eczacılık yeterlilik standartları 2013

Bu sayfa bilinçli olarak boş bırakılmıştır…
ECZACILIK
YETERLİLİK
STANDARTLARI
2013
Bu sayfa bilinçli olarak boş bırakılmıştır…
ECZACILIK YETERLİLİK
STANDARTLARI
2013
Birinci Basım
Prof.Dr. Levent ÜSTÜNES
Mayıs 2013
ECZACILIK YETERLİLİK STANDARTLARI 2013
Prof.Dr. Levent ÜSTÜNES
GEMAŞ Eczacılık Kitapları Dizisi: 1
ISBN: 978-975-6168-09-7
Baskı:
Birinci Basım, Mayıs 2013
Sayfa ve Kapak Tasarımı:
Dr.Ecz. Mehmet Ali EGE
Yayın ve Dağıtım:
GEMAŞ Genel Mühendislik Mekanik Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Bu kitabın her türlü yayın hakkı GEMAŞ Genel Mühendislik Mekanik Sanayi ve Ticaret A.Ş.’ye aittir. Yayınevinin
yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar dışında, hiçbir şekilde kitabın tümü
veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılmaz.
Kâzım Dirik Mahallesi 372/2 Sok. No:33
35100 Bornova - İZMİR
Telefon: (232) 431 01 20
Faks: (232) 431 00 13
İnternet:
www.eczanet.com
Baskı:
Kubilay Ofset Reprodüksiyon Tic. Ltd. Şti.
Tuna Mahallesi Sanat Caddesi No.1/1-O Çamdibi İş Merkezi
Çamdibi 35090 İzmir
Tel: (232) 469 9355
Faks: (232) 459 0991
Bölüm 1 : Yeterlilik Standartları Çerçevesi .............................................................................................. 1
1.1 Giriş ................................................................................................................................................1
1.2 Eczacılık Uygulamalarında Yeterlilik ve Kalite Standartları ...........................................................1
1.3 Yeterlilik Standartlarında Başlıca Belirleyiciler ...............................................................................1
1.4 Gerekli Bilgi, Beceri ve Nitelikler ....................................................................................................3
1.5 Yeterliliklere Esas Oluşturan Meslek Uygulaması .........................................................................4
1.5.1 Performans ölçümü ............................................................................................................... 4
1.5.2 Eczacılıkta “ileri düzey” meslek uygulaması .......................................................................... 4
1.5.3 “İleri düzey” meslek uygulamasının tanınması ...................................................................... 5
1.5.4 İleri düzey meslek uygulaması ve “uzmanlaşma”.................................................................. 6
1.5.5 Meslek uygulamasının kapsamı ............................................................................................ 6
1.5.6 Meslek uygulama profili oluşturma ........................................................................................ 6
1.6 Meslek Yaşamında Yeterlilik Standartları ......................................................................................7
1.7 Meslek Yeterlilik Çerçevesinin Uygulanması .................................................................................7
1.7.1 İlk tescil ve tescilin yenilenmesi ............................................................................................. 7
1.7.2 Stajyer eğitimi ........................................................................................................................ 8
1.7.3 Tescil yenileme ...................................................................................................................... 8
1.7.6 İşverenler ............................................................................................................................... 9
1.7.7 Sürekli mesleksel gelişim ...................................................................................................... 9
1.8 Bir Meslek Uygulama Profili Geliştirme ..........................................................................................9
1.8.1 Meslek uygulama profili örnekleri ........................................................................................ 10
Bölüm 2 - Meslek Yeterlilik Standartları ................................................................................................ 13
2.1 Meslek Yeterlilik Standartlarının Yapısı ...................................................................................... 13
2.2 Meslek Yeterlilik Standartları Özeti ............................................................................................. 15
2.3 Meslek Yeterlilik Standartları ...................................................................................................... 16
Alan 1 Mesleksel ve etik sorumluluk ............................................................................................ 17
Alan 2 İletişim, işbirliği ve öz yönetim .......................................................................................... 25
Alan 3 Liderlik ve yönetim ............................................................................................................ 36
Alan 4 Reçeteye yazılan ilaçları inceleme ve karşılama .............................................................. 45
Alan 5 Farmasötik preparatların hazırlanması ............................................................................. 51
Alan 6 Birinci basamak ve koruyucu sağlık hizmetleri sunma ..................................................... 60
Alan 7 İlaçların optimal kullanımına destek olma ve katkıda bulunma ........................................ 68
Alan 8 Eleştirel analiz, araştırma ve eğitim .................................................................................. 77
2.4 Eczacı Olarak İlk Tescilde Gerekli Yeterlilik Standartları Özeti .................................................. 84
2.5 Yararlanılan Kaynaklar ................................................................................................................ 85
ÖNSÖZ
Günümüzde mal ve hizmetlerde kaliteyi güvence altına almaya yönelik uygunluk değelendirmeleri akreditasyon
olarak adlandırılmaktadır. Yüksek öğretimde akreditasyon; bir yüksek öğretim kurumunun ya da bu kurum
tarafından uygulanmakta olan herhangi bir programın, ulusal ve/veya uluslararası düzeyde belirli performans
standartlarına (kalite, verimlilik, etkinlik, vb) sahip olduğunu gösteren ve ilgili öğretim kurumunda akademik
kalitenin iyileştirilmesi, saydamlık ve hesap verme sorumluluğunu ortaya koymayı amaçlayan bir sistemdir.
Bir akademik programın akreditasyonu verilen eğitimin kalite standartları yönünden değerlendirilmesidir. Tıp ve
eczacılık gibi bazı meslekler doğrudan halk sağlığı ile ilgili olduklarından, bu özellikleri gereği belirli kalite
standartlarını güvence altına almak zorundadırlar. Bu açıdan bakıldığında, eczacılık lisans eğitimi akademik
programının akreditasyonu, eczacılık fakültelerinde verilen lisans eğitiminin kalite standartları yönünden
değerlendirilmesidir.
Akreditasyon sürecindeki ilk aşama, akreditasyonun temelini oluşturan ve akreditasyon kurumu tarafından yüksek
öğretim programını değerlendirmeye olanak sağlayacak olan mükemmeliyet standartlarının belirlenmesidir. Bu
standartlar, oluşturulacak sistemin gereklerini ortaya koyar ve yüksek nitelikli eğitim programlarının geliştirilmesi
için yapılması gerekenleri belirler. Diğer bir ifade ile standartlar, bir yüksek öğretim programının kabul edilebilir
düzeyde olduğuna karar verilebilmesi için hangi ögelerin programda bulunması gerektiğini gösterirler. Bu nedenle,
Eczacılık Meslek Eğitim Programı, eczacılık mesleğinin uygulanması açısından gerekli yeterlilikleri sağlayacak
nitelikte olmalı ve öğrencilerin eğitimlerinde hedeflenen tüm çıktıları ve mesleki yeterlilikleri kazanmalarını
sağlamalıdır.
Şeffaflık gereksinimi nedeniyle, günümüzde sağlık profesyonellerinin eğitim, mesleksel gelişim ve
akreditasyonunda yeterlilikler çerçevesinin kullanılması popüler hale gelmiştir. Küresel olarak uygulanmak üzere
ilk yeterlilik çerçevesi tıp eğitimi için geliştirilmiştir. Dünya Tıp Eğitimi Federasyonu (Word Federation for Medical
Education, WFME)'na göre tıp alanındaki yeterlilikler öncelikle küresel olarak uygulanabilir ve aktarılabilir,
erişilebilir ve şeffaf olmalıdır. Federasyon, öğretim, kültür, sosyo-ekonomik koşullar ve sağlık sistemi farklılıklarını
göz önünde bulunduran, temel tıp eğitimine yönelik küresel yeterlilik standartlarını tanımlamıştır. Uluslararası
Eczacılık Federasyonu (International Pharmaceutical Federation, FIP) da eczacılık alanında küresel olarak
uygulanabilir bir yeterlilikler çerçevesi yaklaşımını desteklemektedir. Kasım 1997'de FIP, UNESCO ve WHO'nun
işbirliği ile kurulan üçlü bir yapı olan Eczacılık Eğitimi Özel Görev Komitesi (The Pharmacy Education Taskforce,
PET) halen eczacılık hizmetlerinde küresel bir yeterlilikler çerçevesini hazırlamak üzere çalışmalarını
sürdürmektedir.
Yeterlilik Standartları, kişinin bilgilenme (üniversite eğitimi aracılığıyla) ve deneyim (eğitim sürecindeki stajlar ve
daha sonraki meslek uygulamaları aracılığıyla) temelinde kazandığı, bir eczacının mesleğini gerektiği gibi
yapmasını sağlayan beceri, tutum ve diğer özellikleri (değerler ve inançlar dâhil) tanımlar.
Buna karşılık Meslek Uygulama Standartları, meslek uygulamalarında belirli bir uyum ve tutarlılık düzeyi
sağlamak üzere eczacıların başvurdukları sistemler, süreçler ve bilgilerle ilgilidir. Eczacılar bu sayede kendi
meslek uygulamalarını değerlendirip belirli kalite göstergelerine göre ölçebilirler. Başka bir deyişle, meslek
uygulama standartları, mesleğe mensup kişilerin, sundukları hizmetleri geliştirmek için başvurdukları bir kendi
kendini değerlendirme ve kalite denetim aracı olarak işlev görür.
Sağlıkta akreditasyon T.C. Sağlık Bakanlığının da gündemindedir. Bakanlık "Türkiye Sağlıkta Kalite Sistemi”nin
akreditasyonu için bir dizi çalışma başlatmıştır. Dünyadaki gelişmeler ve bu çalışmaların Türkiye’de eczacılık
eğitimini ve eczacılık hizmetlerini her yönüyle etkileyeceği açıktır. Bu nedenle, elinizdeki Eczacılık Yeterlilik
Standartları 2013 kitabı, eczacılık mesleği için kritik önem taşıyan böylesi bir dönemde, mesleğin geleceğine
yönelik çalışmalara mütevazi bir katkı sağlamak üzere hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanma sürecinde bana destek
olan Dr.Ecz. Elif ERTUNA, Dr.Ecz. Mehmet ARUN, Dr.Ecz. Göksel GÖKÇE ve Dr.Ecz.Mehmet Ali EGE’ye
teşekkürlerimi sunarım.
Son olarak, eczacılık yeterlilik standartlarının hazırlanması düşüncemi başından beri destekleyen ve bu kitabın
basım ve dağıtımına katkılarından dolayı İzmir Eczacı Odası'na şükranlarımı sunarım.
1
Eczacılar, ilaç kullanımına dayalı sağlık çıktılarını sahip oldukları özgün bilgi ve becerilerle optimum düzeye
çıkarmak için çalışan sağlık çalışanlarıdır. Başkalarına hizmet sunmayı üstlenme, beraberinde, bu hizmetlerin,
mesleksel ve etik kurallara ve beklenen davranışlara uygun olarak verilmesi yükümlülüğünü de getirir. Meslekte
yeterliliğin korunup sürdürülmesi ve meslek uygulamalarının bunun çizdiği sınırlar içinde kalması bu kapsama
giren etik bir yükümlülüktür.
Yeterlilik yeni bir kavram olmamakla birlikte, son yıllarda ortaya çıkan yeterlilik temelli eğitim, akreditasyon ve
meslekte tescil gibi girişimler sonucunda daha öne çıkmıştır. Eczacılık alanında ileri gitmiş Amerika Birleşik
Devletleri, Kanada, İngiltere ve Avustralya gibi ülkelerde eczacılar için yeterlilik standartları oluşturulmasına
yönelik geçmişteki çabalar, temelde, meslek uygulamalarının güncel kapsamının ortaya konmasına odaklanmıştır.
Yeterlilik standartlarının hazırlanmasında izlenen bir yaklaşım karmaşık mesleksel işlevlerin birbiriyle bağlantılı bir
dizi görevlere ayrıştırılarak tanımlaması şeklindedir. Bu yaklaşım meslek uygulamalarının tanımlanmasını ve
ölçülmesini destekleme bakımından yararlıdır. Buna karşın, verilen hizmetlerin içsel bütünlüğünü gözden kaçırma,
profesyonel hizmet sunumunun temelini oluşturan karmaşık nitelikteki kavramsal, analitik ve davranışsal işlevleri
olduğundan az gösterme riski taşır. Bu nedenle, bu kitaptaki eczacılık yeterlilik standartları, kullanımı
kolaylaştırmak ve daha etkin kılmak için ulusal ve uluslararası gelişmeler dikkate alınarak derlenmiştir. Bu amaçla
özellikle Avustralya Eczacılık Yeterlilik Standartları’nın 2010 yılında güncellenen son sürümünden geniş ölçüde
yararlanılmıştır.
Yeterlilik standartlarının değeri, halkın sağlık ve güvenliğini sağlama hedefini gözeterek meslek uygulamalarını ve
meslekteki gelişmeleri destekleme ve kolaylaştırma kapasitesine bağlıdır. Meslek uygulamaları sürekli bir oluşum,
değişim ve gelişim süreci yaşarlar. Bu, eczacılık meslek yeterlilikleri için de geçerlidir. Dolayısıyla, bu kitapta
tanımlanan yeterlilik standartlarının dinamik nitelikte olduğu ve toplumun güncel sağlık hizmeti gereksinimlerine ve
toplumdaki değişikliklere paralel olarak düzenli aralıklarla yeniden değerlendirilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
1.2 Eczacılık Uygulamalarında Yeterlilik ve Kalite Standartları
Yeterlilik Standartları, kişinin bilgilenme (üniversite eğitimi aracılığıyla) ve deneyim (stajlar ve daha sonraki meslek
uygulamaları aracılığıyla) temelinde kazandığı, bir eczacının mesleğini gerektiği gibi yapmasını sağlayan
becerileri, tutumları ve diğer özellikleri (değerler ve inançlar dâhil) tanımlar.
Buna karşılık meslek uygulama standartları, meslek uygulamalarında belirli bir uyum ve tutarlılık düzeyi sağlamak
üzere eczacıların başvurdukları sistemler, süreçler ve bilgilerle ilgilidir. Eczacılar bu sayede kendi meslek
uygulamalarını değerlendirip belirli kalite göstergelerine göre ölçebilirler. Başka bir deyişle, meslek uygulama
standartları, mesleğe mensup kişilerin, sundukları hizmetleri geliştirmek için başvurdukları bir kendi kendini
değerlendirme ve kalite denetim aracı olarak işlev görür.
Eczacılık mesleğini meslek uygulama standartlarına göre yapan bir eczacının, mesleksel yeterlilik sahibi olması
gerektiği açıktır. Eczacılık hizmetleriyle sağlıkta en iyi sonuçların alınabilmesi için yeterlilik ve kalite standartlarının
benimsenmesi şarttır.
1.3 Yeterlilik Standartlarında Başlıca Belirleyiciler
Bu kitaptaki yeterlilik standartlarının hazırlanmasında çeşitli kaynaklardan yararlanılmıştır. Bunlardan ilki eczacılık
meslek uygulamalarına ilişkin Uluslararası Çalışma Örgütü (International Labour Organization, ILO)’nün aşağıda
verilen Uluslararası Standart Meslek Sınıflaması - ISCO 08’deki görev tanımdır.
Yeterlilik Standartları Çerçevesi
1.1 Giriş
1
Eczacılar; tıbbi ürünleri depolar, muhafaza eder ve ilaç hazırlar, tıp doktorları ve diğer sağlık
uzmanları tarafından yazılan reçetelere göre verilen ilaçların yan etkileri ve doğru kullanımı
hakkında bilgi verirler. İnsan sağlığını en iyi hale getirmeye yönelik ilaçla tedavilerin
araştırılmasına, test edilmesine, hazırlanmasına, reçetelenmesine ve izlenmesine katkı sağlarlar.
Yeterlilik Standartları Çerçevesi
(a)
(b)
(c)
(d)
(e)
(f)
(g)
(h)
(i)
(j)
(k)
(l)
(m)
Kapsanan görevleri şunlardır:
Tıp doktorları ve diğer sağlık çalışanlarının tıbbi ürünler için yazdığı reçeteleri almak,
hastaların ilaç kullanım geçmişlerini kontrol etmek, ilaçları hazırlamadan önce uygun dozaj,
uygulama yöntemleri ve ilaç uyumluluğunu sağlamak;
reçetedeki ilaçları vermek amacıyla sıvı ilaçlar, merhemler, tozlar, tabletler ve diğer ilaçları
hazırlamak veya hazırlanışını ve etiketlenmesini denetlemek;
ilaç etkileşimleri, uyumsuzluk ve kontrendikasyonları, yan etkileri, doz ve uygun ilaç
depolama konuları ile ilgili olarak hekimlere ve hastalara bilgi ve danışmanlık hizmeti
vermek;
bireysel hastaların ilaç tedavisinin kalite ve etkinliği ile belirli ilaç veya tedavilerin
etkinliğini planlamak, gözlemlemek, incelemek ve değerlendirmek için diğer sağlık
çalışanları ile işbirliği yapmak;
yasal ve mesleksel gereklilikleri yerine getirmek için reçete dosyalarını tutmak,
uyuşturucular, zehirler ve bağımlılık yapan ilaçlar ile ilgili kayıt düzenlemek;
aşılar, serumlar ve diğer ilaçların bozulmasına karşı önlem almak ve depolamak;
genel sağlık durumları ile ilgili olarak hastalara danışmanlık yapmak, reçetesiz ilaçlar ile
teşhis ve tedavi yardımları sağlamak;
eczacılık teknisyenleri, stajyerleri ve eczane yardımcı satış elemanlarının çalışmalarını
denetlemek ve koordine etmek;
eczacılık, kozmetik ve ilgili kimyasal ürünleri geliştirmek ve iyileştirmek için araştırmalar
yürütmek;
üretim teknikleri ve ilaç içerikleri hakkında kimyacılar, mühendisler ve diğer profesyoneller
ile görüşmek;
belirtilen standartlar ile ilgili olarak ilaçların kimlik bilgisini, saflık ve etkisini belirlemek için
test ve analiz etmek;
ilaç ürünlerinin etiketlerini hazırlamak, paketlemek ve tanıtımını yapmak;
belirli ilaçlar ile ilgili bilgi ve riskleri belirlemek.
Gerçekten de eczacılar, ilaçlarla ilgili uzmanlıklarını sağlıkla ilgili sonuçları optimize etmek ve ilaç kullanımında
hata olasılığını asgariye indirmek üzere kullanan sağlık çalışanlarıdır. Zehirli maddelerle ilgili bilgilerini, bunların
güvenli şekilde kullanılmasını sağlamak, kullananlara ve yakın çevresindekilere zarar vermesini önlemek için
kullanırlar. Eczacılık meslek uygulaması, ilaçların kaliteli kullanımını sağlayacak sistemler ve bilgiler yanında,
ilaçların saklanması, hazırlanması, kullanılması ve tedariği konularında da uzmanlık gerektirir. Serbest eczacılar,
kolay erişilebilen sağlık çalışanları olarak, insan sağlığını korumak ve hastalıkları azaltmak üzere eğitim ve
danışmanlık dâhil birinci basamak sağlık hizmeti sunarlar. Etik ve profesyonel davranma, sağlam bir eczacılık
bilgisi, etkili problem çözme, organizasyon ve iletişim becerileri eczacılık meslek uygulamasının temelini oluşturur.
Bu kitaptaki eczacılık yeterlilik standartlarının hazırlanmasında Avustralya Eczacılık Kurulu ve T.C. Sağlık
Bakanlığı’nın hazırladığı Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon ile ilgili yayınlardan yararlanılmıştır. Bu yayınlardaki en
önemli konulardan biri olan ilaçların kaliteli kullanımı, ilaç yönetimine ilişkin seçeneklerin akılcı bir şekilde
belirlenmesi, ilaç kullanılması gerektiğinde en uygun olanın seçilmesi ve ilaçların güvenli ve etkili biçimde
kullanılması şeklinde özetlenebilir.
Bu kitaptaki yeterlilik standartlarının hazırlanmasında, Avustralya Eczacılık Kurulu tarafından yapılan aşağıdaki
meslek uygulama tanımı da göz önünde bulundurulmuştur.
2
“Karşılığı ödenmiş olsun ya da olmasın, kişinin bir eczacı olarak meslek becerilerini ve bilgisini kullanarak icra
ettiği her görev bir eczacılık meslek uygulamasıdır. Tescil açısından eczacılık meslek uygulamaları, yalnızca
doğrudan klinik hizmetlerin sağlanmasıyla sınırlı değildir. Ayrıca, hastalarla klinik dışı doğrudan ilişkiler; yönetim,
idarecilik, eğitim, araştırma, danışmanlık, düzenleme veya politika geliştirme alanlarında üstlenilen roller;
meslekte hizmetlerin güvenli ve etkili biçimde verilmesi ve/veya mesleksel becerilerin kullanılması üzerinde etkili
olan diğer görevler de bu kapsamdadır.
Sağlık Bakanlığı "Türkiye Sağlıkta Kalite Sistemi”nin akreditasyonu için bir dizi çalışma başlatmıştır. Bu
çalışmalar kapsamında öncelikle, Sağlıkta Kalite Standartları (SKS) ile Değerlendirici Eğitim Programı’nın
akreditasyonu hedeflenmektedir. Bunun hemen ardından kurumsal yapının da akreditasyonu ile “Türkiye
Sağlıkta Akreditasyon Sistemi”nin kuruluşu tamamlanmış olacaktır. Bu amaçla uzun süredir çalışmalar yürüten
Sağlık Bakanlığı, sağlık sektöründe akreditasyon faaliyeti yapan kurumları akredite eden, alanında tek yetkili ve
kâr amacı gütmeyen uluslararası bir kuruluş olan ISQua (The International Society for Quality in Health Care) ile
sözleşme imzalayarak resmi akreditasyon sürecini başlatmıştır. Uluslararası bir akreditasyon programı
çerçevesinde 2013-2014 yılları içinde Sağlıkta Kalite Standartlarının ve Değerlendirici Eğitim Programı’nın
akreditasyonu ISQua tarafından gerçekleştirilecektir. Sağlık Bakanlığının ISQua'ya üyelik başvurusunun da
bununla eş zamanlı olarak kabul edileceği ve bu şekilde stratejik işbirliği çalışmaları başlatılacağı bildirilmiştir.
1.4 Gerekli Bilgi, Beceri ve Nitelikler
Ülkemizde eczacılık mesleğini yapmak isteyen bir kimsenin bir eczacılık fakültesini veya Yüksek Öğretim Kurumu
(YÖK) tarafından denk standartta olduğu kabul edilen yurt dışındaki bir başka eczacılık okulunu başarıyla
tamamlamış olması gerekir. Eczacılık eğitimi bir dizi birbiriyle ilişkili uygulamalı bilim dallarından oluşur. Bunların
temelinde ise bir dizi temel bilim yer alır. Temel bilimler, uygulamalı bilimlerin yeterince kavranabilmesi için
gereklidir (bakınız Ek 2).
Yeterlilik Standartları Çerçevesi
Son olarak yeterliliklerin hazırlanmasında Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK)’nun “Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler
Çerçevesi (TYYÇ) Temel Alan Yeterlilikleri” kapsamındaki “Temel Alan Kodu: 72” olan “Sağlık” belgesinin “2.1.3.
Sağlık Temel Alanı Yüksek Lisans Yeterlilikleri (Akademik Ağırlıklı)” ve/veya “2.2.3. Sağlık Temel Alanı Yüksek
Lisans Yeterlilikleri (Meslek Ağırlıklı)” bölümleri de dikkate alınmıştır.
1
Öğrenme çıktıları üç boyuttan oluşur ve bir alandaki yeterliliğin sağladığı niteliklerin tanımlanmasında ve o
alandaki yeterlilik tiplerinin karşılaştırılmasında araç olarak kullanılır. Öğrenme çıktılarının üç boyutu şunlardır:



Bilgi – Öğrencilerin bildikleri veya kavradıkları.
Beceriler – Öğrencilerin yapabildikleri ya da bilgilerini ve kavradıklarını uygulayış şekilleri.
Yeterlilikler – Öğrencilerin bilgi ve becerileri yaşama geçirebilme durumları.
Sonuncu boyutu oluşturan yeterlilikler hem özel hem de genel yeterlilikleri kapsar. Genel yeterlilikler çoğu zaman
bir üniversite mezununun sahip olduğu özellikler veya nitelikler olarak bilinir.
Gelişmiş ülkelerin çoğunda, eczacılık fakültelerinde verilen eczacılık eğitiminden beklenen genel nitelikleri ve
eczacılığa özgü öğrenme çıktılarını tanımlayan akreditasyon ölçütleri geliştirilmiştir. Ayrıca, yeni mezunların staj
sonrası eczacı olarak ilk tescillerini yaptırabilmeleri için staj eğitimine ilişkin bir dizi öğrenme çıktısı belirlenmiştir.
Genel nitelikler çoğu kez yeterlilik standartları kapsamına alınmıştır. Bunlar, meslek performansının her yönü için
temel oluşturan etkili iletişim kurma becerileri, sorun çözme yetisi, karar verme sürecinin gerektirdiği mesleksel ve
etik davranışlar, sorumluluk üstlenme ve hesap verebilirlik gibi tutumları kapsar.
Aşağıda sıralanan nitelik ve beceriler eczacılık uygulamaları bakımından özellikle önemlidir:
Sayısal – Temel matematiksel ilişkileri kavrayabilme ve çeşitli hesapları yapabilme, büyüklük sıralaması
oluşturabilme, kestirimlerde bulunabilme ve standartları doğru kullanabilme. Belirli bir etkinlik, öge veya metin
içinde saklı matematiksel bilgi ve ilişkileri yorumlayabilme, ayırt edebilme ve araştırabilme.
Hesaplama – Hesaplamalarda yer alan işlemleri açıklayabilme, ilaç dozlarını ve doz rejimlerini doğru
hesaplayabilme, özel hasta popülasyonlarının doz hesaplamalarını ve ayarlamalarını yapabilme, farmasötik
preparatların hazırlanmasında kullanılan hesaplama tablolarını doğru biçimde doldurabilme.
İletişim – Bilgi, tez ve analizleri etkili biçimde iletebilme. Fikirler ve amaçlar arasındaki karmaşık ilişkileri net
olarak açıklayan yazılı metinler oluşturabilme, esnek ve uyumlandırıcı teknikleri içeren sürekli ve karmaşık sözel
işlemleri yapabilme.
Bilgi okuryazarlığı – Bilgiyi edinebilme, denetleyebilme, organize edebilme, sunabilme veya bilgiyi etkin bir
şekilde kullanabilme konularında bilgi okuryazarlığı ve özellikli beceriler anlayışı. Karmaşık önermeler, fikirler veya
3
soyutlamalar içeren materyalleri yazılı, diyagram şeklinde veya diğer görsel biçimleriyle okuyabilme,
yorumlayabilme ve eleştirel biçimde değerlendirebilme kapasitesi de bu kapsama girer.
Yeterlilik Standartları Çerçevesi
1
Öte yandan, yakın paydaşlar olmaları nedeniyle, tıp, diş hekimliği, eczacılık ve veterinerlik bilim dalları için geçerli
olmak üzere, mezunların ortak asgari yeterliliklerini yansıtan bir dizi öğrenme çıktılarının hazırlanması ideal bir
yaklaşım olabilir. Bu, ortak akademik standartları belirlemek üzere sayılan mesleklerin eğitiminin verildiği okullar
için ortak bir “Akademik Öğrenim ve Öğretim Standartları Projesi” şeklinde geliştirilebilir. Bunun, ilgili disiplinlerin
meslek uygulama standartları ve yeterlilikleri gözden geçirilerek ve ilgili disiplinleri temsil eden toplulukların
görüşleri alınarak geliştirilebileceği açıktır.
1.5 Yeterliliklere Esas Oluşturan Meslek Uygulaması
1.5.1 Performans ölçümü
Yeterlilik, genellikle bir bireyin özgün bir işlev veya görevi, istenen bir standarda göre başarılı ve tutarlı (kalıcı) bir
şekilde icra edebilmesi için gereken bilgi, beceri ve niteliklere sahip olmasını ifade eder. Yeterlilik kavramının
özünü, bireyin belirli koşullar altında gösterdiği performansın özgün bir dış ölçüte karşı değerlendirilmesi oluşturur.
Bu kitapta verilen yeterlilik standartları çerçevesi, yeterlilik sahibi bir eczacıdan beklenen performans düzeyini
belirleyen performans (başarım) ölçütlerini içermektedir. Tanımlanan yeterlilik standartları sadece performansın
ana ögelerine odaklanmıştır ve gözlemlenebilir sonuç ve davranışlar bakımından yeterlilik taşıyan bir eczacının
neleri yapabilmesi gerektiğini ifade etmektedir. Bu şekilde yeterlilik standartları bir dış ölçüt olarak kullanılarak,
eczacının güncel performansı, kendisinden beklenen performansa göre karşılaştırılmaktadır.
1.5.2 Eczacılıkta “ileri düzey” meslek uygulaması
Son yıllarda eczacılık meslek uygulamalarında ve bu uygulamaların yaşama geçirildiği çalışma ortamlarında
önemli değişiklikler olmuştur. İşte bu nedenle, artık kabul görmüş bir kavram olan eczacılıkta “ileri düzey meslek
uygulaması”nın nasıl belirleneceğini ve/veya tanımlanacağını düşünme zamanı gelmiştir. Eczacılıkta ileri düzey
meslek uygulamasının ilgili otorite olan T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından tanınması için yapılması gerekenler
konusunda en büyük sorumluluk eczacılık fakültelerimiz ve Türk Eczacıları Birliği (TEB)’ne aittir. Topluma kaliteli
eczacılık hizmeti sunulabilmesi için, mesleğin gelişimine yön verme sorumluluğu olan bu kurumsal yapıların,
eczacılıkta ileri düzey meslek uygulaması ve icrası konularında çalışmalar yapmaları, farkındalık yaratmaları, fikir
ve strateji üretmeleri gerekmektedir. Bu yapılırken, paydaş konumundaki diğer sağlık mesleklerinin meslek
örgütleri (ör., Türk Tabipleri Birliği, Türk Diş Hekimleri Birliği) ve hizmeti alan konumundaki vatandaşlarla
yapılması gereken işbirliği, ayrı bir meslek stratejisi konusu olarak gündemdedir.
1
Miller tarafından önerilen yeterlilik modelinde yeterlilik ile performans arasında bir ayrım yapılmaktadır (Şekil 1).
Bu model uyarınca, bir meslek insanı herhangi bir meslek uygulamasına ilişkin yeterliliğini, onu açıklayarak ve
göstererek kanıtlayabilir (bilir ve nasıl olduğunu gösterir). Ancak, kapasitesini meslek icrasının düzenli bir parçası
haline getirene kadar (nasıl yapıldığını gösterir ve yapar), bu yetkinliği henüz bir performans olarak kabul
edilemez. Bu senaryoya göre, bir meslek insanı yeterlilik standartlarında tanımlandığı şekliyle belirli bir meslek
uygulama alanında yeterliliğini kanıtlayabilir. Ancak, edindiği klinik deneyim sayesinde uzmanlık birikimi sağlamış
bir başka pratisyenin, aynı meslek uygulama alanında çok daha üst düzeylerde performans göstermesi
mümkündür. Dolayısıyla, ileri düzey meslek uygulamasının sadece yeterlilik standartları esas alınarak
tanımlanmaya çalışılması uygun değildir.
Meslek performansı, meslek uygulamasının bireyin o meslekteki yetenek ve deneyimiyle desteklenen bir
boyutudur ve en alt düzeyden en üst düzeye doğru uzanan kesintisiz bir süreçtir. Bu süreklilik içinde ilerleme,
mesleğin kesintisiz olarak uygulanması ile uzmanlaşmaya yol açan deneyimin bir fonksiyonudur.
1
Miller GE. The assessment of clinical skills/ competence/ performans. Acad Med (Supp) 1990; 65:S63-7.
4
1
Performans sürekliliği içinde genel olarak gözlenen davranışlar “genel düzey performans” olarak tanımlanır. “İleri
düzey performans” ise mesleğin uygulanmasında sergilenen davranışların genel olarak gözlenenin ötesine geçtiği
durumları ifade etmek için kullanılır. Bu kavram, Büyük Britanya Kraliyet Eczacılık Topluluğu (Royal Pharmaceutical Society of Great Britain) tarafından eczacılıkta ileri düzey meslek uygulamasına ilişkin olarak geliştirilen
tanımın temelini oluşturur. Bu tanım uyarlanmış haliyle şu şekildedir:
Yeterlilik Standartları Çerçevesi
Şekil 1: Basit bir yeterlilik modeli
“Eczacılıkta ileri düzey meslek uygulaması, ilgili eczacının uzmanlığını, ilk tescildeki meslek uygulama
düzeyinden, meslektaşların ve söz konusu uzmanlık alanındaki kamuoyunun uzmanlığın kazanılmasına dayanak
oluşturan eğitim, öğretim ve deneyimi özel olarak tanımalarını gerektirecek ölçüde farklı kılan bir meslek
uygulama düzeyidir.”
İleri düzey meslek uygulamasının tanımlanması için değişik sağlık mesleklerinde çeşitli yaklaşımlara
başvurulmuştur. Avustralya’da hemşirelikte ileri düzey meslek uygulaması için farklı yeterlilik kümeleri kullanılarak
ileri yeterlilik standartları tanımlanmıştır (ör., tescilli hemşire / ileri düzey tescilli hemşire). Birleşik Krallık’ta
“eczacılıkta ileri düzey meslek uygulaması”na yönelik olarak Yeterlilik Geliştirme ve Değerlendirme Grubu
(Competency Development ve Evaluation Group) tarafından üç düzeyli (temel, mükemmellik, ustalık) bir yeterlilik
standardı çerçevesi geliştirilmiştir. Adı geçen otorite “genel düzey meslek icrası” için de yeterlilikleri tanımlamış,
ancak bunu farklı bir yeterlilik kümesinden hareketle yapmıştır.
1.5.3 “İleri düzey” meslek uygulamasının tanınması
Avustralya gibi birçok ileri ülkede, ulusal sağlık meslekleri tescil kurulları ve ilgili yasal düzenlemeler, geçici tescil
(provisonal registration), genel tescil (general registration) ve mesleği icra etmeyen (non-practising registration)
olmak üzere farklı tescil kategorileri öngörür. “Uzman” teriminin kullanılması, yasal düzenlemelerin sıkı denetimi
altındadır. Kimi mesleklerde, bu arada özellikle tıp ve diş hekimliğinde, bu kategori yasal düzenlemeler
kapsamında özel olarak tanınır. Diğer mesleklerle ilgili “uzman” unvanının tanınması için başvurunun mutlaka ilgili
Bakanlık düzeyinde yapılması gerekmektedir.
Kimi durumlarda tescil için onay da verilebilmektedir (ör., Avustralya’da pratisyen hemşireler, pratisyen ebeler
veya optometristler belli bazı tarifeli ilaçları yazabileceklerine ilişkin olarak tescillenebilirler), ancak bunlar da
Bakanlar Kurulu onayına tabidir. Eczacılıkta ileri düzey meslek uygulamasının tanınması, kamu güvenliği adına
hareket eden Avustralya Eczacılık Kurulu (Pharmacy Board of Australia, PBA)’nun Bakanlar Kurulu tarafından
onaylanmak üzere önerileri almasını, değerlendirmesini ve ilgili merciye iletmesini gerektirir. İleri düzey meslek
uygulamasının nasıl tanınacağının belirlenmesi görevi mesleğin kendisine aittir. Bu durumda Avustralya Eczacılık
Kurulu onay için iletilen önerinin eczacılık sektörüyle danışma sürecinde hazırlandığının kanıtlarını arar. Bununla
birlikte kurul, tescilin onaylanması için nelerin gerektiğini tam olarak belirleyebilir. Bu gerekliliklere başlıca örnekler
şunlardır:


İleri düzey meslek uygulamasının yapıldığı alanın tanımlanması
Daha önceki öğrenimin/ek niteliklerin tanınması
5




1
Yeni bir meslek uygulaması olup olmadığı
Yeterliliğinin sürdürülmesi (staj ve sürekli mesleksel gelişim)
Standartlarının akreditasyonu
Onay geçerlilik süresi.
Yeterlilik Standartları Çerçevesi
Gerektirdikleri ne olursa olsun, “ileri düzey meslek uygulaması” terimi, mesleği daha uzun süre icra etmiş, daha
üst düzey bilgi ve becerileri olan, mesleğin icrasının gerektirdiği nitelik ve gereksinimler konusunda derin bilgisi
olduğunu gösteren tutum ve davranışlara sahip, sürekli mükemmellik arayışı içinde olan bir kişiyi akla getirmelidir.
1.5.4 İleri düzey meslek uygulaması ve “uzmanlaşma”
Eczacılık meslek uygulaması kapsamının son yıllarda önemli ölçüde değiştiği, eczacılık sektörünün kendi içinde
olsun dışında olsun kabul edilmektedir. Mesleğin kapsamındaki bu değişimin bir sonucu olarak eczacıların
yöneticilik, majistral ilaç hazırlama veya ilaç yönetimi gibi meslek uygulamasının belirli alanlarına odaklanma
eğilimleri artmaktadır. Eczacılar, meslek uygulamasının kapsamını bu şekilde sınırlayarak uzmanlık ve
performanslarını daha ileriye götürme fırsatı bulurlar. Meslek faaliyetinin belirli bir alanla sınırlanmasının ya da
“uzmanlaşma”nın, çoğu zaman “ileri meslek uygulaması” ile eş anlamlı sayılmasının nedeni de bu olabilir. İleri
uzmanlık eğitimiyle kazanılan uzmanlığın (specialisation) gelişmiş uzmanlaşma (enhanced expertise) ile eşdeğer
olduğu tıp modeli bu durumu daha da pekiştirmektedir.
Ne var ki, “uzmanlaşma” terimi performans düzeyini değil, yalnızca meslek uygulamasının kapsamını
anlatmaktadır. Ayrıca “uzmanlaşma” kendi içinde ek bir uzmanlık da getirmez. Dolayısıyla, “uzmanlaşma”,
performansta herhangi bir artış olmaksızın da sağlanabilir. Sonuçta, bu tür bir karışıklıktan kaçınmak için eczacılık
meslek uygulamasının, uygulamanın kapsamı ve performans düzeyi üzerinden tartışılması daha yerinde
olacaktır.
1.5.5 Meslek uygulamasının kapsamı
Bu kitapta verilen eczacılık yeterlilik standartları çerçevesi, eczacıların çoğunluğunun çalıştığı meslek alanları
yanında, sınırlı sayıda eczacının çalıştığı alanları da kapsamaktadır. Çerçeve, genel terimlerle, eczacıların etkili
bir meslek performansı sergileyebilmeleri için en gerekli olan bilgi, beceri, öznitelikler ve mesleğin uygulanmasına
ilişkin bir dizi kabul edilebilir standartlarını ortaya koymaktadır.
Herhangi bir eczacıda bulunması gereken yeterlilikler onun meslek uygulamasının kapsamına bağlıdır. Başka bir
deyişle, yeterlilikler eczacıların meslekteki rollerine veya sundukları hizmetlere göre değişiklik gösterir. Dolayısıyla
bu kitapta verilen yeterlilikler çerçevesi, meslekten kişiler ve diğer paydaşlar için bir referans noktası ve bir kılavuz
işlevi görmek üzere tasarlanmıştır.
Kişi ve kuruluşların, verilen bu yeterlilikler çerçevesinden rollerine veya hizmetlerine denk düşen yeterlilik
standartlarını seçmeleri ve bunları kendi özel ortamlarında kullanmak üzere uyarlamaları beklenmektedir.
Mesleğin uygulama kapsamı verilen sekiz yeterlilik alanının tümünü birden kapsayacak kadar geniş olabileceği
gibi, yalnızca 3-4 alanı da içerebilir. Bu ikinci durumda, mesleğin göreceli olarak dar bir kapsamda uygulandığı
düşünülmelidir.
1.5.6 Meslek uygulama profili oluşturma
Performans düzeyi, meslek uygulamasının eczacının bireysel uzmanlığıyla desteklenen bir boyutu olarak
tanımlanmıştı. Yukarıda anlatıldığı üzere, uygulama kapsamı, meslek uygulamasının Yeterlilik Standardı
Alanları aracılığıyla tanımlanabilecek bir boyutudur. Meslek uygulamasının kapsamı ve performans düzeyi
birlikte, bir eczacının meslek uygulama profilini ortaya koyar (bakınız, Bölüm 1.8, Bir Meslek Uygulama Profili
Geliştirme).
Şekil 2, Amerika Birleşik Devletleri Eczacılık Akreditasyon Kurulu (Council on Credentialing in Pharmacy in the
2
US)’ndan uyarlanmıştır. Bu şekilde eczacılık meslek uygulaması, mesleğin uygulanma kapsamı ve performans
düzeyi temel alınarak dört ana grupta sınıflandırılmıştır (genel eczacı, ileri genel eczacı, odaklanmış eczacı, ileri
odaklanmış eczacı).
2
Council on Credentialing in Pharmacy. Scope of contemporary pharmacy practice: roles, responsibilities, and functions of pharmacists and
pharmacy technicians. J Am Pharm Assoc 2010; 50:e35–e69.
6
1
Yeterlilik Standartları Çerçevesi
Şekil 2: Meslek uygulama tipinin belirlenmesi için meslek uygulama kapsamı ve performansın kullanılması
1.6 Meslek Yaşamında Yeterlilik Standartları
Yeterlilik standartları bir eczacının meslek yaşamının hemen her yerine girmiş olmasına rağmen eczacıların çoğu
bunların varlığından veya meslek yaşamları üzerindeki etkilerinden görece habersizdir. Şekil 3, yeterlilik
standartlarının meslek etkinlikleriyle ilgili yapı ve sistemleri geniş ölçüde belirlediğini görsel olarak ifade
etmektedir. Yeterlilik standartlarının eczacılık mesleğinin güncel uygulamalarıyla kısıtlı kalmadığını, aynı
zamanda, mesleğin gelecekteki uygulama fırsatları için bir “anahtar” işlevi gördüğünü ifade etmektedir.
1.7 Meslek Yeterlilik Çerçevesinin Uygulanması
Eczacılık meslek yeterlilik standartları değişik kişi, kuruluş ve yapılar tarafından farklı amaçlar için kullanılır. Şekil
4’te 2010 yılında yayımlanan Avustralya Ulusal Eczacılık Meslek Yeterlilik Standartları Çerçevesi’nin potansiyel
uygulamaları verilmektedir. Bu kitaptaki yeterlilik çerçevesi de mümkün olduğu kadar esnek bir yapıda
hazırlanmış ve yeterlilik standartlarının nasıl kullanılacağına ilişkin aşırı belirlemeci bir yaklaşım yerine, genel bir
yol göstericilikle yetinilmeye çalışılmıştır.
1.7.1 İlk tescil ve tescilin yenilenmesi
Bazı ülkelerde ilk tescil ve tescilin yenilenmesi iki farklı kavramdır. Örneğin Avustralya’da ilk kez tescil olacaklar ve
meslekten bir süre uzak kaldıktan sonra tescil yenilemek zorunda olanlar, yeterliliklerini genel performans
düzeyinde kanıtlamak durumundadırlar. Böylece, mesleğe yeni başlayan eczacıların güncel eczacılık
uygulamaları bakımından yeterli ve sağlam bir meslek temeline sahip olmaları sağlanmış olur. Bu gibi durumlarda
uygulanması gereken standartlar Bölüm 2.3’te gölgelendirilmiş alanlar halinde belirtilmiştir.
7
Yeterlilik Standartları Çerçevesi
1
Şekil 3: Eczacılıkta yeterlilik için anahtar-kilit modeli: Bir eczacının meslek yaşamında yeterlilik standartlarının yeri.
1.7.2 Stajyer eğitimi
Birçok ileri ülkede stajyer eğitimleri bu işte uzman kuruluşlar tarafından verilir. Stajyer eğitim programı hazırlayan
bu gibi kuruluşlar, akademik eğitimlerini meslek uygulamalarıyla entegre edebilmeleri konusunda stajyerlere
yardımcı olmak için yeterlilik standartlarını kullanırlar. Bu, stajyerleri ulusal kurul sınavı süreçlerine hazırlamak
bakımından önemlidir.
1.7.3 Tescil yenileme
Eczacılar ilk tescil sonrası mesleğe girer ve bir veya daha fazla alanda deneyim kazanırlar (ör., hastane
uygulamaları, serbest eczane uygulamaları). Çoğu mesleklerini ilaç danışma, ilaç yönetimi değerlendirme ve
yöneticilik gibi görev tanımı çok net olarak yapılmış alanlarda sürdürürler. Yeterliliğe dayalı tescil yenileme süreci
eczacıların yeterliliklerini koruduklarını kanıtlamalarını gerektirir. Birçok ülkede eczacılar kendi meslek uygulama
alanları bakımından önemli olan yeterlilik standartlarını (seçilmiş ögeler ve performans ölçütleriyle birlikte)
belirlemek için kendi ulusal yeterlilikler çerçevesini kullanırlar ve eczacılık kurullarına yeterlilik durumlarının
sürdüğüne ilişkin kanıtları bu çerçeveye göre sunmaları beklenir.
1.7.4 Mesleğin yapılmadığı dönemlerde tescilin korunması
Bu kitapta verilen Alan 1 Mesleksel ve etik sorumluluk ve Alan 2 İletişim, işbirliği ve öz yönetim eczacılık
mesleğinin uygulandığı tüm uygulama alanları için geçerlidir. Dolayısıyla, mesleğini yapmamasına rağmen
tescilini sürdürmek isteyen eczacıların, en azından, temel nitelikteki bu iki alana ilişkin yeterliliklerini sürdürmeleri
beklenir.
1.7.5 Özel hizmetlerin sağlanmasında akreditasyon
İlk tescil ve tescil yenileme işlemlerindekine benzer bir sürecin akreditasyon yetkisi olan makamlar tarafından
belirli meslek alanları için de işletilmesi öngörülmektedir (ör., Avustralya Hastane Eczacıları Derneği ve Avustralya
Danışman Eczacılar Derneği tarafından ilaç yönetimi değerlendirmeleri için sağlanan akreditasyonlar gibi).
8
1
1.7.6 İşverenler
İlaç danışma, sitotoksik ilaç preparatlarının hazırlanması ve ileri düzey yöneticilik gibi belirli alanlarda çalıştırmak
için eczacı arayan işverenler, iş tanımlarını hazırlamak, işe alım sürecini desteklemek ve performans
değerlendirmelerine yardımcı olmak üzere ilgili yeterlilik standartlarını (seçilmiş ögeler ve performans ölçütleriyle
birlikte) kullanabilirler.
Yeterlilik Standartları Çerçevesi
Şekil 4: Avustralya’da Ulusal Eczacılık Yeterlilik Standartları Çerçevesi’nin Uygulamaları
1.7.7 Sürekli mesleksel gelişim
Her eczacı, meslek gelişimini yönlendirmek için bu kitapta verilen meslek yeterlilikler çerçevesinden yararlanabilir.
Bölüm 1.8’de anlatılan sürece başvurularak, yerine getirilen görev veya sağlanan hizmetlerle ilgili yeterlilik
standartlarını ortaya koyan bir meslek uygulama profili oluşturmak mümkündür. Daha ileri düzeyde gelişim
sağlanmasını gerektiren alanlar, özdüşünüm* veya iş performansı değerlendirmesi yoluyla belirlenebilir. Bunlar,
sürekli mesleksel gelişim etkinliklerinin seçilmesini yönlendirecek kişisel bir öğrenme planının hazırlanmasında
temel olarak kullanılabilir.
Sürekli mesleksel gelişim etkinliklerini ve derslerini düzenleyenler, her bir etkinlik veya dersin gerektirdiği yeterlilik
standartlarını net biçimde tanımlayarak sundukları hizmetlerin gereksinimlere uygunluğunu büyük ölçüde
artırabilirler.
1.8 Bir Meslek Uygulama Profili Geliştirme
Bu kitapta sunulan yeterlilik standartları çağdaş eczacılık meslek uygulamalarını etkin bir şekilde uygulayan
eczacılarda bulunması gereken genel yeterlilikler çerçevesini tanımlamaktadır. Ancak, aşağıda açıklanan altı
