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karadeniz Teknik
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon
Digisi, Lory Lyman ve Willett, John B. (1995), “What High School Biology Teachers Say About Their Textbook Use: A Descriptive Study”, Journal of Research In Science Teaching, 32
(2),123–142.
Duman, Tayyip ve diğerleri (2001), Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu(Matematik) 1–8,
Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Evin, İlke ve Kafadar, Osman (2004), “İlköğretim Sosyal Bilgiler Programının ve Ders Kitaplarının Ulusal ve Evrensel Değerler Yönünden İçerik Çözümlemesi”, Türk Eğitim Bilimleri
Dergisi, 2, (3), 293–304.
Sosyal Bilgiler Öğre mi ve Ders Kitapları 595
Güneş, Firdevs (2002), Ders Kitaplarının İncelenmesi, Ankara: Ocak Yayınları.
Kaptan, Fitnat (1998), Fen Bilgisi Öğretimi, Ankara, Anı Yayıncılık.
Kaya, Zeki (2002), Uzaktan Eğitim, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Kılıç, Abdurrahman ve Seven, Serdal (2002), Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi, 2. Baskı, Ankara: Anı Yayıncılık.
Küçükahmet, Leyla (1994), Öğretim İlke ve Yöntemleri, 5. Baskı, Ankara, Gazi Büro Kitapevi.
Seferoğlu, Sadi (2006), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, Ankara: Pegem Akademi
Yayıncılık.
Şahin, Cemalettin ve diğerleri (2001), Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu Sosyal Bilgiler,
(Sosyal Bilgiler, Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi, T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük),
Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Şahin, Yanpar, Tuğba ve Yıldırım, Soner (1999), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme,
Ankara: Anı Yayıncılık.
Tekışık, Hüseyin Hüsnü (1986), “Ders Kitabı Nedir, Seçimi Nasıl Olmalı?”, Çağdaş EğitimDergisi, 11,(110), 1–3.
Tosunoğlu, Mesiha ve diğerleri (2001), Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme, Ankara: Anıttepe Yayıncılık.
Tutkun, Bulut, Saliha (2008), İlköğretim Ders Kitaplarının Görsel Boyut Ve İçerik Tutarlılığı Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü.
Yanpar, Tuğba (2007), Öğretim teknolojileri Materyal Tasarımı, 8. Baskı, Ankara: Anı Yayıncılık.
Yaşar, Okan (2005), Türkiye’de Okutulan Orta Öğretim Coğrafya Ders Kitaplarının Ölçme ve
Değerlendirme Çalışmalarına Yönelik Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım, International Journal of
Progressive Education, Volume 1 Number: 2, 9–30: USA.
Yel, Selma (2003), “Ders Kitabı İncelemesi (Örnek Bir Çalışma)”, Leyla Küçükahmet (Ed.),
Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu, 2. Baskı içinde (148–173), Ankara: Nobel Yayın
Dağıtım.
Yıldız, Rauf (2002), “Öğretim Materyalleri Hazırlama İlkeleri” , Rauf Yıldız (Ed), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Ankara: Mikro Yayıncılık.
Yılmaz, Ayhan ve diğerleri (1998), “11.Sınıf, Kimya 3 Ders Kitaplarının, Kimya Eğitimine Uygunluklarının Araştırılması”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 73–83.
29. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE MÜZE ve TARİHÎ
MEKÂNLAR İLE EĞİTİM
Yrd. Doç. Dr. Hasan IŞIK
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
Sosyal bilgiler dersi öğretim programlarının, müze ve tarihî mekânların eğitimde kullanılması konusunda neler beklediğini öğrenebilir, bu bağlamda yeterliliklerinizi artırmak amacıyla metinden yararlanabilir,
•
Müze ve tarihî mekânların sosyal bilgiler öğretmenleri için önemli bir kaynak
ve birer laboratuvar niteliğinde olduğunu fark edebilir,
•
Sosyal bilgiler dersinin kazanımları ışığı altında, müze ve tarihî mekânları
kullanarak ne tür yöntem, teknik ve etkinlikleri işe koşabileceğinizi örnek etkinlikler üzerinden görebilir,
•
Müze ve tarihî mekânları derslerinizde kullandığınızda, öğrencilerinizde geliştirebileceğiniz nitelik ve becerileri fark edebilir,
•
Müze ve tarihî mekânlar ile eğitim yapmaya yönelik olarak; okul çevresinde
yer alan müzeler ile eğitim amaçlı ilişkiler kurma, programlar yapma, müzedeki eserleri eğitim amaçlı nasıl kullanabileceğinizi planlayabilme, görev
yaptığınız okulda bir müze inşa etme konusunda bilgi edinebilir,
•
Müze ve tarihî mekânlarda eğitim konusunda çağdaş gelişmeleri öğrenebilirsiniz.
Sosyal Bilgilerde Müze ve Tarihî Mekânlar İle Eği m 631
Kaynakça
ABACI, O. (1996). Müze Eğitimi. (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi). Marmara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
AKTEKİN, S. (2010). Kültürel, Doğal ve Tarihsel Mirasın Korunması ve Topluma Mal Edilmesi:
İngiltere ve Türkiye Örnekleri. Türk Yurdu, 270, 51-58.
ATA, B. (2002). Müzelerle ve Tarihî Mekanlarla Tarih Öğretimi: Tarih Öğretmenlerinin “Müze
Eğitimine” İlişkin Görüşleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Eğitimi ABD, Ankara.
…………......(2009). Tarih Derslerinde Yerel Tarih, Müze ve Ören Yerlerinin Kullanımı. Muammer Demirel (Ed.), Tarih Öğretim Yöntemleri içinde (s.113-128). Ankara: Nobel.
……………. (2010a). “Portekiz’in Lagos Kentindeki Yaşayan Bilim Merkezi: “Dokunmanın
Yasaklandığı Yer!. Türk Yurdu, 270, 47-50.
……………. (2010b). Sosyal Bilgiler Eğitiminde Müzelerin Önemi. Refik TURAN (Ed.), Sosyal
Bilgilerin Temelleri içinde (191-206). Ankara: Maya Akademi.
BUYURGAN, S. ve MERCİN, L. (2005). Görsel Sanatlar Eğitiminde Müze Eğitimi ve Uygulamaları. Ankara: Görsel Sanatlar Eğitimi Derneği Yayınları 2.
ÇILDIR, Z. (2007). Öğretmenlerle Müzede Yetişkin Eğitimi Feza Gürsey Bilim Merkezi Örneği
(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü Müze
Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara.
CLARKE; A. C. (2000). Rama 2. İstanbul: İthaki.
DİLEK, D. (2002). Tarih Derslerinde Öğrenme ve Düşünme Gelişimi. Anakara: PegemA.
DEMİRCİOĞLU, İ. H. (2005). Tarih Öğretiminde Öğrenci Merkezli Yaklasımlar. Ankara: Anı.
DEMİRCİOĞLU, E., DEMİRCİOĞLU, İ. H. (2010). Tarih Müzelerinin Ziyaretinde Uygulanabilecek Etkinlikler Üzerine Bir Çalışma. Türk Yurdu, 270, 75-77.
EARL, A. (1997) Müze Pedagojisi İngiltere’de Nasıl Gelişti? Tarih Konuşan Drama. İnci SAN
(Ed.), Drama-Maske-Müze. Vİ. Uluslararası Eğitimde Drama Semineri (23-18 Ekim 1995),
Ankara: Türk-Alman Kültür İşleri Kurulu Yayın Dizisi: 12.
GOOGLE ART PROJECT, (2011). http://www.googleartproject.com
HERMİTAGE MÜZESİ, (2011). http://www.hermitagemuseum.org/html_En/06/hm6_1_4.html
HOOPER-GREENHİLL, E. (1999). Müze ve Galeri Eğitimi. M. Ö. Evren ve E. G. Kapçı (Çev.).
Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
ICOM, (2011). The World Community. http://icom.museum/hist_def_eng.html
KÖKSAL, H. (2007). Tarih Öğretiminde Tarihsel Algının Üç Boyutu ve Düşünsel Dayanakları,
EKEV Academic Review, 31, 31-39.
KÜLTÜR BAKANLIĞI, (2011). http://www.kultur.gov.tr/TR/belge/1-62871/muzeler.html,
KÜLTÜR BAKANLIĞI, Anadolu Medeniyetler Müzesi, (2011).
http://www.kultur.gov.tr/genel/SanalMuzeler/anadoluMM/index.html
632 Sosyal Bilgiler Eğitimi
MACCARIO, N. K. (2002). Müzelerin Eğitim Ortamı Olarak Kullanılması. Uludağ Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 275-285.
MEB, TTKB, (2008). http://ttkb.mebgov.tr/program
MEB, TTKB, (2011). Görsel Sanatlar Dersi İlköğretim 5 Sınıf Müze Bilinci Öğrenme Alanında Program Tablosunda Etkinlik Örneği. http://ttkb.meb.gov.tr/program.aspx?islem=1&kno=26
MERCİN, L. (2006). Resim Dersini Müze Kaynaklı Oluşturmacı Öğrenme Yaklaşımı Etkinliklerine Göre Uygulamanın Erişiye, Kalıcılığa ve Tutuma Etkisi (Diyarbakır İli Örneği). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi
Bölümü, Resim-İş Öğretmenliği Bilim Dalı, Ankara.
ORUÇOĞLU, Z. E. (2003). Türkiye’de Okul-Müze İlişkisi. Kadriye Tezcan Akmehmet (Ed.), Eğitim Ortamı Olarak Müzeler. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi.
SAFRAN, M. ve ATA, B. (2006). Okul Dışı Tarih Öğretimi. Mustafa Safran (Ed.), Tarih Egitimi
Makale ve Bildiriler. Ankara: Gazi.
SAĞLAM, T. (1997). Eğitimde Drama. İnci San (Ed.), Drama-Maske-Müze, Vİ. Uluslararası
Eğitimde Drama Semineri (23-18 Ekim 1995), Ankara:Türk-Alman Kültür İşleri Kurulu
Yayın Dizisi: 12.
SAN, İ. (1990). Eğitimde Yaratıcı Drama. Eğitim Bilimleri Fakültesi Online Dergisi, 2. http://
www.yaraticidrama.org/content/blogcategory/77/161/
SHABBAR, N. (2001) Çocuklar İçin Müze Eğitimi, Kent, Toplum, Müze. İstanbul: Tarih Vakfı.
ŞAHAN, M. (2005). Müze ve Eğitim. Gazi Üniversitesi Türk Eğitim Bilimleri Dergisi,4, 487-501.
TOSUN, O. S. (2009). Müze İncelemelerinin İlköğretim Okullarındaki Görsel Sanatlar Eğitimine Katkısı (Bolu İli Örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylul Universitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Resim-İş Öğretmenliği
Programı, İzmir.
TURİNAY, N. (2010). Cumhuriyetin Onuncu Yılında Bir İnkılâp Müzesi Tasavvuru. Türk Yurdu, 270, 35-46.
3D MEKANLAR, (2011). http://www.3dmekanlar.com/ (03.04.2011 tarihinde alınmıştır.)
30. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER DERSLERİNDE
FİLM ANALİZLERİ ve FİLMLER İLE
UYGULANABİLECEK ÖĞRETİM ETKİNLİKLERİ
Yrd. Doç. Dr. Sezai ÖZTAŞ
Kırklareli Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
Sosyal Bilgiler derslerinde filmlerin kullanımının önemini açıklayabilir,
•
Sosyal Bilgiler derslerinde hangi filmlerin kullanılabileceğini fark edebilir,
•
Sosyal Bilgiler dersleri için eğitim filmi hazırlama ilkelerini kavrayabilir,
•
Sosyal Bilgiler derslerinde film analizlerinin nasıl yapılabileceğini ve filmler
ile uygulanabilecek öğretim etkinliklerini kavrayabilir,
•
Sosyal Bilgiler derslerinde filmleri kullanmanın yararlılıklarını açıklayabilir,
•
Sosyal Bilgiler dersleri için film etkinlikleri hazırlayabilir,
•
Sosyal Bilgiler derslerinde filmlere dayalı etkinlikler uygulayabilirsiniz.
Özet
Görsel ve işitsel araçların Sosyal Bilgiler öğretiminde kullanılmasının öğrenme sürecini olumlu etkilediği bilinmektedir. Görsel ve işitsel araçlardan biri
olan filmlerin, Sosyal Bilgiler öğretiminde kullanımı son derece önemlidir. Sosyal Bilgiler öğretiminde filmlerin kullanılması, film ile ilgili hazırlıkların önceden
yapılmasını ve iyi bir planlamayı gerektirmektedir. Bu bölümde, Sosyal Bilgiler
652 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Kaynakça
Aiex, N. K. (1988). Using film, video, and TV in the classroom. ERIC Clearinghouse on Reading
and Communication Skills Bloomington IN. http://www.ericdigests.org/pre-929/film.htm
(Erişim Tarihi: 03.02.2007).
Birkök, M. C. (2008). Bir toplumsallaştırma aracı olarak eğitimde alternatif medya kullanımı:
Sinema filmleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5 (2), s. 1-12.
Chansel, D. (2003). Beyaz Perdede Avrupa. N. Elhüseyni (Çev). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve
Toplumsal Tarih Vakfı.
Dilek, D. (1999). History in the Turkish Elementary School: Perceptions and Pedagogy. Unpunlished PhD Thesis, Coventry: The University of Warwick.
Dressel, P. (1990). Films That Put Social Problems in Global Context. Teaching Sociology, 18 (2),
s. 226-230.
Doğanay, A. (2005). Sosyal bilgiler öğretimi. C. Öztürk ve D. Dilek (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal
Bilgiler Öğretimi (s. 17-52). Ankara: PegemA Yayıncılık.
Doğanay, H. (2002). Coğrafya Öğretim Yöntemleri. İstanbul: Aktif Yayınevi.
Frieden, J. A. & Elliott, D. W. (2007). Teach with movies: Using the storytelling power of movies
to motivate students. Teacher Librarian, 34 (3), pp. 61-62.
Güngördü, E. (2002). Coğrafyada Öğretim Yöntemleri İlkeler ve Uygulamalar. Ankara: Nobel
Yayın Dağıtım.
İşman, A. (2003). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. İstanbul: Değişim Yayınları.
Kayalı, H. (2000). İlköğretim Okullarında Sosyal Bilgiler Dersi Coğrafya Konularının Öğretiminde Başarıyı Etkileyen Faktörler. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim
Bilimleri Dergisi, (12), s. 183-194.
Kyvig, D. E. ve Marty, M. A. (2000). Yanıbaşımızdaki Tarih. N. Özsoy (Çev). İstanbul: Tarih
Vakfı Yurt Yayınları.
MEB. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (4-5. Sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
MEB. (2006). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6. Sınıf Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara:
Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
O’Connor, J. E. (1987). Teaching History With Film and Television. Washington: American Historical Association.
Öztaş, S. (2000). İlköğretim Altıncı Sınıflar Sosyal Bilgiler Tarih Ünitelerinin İşlenişinde Öğretmenlerin Kullandıkları Öğretim Yöntemleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara:
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Öztaş, S. (2007). Tarih Öğretimi ve Filmler: Tarih Öğretiminde Film Kullanılmasının Öğrenci
Başarısı Üzerine Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Film Analizleri ve Filmler İle Uygulanabilecek Öğre m Etkinlikleri 653
Paris, M. J. (1997). Integrating film and television into social studies instruction. ERIC Clearinghouse for Social Studies/Social Science Education Bloomington IN. http://www.indiana.
edu/~ssdc/filmdig.htm (Erişim Tarihi: 10.02.2007).
Paykoç, F. (1991). Tarih Öğretimi. Eşkişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Russell, W. B. (2009). Teaching Social Issues with Film. Charlotte, NC: Information Age Publishing.
Russell, W. B. (2007). Using Film in the Social Studies. Lanham, MD: University Press of America, Inc.