basamaklı bir süreç yardımıyla, eczacılıkta özel görevler, meslek pozisyonları ve hizmetler için gerekli olan
yeterlilikleri gösteren bir meslek uygulama profili tanımlamak mümkündür.
Adım 1:
İlgili standartları içeren alanları seçiniz.
Bu seçim, eczacılıktaki tüm çalışma alanları için geçerli olan Alan 1 ve Alan 2’yi mutlaka kapsamalıdır.
Adım 2:
Her yeterlilik alanında gündemde olan görev veya hizmet bakımından temel etkinlikleri tanımlayan
standartları seçiniz.
Bu seçim, Alan 1 ve Alan 2’deki tüm standartları içermelidir.
Adım 3:
Gündemdeki görev veya hizmet bakımından geçerli standardı anlatan yapı taşlarını temsil eden
ögeleri belirleyiniz ve seçiniz.
9
Adım 4:
Gölgelendirilmemiş performans ölçütlerinin seçildiği her durumda, bu öge için gölgelendirilmiş
performans ölçütlerinin de MUTLAKA SEÇİLMESİ gerekir.
1
Yeterlilik Standartları Çerçevesi
Adım 5:
10
Yetkin bir eczacıdan beklenen performans düzeyini belirleyen ve bulunması gereken davranışları
temsil eden performans ölçütlerini tayin ediniz ve seçiniz.
Performans ölçütleri ile doğrudan ilişkili ve gündemdeki görev veya hizmete özel olmalarını sağlamak
için kanıt örneklerini gözden geçiriniz ve gerekli değişiklikleri yapınız.
Kanıt örnekleri iş yerindeki değerlendirmeyi yönlendirecek şekilde tasarlanmıştır. Bunların,
gerektiğinde gündemdeki görev/hizmet ve çalışma ortamı bakımından uygun göstergeleri sağlayacak
biçimde uyarlanmaları gerekir.
Adım 6:
Adım 1’den Adım 5’e kadar olan aşamalarda yapılan seçimleri, aşağıda Tablo 1’de verilen
örneklerde olduğu gibi bir meslek uygulama profili oluşturmak için kullanınız.
1.8.1 Meslek uygulama profili örnekleri
Bir eczacının meslek uygulama profili Tablo 1’de verilen örneklerde olduğu gibi görsel olarak hazırlanabilir. Bu
şekilde görsel olarak hazırlanan bir meslek uygulama profili, söz konusu meslek uygulamasının hem kapsam hem
de performans düzeyini yansıtır. Burada örnek olarak verilen iki ayrı meslek uygulama profilinin temelinde birçok
varsayım yattığından, bu örnekler uygunluğu kontrol edilmeden herhangi bir eczacıya doğrudan
uygulanmamalıdır. Bir eczacının meslek uygulama profili oluşturulurken yaptığı görevin özellikleri mutlaka dikkate
alınmalıdır.
Tablo 1: Meslek uygulama profili örnekleri
Örnek 1: Serbest eczanede ilaç dağıtımından sorumlu bir eczacının meslek uygulama profili
Standartlar
Ögeler
Performans
Ölçütleri
1.
2.
4.
5.
Mesleksel ve etik sorumluluk*
İletişim, işbirliği ve özyönetim*
Reçeteye yazılan ilaçları inceleme ve karşılama
Farmasötik preparatların hazırlanması
Tümü
Tümü
Tümü
5.1
6.
Birinci basamak ve koruyucu sağlık hizmetleri sunma
5.2
6.1
Tümü
Tümü
Tümü
1
2
3
4
5 ve 6
Tümü
1
2 ve 3
Tümü
1 ve 3
2
1
2
3
4
1, 2 ve 4
3
1
3
2
3
4
Tümü
Tümü
Tümü
1 ve 2
1-3
1-4
1-5
Tümü
Tümü
1-3
Tümü
Tümü
Tümü
1
1, 3-5
1, 3-10
1 ve 2, 4-6
Tümü
Tümü
1-3, 6 ve 7
1
1
1-3, 5
1
3-5
6.2
6.3
7.
İlaçların optimal kullanımını yaygınlaştırma ve buna katkı
7.1
7.2
7.3
8.
Eleştirel analiz, araştırma ve eğitim
8.1
1
Yeterlilik Standartları Çerçevesi
Çalışma Alanı (*= her zaman uygulanması gereken)
Örnek 2: Devlet hastanesinde üretim sorumlusu kıdemli bir eczacının meslek uygulama profili
Çalışma Alanı (*=her zaman uygulanması gereken)
Standartlar
Ögeler
Performans
Ölçütleri
1.
2.
3.
Tümü
Tümü
3.1
3.2
Tümü
Tümü
1 ve 3
1
2 ve 3
1
2
1
2 ve 3
1
Tümü
1
2
3
2 ve 4
3
1-3
1
2
3 ve 4
1 ve 2
3
Tümü
Tümü
Tümü
1-3
Tümü
1, 2 ve 5
Tümü
1-5
Tümü
Tümü
Tümü
1 -4
Tümü
1 ve 2, 4-6
Tümü
2-6
Tümü
1, 4
1-5
Tümü
Tümü
1 ve 3
Mesleksel ve etik sorumluluk*
İletişim, işbirliği ve özyönetim*
Liderlik ve yönetim
3.3
3.4
5.
7.
Farmasötik preparatların hazırlanması
İlaçların optimal kullanımını yaygınlaştırma ve buna katkı
3.5
Tümü
7.1
7.2
8.
Eleştirel analiz, araştırma ve eğitim
7.3
8.1
8.3
11
Tablo 1’de verilen meslek uygulama profili örneklerinin grafik gösterimi.
1
Yeterlilik
Standartları
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 5.4 6.1 6.2 6.3 7.1 7.2 7.3 8.1 8.2 8.3
Yeterlilik Standartları Çerçevesi
Görev
12
Serbest
eczanede ilaç
dağıtımından
sorumlu bir
eczacı
(Örnek 1)
Devlet
hastanesinde
üretim
sorumlusu
kıdemli eczacı
(Örnek 2)
= Yeterlilik standardındaki tüm ögelerin ve performans ölçütlerinin karşılanması gerekir
= Yeterlilik standardındaki bazı ögelerin ve performans ölçütlerinin karşılanması gerekir
Yeterlilik standartları, mesleğin çalışma veya sorumluluk alanlarına göre gruplandırılmıştır. Gerek alanların
gerekse herhangi bir alandaki standartların veriliş sırası onların önem veya uygunluğuna ilişkin bir hiyerarşi ifade
etmemektedir. Bu konu, meslek uygulaması değerlendirilmekte olan bir eczacının meslek uygulama kapsamıyla
belirlenir. Bununla birlikte, Alan 1 ve Alan 2 eczacılık uygulamalarının tüm alanları için ortaktır.
Her alan ve her yeterlilik standardı için açıklayıcı bir yorum verilmektedir. Bu yorumlar, değerlendirme sürecine
yardımcı olmak üzere ilgili alanın kapsam ve bağlamına ilişkin bilgiler vermektedir (Şekil 5).
Şekil 5: Yeterlilik standartlarının yapısı
Yeterlilik standartlarının her biri, belirli bir meslek etkinliğini tanımlamaktadır. Ancak, çalışma yaşamında
standartlar çoğu zaman ilgili eczacının bir değerlendirme yapmasına elvermeyecek kadar geniş kapsamlıdır. Bu
nedenle her standart kendi içinde ögelerine ayrılmıştır. Bu ögeler, belirli bir standart kapsamındaki etkinlikleri veya
görevleri daha ayrıntılı biçimde tanımlamaktadır. Bu yolla iş yerinin gerektirdiği tüm bilgi, beceri, tutum ve diğer
önemli meslek özelliklerinin birbirleriyle entegre edilerek bütünselleştirilmesi amaçlanmaktadır.
İş yerinde beklenen performansı göstermek üzere ayrıştırılmış ögelere performans ölçütleri iliştirilmiştir. Bu
ölçütler, mesleğinde yeterlilik sahibi bir kişinin gözlemlenebilir sonuçlar veya davranışlar açısından ne yapacağını
ifade etmekte ve performansın yeterli olduğu çıkarsamasının yapılabileceği kanıtları tanımlamaktadır. Performans
ölçütleri performansın yalnızca temel yönlerine odaklanmaktadır; bu nedenle, tam kapsayıcı olmayıp göstergesel
niteliktedir. Kanıt örnekleri ise değerlendirmeyi yapana birtakım “ipuçları” vererek performansın yorumlanmasında
veya değerlendirilmesinde yardımcı olur. Dolayısıyla, kanıt örneklerinin, performansın değerlendirildiği belirli bir
rol veya hizmete ve iş yerine göre uyarlanması gerekir. Kanıt örnekleri değerlendirmenin bağlamı (yeterliliğin
Meslek Yeterlilik Standartları
2.1 Meslek Yeterlilik Standartlarının Yapısı
belirlenmesinde ne tür donanım gereklidir) veya yeterlilik için gerekli kanıtlar (bilginin veya becerinin ve bunların
uygulanmasının yeterliliğin belirlenmesi bakımından kanıt gerektiren özel yönleri) gibi yönleri kapsayabilir.
Meslek Yeterlilik Standartları
2
14
Yeterlilik sahibi bir eczacıda bulunması gereken bilgi, beceri ve özellikler farklı uygulama alanları için hep aynı
olabileceğinden, kimi performans ölçütleri ve kanıt örnekleri ilgili uygulama alanlarında tekrarlanabilir. Bu tekrarlar,
değerlendirmeyi yapanın kararını dayandıracağı ipuçlarına hemen erişebilmesini sağlamak için bilinçli olarak
yapılmıştır.
2.2 Meslek Yeterlilik Standartları Özeti
Not: Alan 1 ve Alan 2 (ve buna benzer gölgelendirilmiş tüm standartlar) bir bütün olarak her zaman karşılanması
gereken yeterlilikleri ifade eder.
Mesleksel ve etik sorumluluk
Standart 1.1
Yasalar çerçevesinde faaliyet
Standart 1.2
Kabul edilmiş standartlar çerçevesinde faaliyet
Standart 1.3
Hasta odaklı hizmet verme
Standart 1.4
Kalite ve güvenliği sağlama
Standart 1.5
Meslekte yeterliliği koruma ve geliştirme
Alan 2
İletişim, işbirliği ve özyönetim
Standart 2.1
Etkili iletişim
Standart 2.2
Sorunların çözümü için çalışma
Standart 2.3
Sağlık hizmetleri ekibi üyeleriyle ortak çalışma
Standart 2.4
Uyuşmazlıkları yönetme
Standart 2.5
İşe ve iş yerine bağlılık
Standart 2.6
Mesleğe ilişkin katkıların planlanması ve yönetilmesi
Standart 2.7
Personelin denetlenmesi
Alan 3
Liderlik ve yönetim
Standart 3.1
Liderlik ve örgütsel planlama
Standard 3.2
Personel yönetme ve geliştirme
Standard 3.3
Eczacılık alt yapısını ve kaynaklarını yönetme
Standard 3.4
Kaliteli hizmet sunumu yönetimi
Standard 3.5
Güvenli ve tehlikesiz çalışma ortamı sağlama
Alan 4
Reçeteye yazılan ilaçları inceleme ve karşılama
Standart 4.1
İlk reçete değerlendirme işlemini üstlenme
Standart 4.2
Reçeteye yazılan ilaçların uygunluğunu değerlendirme
Standart 4.3
Reçeteye yazılan ilaçların dağıtımı
Alan 5
Farmasötik preparatların hazırlanması
Standart 5.1
Ürünlerin hazırlanması için gerekenleri göz önünde bulundurma
Standart 5.2
Steril olmayan ilaç preparatlarını hazırlama
Standart 5.3
Steril ilaç preparatlarını aseptik olarak hazırlama
Standart 5.4
Sitotoksik ilaç preparatlarını hazırlama
Alan 6
Birinci basamak ve koruyucu sağlık hizmetleri sunma
Standart 6.1
Birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimlerini değerlendirme
Standart 6.2
Birinci basamak sağlık hizmeti sunma
Standart 6.3
Halk sağlığına ve koruyucu sağlık hizmetlerine katkı
Alan 7
İlaçların optimal kullanımına destek olma ve katkıda bulunma
Standart 7.1
Tedaviyle ilgili kararların alınmasına katkı
Standart 7.2
Kesintisiz ilaç yönetimi hizmeti sağlama
Standart 7.3
İlaç kullanım kalıbını etkileme
Alan 8
Eleştirel analiz, araştırma ve eğitim
Standart 8.1
Bilgiye erişim, analiz ve sentez
Standart 8.2
Sağlık, ilaç veya eczacılık uygulaması araştırmalarında yer alma
Standart 8.3
Öğrencileri ve sağlık çalışanı meslektaşları eğitme ve yetiştirme
Meslek Yeterlilik Standartları
Alan 1
2
15
2.3 Meslek Yeterlilik Standartları
2
Bölüm 2.3, eczacılık mesleği açısından toplam yeterlilik çerçevesini sunmaktadır. Bir eczacı için her alanla ilgili
geçerlilik taşıyacak standartlar, onun çalıştığı meslek uygulama alanı, bu alanın kapsamı ve meslek kariyerinde
gelmiş olduğu aşama gibi bir dizi faktöre göre değişiklik gösterir.
Not: Bu bölümde, aşağıdaki kural kullanılmıştır.
Meslek Yeterlilik Standartları