Russell, W. B. & Waters, S. (2010). Cinematic citizenship: Developing citizens of character with
film. Action in Teacher Education, 32 (2), pp. 12-23.
Sönmez, V. (1999). Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu. İstanbul: MEB.
Stradling, R. (2003). 20. Yüzyıl Avrupa Tarihi Nasıl Öğretilmeli. A. Ünal (Çev.). İstanbul: Türkiye
Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
Sturma, M. (1997). Feature film and teaching/learning. R. Posbisil & L. Willcoxson (Eds.) Learning Through Teaching (pp. 312-313). Teaching and Learning Forum. Murdoch University,
Perth: Western Australia. http://lsn.curtin.edu.au/tlf/tlf1997/sturma.html (Erişim Tarihi:
19.05.2004).
Yalın, H. İ. (2004). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
31. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE DRAMA
Doç. Dr. Yasin DOĞAN
Adıyaman Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Banu ÇULHA ÖZBAŞ
Dokuz Eylül Üniversitesi
Bu bölümün amacı, öncelikle, dramanın sosyal bilgiler öğretimi özelinde önemini
farketmenizi, dramaya ilişkin temel yaklaşımlar hakkında bilgi edinip temel drama tekniklerinin sosyal bilgiler dersinde nasıl uygulanabileceğini örneklendirebilmenizi ve sonuçta da bu örneklerden yola çıkarak etkinlikler hazırlayabilmenizi
sağlamaktır.
Bu metni inceleyerek;
•
Sosyal bilgiler öğretiminde dramanın rolünü anlayabilir,
•
Dramaya ilişkin temel yaklaşımları (süreçsel drama ve uzman rolü) açıklayabilir,
•
Temel drama tekniklerini (fotoğraf karesi, donuk imge, monologlar, öğretmenin role girmesi vb.) örneklendirebilir,
•
Temel drama tekniklerini (fotoğraf karesi, donuk imge, monologlar, öğretmenin role girmesi vb.) kullanarak etkinlikler hazırlayabilirsiniz.
Özet
Sosyal bilgiler dersinde drama sadece öğrencilerin motivasyonlarını arttırıcı
bir araç değildir. Dramayı bir yöntem olarak kullanan öğretmenler, öğrencilerinin sosyal bir olayın önemini anlamaları, farklı kültürler ve zamanlardaki dene-
676 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Kaynakça
Adıgüzel Ö. (2002). Yaratıcı Drama. Ankara:Natural Yayınları
Adıgüzel, Ö. (2012). Eğitimde Yaratıcı Drama. Ankara:Natural Yayınları.
Akar-Vural ve J.W.Somers. (2011). Hümanist İlköğretim Programları İçin İlköğretimde Drama:
Kuram ve Uygulama. Ankara Pegem A Yayıncılık
Akpınar, B., Aydemir, H. (2012) İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Programının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.1(1) 41-53.
Akyüz, Y. ()2004. Anaokullarının Osmanlıda İlk Programları ile Yaratıcı Drama’nın ilk İzleri.
Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 5 (51). 19-24.
Ata, B. (2008). Sosyal Bilgilerde Atatürkçülük Konularının Eğitimi ve Öğretmenin Rolü: Özel
Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi. Tay B. ve A. Öcal (Ed). Ankara:Pegem A
Yayıncılık.
Aykac, M., Adıgüzel, O. (2011). The Effect of Using Creative Drama as a Method on Student
Success in Social studies Courses. Journal of Kastamonu University Faculty of Education,
19, 297-314.
Baldwin P.(2009). School Improvement Through Drama a Creative Whole Class, Whole School
Approach. USA: Continuum International Publishing Group.
Baldwin P., Kate F. (2003). Teaching Literacy through Drama Creative Approaches.
USA:RoutledgeFalmer.
Bardwin P., John R. (2012). Bloomsbury Insighting Writing Through Drama Education. New
York.
Bogard J.M, Creegan-Quinguis M.(2013). Strategies to Integrate the Arts in Social Studies. Huntington Beach: Shell Education Publishing.
Bowell P., Heap B. (2013). Planning Process Drama Enriching Teaching and Learing. New York:
Routledge.
Çetinkaya, T., Kuş, Z. (2009). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Kullandıkları Yöntem ve Teknikler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, XXII(2), 741-758.
Çulha-Özbaş, B.(2012). Sosyal Bilgiler Öğretmeni Olarak Ben Kimim? Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Meslek Kimliklerine İlişkin Görüşlerinin Metafor Analizi Yoluyla İncelenmesi.
7(2), 821-838.
Doganay, A. (2004). Sosyal Bilgiler Ögretimi. C. Ozturk ve D. Dilek (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal
bilgiler ogretimi. (4. Baski). Ankara: PegemA Yayincilik.
Farmer D.(2011). Learning Thorugh Drama in the Primary Years. London: Drama Resource.
Farris, P.( 2001). Elementary and Middle School Social Sturies. New York:McGraw-Hill Companies.
Heathcote, D., Herbert, E. (1985).A Dreams of Learning : Matle of the expert. Theory into Practice 24:173-80.
Sosyal Bilgilerde Drama 677
Huizinga, J.(1995). Homo Ludens- Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme, Çev. Mehmet
Ali Kılıçbay. İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
Husk,C.S. Hepler S., Hickman J.(1996). Children Literature in the Elementary School. Orlando.
FL. Harcourt Brace
Kabapınar, Y. (2012). Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi.
Ankara:Pegem A Yayıncılık.
Levstik L (1990). The Research bas efor Curriculum Choice. A Response. Social Education
(54),442-4.
Miller E., Vanderhoof B., Patterson H.J., Clegg B. (1989). Integrating Drama into the Social
Studies Class, The Clearing House, 63(1), 26-28.
San, İ. (1996).Yaratıcılığı Geliştiren Bir Yöntem ve Yaratıcı Bireyi Yetiştiren Bir Disiplin: Eğitsel
Yaratıcı Drama. Yeni Türkiye Dergisi, 2(7) 148-160.
San, İ.(2002).Türkiye’de Yaratıcı Drama Çalışmalarının Dünü ve Bugünü. Yaratıcı Drama 19851998. Yazılar. Adıgüzel Ö (Ed). Ankara: Natural Yayınları.
Thornton, S. (2005). Teaching Social Studies that Matters: Curriculum for Active Learning. New
York: Teacher College Pres
Thornton, S.(1990).Should We be Teaching More History? Theory and Research in Social Education. (18), 53-60.
Walker, E., Tabone, C., Weltsek, G. (2011). When Achievement Date Meet Drama and Arts
Integration. Research Directions, Language Arts. 88 (5), 365-372.
Doç. Dr. Yasin DOĞAN
1977 yılında Elazığ’da doğdu. İlk ve orta öğrenimini Elazığ’da tamamladı. 1994
yılında İnonü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Tarih Eğitimi Bölümünü kazandı.
1998 yılında bu bölümden dereceyle mezun oldu. Aynı yıl sosyal bilgiler öğretmeni olarak Gaziantep ilinde öğretmenliğe başladı. 1999 yılı Şubat döneminde
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalının açmış olduğu yüksek lisans sınavını kazandı. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kürsüsünde
yüksek lisans öğrenimini “Cumhuriyet Döneminde Para 1923-1938” adlı tezi
sunarak tamamladı. 2000-2003 yılları arasında sosyal bilgiler öğretmeni olarak Elazığ’da çeşitli okullarda görev yaptı. 2003 yılında Gaziantep Üniversitesi Adıyaman Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalında
araştırma görevliliği sınavını kazanarak akademik görevine başladı. 2003 güz
döneminde Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalında açılan doktora sınavını kazanarak doktoraya başladı.
Bu sırada YÖK kanununun 35. maddesine göre geçici olarak kadrosu Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsüne verildi. 2007 yılında “Sosyal Bilgiler Öğ-
32. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE TEKNOLOJİ KULLANIMI
– TEKNOLOJİ DESTEKLİ
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ
Doç. Dr. Mehmet AÇIKALIN
İstanbul Üniversitesi
Bu metni inceleyerek:
•
Sosyal bilgiler derslerinde kullanılabilecek teknoloji destekli yöntemleri analiz eder ve bunların günümüz sosyal bilgiler derslerinde kullanılabilirliğini
değerlendirebilir,
•
Sosyal bilgiler derslerinde internet kaynaklarının daha sağlıklı kullanılması
için gerekli önlemlerin ne olduğunu anlayabilir,
•
PowerPoint sunumları hazırlarken dikkat edilmesi gereken noktaları kavrayabilir,
•
Veri tabanı hazırlarken dikkat edilmesi gereken noktaları kavrayabilirsiniz.
Özet
Sosyal Bilgiler derslesinde bilgisayar teknolojisin kullanımı son yıllarda hızla
artmaktadır. Dolayısyla bu bölümün amacı sosyal bilgiler derslerinde kullanılma
potansiyeli olan bilgisayar destekli çeşitli yöntemlerin tanıtılmasıdır. Ayrıca bu bölümde adı geçen bilgisayar destekli yöntemlerin kullanımıyla ilgili öneriler ve ders
etkinlik örnekleri verilmiştir. Böylece öğretmenlerin bu yöntemleri daha verimli
bir şekilde kullanması hedeflenmiştir.
Anahtar Kelimler: Teknoloji, Bilgisayar, İnternet, PowerPoint, Web Quest,
Online işbirliği projeleri, Online geziler, Veri tabanı geliştirme.
694 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Kaynakça
Açıkalın, M. (2010a). The influence of global education on the Turkish social studies curriculum. The Social Studies, 101(6), 254-259.
Açıkalın, M. (2010b). Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar: Çokkültürlü ve küresel eğitim. İlköğretim Online 9(3), http://ilkogretim-online.org.tr/vol9say3/v9s3m31.pdf
Ady, J. K. (1999). Computer-mediated communication in a high school global education curriculum: A brochure project. The Social Studies, 90(4), 159-163.
Apperson, J. M., Laws, E. L., & Scepansky, J. A. (2006). The impact of presentation graphics on
students’ experience in the classroom. Computers & Education, 47(1), 116-126.
Apperson, J. M., Laws, E. L., & Scepansky, J. A. (2008). An assessment of student preferences
for PowerPoint presentation structure in undergraduate courses. Computer & Education,
50, 148-153.
Bartsch, R. A., & Cobern, K. M. (2003). Effectiveness of PowerPoint presentations in lectures
Computers & Education, 41, 77-86.
Baugh, I. W., & Baugh, J. G. (1997). Global classrooms: E-mail learning communities. Learning
and Leading with Technology, 25(3), 38-41.
Bellan, J. M., & Scheurman, G. (1998). Actual and virtual reality: Making the most of field trips.
Social Education, 62(1), 35-40.
Bennett, L., & Pye, J. (1999). Instructional technology as a medium for learning world history.
International Journal of Social Education, 14(1), 111-117.
Berson, M. J. (1996). Effectiveness of computer technology in the social studies: A review of the
literature. Journal of Research on Computing in Education, 2(4), 486-499.
Berson, M. J., & Balyta, P. (2004). Technological thinking and practice in the social studies:
Transcending the tumultuous adolescence of reform. Journal of Computing in Teacher Education, 20(4), 141-150.
Bragaw, D. (2001). Technology and Global education. Issues in Global Education, 166, 1-8.
Braun, J. A., Jr., Fernlund, R., & White, C. S. (1998). Tool software in the social studies. In J. A
Braun, Jr., R. Fernlund, & C. S. White (Eds.), Technology tools in the social studies curriculum
(pp. 141-163). Wilsonville, OR: Franklin, Beedle & Associates.
Braun, J. A., Jr., & Risinger, C. F. (1999). Introduction: The Internet. In J. A. Braun, Jr., & C. F.
Risinger (Eds.), Surfing social studies: The Internet book (pp.5-8). Washington DC: National
Council for Social Studies.
Brown, V. (2007). The power of PowerPoint: Is it in the user or the program? Childhood Education, 83(4), 231-233.
Cassutto, G. (2000). Social studies and the World Wide Web. International Journal of Social
Education, 15(1), 94-101.
Chandler, H. (2003). Concept mapping and WebQuests in social studies. Media and Methods,
39(3), 38. Retrieved September 22, 2005 from EBSCOhost database.
Sosyal Bilgilerde Teknoloji Kullanımı – Teknoloji Destekli Sosyal Bilgiler Öğre mi 695
Cifuentes, L., & Shih, Y.D. (2001). Teaching and learning online: A collaboration between U.S.
and Taiwanese students. Journal of Research on Computing in Education, 33(4), 456-474.
Clark, J. (2008). PowerPoint and Pedagogy: Maintaining student interest in university lectures.
College Teaching, 56(1), 39-45.
Clark. K. F., Hosticka, A., Schriever, M., & Bedell, J. (2002, June). Computer based virtual field
trips. Paper presented at the meeting of the ED-MEDIA 2002 World Conference on Educational Multimedia, Hypermedia, & Telecommunications, Denver, CO.
Cotton, E. G. (1999). The virtual tour. In J. A. Braun, Jr. & C. F. Risinger (Eds.), Surfing social
studies: The Internet book (pp.33-40). Washington DC: National Council for Social Studies.
Craig, R. J., & Amernic, J. H. (2006). PowerPoint presentation and the dynamics of teaching.
Innovative Higher Education 31, 147-160.
Creed, T. (1997). PowerPoint, no! Cyberspace, yes! The National Teaching and Learning Forum,
6. http://www.ntlf.com/temp/backup/powerpoint.htm
Daniels, L. (1999). Introducing technology in the classroom: PowerPoint as a first step. Journal
of Computing in Higher Education, 10(2), 42-56.
Dawson, K., & Harris, J. (1999). Reaching out: Telecollaboration and social studies. Social Studies and the Young Learner, 12(1), 1-4.
DenBeste, M. (2003). PowerPoint, technology and the web: More than just an overhead projector for the new century? The History Teacher, 36(4), 491-504.
Dils, A. K. (2000). Using technology in a middle school social studies classroom. International
Journal of Social Education, 15(1), 102-112.
Dockterman, D. (1997-2001). Decision, Decision, (Version 5.0) [Computer Software], Watertown, MA: Tom Snyder Productions.
Educational Technology Department at San Diego State University (1998). The WebQuest page.
Retrieved on September 22, 2005, from http://webquest.sdsu.edu/
Ehman, L. H., & Glenn, A. D. (1991). Interactive technology in the social studies. In J. P. Shaver
(Ed.), Handbook of research on social studies teaching and learning (pp. 513-522). New York
: McMillan.
Ehman, L. E., Glenn, A. D., Johnson, V., & White, C. S. (1992). Using computer databases in
student problem solving: A study of eight social studies teachers’ classrooms. Theory and
Research in Social Education 20(2), 179-206.
Electronic Art Inc. (2006). SimCity (Version 4.0 Deluxe Edition) [Computer Software]. Redwood City, CA: Author.
Fabos, B., & Young, M. D. (1999).Telecommunications in the classroom: Rhetoric versus reality.
Review of Educational Research, 69, 217-259.
Finegan-Stoll, C. (1998). Keypals for young children. Social Studies and the Young Learner,
11(1), 28-29.
Flouris, G. (1987). Developing appropriate designs for instructional computer programs in the
social studies. The Social Studies, 78(1), 17-22.
696 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Fontana, L. A. (1997). Online learning communities: Implications for the social studies. In P. H.
Martorella (Ed.), Interactive technologies and the social studies (pp. 1-25). Albany, NY: State
University of New York Press.
Foyle, H. C., & Yates, B. (1993). Using databases in the social studies classroom. Teaching History, 18(2), 73-79.
Frey, B. A., & Birnbaum, D. J. (2002). Learners’ perceptions on the value of PowerPoint in lectures.
Pittsburgh, PA: University of Pittsburgh (ERIC Document Reproduction Service No. ED
467192).