16

Gri gölgelendirme, mesleğe ilk giriş döneminde (ilk tescil) geçerli olması gereken performans ölçütlerini
göstermektedir.
Sözlükte (Ek 1) açıklanan terimler ilk kez geçtikleri yerlerde yıldız işareti ile verilmektedir.
Alan 1 Mesleksel ve etik sorumluluk
Yasalar çerçevesinde faaliyet
Standart 1.2 :
Kabul edilmiş standartlar çerçevesinde faaliyet
Standart 1.3 :
“Hasta odaklı” hizmet verme
Standart 1.4 :
Kalite ve güvenliği sağlama
Standart 1.5 :
Meslekte yeterliliği koruma ve geliştirme
2
Bu alan, eczacıların hukuksal, etik ve mesleksel sorumluluklarını ele alan yeterlilik standartlarını kapsamaktadır.
Eczacıların, meslekten kişiler olarak, yasaların gerektirdikleri dahil mesleksel yeterliliklerini sürdürme,
benimsenmiş davranış ve meslek uygulama standartlarını gözetme yükümlülük ve sorumlulukları bu
kapsamdadır. Bu alandaki standartlar, eczacıların mesleğe ilişkin her türlü faaliyetinin temelini oluşturur.
Standart 1.1 Yasalar çerçevesinde faaliyet
Bu yeterlilik standardı, eczacıların, yasal gereklilikleri yerine getirmeleri ve bunlara uymalarıyla
ilgilidir. Söz konusu yasal gereklilikler, mesleğe ilişkin uygulamalar, çalışma ortamları ve
çalışılan yerlere ilişkin olup eczacıların çeşitli sorumluluklar üstlenebilecekleri işe alma,
personel yönetimi ve iş yeri tasarımı gibi konuları etkilerler. Hazırlanmaları ve/veya yetkili
makamın benimsemesi sonucu meslek uygulamalarını çevreleyen mevzuatın bir parçası haline
gelen yönetmelikler, kılavuzlar ve standartlara uygun biçimde çalışma zorunluluğu da bu
kapsamdadır.
Meslek Yeterlilik Standartları
Standart 1.1 :
Eczacılık uygulamaları, hem resmi anlamda yasalarla (yasama organı tarafından benimsenen yasal
düzenlemeler) hem de adet hukukuyla (yargı kararları ve teamüllerle şekillenen hukuk) sıkı biçimde
düzenlenmiştir. Eczacılar meslekleriyle ilgili belli başlı yasaları ve düzenlemeleri bilmek durumundadırlar.
Eczacıların, hizmet sundukları ve danışmanlık* sağladıkları kişilere özenli davranma görevleri vardır. Bununla
birlikte, bu görevin niteliği ve kapsamı herhangi bir yasada açıkça belirtilmiş değildir. Bunun yerine geçerli olan,
gerekli beceri ve özen düzeyinin resmi hukuk ve adet hukukuyla belirlenmesi ve bunun da zamanla değişmesidir.
Mesleğin kendi kurumsal yapıları tarafından benimsenen kurallar, standartlar ve kılavuzlar yasaların gücünden
kaynaklanır ve meslek uygulamalarında gözetilmesi gereken düzenlemelerin parçasını oluşturur. Meslek davranış
kurallarının/etik kuralların yoğunluk ve kapsamı eczacıların görev yaptıkları yerlere (hastaneler, klinikler,
eczaneler, ilaç sanayi, hükümet ve askeriye) ve bu yerlerde gerçekleştirilen çalışmalara göre değişiklik gösterir.
Bununla birlikte eczacıların her durumda bu kurallara uyma yükümlülükleri vardır. Yetkili ve sorumlu yapılar
tarafından benimsenen meslek standartları ve kılavuzlar, meslek uygulamalarına yol gösterecek bir çerçeve
oluştururlar. Eczacıların mesleği bu çerçevede uygulamaları, hastalara*, halka ve diğer sağlık çalışanlarına
verdikleri hizmetlerin savunulabilir, tutarlı ve güvenilir nitelikte olmasını sağlar.
Standart 1.1 Yasalar çerçevesinde faaliyet
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Yasa, kılavuz, yönetmelik ve standartlara uygun davranma
1.
Uygulama açısından yasa ve
yönetmelik çerçevesini
oluşturan yasaların, meslek
kılavuzlarının, kuralların ve
standartların gerektirdiklerini
kavrama.


Anahtar nitelikteki yasa ve yönetmeliklerin, meslek uygulamaları,
eczacılık hizmet ve ürünleri üzerindeki etkilerini tanımlayabilme.
Uygulamaya yönelik çerçevenin bir parçası olarak benimsenen
meslek kurallarının, kılavuzların ve standartların gerektirdiklerini
tanımlayabilme.
17
2.
2
Eczacılık hizmetlerinin
sunumuyla doğrudan ilgili yasal
zorunlulukları yerine getirme.


Yeterlilik Standartları

3.
4.
Tescil makamı tarafından
benimsenmiş davranış
kurallarının/etik kuralların
getirdiği yükümlülükleri
kavrama.

Tescil makamı tarafından
benimsenen kılavuz ve
standartlardaki gerekliliklerin
yorumlanması ve uygulanması.




5.
6.
İş yeri güvenliğinin sağlanması
ve korunması bakımından önem
taşıyan konuları kavrama.

Güvenli bir çalışma ortamı
sağlanmasındaki sorumluluk
paylaşımını üstlenme.




7.
İşyerine ilişkin daha genel
yasalardan kaynaklanan
sorumlulukları dikkate alma.

Belirli durumlarla (ör., yaşlı bakımevlerinde ilaç kullanımı incelemesi*
sağlanması) ilgili yasa ve yönetmeliklere hemen erişebilme ve bunları
doğru yorumlayabilme.
Yasal zorunluluklara uygun olarak icra edilmesi gereken yaygın
eczacılık uygulamalarına örnekler verebilme (ör., kontrole tabi
maddelerin muhafazası ve belgelenmesi, reçeteli ilaçların*
etiketlenmesi).
Yasal zorunlulukların operasyonel politika ve süreçleri nasıl etkilediğini
anlatabilme.
Davranış kurallarının/etik kuralların getirdiği yükümlülükleri anlatıp
açıklayabilme.
İlgili kuralların getirdiği yükümlülükleri belirli hizmetler ve durumlar
bağlamında yorumlayabilme.
İlgili kılavuz ve standartların öngördüğü belli başlı gereklilikleri
tanımlayabilme (ör., sürekli mesleksel gelişim, sağlık hizmetinde
zorunlu bildirimler ve duyurular).
Bir sağlık çalışanının hatalı tutum veya kusurlarına ilişkin zorunlu
bildirimi gerektiren süreci tanımlayabilme.
İlgili meslek kılavuzlarının ve standartlarının gerektirdiği tutarlı
uygulamalarda bulunabilme.
Güvenli bir iş yeri açısından iş güvenliği ve sağlığı düzenlemelerinin
gerektirdiği başlıca sorumluluk alanlarını tanımlayabilme.
Çalışma ortamının özellikleri arasında olup iş yeri güvenliği üzerinde
etkili olabilecek unsurları tanımlayabilme (ör., kesici aletler ve atık
yönetimi, iş yapılan yerlerin tasarımı, donanımın tasarımı ve kullanımı,
güvenlik sistemleri gibi).
Acil durumlar, tehditler veya kaza/yaralanma gibi konularda risk
yönetimi protokollerinden haberdar olma ve bunlara hemen erişebilme
(ör., yangın, bomba tehdidi, silahlı işgal, sitotoksik dökülme, sivri
aletlerle yaralanma).
İş yerinde güvenliği artırmaya yönelik politika ve süreçlere uyabilme
(ör., tehlikeli atık yönetimi ve iş yerine erişim politikaları).
Yakın çevredeki çalışma ortamını düzenli, temiz, hijyenik ve
tehlikelerden arınmış halde tutabilme (ör., rahatça hareket edilmesini
engelleyen objelerin bulunmadığı salonlar ve koridorlar, düzenli olarak
boşaltılan çöpler, hemen temizlenen sızıntı ve döküntüler, üreticilerinin
talimatları uyarınca bakımı yapılan donanım gibi).
Meslek sağlığı, sınai ilişkiler ve ticari uygulamalar gibi alanlardaki
yasaların genel sonuçlarını tartışabilme (ör., fırsat eşitliği ve adil
ticaret, engellilerin kuruluşlara ve hizmetlere erişimini sağlama
yükümlülükleri).
Öge 2 – Genel hukuk gereksinimlerine yanıt verebilme
1.
Eczacının hastalara ve diğer
hizmet alıcılara özen gösterme
görevini kavramış olma.


2.
18
Diğer sağlık
çalışanları/kuruluştaki personel
için geçerli hakları,
sorumlulukları, bakım
yükümlülüğünü ve/veya diğer
yasal yükümlülükleri dikkate
alma

Mesleksel “özen ve bakım görevi” kavramını ve “tatminkâr olmayan
mesleksel davranış”, “mesleksel hata” veya “ihmal” sayılan
hareketlerin hukuki sonuçlarını değerlendirip tartışabilme.
Meslek sorumluluk sigortasının amacını açıklayabilme ve tazminat
gerektiren durumlar hakkında bilgi sahibi olduğunu gösterebilme.
Yasal yükümlülükler, hak ve sorumluluklar ve birlikte görev yapılan
sağlık çalışanlarına/kuruluş personeline (ör., hekimler ve hemşireler)
özenli davranma görevinden kaynaklanan meslek hizmet sunumuna
ilişkin etmenleri tanımlayabilme.
3.
Belirsizlik içeren durumlara
karşı, meslek davranışı olarak
anında ve yerinde girişimde
bulunma.


Bir yanlışlık, hatalı olması muhtemel bir gidişat ve/veya meslek
açısından hatalı tutum ya da ihmâl gibi durumlarda atılması gereken
adımların zamanlamasını ve sırasını belirleyebilme.
Bir sağlık çalışanının meslek uygulamasının veya durumunun
girişimde bulunma veya zorunlu bildirim gerektirdiği durumları ve
koşulları tanımlayabilme.
2
Öge 3 – Hastanın gizlilik ve mahremiyet hakkına saygı ve koruma
1.


Özel yaşamın gizliliğiyle ilgili yasaların eczacılık meslek uygulaması
üzerindeki etkilerini tanımlayabilme (ör., özel bilgilerin açıklanması,
bilgi toplamada hasta onamının* alınması, hastadan sağlık
kayıtlarının* istenilmesi).
Kişisel bilgilerin toplanması, kullanılması ve açıklanması ile ilgili yasal
sınırlamaları tanımlayabilme (sağlıkla ilgili bilgiler dâhil).
2.
Özel yaşam ve gizlilik
konularında hastaların
beklentilerini ve haklarını
kavrama.


Gizli tutulması gereken bilgileri tanımlayabilme.
Özel yaşama saygı ve gizlilikle ilgili ihlâllerin hastanın saygınlığı ve
güveni üzerindeki olası olumsuz etkilerini tanımlayabilme.
3.
Hastanın özel yaşamının
gizliliğinin korunması, özel
olması gereken bilgilerin izinsiz
veya kaza eseri açıklanması
gibi durumlardan kaçınılması
için gereken önlemleri alma.

Hastanın özel bilgilerinin gizliliğini kaybedebileceği durumlar için,
eldeki kayıtların nasıl kullanılabileceği dâhil, uygulamada
başvurulması gereken yolları tanımlayabilme.
Hastanın özel yaşamını ve kişisel bilgilerinin (sağlıkla ilgili bilgiler
dâhil) gizliliğini korumak üzere atılan adımları açıklayabilme.
Hastaya uygun danışmanlık
sağlamak ve özel yaşamın
gizliliğine yönelik herhangi bir
ihlâlin bir daha
tekrarlanmamasını sağlamak
üzere gerekli adımları atma.

4.


Özel yaşamın gizliliğiyle ilgili bir ihlâl olduğu konusunda hastayı
uyarmanın gerekli olduğu koşulları tanımlayabilme.
Gizliliğin ihlâliyle ilgili durumların yinelenmesini önlemek için düzeltici
girişimlerde bulunabilme.
Meslek Yeterlilik Standartları
Özel yaşamın gizliliğiyle ilgili
yasal düzenlemelerin meslek
uygulamaları üzerindeki etkisini
dikkate alma.
Öge 4 – Hasta onamı almayı destekleme ve yardımcı olma
1.
Hastadan onam alınmasının
taşıdığı önemi kabullenme.

Hastanın belirli bir yetkiye sahip olmasını, izin verip vermeme
tercihinde bulunabilmesini sağlamanın bir yolu olarak onay sürecinin
önemini anlatabilme.
2.
Hasta onamının niteliğini
kavrama.

Geçerli bir hasta onamının temel ögelerini tanımlayabilme (ör., onam
verme ehliyeti, hastanın durumu kavradığını doğrulayan açık ve net
bilgi, zorlama olmaması, reddetme hakkının açık biçimde beyan
edilmesi).
Hasta onamının tek bir an değil devam eden bir süreç olduğunu ve
hastanın verdiği onamı her an geri çekebileceğini açıklayabilme.

3.
4.
Kişisel sağlık bilgilerinin toplanıp
diğer sağlık çalışanlarıyla
paylaşılacağına ilişkin onam
dâhil meslek hizmetleri için
gerekli onayı alma.

Onamın verilmemesi veya geri
çekilmesi halinde yapılması
gerekenler hakkında bilgi sahibi
olma.


Hasta onamının gerekli olduğu hizmetleri veya durumları
açıklayabilme (ör., Evde İlaç İnceleme Hizmeti* ve Yaşlı Bakımevi
İlaç Yönetimi İncelemesi*).
Hastadan ve/veya hastanın bakımından sorumlu kişiden ya da
hastanın vasisinden gerekli onamı alabilme.
Onamın verilmediği veya geri çekildiği durumlarda gereken belgeleri
ve/veya diğer süreçleri tanımlayabilme.
Standart 1.2 Kabul edilmiş standartlar çerçevesinde faaliyet
Bu yeterlilik standardı, eczacıların mesleğin itibarını gözetir davranışlar içinde bulunma
sorumluluklarıyla ilgilidir. Sunulan hizmetlerin ve elde edilen sonuçların kalitesiyle ilgili hesap
verme sorumluluğu* da bu kapsamda yer alır.
Eczacılardan beklenen davranışların büyük bölümü, hastaların eczacılara karşı duydukları güven ve emniyete
dayalı ayrıcalıklı konumlarından kaynaklanır. Eczacılar bunu kabul etmeli ve meslek olarak hastaların saygınlığına
özen gösteren tutum ve davranışlarla bu güvenin karşılığını vermek durumunda olduklarını kavramalıdır. Bu konu,
mesleğin konum ve itibarının korunması bakımından önemlidir.
19
2
Eczacıların hastalara ve verdikleri hizmetlerden yararlanan diğer kesimlere kesintisiz kaliteli hizmet sunma
yükümlülükleri vardır. Bu nedenle mevcut kalite güvence ve kalite geliştirme araçları ile meslek hizmetlerini
değerlendirme yöntemlerini bilmeleri gerekir. Eczacılar meslek hizmetlerinin sonuçlarını en iyi düzeye çıkarma,
hastaların karşılaşabilecekleri riskleri asgariye indirme ve hizmetlerini sürekli iyileştirme yükümlülüklerini ancak bu
şekilde yerine getirebilirler.
Yeterlilik Standartları
Standart 1.2 Kabul edilmiş standartlar çerçevesinde faaliyet
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Kişisel ve profesyonel dürüstlük sergileme
1.
Mesleğe yönelik güveni
kavrama.

Eczacıların, mesleğin saygınlığını ve konumunu üst düzeyde tutacak
şekilde davranma ve çalışma temel yükümlülüğünü tanımlayabilme.
2.
Diğer sağlık meslek
çalışanlarının ve eczacının
meslek alanını kapsam
bakımından karşılaştırma.

İşbirliği içinde birlikte çalışılan sağlık çalışanlarının görev ve
beklentileri ile üstlenilen görev ve etkinlikleri karşılaştırarak
tanımlayabilme.
3.
Eczacıların sundukları hizmetler
ve bunların sonuçları
konusunda hesap verme
sorumlulukları olduğunu
kavrama.

Meslek uygulaması sırasında yapılan faaliyetlere, alınan kararlara ve
bunların sonuçlarına (doğrudan ya da dolaylı) ilişkin sorumluluk
üstlenebilme.
Yetersiz veya yetersiz kalma potansiyeli taşıyan sonuçlar karşısında
hemen gerekli girişimlerde bulunabilme (ör., bir hata yapılması veya
yanlış bilgi verilmesi gibi durumlar).
4.
Eczacı olarak mesleğin
uzmanlık alanı sınırları içinde
çalışma.

Sunulan hizmetlerle ilgili bilgi, beceri ve deneyimlerinin sınırlarını
bilebilme ve bu sınırları tanımlayabilme.
5.
Gerektiğinde ek bilgiye
erişebilme ve/veya bir uzmana
danışma.