Frye, E. M., Trathen, W., & Koppenhaver, D. A. (2010). Internet workshop and blog publishing: Meeting student (and teacher) learning needs to achieve best practice in the
twenty-first-century social studies classroom. The Social Studies, 101(2), 46-53. doi:
10.1080/00377990903284070
Gier, V. S., & Kreiner, D. S. (2009). Incorporating active learning with PowerPoint-based lectures using content-based questions. Teaching Psychology, 36(2), 134-139.
Gülbahar, Y., Madran, R. O., & Kalelioglu, F. (2010). Development and evaluation of an interactive
WebQuest environment: “Web Macerasi”. Educational Technology & Society, 13(3), 139–150.
Harris, J. (1999). First steps in telecollaboration. Learning and Leading with Technology, 27(3),
54-57.
Harris, J. (2001). Teachers as telecollaborative project designers: A curriculum-based approach. Contemporary Issues in Technology and Teacher Education, 1(3) [Online Serials]. http://
www.citejournal.org/vol1/iss3/seminal/article1.htm
Hicks, D., & Ewing, E. T. (2003). Bringing the World into the classroom with online global
newspaper. Social Education, 67(3), 134-139.
Hicks, D., Tlou, J., Lee. J. K., Parry, L., & Doolittle, P. (2002). Global connections: Using the Internet to support citizenship education. International Journal of Social Education, 17(1), 93-102.
Hlynka, D., & Mason, R. (1998). ‘PowerPoint’ in the classroom: What is the point? Educational
Technology, 38(5), 45-48.
Jonassen, D. H. (2000). Computers as mindtools for schools: Engaging critical thinking (2nd ed.).
Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall.
Kahraman, S., Çevik, C., & Kodan, H. (2011). Investigation of university students’ attitude toward the use of PowerPoint according to some variables. Procedia Computer Science, 3,
1341-1347.
Karran, S. W., Berson, M. J., & Mason, C. L. (2001). Enhancing social science education through
tele-collaborative teaching and learning. Social Education, 65(3), 151-153.
Ke, F., & Hoadley, C. (2009). Evaluating online learning communities. Educational Technology
Research and Development, 57(4), 487–510. doi: 10.1007/s11423-009-9120-2
Kim, K.J., & Bonk, C.J. (2002). Cross-cultural comparisons of online collaboration. Journal of
Computer-Mediated Communication 8(1).
http://www.ascusc.org/jcmc/vol8/issue1/kimandbonk.html
Sosyal Bilgilerde Teknoloji Kullanımı – Teknoloji Destekli Sosyal Bilgiler Öğre mi 697
Larson, B. E. (1999). Current events and the Internet: Connecting “headline news” to perennial
issues. Social Studies and the Young Learner, 12(1), 25-28.
Levasseur, D. G., & Sawyer, J. K. (2006). Pedagogy meets PowerPoint: A Research review of the
effects of computer-generated slides in the classroom. The Review of Communication, 6(12), 101-123.
Lowry, R. B. (1999). Electronic presentation of lectures-effect upon student performance. University Chemistry Education, 3, 18-21.
Merryfield, M. (2003). Like a veil: Cross-cultural experiential learning online. Contemporary
Issues in Technology and Teacher Education [Online serial], 3(2).
http://www.citejournal.org/vol3/iss2/socialstudies/article1.cfm
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2012). Fatih projesi tanıtıldı. Erişim tarihi 6 Ekim, 2012 from
http://www.meb.gov.tr/haberler/haberayrinti.asp?ID=9264
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2009a). Sosyal bilgiler 4. - 5. sınıf program. Ankara: MEB. Erişim
tarihi 12 Kasım 2009 http://ttkb.meb.gov.tr/ogretmen/modules.php?name=Downloads&d_
op=viewdownload&cid=74&min=10&orderby=titleA&show=10
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2009b). Sosyal bilgiler 6. - 7. sınıf programı. Ankara: MEB. Erişim
tarihi 12 Kasım 2009 http://ttkb.meb.gov.tr/ogretmen/modules.php?name=Downloads&d_
op=viewdownload&cid=74&min=20&orderby=titleA&show=10
Milson, A. J., & Downey, P. (2001). Webquest: Using Internet resources for cooperative inquiry.
Social Education, 65(3), 144-146.
Nickell, P., Field, S. L., & Roach, P. (2001). Trends, issues, and gaps, in technology for elementary
social studies. International Journal of Social Education, 15(2), 76-91.
Rawitsch, D. (1988). The computerized database: Not a simple solution. The Computing Teacher,
15(4), 34-37.
Rice, M. L., & Wilson, E. K. (1999). How technology aids constructivism in the social studies
classroom. The Social Studies, 90(1), 28-33.
Risinger, C. F. (2005). Take your student on virtual field trips: Exploring museum of the arts and
humanities on the internet. Social Education, 69(4), 193-194.
Rose, S. A., & Fernlund, P. M. (1997). Using technology for powerful social studies learning.
Social Education 61(3), 160-166.
Savaşcı-Açıkalın, F. (2011). Why Turkish pre-service teachers prefer to see PowerPoint presentations in their classes. Turkish Online Journal of Educational Technology, 10(3), 340-347.
http://tojet.net/articles/10339.pdf
Savoy, A., Proctor, R. W., & Salvendy, G. (2009). Information retention from PowerPoint and
traditional lectures. Computers & Education, 52, 858-867.
Scheuerell, S. (2010). Virtual Warrensburg: Using cooperative learning and the internet in the social studies classroom. The Social Studies, 101(5), 194-199. doi:10.1080/00377990903493861
Shiveley, J. M., & VanFossen, P. J. (1999). Critical thinking and the Internet: Opportunities for
the social studies classroom. The Social Studies 90(1), 42-46.
698 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Stoddard, J. (2009). Toward a virtual field trip model for the social studies. Contemporary Issues
in Technology and Teacher Education, 9(4), 412-438. http://www.citejournal.org/vol9/iss4/
socialstudies/article1.cfm
Sunal, C. S., & Christensen, L. (2002). Culture and citizenship: Teachers from two continents
share perspectives via a website. The International Social Studies Forum 2(2), 121-140.
Susskind, J. E. (2005). PowerPoint’s power in the classroom: Enhancing students’ self efficacy
and attitudes. Computer & Education, 45, 203-215.
Szabo, A., & Hastings, N. (2000). Using IT in the undergraduate classroom: Should we replace
the blackboard with PowerPoint? Computers & Education 35(3), 175-187.
Szymanski-Sunal, C., Scheffler, A., & Sunal, D. W. (1996). Introduction the use of communication technology into an elementary school social studies curriculum. International Journal
of Social Education, 10(2), 106-123.
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (2011). Sanal gezinti. Erişim tarihi 25 Haziran 2011 http://
www.kultur.gov.tr/TR/belge/1-46902/sanal-gezintiler.html
Tufte, E. R. (2006). The cognitive style of PowerPoint: Pitching out corrupts within (2nd ed.).
Cheshire, CT: Graphics.
Uz, Ç., Orhan, F., & Bilgiç, G. (2010). Prospective teachers’ opinions on the value of PowerPoint
presentations in lecturing. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, 2051-2059.
VanFossen, P. J., & Shiveley, J. M. (2000). Using the Internet to create primary source teaching
packets. The Social Studies, 91(6), 244-252.
VanHouweling, D. E. (2000). Inventing the advanced Internet. In M. A. Luker (Ed.), Preparing
your campus for a networked future (pp.29-40). San Francisco: Jossey-Bass.
VanHover, S. D., Berson, M. J., Mason-Bolick, C., & Owings-Swan, K. (2004). Implications of
ubiquitous computing for the social studies curriculum. Journal of Computing in Teacher
Education, 20(3), 107-111.
Wang, F., & Hannafin, M. J. (2008). Integrating WebQuest in preservice teacher education. Educational Media International, 45(1), 59-73.
White, C. (1997). Technology and social studies: An Introduction. Social Education 61, 147-148.
Whitworth, S., & Berson, M. J. (2003). Computer technology in the social studies: An examination of the effectiveness literature (1996- 2001). Contemporary Issues in Technology and
Teacher Education, 2(4), 472-509.
Wilson, E. K., Rice, M. L., Bagley, W., & Rice, M. K. (2000). Virtual field trips and newsrooms:
Integrating technology into the classroom. Social Education, 64(3), 152-155.
Zeng, R., Perez, J., Williamson, J., & Flygare, J. (2008). Webquest as perceived by teachers: Implications for online teaching and learning. Journal of Computer Assisted Learning, 24(4),
295-304. doi: 10.1111/j.1365-2729.2007.00261.x
Zong, G. (2002). Can computer-mediated communication help to prepare global teachers? Theory and Research in Social Education, 30(4), 589-616.
Zukas, A. (2000). Active learning, world history, and the Internet: Creating knowledge in the
classroom. International Journal of Social Education, 15(1), 62-79.
33. BÖLÜM
DİJİTAL TOPLULUK HARİTALARI İLE
COĞRAFİ ARAŞTIRMA
Prof. Dr. Todd W. KENREICH
Towson Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
Teknolojinin coğrafya öğretimi açısından önemini fark edebilir,
•
Dijital coğrafya araçlarının coğrafya öğretimindeki yeri ve önemini kavrayabilir,
•
Dijital topluluk haritası oluşturmanın temel aşamalarını tanıyabilirsiniz.
Özet
Teknoloji çağı olan günümüzde her alanda olduğu gibi coğrafya öğretiminde
de önemli bir role sahiptir. Özellikle dijitalleştirilmiş haritalar ve Geographic Information Systems (GIS) gibi daha birçok coğrafi aracın bilinmesi ve kullanılması
gerekir. GIS, kullanıcıların coğrafi veri depolama, getirme, düzenleme, analiz etme
ve gösterme işlemleri yapmasını sağlayan bir yazılımdır. Geleneksel kâğıt tabanlı
haritaların aksine dijital haritalar ise jeo-uzamsal veriyi elektronik olarak gösterir.
Özellikle ABD’de coğrafya farkındalığını artırmaya yönelik pek çok aktiviteler yapılır. Bunun için digital coğrafya uygulamaları araç olarak kullanılır.
Anahtar Kelimler: Sosyal bilgiler, coğrafya öğretimi, coğrafi bilgi sistemleri,
dijital topluluk haritası
Dijital Topluluk Haritaları İle Coğrafi Araş rma 707
Kaynakça
Alibrandi, M. (2011). GIS in the classroom: Using geographic information systems in social studies
and environmental science. Portsmouth, NH: Heinemann.
Alibrandi, M., Milson, A., & Shin, E. (2010). Where we’ve been; where we are; where we’re going: Geospatial technologies and social studies (pp. 109-132). In R. Diem, & M. Berson,
(Eds.) Technology in retrospect: Social studies in the information age 1984-2009. Charlotte,
NC: Information Age.
Alibrandi, M., Beal, C., Thompson, A., & Wilson, A. (2000). Reconstructing a school’s past using oral histories and GIS mapping. Social Education, 64(3), 134-140.
Banks, J. A., McGee Banks, C. A., Cortes, C. E., Hahn, C. L., Merryfield, M. M., Moodley, K.
A., Murphy-Shigematsu, S., Osler, A., Park, C., & Parker, W. C. (2005). Democracy and diversity:
Principles and concepts for educating citizens in a global age. Seattle, WA: Center for Multicultural Education, University of Washington. Retrieved from http://education.washington.edu/cme/DemDiv.pdf
Demirci, A., & Karaburun, A. (2009). How to make GIS a common educational tool in schools:
Potentials and implications of the GIS for Teachers Book for Geography Education in Turkey. Ozean Journal of Applied Sciences, 2(2), 205-215.
Gaudelli, W. & Heilman, E. (2009). Reconceptualizing geography as democratic global citizenship education. Teachers College Record, 111(11), 2647-2677.
Gruenewald, D.A. (2003, Fall). Foundations of place: A multidisciplinary framework for placeconscious education. American Educational Research Journal, 40(3), 619-654.
Kenreich, T. W. (2003). Beyond state capitals: Making the case for teaching geography. International Social Studies Forum, 1(4), 168-170.
Kenreich, T. W. (2008). “Zoom, pan, and think”: The interactivity of digital maps. Social Studies
Research and Practice, 3(3), 123-132.
Kenreich, T. W. (2010). Power, space, and geographies of difference: Mapping the world with
a critical global perspective (pp. 57-75). In B. Subedi (Ed.), Critical global perspectives: Rethinking knowledge about global societies. Charlotte, NC: Information Age Press.
Kerski, J. J. (2003). The implementation and effectiveness of geographic information systems
technology and methods in secondary education. Journal of Geography, 102(3), 128-137.
Parker, W. C. (2003). Teaching democracy: Unity and diversity in public life. New York, NY:
Teachers College Press.
Perry-Castañeda Library Map Collection. (2012). Online maps of current interest. Austin, TX:
University of Texas. Retrieved from http://www.lib.utexas.edu/maps/index.html
Pike, G. (2007). Citizenship education in a global context. Brock Education, 17, 38-49.
Scheurman, G. & Newmann, F. M. (1998). Authentic intellectual work in social studies: Putting
performance before pedagogy. Social Education, 62(1), 23-25.
Selby, D. (2000). A darker shade of green: The importance of ecological thinking in global education and school reform. Theory into Practice, 39(2), 88-96.
708 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Shin, E. (2007). Using geographic information system (GIS) technology to enhance elementary
students’ geographic understanding. Theory and Research in Social Education, 35(2), 231255.
Sobel, D. (1998). Mapmaking with children: Sense of place education for the elementary years.
Portsmouth, NH: Heinemann.
Tindle, K., Leconte, P., Buchanan, L., & Taymans, J. (2005). Transition planning: Community
mapping as a tool for teachers and students. Improving Secondary Education and Transition
Services through Research, 4(1), 1-5.
University of Texas. (2002). East Austin environmental justice project. Austin, TX: Author. Retrieved from http://meridian.aag.org/mycoe/east_austin.pdf
Witham Bednarz, S., Acheson, G., & Bednarz, R. S. (2006). Maps and map learning in social
studies. Social Education, 70(7), 398-404.
Wridt, P. (2005). The neighborhood atlas project: An example of participatory action research
in geography education. Research in Geographic Education, 5, 25-47.
Wridt, P. (2012). U Map the community. Boulder, CO: Author. Retrieved from www.umapthecommunity.org
Prof. Dr. Todd W. KENREICH
1994 yılında Sosyal Bilgiler ve Küresel Eğitim alanında yüksek lisansını tamamlayan yazar, 2000 yılında Ohio Devlet Üniversitesinde yine aynı alanda
doktora derecesini almıştır. Lisans düzeyinde, sosyal bilimler alanında, eğitimin temelleri, öğretim yöntemleri, sosyal bilgiler öğretim yöntemleri ve küresel sorunlar; lisansüstü düzeyde ise eğitim politikası ve küresel eğitim derslerini vermiştir. Halen Amerika’da Towson Üniversitesi Ortaöğretim Eğitimi
bölümünde öğretim üyesidir.
34. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNE
TEKNOLOJİNİN BİR YANSIMASI:
PAYLAŞIM SİTELERİ
Doç. Dr. Selahattin KAYMAKCI
Kastamonu Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
Sosyal bilgiler öğretiminde internetin yeri ve önemini açıklayabilir,
•
Sosyal bilgiler öğretiminde yararlanılabilen ulusal ve uluslararası paylaşım
siteleriyle ilgili farkındalık geliştirebilir,
•
Sosyal bilgiler öğretimi yaparken ulusal ve uluslararası paylaşım sitelerini etkin olarak kullanabilirsiniz.