Uzmanlık ve/veya yorum yönünden ek destek gerektiren kısıtlamaları
bilebilme ve tanımlayabilme.
Ek bilginin veya netliğin nasıl sağlanabileceğini ve sağlandığını
açıklayabilme.
Meslekte gerçekleşmekte olan
sürekli ilerlemelere katkıda
bulunma.

6.


Meslek kuruluşlarına ve/veya komitelere katılmanın yararlarını
açıklayabilme.
Öge 2 – Gelişmiş hizmet kalitesine katkıda bulunma
Hastaların güvenli ve yüksek
kalitede eczacılık hizmeti alma
hakkını kavramış olma.

2.
Eczacılık hizmetlerinde kalitenin
korunup daha da geliştirilmesini
sağlayacak yolları kavrama.


Kalite geliştirme ile kalite güvencesi arasındaki farklı açıklayabilme.
Başvurulabilecek önlemler dâhil olmak üzere, kalite güvence ve kalite
geliştirme yöntemlerini tanımlayabilme.
3.
Sağlanan eczacılık hizmetleriyle
ilgili kalite güvencesi verme
sorumluluğunu kabul etme.

Sağlanan eczacılık hizmetlerinin kalitesinin izlenmesinde
kullanılabilecek araçları ve yöntemleri tanımlayabilme (ör., hasta geri
bildirimi, klinik inceleme*, kalite standartlarına göre kendi kendini
değerlendirme).
Değişikliğe gidilmesinin nerede ve hangi durumlarda yararlı olacağını
belirlemek üzere sağlanan eczacılık hizmetlerinin kalitesini, kabul
edilmiş standartlara ve kılavuzlara göre değerlendirebilme ve kendini
bu açıdan denetleyebilme.
1.


20
Kaliteli eczacılık hizmetleri verebilmek için mesleksel özen ve
uzmanlığı uygulama yükümlülüğünü açıklayabilme.
Başkalarının sergiledikleri olumlu ve yüksek kaliteli çalışmalardan
sonuçlar çıkarıp buna göre davranabilme.
4.
Hizmet kalitesinde sürekli
iyileştirme çabası içinde olma.

Halen devam eden veya geçmişte katılınmış kalite geliştirme ve/veya
kalite güvencesi çalışmalarını anlatabilme ve/veya sergileyebilme.
5.
Meslek uygulamasında ortaya
çıkan değişikliklerin yaşama
geçirilmesinde ve
değerlendirilmesinde inisiyatif
sergileme.

Kalite geliştirme çalışmasının doğrudan sonucu olarak hizmet
sunumunda veya meslek uygulamasında meydana gelen değişiklikleri
tanımlayabilme ve sergileyebilme.
Meslek uygulamasındaki değişimlerin sonuçlarının değerlendirilmesini
sağlayacak yolları tanımlayabilme.

Standart 1.3 Hasta odaklı hizmet verme
Bu yeterlilik standardı, eczacıların hizmetlerini hastaların gereksinimlerini gözeterek, onların
haklarını ve beklentilerini dikkate alarak sunma sorumluluklarıyla ilgilidir.
Standart 1.3 ‘Hasta odaklı hizmet verme
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Temel odak noktası olarak hastayı gözetmek
1.
Hastaların ve gereksinimlerinin
birinci derecede önem taşıdığını
kabul etme.


Hizmet sunumuna yönelik olup, mümkün olduğu ölçüde hastaların
isteklerine ve gereksinimlerine yanıt veren bir yaklaşımı
tanımlayabilme.
Sağlık durumları (hastalık veya belirli bir engellilik durumunu da
kapsamak üzere) ne olursa olsun, hastaların danışmanlık dâhil tüm
eczacılık hizmetlerine erişim haklarını dikkate alabilme.
2.
Hastaların karar alma sürecine
katılma, kişisel bilgilerini kendi
denetimleri altında tutma ve
kendilerine yönelik bakım
hizmetlerini seçme gibi
alanlardaki haklarına saygılı
olma.

Sağlık hizmeti sunumunda hasta katılımının önemini tartışabilme (ör.,
kendilerine kimin bakacağı; danışmanlığı, hizmetleri ve ürünleri kabul
edip etmeme gibi konulardaki hasta hakları).
3.
Hastaların bilgi alma ve
bağımsız karar verme haklarının
kabul edilmesi ve desteklenmesi

Hastaları hizmetler hakkında net ve açık biçimde bilgilendirmek için
verilmesi gereken bilgilerin kapsamını belirleyebilme (ör., hizmet veya
tedavi tanımı, seçenekler, etkinlik ve maliyet).
Kendi görüşlerine ters düştüğü zamanlarda bile, aldıkları sağlık
hizmetleri konusunda hastaların karar ve tercihlerini destekleyip kabul
edebilme.

4.
5.
Hastaların değer, inanç, kişisel
özellik, kültürel ve dilsel
çeşitliliklerini tanıma ve bunlara
saygı duyma.

Hasta nüfusunun kültürel açıdan
çeşitlilik içermesinin meslek
uygulaması üzerindeki etkilerini
kavrama.



Meslek Yeterlilik Standartları
Eczacılar, bireysel olarak hastalara, sundukları hizmetlerden yararlananlara ve hasta grupları adına hareket eden
kuruluşlara eczacılık hizmetleri sunar ve danışmanlık yaparlar. Örneğin, hastane eczacıları, ilaç ve tedavi
kurullarına veya etik kurullara danışmanlık yapmak ve/veya önerilerde bulunmak üzere klinik ve araştırma*
bulgularını gözden geçirip değerlendirirler. Ancak, ister bir kişi ister bir grup adına hareket etsinler, eczacılar her
durumda “hasta odaklı” bir yaklaşım benimsemek zorundadırlar.
2
Hastaların farklı değer, inanç ve kültürel kökenlerinin, eczacılık
hizmetlerinin sunumunu hangi yollardan etkileyebileceğini
tartışabilme.
Hizmet sunumunda esnekliğin, mümkün olan ölçüler içerisinde,
hastaların değerlerine, inançlarına ve kültürel kökenlerine nasıl
uydurulabileceğinin yollarını tartışabilme.
Kültürel açıdan çeşitlilik taşıyan bir hasta nüfusun etkileyebileceği
hizmet alanlarını tartışabilme (ör., hastalık sırasındaki davranışlar,
tercih edilen tedavi biçimleri, sağlık mesleğinden olanların cinsiyetine
ve giyinişine göre değişebilen tutumlar, bakımda ailenin rolü gibi).
Eczacının kültürel ve dilsel kökeninin hastaların gereksinimleri, hizmet
sunumu ve verilen danışmanlık üzerinde ne şekilde etkili olabileceğini
tartışabilme.
Öge 2 – Hasta gereksinimlerini karşılama
1.
Hastalara yönelik saygılı ve
empati içeren bir tutum
benimseme.


Hastalar karşısında saygılı ve anlayışlı olabilme.
Güç durumlarda bile kendine hâkim olabilme, saygılı biçimde iletişim
kurup böyle davranabilme.
2.
Eczacılık hizmetlerinin
sunumunda hastalarla işbirliği
yapma.

Sağlık hizmetlerinin planlanmasında ve sunumunda hastaların nasıl
yer alabilecekleri konusunda çözümler geliştirebilme.
Eczacılık hizmetlerinin sunumuna hastayı aktif bir katılımcı olarak
dâhil edebilme.

21
3.
Yeterlilik Standartları
2
Hizmet sunumunu, mümkün
olduğu ölçüde, hastaların
gereksinimlerini karşılayacak
şekilde uyarlama.



Belirli sınırlar içinde kalmak üzere, hastaların gereksinimlerini
önceden görebilme ve/veya tanımlayabilme.
Bir hastanın sağlık durumu veya engelliliği nedeniyle hizmet
sunumuna gidilmesinin gerekeceği koşulları tanımlayabilme.
Hastaların değer, inanç ve kültürel kökenleriyle ilgili olup, eczacılık
hizmetlerinin sunuluş biçimlerini etkileyebilecek bilgileri elde edebilme.
4.
Hastaları sağlık
gereksinimleriyle ilgili bilgi
aramaya ve elde edilen bilgileri
kullanmaya özendirme.

Hastaları sağlık konusunda tedavi ve yaşam tarzı ile ilgili uygun ve
yerinde kararlar almaları konusunda destekleyebilme.
5.
Sunulan hizmetler ve sağlanan
danışmanlıkla ilgili olarak
hastanın yorumlarını ve geri
bildirimini dikkate alma.

Hastadan alınan geri bildirimin hizmet sunumunu iyileştirmede
kullanılabileceği konuları belirleyebilme.
Verilen hizmet ve/veya sağlanan danışmanlık konusunda hastanın
şikâyetlerini veya yorumlarını alıp bunlara yanıt verebilme.
Bir eczacının mesleksel rolü ve
uzmanlığı ile tutarlı kalmak
üzere hastalar adına tanıtımsavunu sorumluğunu üstlenme.

6.

Hastaların haklarının veya gereksinimlerinin diğer sağlık çalışanları
ve/veya kamu görevlileri ile birlikte sunulup desteklenebileceği alanları
belirleyebilme (ör., belirli bir hasta grubu adına, bu grubun belirli
ürünlere veya eczacılık hizmetlerine erişimini savunma görevi).
Standart 1.4 Kalite ve güvenliği sağlama
Bu yeterlilik standardı, eczacıların, tıp ve tedavi yönetim sistemlerinde kaçınılmaz olarak
bulunan riskleri yöneterek ve bunlara karşı önlem alarak hastaları koruma sorumluluklarıyla
ilgilidir. Hastaların yararını gözetmede ve hastalarla ilişkilerinde dürüstlük ve açıklık
sergilemede diğer sağlık çalışanlarıyla paylaştıkları sorumluluk da bu kapsama girer.
Standart 1.4 Kalite ve güvenliği sağlama
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Hasta güvenliğini koruma ve geliştirme
1.
Bakımın süreklilik ve bütünlüğü
kavramını anlama.


2.
Eczacılık hizmetlerinin
sunumunda potansiyel hata
kaynaklarını ve bunların olası
sonuçlarını kavrama.


3.
4.
Hastalar için risk oluşturan
konuların belirlenip yönetilmesi
açısından gerekli meslek hizmet
belgelerinin tamamlanmasını
sağlama.

İşyerinde “suçu başkasına
atmama” kültürünü
yerleştirmenin önemini kavrama.


Bakım sağlanan ortamlar arasındaki geçişlerin hasta güvenliği
açısından ortaya çıkardığı riskleri tartışabilme (ör., bakımın bir
hastaneden bir serbest eczaneye geçmesi, bir hastaneden başka bir
hastaneye geçmesi ve/veya bir aile hekiminden bir uzman hekime, bir
uzman hekimden bir aile hekimine geçmesi örneklerinde olduğu gibi
çok sayıda farklı kesimler tarafından verilen sağlık hizmetleri
arasındaki geçişler).
Bakımın sürekliliği ve bütünlüğünün güçlendirilebileceği yolları
tartışabilme.
Hata ve/veya yanlış yol izleme olasılığını artıran etmenleri
tanımlayabilme (ör., kesintiler, aşırı iş yükü, denetimin yetersiz
kalması, uzmanlık alanının dışında iş yapma, kişisel sorunlar, bakımın
bir yerden diğerine aktarılması).
Risk etmenlerinin tanımlanıp yönetilebileceği yolları tartışabilme.
Hasta güvenliğinin korunması için tamamlanması gereken belgeleri
tanımlayabilme.
Kayıtları uygun, doğru ve güncellenmiş biçimde tutabilme.
İstenmeyen durumlarla ilgili bildirimlerde ve bunların önlenmesinde
“suçu başkasına atmama” kültürünün etkisini tartışabilme.
Öge 2 – Belirlenen riske uygun davranma
1.
22
Ürün geri çekme bildirimine tabi
stokun veya donanımın hemen
geri çekilmesinde yer alma.

Ürün geri çekme bildirimine hemen yanıt vermek ve bu konudaki
bilgilere hemen erişebilmek için başvurulacak süreçleri tanımlayabilme
ve/veya sergileyebilme.
İlaç hatalarının bildirilmesinde
ve izlenmesinde sorumluluk
alma.

3.
Meslek performansını olumsuz
etkileyebilecek kişisel durumları
belirleme ve böyle durumlara
ilişkin önlem alma
sorumluluğunu üstlenme.


Performansa zarar verebilecek kişisel etmenleri tanımlayabilme.
Kusurlu performanstan kuşkulanılan veya bunun doğrulandığı
durumlarda başvurulacak destek kaynaklarını tanımlayabilme.
4.
Doğabilecek zararı asgari
düzeyde tutmak ve/veya bu tür
olayların yeniden ortaya
çıkmasını önlemek üzere
olumsuz durumlarda hemen
harekete geçme.

Zararı asgari düzeyde tutmak için başvurulabilecek yolları
tanımlayabilme.
Aynı türde olayların bir daha ortaya çıkmasının önlenmesinde etkili
olabilecek izleme stratejilerini belirleyebilme (ör., temeldeki nedenlerin
analiz edilmesi).
Sağlık veya iyilik halini olumsuz
etkileyebilecek tıbbi hatalar
konusunda hastaları
bilgilendirme sorumluluğunu
kavramış olma.

Hastalar üzerindeki etkilerini
asgari düzeyde tutmak ve/veya
tekrarını önlemek için alınan
önlemler dâhil tıbbi kaza ve
hataları belgelendirme.


2.
6.


Hastalara bakım hizmeti sunulurken ortaya çıkan kazalar için geçerlilik
taşıyan açığa vurma ilkelerini tanımlayabilme.
Açığa vurmanın gerektirdiklerini ve bunların meslekle ilgili sigorta
şirketlerinin beklentileriyle olan ilişkisini tanımlayabilme.
Uygun kayıt sistemlerini tanımlayabilme ve/veya kullanabilme.
Hata ve kazaların belgelenmesi ve gerekli girişimlerde bulunulmasıyla
ilgili iş yeri süreç veya kılavuzlarına uygun davranıldığını
gösterebilme.
2
Meslek Yeterlilik Standartları
5.

Bu tür durumlarda bildirimde bulunmanın ve izlemin önemini
açıklayabilme.
Kullanılan bildirim ve izleme süreçlerini tanımlayabilme.
Standart 1.5 Meslekte yeterliliği koruma ve geliştirme
Bu yeterlilik standardı, eczacıların yaşam boyu öğrenme kavramını anlamaları ve
benimsemeleri, toplum içindeki meslek uygulamalarını ve meslekle ilişkili görevlerini
geliştirmek için sürekli öğrenme ve mesleksel gelişimi bir araç olarak benimsemeleriyle ilgilidir.
Yeterlilik, belirli bir işlevi veya görevi istenen standartta başarılı bir biçimde yerine getirmek üzere bir bireyin sahip
olduğu bilgi, beceri ve özelliklerin (değerler ve inançlar dâhil) toplamıdır. Sağlık alanındaki diğer meslek
çalışanları gibi, eczacıların da mesleklerini kendi yeterlilik alanlarının sınırları içinde uygulamaları gerekir.
Herhangi bir görev veya hizmet için geçerli yeterlilikler, bu kitapta verilen yeterlilik standartları ve Bölüm 1.8’de
tanımlanan süreç yardımıyla bir meslek uygulama profili oluşturarak tanımlanabilir.
Yeterlilik, öğrenerek ve beceri geliştirerek artırılabilir. Sürekli öğrenme ve mesleksel yetkinliği geliştirme,
eczacıların meslek uygulamaları ve kariyer yönetimleri bakımından temel önem taşır. Eczacıların kariyer çizgileri
ve öğrenme gereksinimleri zamana, çalışma ortamına ve göreve bağlı olarak değişebilmesine rağmen, yaşam
boyu öğrenmeye bağlılık, mesleğin bir üyesi olarak, eczacı kimliğinin ayrılmaz bir parçası olmalıdır. Dolayısıyla,
bu kavramın sahiplenilmesi eczacıların “profesyonelliklerinin” temel bir ögesidir. Ancak, bunun ilgili eczacı
tarafından ortaya konması (kanıtlanması), öğrenmenin hangi kaynaktan sağlandığına bağlı olarak büyük farklılık
gösterir.
Birçok örnekte, öğrenme gereksinimlerinin belirlenmesi, eczacının mevcut görev tanımına yeni görevlerin
eklenmesi veya eczacının kariyer planlaması yapması ya da daha üst bir meslek konumuna gelme çabaları
sonucunda ortaya çıkar. Belirli bir görev için temel öğrenme gereksinimlerinin (eğer varsa) belirlenmesi
konusunda eczacılar için en iyi rehber, görev tanımları ve/veya hedeflenen görev açısından en uygun yeterlilik
standartlarını esas alan seçim ölçütleri olabilir. Eczacıların somut öğrenme ve gelişme gereksinimlerini
belirlemelerinde performans geri bildirimi alınması ve verilmesi bir diğer yolu oluşturur.
Standart 1.5 Meslekte yeterliliği koruma ve geliştirme
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Yaşam boyu öğrenmenin önemini kabul etme
1.
Yaşam boyu öğrenme
kavramının eczacılar için
anlamını kavrama.