Özet
Sosyal bilgiler öğretiminde kullanılan bilişim teknolojilerinin başında internet gelmektedir. Sosyal bilgiler öğretiminde internet; fotoğraf ve resimler gibi
görseller ile hikaye ve efsane gibi edebi ürünlere yer vermesi, film, belgesel ve videoların dijital kopyalarını sunması, gazete, arşiv ürünleri ve yıllıklar gibi birincil
kaynakların varlığı, sanal müze ve alan gezileri yapma fırsatı sunması, çoklu ortam
sunması, araştırma yaparken kolaylık sağlaması, dünyanın diğer bölgelerinde yaşayan öğrenci ve öğretmenlerle iletişim kurmaya ve paylaşım yapmaya olanak sağlaması gibi nedenlerle kullanılmaktadır. Bu bağlamda sosyal bilgiler öğretiminde
gerek Türkçe gerekse İngilizce ve diğer dillerde yayın yapan çok ve çeşitli sayıda
paylaşım sitesi bulunmaktadır. Bu çalışmada yirmi tanesi ulusal, yirmi tanesi de
Sosyal Bilgiler Öğre mine Teknolojinin Bir Yansıması: Paylaşım Siteleri 719
Kaynakça
Baloğlu-Uğurlu, N. (2009). Sosyal bilgiler eğitiminde teknoloji araçlarının kullanımı. M. Safran
(Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi (s. 243-267). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Cin, M. (2005). Bilgisayar destekli öğretim. C. Öztürk ve D. Dilek (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal
Bilgiler Öğretimi (s. 395-422). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Doğanay, A. (2005). Sosyal bilgiler öğretimi. C. Öztürk ve D. Dilek (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal
Bilgiler Öğretimi (s. 17-52). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
İşman, A. (2005). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Sempati*Pegem Akademi
Yayıncılık.
Kaya, Z. (2006). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
MEB. (2005a). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4–5. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu (eğitim
amacıyla hazırlanan taslak baskıdır). Ankara: MEB Yayınevi.
MEB. (2005b). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6–7. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu (taslak
basım). Ankara: MEB Yayınevi.
MEB. (2006). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6. sınıf öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: MEB
Yayınevi.
MEB. (2008). Sosyal bilgiler öğretmeni özel alan yeterlilikleri. Ankara: ÖYEGM Yayınevi.
Molenda, M. (2008). Historical foundations. J. M. & et al. (Eds.), Handbook of Research On
Educational Communications and Technology (pp. 5-21). New York: Lawrence Erlbaum Associates.
Odabaşı, H. F. (1998). Bilgisayar destekli eğitim. Y. Hoşcan (Ed.), Bilgisayar (s. 135-149). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, No: 1059.
Oral, B. (2005). İnternet ve eğitim. A. Tarcan (Ed.), İnternet ve Toplum (s. 88-117). Ankara: Anı
Yayıncılık.
TUİK. (2015). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması sonuçları. Türkiye İstatistik
Kurumu: http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1028 (Erişim Tarihi:12.01.2016).
Uşun, S. (2006). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Yanpar-Şahin, T. ve Yıldırım, S. (1999). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Anı
Yayıncılık.
Yanpar, T. (2007). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Anı Yayıncılık.
Yeşiltaş, E. ve Sönmez, Ö. F. (2009). Sosyal bilgiler öğretiminde bilgisayar kullanımı ve bilgisayar
tabanlı materyal geliştirme. R. Turan ve diğ. (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar I (s. 387-415). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Yeşiltaş, E. (2011). Sosyal bilgiler öğretiminde kullanılabilecek bilgisayar yazılımları. R. Turan
ve diğ. (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar II (s. 204-218). Ankara: Pegem
Akademi Yayıncılık.
KISIM VII
SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE
KULLANILAN ÖĞRETİM STRATEJİ,
YÖNTEM ve TEKNİKLERİ
35. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE
KULLANILAN ÖĞRETİM STRATEJİ,
YÖNTEM ve TEKNİKLERİ
Doç. Dr. Yusuf KESKİN
Sakarya Üniversitesi
Doç. Dr. Mehmet Barış HORZUM
Sakarya Üniversitesi
Bu metni inceleyerek;
•
Yöntem, teknik ve strateji kavramlarını ayırt edebilir,
•
Araştırma İnceleme, Buluş ve Sunuş stratejilerini tanıyabilir,
•
Sosyal Bilgiler eğitiminde etkin kullanılabilecek yöntem ve teknikleri kavrayabilirsiniz.
Özet
Sosyal bilgiler dersi öğrenciye çevreyi tanıma, toplumsallaşma, birey ve toplumun bir ferdi olma noktasında sahip olması gereken temel bilgi ve becerileri
kazandırmayı hedefleyen bir derstir. İstenilen hedeflere ulaşılabilmesi için bilgi,
kavram, değer ve becerinin öğrenciye verilmesini sağlayacak etkili yöntem ve
tekniklerin kullanılması gerekmektedir. Bu yöntemlerden bazıları işbirlikli, proje
tabanlı, problem çözme, örnek olay, tartışma yöntemleridir. Bunların yanı sıra beyin fırtınası, gezi gözlem, altı şapkalı düşünme, istasyon, konuşma halkası, görüş
geliştirme, topluma katılım ve müze eğitimi sosyal bilgiler derslerinde öğrenciyi
etkin kılacak teknikler olarak kullanılabilir.
Anahtar Kelimeler: Sosyal Bilgiler eğitimi, strateji, öğrenci merkezli yöntem
ve teknikler
740 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Kaynakça
Açıkgöz, K. Ü. (2008). Aktif Öğrenme. 10. Baskı. İstanbul: Biliş Yayınları.
Bruner, J. S. (1961). “The Act of Discovery”, Harvard Educational Review, 31, 21-32.
Capin, J. R. And Messick, R. G. (1999). Elementary Social Studies A Practical Guide. Fourth
Edition. Usa: Longman.
Coşkun-Keskin S.& Kaplan, E. (2012). Sosyal bilgiler ve tarih eğitiminde okul dışı öğrenme
ortamları olarak oyuncak müzeleri, Electronic Journal of Social Sciences. 11 (41), 95-115.
Demirel, Ö. (2008). Öğretme Sanatı Öğretim İlke ve Yöntemleri. 13. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
Erdem, M. ve Akkoyunlu, B. (2002). “Sosyal Bilgiler Dersi Kapsamında Beşinci Sınıf Öğrencileriyle Yürütülen Ekiple Proje Tabanlı Öğrenmenin Etkililiği Üzerine Bir Çalışma”. İlköğretim
Online 1(1). http://ilkogretim-online.org.tr/vol1say1/v01s01a.htm adresinden 22.10.2008
tarihinde erişilmiştir.
Gömleksiz, M. (1997). Kubaşık Öğrenme. Adana: Baki Kitabevi.
Gözütok, F. D. (2006). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Ekinoks Kitabevi.
Gürol, M. ve Demirli, C. (2002). “Constructivist Instructional Design and Implications in Distance Education”. Erişim Tarihi: 4.11.2002. Erişim Adresi: http://www.ef.sakarya.edu.tr/
sayfa/bildiri/sayi_3/40.doc
Hesapçıoğlu, M. (2008). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Genişletilmiş 6. Baskı. Ankara: Nobel Yayın
Dağıtım.
Horzum, M. B. (2009). “Hayat Bilgisi Dersinde Kullanılan Öğrenme/Öğretme Stratejisi, Yöntem
ve Teknikleri”. İlköğretim Hayat Bilgisi Öğretimi ve Öğretmen El Kitabı. Ed: Öğülmüş, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 149-217.
Küçükahmet, L. (2000). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme. 11.Baskı. Ankara: Nobel Yayın
Dağıtım.
Küçükahmet, L. (2006). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 19. Basım. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
MEB (2005). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı. URL: http://programlar.meb.gov.tr
Önder, A. (2004). Yaşayarak Öğrenme İçin Eğitici Drama Kuramsal Temellerle Uygulama Teknikleri ve Örnekleri. 6. baskı. İstanbul: Epsilon.
Özden, Y. (1999). Eğitimde Yeni Değerler. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Parker, W. C. (2001). Social Studies in Elmentary Education. Eleventh Edition. New Jersey: Merrill Prentice Hall.