Yaşam boyu öğrenmeyi, kariyer gelişimi (yeni bilgi edinmek ve
yeterliliği korumak için sürekli çaba içinde olma) ve sağlık
hizmetlerinin sunumunda eczacının mesleksel rolü bağlamında
tartışabilme.
23
Meslektaşlarının meslekte
gelişimini teşvik etme ve
destekleme.

3.
Yeterliliğin korunması ve sürekli
mesleksel gelişime ilişkin
konularda tescil makamının ve
meslek kuruluşlarının
beklentilerini kavramış olma.

Eczacılık fakültelerinin, sağlık meslek örgütlerinin ve diğer kuruluşların
sundukları mesleksel gelişim etkinliklerinin/fırsatlarının kapsamını
tartışabilme.
4.
Meslek yeterlilikleriyle ilgili geri
bildirim kaynakları olarak öz
değerlendirmenin, reflektif
öğrenmenin*, meslektaş
değerlendirmesinin* ve
performans değerlendirmesinin
önemini kavramış olma.

Reflektif öğrenme ve meslektaş değerlendirme süreçlerini
tanımlayabilme.
Öz değerlendirme süreçlerinde yer alabilme.
Performans değerlendirmesine yönelik hazırlık sürecini
tanımlayabilme (ör., hedefleri, eğitim gereksinimlerini ve eğitimdeki
beklenen ve beklenmeyen başarıları belirleyebilme ve danışmandan
beklenen desteği tanımlayabilme).
2.
Yeterlilik Standartları
2



Öge 2 – Kendi kendine öğrenme sorumluluğunu üstlenme
1.
2.
Meslekte kapasiteyi korumaya
ve/veya geliştirmeye yönelik
olarak bir meslek gelişim planı
hazırlama (hedefleri ve
stratejileri ile birlikte).

Öğrenme ve meslekte gelişim
hedeflerine ulaşmak için
sorumluluk üstlenme.




24
Sürekli öğrenme ve meslekte gelişmeye yönelik olumlu tutumu
sürdürebilme.
Kendi uzmanlığının sınırları içinde kalmak koşuluyla başkalarına
meslekte danışmanlık sağlayabilme ve yol gösterebilme.
Belirli bir göreve özgü yeterlilik skalası geliştirme sürecini
tanımlayabilme ve bunu kişisel bir öğrenme planı hazırlamak için
kullanabilme.
Performansla ilgili geri bildirimin, reflektif öğrenmenin ve/veya
meslektaş değerlendirmelerinin gelişim planını nasıl ve ne yönde
etkilediğini anlatabilme.
Meslekte gelişim ve öğrenme gereksinimlerini (yeni bilgiler, beceriler
veya nitelikler) ele alacak eylem planını açıklayabilme.
Belirlenen öğrenme ve mesleksel gelişim gereksinimlerini
karşılayacak potansiyel etkinlik alanlarını, bunların kalitesini ve
yerindeliğini belirleyebilme.
Öğrenme ve mesleksel gelişim gereksinimlerini karşılayacak bir dizi
etkinliğe katılabilme (ör., deneysel öğrenme, akademik kurslar,
sunumlar, klinik incelemeler ve çalıştaylar).
3.
Öğrenme ve gelişim alanında
gelinen düzeyi önceki planla
düzenli olarak karşılaştırma.

Öğrenme ve gelişim alanındaki kazanımları belirlenen hedeflerle
karşılaştırabilme.
4.
Öğrenilenleri, performansı
artırmak ve/veya meslek
uygulama alanını genişletmek
üzere meslek uygulamasına
aktarma.

Yeni bilgileri ve/veya deneyimleri sorun çözme yeteneğini
güçlendirmek, meslek uygulamalarını değiştirmek veya yeni hizmetler
sunmak üzere uygulayabilme.
Düşünsel değerlendirme süreci sonunda meslek uygulamasında
yapılması gereken değişikliği sağlayabilme ve bunu açıklayabilme.

Alan 2 İletişim, işbirliği ve öz yönetim
2
Etkili iletişim
Standart 2.2 :
Sorunların çözümü için çalışma
Standart 2.3 :
Sağlık hizmet ekibi üyeleriyle ortak çalışma
Standart 2.4 :
Uyuşmazlıkları yönetme
Standart 2.5 :
İşe ve iş yerine bağlılık
Standart 2.6 :
Mesleğe ilişkin katkıların planlanması ve yönetilmesi
Standart 2.7:
Personelin denetlenmesi
Bu yeterlilik alanı, hastalar ve meslektaşlarla etkili iletişim ve sağlık hizmet ekibi ile işbirliğine dayalı ilişkiler
bakımından gerekli yeterlilik standartlarını kapsamaktadır. Çalışmalar sırasında ortaya çıkan problemlerin ve
kişiler arası sorunların halledilmesi, mesleksel katkıların sağlanması ve yönetilmesiyle ilgili sorumlulukların
üstlenilmesi de bu kapsamda yer almaktadır. Bu yeterlilik alanındaki standartlar, eczacıların gerçekleştirdikleri
meslekle ilişkili etkinliklerin tümünün temelini oluşturur.
Standart 2.1 Etkili iletişim
Bu yeterlilik standardı, eczacıların Türkçe etkili iletişim kurma ve iletişime geçilen tarafın
verilen mesajı almasını sağlama yeterlilikleriyle ilgilidir. Gündelik uygulamalar sırasında ortaya
çıkan ve ilgili taraflar açısından kabul edilebilir sonuçlara ulaşmak için farklı görüşlerin dikkate
alınmasını gerektiren durumlarda, iletişim tarzının bu durumlara göre uyarlanması da bu
kapsamda yer almaktadır.
Meslek Yeterlilik Standartları
Standart 2.1 :
Sağlıklı iletişim, güven ortamı oluşturmak; meslekteki diğer kişileri ve hastaları desteklemek, motive etmek ve
etkilemek; hastalarla görüşürken veya onlara danışmanlık hizmeti sunarken bilgi toplamak ve bilgi aktarmak
bakımından temel önem taşır.
Eczacılar, hastalarının daha sağlıklı olmasını sağlamak, onların ilaç yönetimlerini etkilemek ve diğer sağlık
çalışanlarıyla iletişim kurmak amacıyla giderek daha proaktif roller üstlenmektedirler. Ayrıca, eczacıların ekip
çalışmasına dayalı sağlık hizmetlerinde giderek daha çok yer aldıkları görülmektedir. Ekip çalışmasına dayalı
hizmetlerde diğer sağlık çalışanlarıyla iletişim ve meslek ilişkilerin sürdürülmesi önemlidir. Bu gibi durumlarda,
eczacılardan, kendi bulgularını ve önerilerini özetleyen raporlar hazırlayıp sunmaları ya da ilaç tedavisine ve
izlemine* ilişkin notlarını ilgili hastanın kayıtlarına eklemeleri istenir. Bu türden iletişimde netlik, içerik ve üslup gibi
etmenler, kaçınılmaz olarak, ilaç yönetimine* ilişkin olarak alınan mesajları ve yapılan girişimleri etkiler.
Proaktif yaklaşım, birinci basamak sağlık hizmeti* sağlanması gibi daha geleneksel görevlerde de belirgin biçimde
ortaya çıkmaktadır. Bunun kapsamına, eczacının sağlık ve yaşam tarzına ilişkin hastaya yaptığı öneriler ile küçük
sorunlarının semptomatik tedavisine yönelik reçetesiz ilaçların önerilmesi de girmektedir. Eczacıların kendi
katkılarını optimize etmek için, doğru bilgileri net ve özlü biçimde aktarabilmeleri; kendi meslektaşlarıyla,
hastalarla veya diğer hizmet kullanıcılarıyla uyumlu bir şekilde çalışmaları gerekir.
Hangi alanda çalışırlarsa çalışsınlar tüm eczacıların, süreçte yer alan taraflardan her biri ile karşılıklı mutabakat
sağlayabilmek için meslek uygulamalarını ilgilendiren konuları onlarla tartışabilmeleri gerekir. Bu sonucun elde
edilebilmesi, eczacıların istenen ve kabul edilebilir sonuçlar konusunda net olmalarına ve süreçte yer alan diğer
tarafların bakış açılarını kavramalarına bağlıdır.
Standart 2.1 Etkili iletişim
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – İletişim için sağlam ilkeler benimsemek
1.
İletişim kanallarını açık tutma.

Başkalarıyla bilgi alışverişi ve paylaşımında bulunabilme.
2.
Başkalarından gelen
düşüncelere veya sözlere değer
verme.

Başkalarının görüş ve düşüncelerine saygı gösterebilme.
25
3.
Sözel olmayan unsurların
iletişimin etkinliği üzerinde
önemli bir rol oynayabileceğini
kavrama.

İletişimi etkileyen sözel olmayan etmenleri (ör., sunum, duruş, jestler
ve yüz ifadesi) anlatabilme.
4.
Etkili iletişimin önündeki
engelleri belirleme ve bunları
ele alma.

Etkili iletişimin önündeki engelleri (ör., belirli bir andaki duygusal
durum, sıkıntı, öfke veya saldırgan tutum), kültürü, değer ve inançları,
duyusal bozuklukları (işitme veya görme), engellilikleri (zihinsel veya
fiziksel), kişisel çatışmaları, sosyoekonomik veya eğitimsel durumu,
üçüncü bir taraf aracılığıyla iletişimi vb tanımlayabilme.
Etkili iletişimin önündeki engelleri giderecek stratejileri ve/veya
kaynakları anlatabilme veya sergileyebilme (ör., üzerinde değişiklik
yapılmış iletişim kanalları, üçüncü taraf iletişimi için araçlar).
Yeterlilik Standartları
2

Öge 2 - İletişimin kültürel ve dilsel çeşitliliğe göre uyarlanması
1.
Eczacının değer, inanç, kültürel
ve dilsel kökeninin hastalarla
kurulacak iletişim üzerindeki
olası etkilerini kavrama.

Çeşitli kültürel ve dilsel kökenlerden hastalarla olan iletişimde etkili
olabilecek kişisel kökenle ilgili konuları ortaya koyabilme.
2.
Farklı kültürel ve dilsel kökene
sahip hastaların ve/veya hasta
bakım görevlilerinin özel iletişim
gereksinimlerini kabul etme.

Başkalarının gereksinimlerine, değerlerine, inançlarına ve kültürel
kökenlerine duyarlı olduğunu sergileyebilme.
Farklı kültürel ve dilsel kökene sahip hastalarla ve/veya hastanın
bakımından sorumlu olan kimselerle iletişim kurmanın önündeki
engelleri tanımlayabilme.
Farklı kültürel ve dilsel kökene
sahip kişilerin gereksinimlerine
mümkün olduğu ölçüde karşılık
verme.

Farklı kültürel kökene sahip kişilerle etkili bir iletişim için gerekli
stratejileri ve/veya kaynakları tanımlayabilme (ör., yetkin bir tercüman
kullanılması, iletişim kanallarının gözden geçirilmesi).

Hastaları aktif biçimde dinleyebilme, empati kurabilme, onların
konumlarını/gereksinimlerini anlayabilme.
Kaygıya, öfkeye veya başka bir olumsuz tepkiye yol açmaksızın görüş
bildirebilme ve yazılı/sözlü bilgi verebilme.
3.

Öge 3 - İletişim sürecini yönetme
1.
Hasta ile uyum sağlanması ve
empati kurulması.

2.
Yapılan işte hedeflenen
sonuçlara ulaşmak için gerekli
iletişim kanallarını kurma.

İşte hedeflenen sonuçlara ulaşabilmek için kurulan iletişim ağını
tanımlayabilme.
3.
İletişimin izleyici ve malzemeye
uygun olmasını sağlama.

Gerek yazılı gerekse sözlü iletişim için, duruma, muhataba ve iletişim
konusu olan materyale uygun söz, iletişim tarzı ve biçimini seçebilme
(ör., gereksiz meslek jargonundan kaçınma, tıbbi ve farmasötik
terimleri net olarak açıklayabilme).
4.
Düşünce ve fikirleri net, tutarlı
ve muğlâk olmayan biçimde
ifade etme.

İnandırıcılık ve tutum değişikliği sağlamak için verilen mesajların
tutarlılığının taşıdığı önemi anlatabilme.
Fikir ve görüşleri yazılı ve sözlü biçimlerde net olarak formüle edip
açıklayabilme.
Bilgileri sözlü ve yazılı olarak doğru, özlü ve gizliliğe riayet edecek
şekillerde iletebilme.
Anlaşılırlığı güçlendirmek üzere fikirleri, görüşleri ve bilgileri netleştirip
açıklayabilme.



5.
6.
Hastaların gereksinimlerini
araştırma ve ilgili bilgileri
aktarma.

Sağlanan bilgilerin alındığını ve
anlaşıldığını doğrulama.



26
Gereksinim duyulan bilgileri bulup çıkarabilme ve belirli bir
kesimin/hastaların bilgilenme gereksinimlerini belirleyebilme.
Yerinde sorular yöneltebilme, dikkatle dinleyebilme, sözel ve sözel
olmayan işaretlere tepki verebilme ve iletişim gereksinimlerini
netleştirmek için gerektiğinde çevirmen kullanabilme.
Yazılı raporların alındığını ve anlaşıldığını göstermek üzere sistematik
bir sürece başvurulduğunu anlatabilme ve bunu ortaya koyabilme.
Verilmek istenen mesajın alındığını ve anlaşıldığını doğrulamak üzere
izleme işlemi yapabilme, sorular yöneltebilme ve/veya bunun için
görsel ve diğer araçlardan yararlanabilme.
7.
İletişimi daha iyi duruma
getirmek üzere geri bildirime
yanıt vermenin önemini
kavramış olma.


Geri bildirime verilen yanıtların iletişimi nasıl güçlendirdiğini
açıklayabilme.
Geri bildirime verilen yanıtlarla iletişimin hangi yollardan değiştiğini
anlatabilme.
2
Öge 4 - Görüşmelerde iletişim becerilerinin uygulanması
Üzerinde karşılıklı görüşülüp
anlaşmaya varılması gereken
bir sonucu gerektiren durumları
fark edebilme.

Belirli bir sonuca ulaşma açısından, iş yerinde görülen çatışma
halindeki çıkarların ele alınmasını gerektiren veya ele aldıran koşulları
tanımlayabilme.
2.
Karşılıklı görüşme sürecinde
araştırma ve hazırlanmanın
önemini kabul etme.

Karşılıklı görüşmenin başarıyla sonuçlanması için gerekli bilgileri
belirleyip tanımlayabilme.
3.
Karşılıklı görüşmede taraflardan
her birinin hedeflerini karşılayan
bir konumda yer almanın
önemini kavrama.