Prince, M.J. ve Felder, R.M. (2006). “Inductive Teaching and Learning Methods: Definitions,
Comparisons, and Research Bases”. J. Engr. Education, 95(2), 123–138.
Saban, A. (2000). Öğrenme Öğretme Süreci; Yeni Teori ve Yaklaşımlar. Ankara: Nobel Yayın dağıtım.
Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılan Öğre m Strateji, Yöntem ve Teknikleri 741
Schunk, D. H. (2004). Learning Theories and Educational Perspective. Fourth edition. Pearson
merrill prentice hall, USA.
Senemoğlu, N. (2002). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim, Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Gazi
Kitabevi.
Senemoğlu, N., Gömleksiz, M. ve Üstündağ,T. (2001). “İlköğretimde Etkili Öğretme ve Öğretme Öğretmen El Kitabı”, Modül I, Öğrenmenin Oluşumu, Öğretme Model Stratejisi ve
Teknikleri, Ankara: MEB Yayınevi.
Tan, Ş. (2005). Öğretimi Planlama ve Değerlendirme. Geliştirilmiş 8. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Tok, T. N. (2007). “Etkili Öğretim İçin Yöntem ve Teknikler”, Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ed. A.
Doğanay. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Yaşar, Ş. (1998). “Fen Bilgisi Öğretiminde Kullanılan Strateji, Yöntem ve Teknikler”. Ed. Yaşar,
Ş. Fen Bilgisi Öğretimi. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 1061. Açıköğretim Fakültesi
Yayınları No: 585. 62-80.
KISIM VIII
SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
36. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE ÖLÇME
DEĞERLENDİRME
Kezban KICIR DERAL
Eyüboğlu Eğitim Kurumları
Bu metni inceleyerek;
•
Ölçme değerlendirme hakkında temel bilgileri edinebilir,
•
Ölçme değerlendirmede bulunması gereken özellikleri kavrayabilir,
•
Ölçme değerlendirme araçlarını inceleyebilir, nasıl hazırlanması gerektiğini
anlayabilir,
•
Kendi ölçme değerlendirme aracınızı geliştirebilir,
•
Ölçme değerlendirme sürecinde rehber alabileceğiniz adres ve kaynaklara
ulaşabilirsiniz.
Özet
Eğitim ve öğretim hedeflerinin sonuçlarını tespit amacıyla ölçme yapılarak
elde edilen sonuç hakkında yargıda bulunma süreci ölçme değerlendirmenin bütünüdür.
Kapsamı, geçerliliği ve güvenirliğiyle ölçme değerlendirmede kullanılan araçlar geleneksel ve alternatif olarak iki başlık altında ele alınmaktadır. Yazılı sınav,
test, eşleştirme gibi geleneksel araçların yanında değişen eğitim felsefesi doğrultusunda proje ödevi, rubrik, portfolyo, özdeğerlendirme, grup ve akran değerlendirme gibi alternatif ölçme araçları da öğretim sürecinin bir parçası olmuştur. Bu
806 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Kaynakça
Yiğittir, Süleyman ve Hüseyin Çalışkan, “Sosyal Bilgilerde Ölçme ve Değerlendirme”, Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi, Pegem Akademi, Ankara, 2008
Yılmaz, Hasan, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Mikro Yayım, Konya, 1998
Yılmazer, Uğur, Eğitimde Ölçme Değerlendirme Ders Notları, Elazığ,?
MEB-URL-http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.4771&sourceXmlSearch
=&MevzuatIliski=0 (10.10.2013)
MEB-URL-http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/09/20130907-4.htm(10.10.2013)
Kutlu, Ömer, C. Deha Doğan ve İsmail Karakaya, Öğrenci Başarısının Belirlenmesi Performansa ve Portfolyoya Dayalı Durum Belirleme, Pegem Akademi Yayınları, Ankara, 2008
MEB-URL- http://iogm.meb.gov.tr/files/size_ozel/olçme_ve_degerlendirme.pdf, 26.06.2008
37. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE
MATERYALLERE ve ETKİNLİKLERE DAYALI
ÖZEL ÖLÇME DEĞERLENDİRME ARAÇLARI
Kezban KICIR DERAL
Eyüboğlu Eğitim Kurumları
Bu metni inceleyerek;
•
Derslerde kullanacağınız çeşitli materyallere yönelik örnek özel ölçme değerlendirme araçlarına ulaşabilir,
•
Derslerde gerçekleştireceğiniz etkinliklere yönelik örnek özel ölçme değerlendirme araçlarına ulaşabilir,
•
Verilen örneklerden esinlenerek kendi özel ölçme değerlendirme araçlarınızı
geliştirebilirsiniz.
Özet
Eğitim öğretim sürecinde derslerin daha etkin ve verimli geçmesi, öğrencilerin donanımlı bireyler olarak yetişmesi adına farklı öğretim araçlarının ve etkinliklerinin kullanımı tüm öğretmenler için büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmalar ihtiyaca göre sınıf içi veya sınıf dışı olarak planlanıp, uygulanabilir. Söz
konusu materyaller ve etkinlikler okuma kitapları, belgeseller, filmler, inceleme ve
araştırma gezileri, grup çalışmaları, vb. şekilde olabilir. Bu noktada öğretmenin
birikim ve donanımının bu materyal ve etkinliklerin tespit edilmesi, planlanması
ve uygulanmasında etkili bir faktör olduğu görülmektedir.
Bu bölümde kazanımlar çerçevesinde geliştirilmek istenilen bilgi, beceri, tutum ve davranışların ölçme ve değerlendirmesinde farklı etkinlik ve materyallere
856 Sosyal Bilgiler Eğitimi
Türk Kurtuluş Savaşına Ait İncelenebilecek Romanlar
1922:
Ateşten Gömlek (Halide Edip Adıvar); Sözde Kızlar (Peyami Safa) (?)
1926:
Vurun Kahpeye (H. E. Adıvar)
1928:
Sodom ve Gomore (Y. Kadri Karaosmanoğlu); Dikmen Yıldızı
(A. Gündüz)
1929:
Halâs (Mehmet Rauf)
1932:
Yaban (Y. Kadri Karaosmanoğlu)
1934:
Ankara (Y. Kadri Karaosmanoğlu)
1938:
Üç İstanbul (Mithat Cemal Kuntay)
1939:
Biz İnsanlar (Peyami Safa)
1956:
Esir Şehrin İnsanları (Kemal Tahir)
1957:
Var Olmak (İlhan Tarus)
1961:
Esir Şehrin Mahpusu (Kemal Tahir)
1962:
Kalpaklılar (Samim Kocagöz); Hükümet Meydanı (İlhan Tarus)
1963:
Doludizgin (S. Kocagöz); Küçük Ağa (Tarık Buğra) (?); Kurtlar
Sofrası (Atillâ İlhan)
1965:
Yorgun Savaşçı (K. Tahir)
1966:
Küçük Ağa Ankara’da (T. Buğra); Kutsal İsyan
(Hasan İzzettin Dinamo)
1967:
Vatan Tutkusu (İ. Tarus)
1973:
Sahnenin Dışındakiler (Ahmet Hamdi Tanpınar)
1974:
Toz Duman İçinde (Talip Apaydın)
1975:
Sırtlan Payı (A. İlhan); Haçin (Zebercet Coşkun); Yüzbaşı
Selâhattin’in Romanı (İlhan Selçuk)
1976:
Vatan Dediler (T. Apaydın)
Kaynak: http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20EDEBIYATI/dogan_01.pdf, 24.11.2013
Kaynakça
Akyol, H. (2005). Türkçe ilkokuma yazma öğretimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Maner, Çiğdem,Tarih Canavarı Mezopotamya, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2007
http://www.egitimyayincilari.org/pdf/1062.pdf (10.11.2013)
MEB Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı Kararı,2008, İlköğretim 1-8. Sınıflar Türkçe,
Matematik,Sosyal Bilgiler, Hayat Bilgisi İle Fen Ve Teknoloji Dersi Öğretim Programlarında Müze İle Eğitim, Ankara.