Karşılıklı görüşmelerle varılan sonuçların yararlarını tanımlayabilme.
Belirli durumlar için kabul edilebilir sonuçları tanımlayabilme.
4.
Karşılıklı görüşülüp anlaşmaya
varılması gereken bir sonucu
gerektiren durumlarda gereğini
yapma.

Arzu edilen bir sonuca ulaşılması için dirayetli davranabilme,
destekleyici ve ikna edici iletişim tekniklerini kullanabilme.
Belirli bir durum için uygun düşecek karşılıklı görüşme stratejisini
tanımlayabilme veya ortaya koyabilme.

Standart 2.2 Sorunların çözümü için çalışma
Meslek Yeterlilik Standartları
1.
Bu yeterlilik standardı, eczacıların iş yerlerindeki mevcut veya potansiyel sorunları belirleme ve
ele alma konularındaki yeterlilikleriyle ilgilidir. Konuyu analiz etme, çözüm için uygun yolları
belirleme ve gerekli girişimlerde bulunma kapasitesi de bu kapsamda yer alır. Gene aynı
kapsamda değerlendirilen diğer başlıklar, uygun çözümler bulmak üzere meslektaşlarla
(yöneticiler dâhil) birlikte çalışma, iyileşme sağlamak üzere gerçekleştirilen girişimleri
değerlendirme ve bulunan çözümlerin istenmeyen sonuçlara yol açmasını önlemedir.
Bu yeterlilik standardı çerçevesinde “sorun” meslek uygulamalarıyla ilgili olup ele alınması, çözülmesi veya
aşılması güç herhangi bir sorun olabilir. Mevcut ve potansiyel sorunlar, karmaşıklığı nedeniyle sağlık sektöründe
sıkça baş gösterir. Ancak bunun yanı sıra koşulların fazlaca değişken ve önceden kestirilemez olması da çeşitli
sorunlar yaratabilir. Eczacılardan, diğerleriyle birlikte çalışarak gerçekçi ve etkili çözümler bulmak üzere analiz
beceri ve yeteneklerini kullanmaları beklenir.
Standart 2.2 Sorunların çözümü için çalışma
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Sorunu / potansiyel sorunu analiz etme
1.
Sorunların ele alınmasında
sorumluluk üstlenmeyi kabul
etme.

Sorunların, bunlar ortaya çıktıkça zamanında ele alınmakta olduğunu
ortaya koyabilme.
2.
Sorunun kendisini ve olası
nedenlerini belirleyip
netleştirebilme.

Bir sorunun niteliğini, nedenlerini ve temeldeki etmenlerini
belirleyebilme ve eksiksiz biçimde anlatabilme (sözel veya yazılı
olarak).
3.
Sorunun çözüme
bağlanmasında mümkün olan
yaklaşımları belirleme.

Belirlenen sorunu (sorunları), neden olan etmeni (etmenleri) ve çözüm
için var olan seçenekleri belgeleyebilme.
Öge 2 – Sorunu / potansiyel sorunu gidermek için çalışma
1.
Nerede yardım veya rehberliğe
gereksinim olduğunu kavrama.

Yardım gerektiren koşulları tartışabilme (ör., kusurlu performans,
yanlış yapıldığına ilişkin kuşku duyulması gibi durumlar).
27
2.
Yeterlilik Standartları
2
Sorunlar ele alınırken işbirliği ve
ortak çalışmaya dayalı bir
yaklaşıma başvurma.



Belirlenmiş olan sorunun ele alınmasında girdi sağlaması önem
taşıyan kişi veya grupları belirleyebilme.
Sorunun ele alınışına yönelik planın yaşama geçirilmesinde ilgili
personelin işbirliğini sağlayabilme.
Sorunların çözümünde başkalarının girdi sağlamalarını özendirebilme
ve bu girdilerden yararlanabilme.
3.
Belirlenmiş bir sorunun
çözümüne yönelik plan
geliştirilmesinde inisiyatif
kullanma.

Sorunun ele alınmasında tercih edilen yaklaşımı tanımlayabilme,
temeldeki nedenlerle niyet edilen veya beklenen sonuçlar bakımından
bu tercihi gerekçelendirebilme.
4.
Doldurulması gereken belgeleri
doldurma.

Belgelenmesi gereken türde sorunları belirleyebilme (ör., ilaç tedavisi
sırasında ortaya çıkan durumlar, kişisel anlaşmazlıklar, iş yerindeki
yaralanmalar).
Gerekli belgeleri doğru biçimde doldurabilme.

5.
Gereken daha öte eylem ya da
eylemlerin belirlenebilmesi için
daha önce elde edilen
sonuçların düzenli olarak
değerlendirilmesi gereğini
kavrama.


Elde edilen sonuçları değerlendirmenin amacını tartışabilme (ör.,
eksik alınan kararlar, ortaya çıkan diğer sorunlar).
Değerlendirmenin sonuçlarının, eğer gerekiyorsa daha sonraki
eylemlerin belirlenmesinde nasıl kullanıldığını gösterebilme.
Standart 2.3 Sağlık hizmet ekibi üyeleriyle ortak çalışma
Bu yeterlilik standardı, eczacıların, meslektaşlarıyla karşılıklı destekleyici bir ortam sağlama ve
hastalara sağlanan bakım hizmetlerini güçlendirici çalışma ilişkileri oluşturma ve sürdürme
yeterlilikleriyle ilgilidir. Eczacının kusursuz eczacılık uygulamaları ve hastalara özgüvene dayalı
bakım hizmeti sunma göreviyle tutarlı bir davranış sürdürmesini gerektiren durumlar da bu
kapsamda değerlendirilmelidir.
Ekip çalışması ve işbirliği* hastaların sağlık hizmeti gereksinimlerinin karşılanması bakımından temel önem taşır.
Bu nedenle, eczacıların sağlık alanındaki diğer sağlık çalışanlarıyla (ör., aile hekimleri, diyabet eğitmenleri,
hemşireler, fizyoterapistler, diyetisyenler) ortak iş ağı oluşturmaları ve bu kesimlerle sürekli uyum içinde
çalışmaları vazgeçilmez önemdedir.
Eczacılar, diğer eczacılarla aynı anda (ör., ayaktan hasta reçetelerinin karşılandığı bir hastanede veya büyük bir
serbest eczanede hizmet verilirken) veya ardışık biçimde (ör., eczacıların, bir dizi farklı serbest eczane aracılığıyla
verdikleri İkâmetgâhta İlaç Yönetimi İncelemesi* hizmeti) ortak çalışma içinde olabilirler. Ayrıca, kendilerinden,
hizmeti desteklemek üzere bağımsız, yarı bağımsız veya doğrudan eczacıların denetimi altında çalışan diğer
personelle (ör., iş yöneticisi, satın alma görevlisi, depo sorumlusu, teknisyen, resepsiyon görevlisi, yardımcı
eleman) ekipler halinde çalışmaları istenebilir. Eczacılık ekibi üyelerinin ve diğer sağlık çalışanlarının ortak
çalışması ve işbirliği, eczacılık hizmetlerinin etkin ve yeterli biçimde verilmesi bakımından temel önem taşır.
Eczacıların diğer sağlık çalışanlarıyla birlikte görev yaptıkları durumlarda, hastanın de dâhil edildiği bir ortaklık
yaklaşımı* hizmetlerin en iyi biçimde verilmesi bakımından önem taşır.
Eczacılar, kendi meslek yükümlülükleri ve taahhütleri ile bağdaşmayacak birtakım davranışlar içine sokulmak
üzere çeşitli baskılara maruz kalabilirler. Bu gibi durumlar temelde eczacıların ilaçların* uygun ve yerinde
kullanımına ilişkin danışmanlık hizmeti sunmalarından ve çeşitli eczacılık ürünlerinin dağıtımı veya verilmesi
konusunda tek yetkili konumunda olmalarından kaynaklanır. Dirayetli davranabilme bu tür durumlarla baş etme
bakımından kilit önem taşır. Bu nedenle, bir eczacının yönetim becerileri söz konusu olduğunda bu konu kritik bir
öge olarak ön plana çıkar.
Standart 2.3 Sağlık hizmetleri ekibi üyeleriyle ortak çalışma
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Ekip kurma ve ekip içi uyumu destekleme
1.
28
Hastaya verilen hizmetlerin
iyileştirilmesinde ortaklık
yaklaşımı ve ekip çalışmasının
değerini kabul etme.

Başkalarıyla birlikte ortaklaşa iş yapma bakımından olumlu tutum
sergileyebilme.
Eczacının rolü ve diğer ekip
üyelerinin işbirliğini sağlamak
için güven yaratma.


Eczacının katkısı konusunda saygı ve güveni koruyabilme.
Ekip üyelerine geri bildirim, özendirme ve destek sağlayabilme.
3.
Sağlık ekibinin diğer üyeleri ile
bağlantılı olarak eczacının
rolünü, sorumluluklarını ve
uzmanlığını kavrama.

İşbirliği yapılan ekip üyelerinin beklentileri açısından eczacının görev
ve sorumluluklarını tanımlayabilme.
4.
Diğer ekip üyelerinin meslek
haklarını, becerilerini ve
katkılarını tanıma ve bunlara
saygılı olma.

Sağlık ekibindeki üyelerin tamamlayıcı görev ve sorumluluklarını
tanımlayabilme.
5.
Sağlık ekibinin diğer üyelerinin
hastalarla olan ilişkilerine saygı
gösterme ve bu ilişkileri kollama.

Sağlık ekibinin diğer üyelerinin (hastalar nezdindekiler de dâhil olmak
üzere) rollerini ekip içinde karşılıklı anlayış ve güven ortamı yaratacak
şekilde tartışabilme.
Öge 2 – Etkili ekip çalışmasını teşvik
1.
Ekip içinde eczacıdan beklenen
rolü yerine getirme sorumluğunu
kabul etme.


Sağlık ekibi üyelerinin talep ve beklentilerine yanıt verebilme.
Ortak bir anlayış geliştirmek üzere bilgi ve uzmanlık paylaşımına
gidebilme
2.
Ortak amaçlar ve ilgi alanlarına
ilişkin fırsatları belirleme.

Sağlık ekibi içinde ele alınabilecek konu türlerini tanımlayabilme (ör.,
hastanın tedaviye uyumu*, standart protokoller ve süreçler,
araştırma).
3.
İlaç veya tedavi sorunlarına
yanıt vermede önderlik*

Ekip içinde ortaya çıkan ilaç veya tedavi sorunlarına eğilme
konusunda proaktif bir yaklaşım sergileyebilme.
4.
Hastaların en iyi sağlık
sonuçlarını alabilmelerini
sağlamak için diğer sağlık
çalışanlarıyla ortak çalışma.

Tedavi hedeflerine ulaşmak için diğer sağlık çalışanlarıyla uyum
sağlayabilme ve ortak çalışabilme (hasta onayını alarak bilgi
paylaşma, hasta sağlığı hedeflerine birlikte yönelme).
Eczacı bakış açısıyla beklenen katkıları aktif olarak yapabilme, ekip
temelli sorun çözme ve karar verme süreçlerine olumlu katkıda
bulunabilme.
Ekibin etkinlik durumuyla ilgili
değerlendirmelere katılma.

5.

2
Meslek Yeterlilik Standartları
2.
Ekibin ve ekip içindeki kişilerin etkinliklerinin değerlendirilmesine
olanak veren yöntemleri tanımlayabilme.
Öge 3 – Meslekteki konumu etkin şekilde sürdürme
1.
Eczacının meslek haklarından
ve değerlerinden ödün
verilmemesini sağlama.


Meslektaşlardan gelen uygun sayılamayacak talepleri belirleyebilme.
Makul olmayan talepler ve/veya uygulamayı ya da hasta hizmetlerini
aksatabilecek olumsuz yanıtlar konusunda dirayetli davranabilme.
2.
Ekip içinde meslek uygulama
standartlarına ve kurallara
uygun davranılmasını sağlama.

Belirli bir görev konumuna ilişkin olarak net, özlü ve özel
açıklamalarda bulunabilme ve/veya gerekçeler ileri sürebilme.
İstenilen bir sonuca ulaşmak için izlenebilecek alternatif yollar
konusunda tartışma başlatabilme.

Standart 2.4 Uyuşmazlıkları yönetme
Bu yeterlilik standardı, eczacının uyuşmazlıkla sonuçlanması mümkün koşulların ortaya
çıkmasını önleme veya çıkanları giderme, iş yerinde bu tür durumlar ortaya çıktığında sorunları
meslektaşlarıyla birlikte çözme ve yönetme kapasitesiyle ilgilidir. Personel arasında, personelle
diğer sağlık görevlileri, hasta veya başka bir hizmet alıcısı arasında ortaya çıkan uyuşmazlıklar
da bu kapsamdadır.
Karşıt görüşler, fikirler veya çıkarlar söz konusu olduğunda uyuşmazlık baş gösterir; gerilime yol açan anlaşmazlık
ve uyuşmazlıklar, insanların moralini ve sonuçta iş performansını olumsuz etkileyebilir. Uyuşmazlık, şu veya bu
ölçüde her iş yerinde görülebilir. Önemli olan, eczacıların, olumsuz sonuçlar kendini göstermeden önce
uyuşmazlıkları belirleyip bunları yapıcı biçimde yönetebilecek kapasiteye sahip olmalarıdır.
Uyuşmazlığın ortaya çıktığı koşullar ele alınırken, uyuşmazlığın kökten çözüme bağlanmasının her zaman
mümkün olamayabileceğinin bilinmesi önemlidir. Eczacıların bu gibi durumlarda, koşulların gerektirdiği ek
danışmanlık ve destek hizmetlerinden (ör., ilgili uzman desteği, arabuluculuk hizmetleri gibi) yararlanmaları
gerektiğini bilmeleri önemlidir.
29
Standart 2.4 Uyuşmazlıkları yönetme
Performans ölçütü
2
Öge 1 – Çatışmaların önlenmesi ve yönetilmesinin önemini anlama
Verimli meslek ilişkileri ve yapıcı
bir çalışma ortamını sürdürme
gereğini kavrama.

2.
Gecikmeksizin harekete geçme
ve uyuşmazlıkları ortaya
çıkmadan önleme gereğini
kavrama.

Hemen harekete geçilmesinin uyuşmazlıkların ortaya çıkmasını
engelleyebileceği durumları tanımlayabilme (ör., görev listesi, dakiklik,
hizmetin zamanında verilmesi).
3.
Uyuşmazlığı zamanında ele
alma gereksinimini kavrama.

Uyuşmazlığın iş yerinde yarattığı etkileri tanımlayabilme (ör., gerilim,
moralsizlik, işe gelmeme, sistem veya hizmette aksama, saldırgan
veya işbirliğine yanaşmayan tutumlar gibi).
4.
Tarafsız ve adil iş yapma
gereğini kavrama.

İşyerindeki uyuşmazlığın kavranmasında “suçlu aramama”
yaklaşımının önemini anlatabilme.
1.
Yeterlilik Standartları
Kanıt örnekleri

Uyumun ve/veya ortak çalışmanın sürdürülmesini sağlayacak araçları
tanımlayabilme.
Çalışma ortamına yönelik girdiler konusundaki tepkilerin izlenebileceği
yolları tanımlayabilme.
Öge 2 – Çatışmanın doğasını netleştirme
1.
Ne zaman yardım ve
danışmanlık almak gerektiğini
bilme.

Yardım arama gerektiren koşulları tartışabilme (ör., zorbalık, sataşma
veya ayrımcılık yapma gibi durumlar).
2.
Uyuşmazlığın kaynağının
(kaynaklarının) ve/veya
niteliğinin belirlenmesi için
gerekli bilgilerin toplanmasında
meslektaşlarla birlikte çalışma.


Gerekli araştırmayı duyarlı biçimde ve hasım yaratmadan yürütebilme.
Uyuşmazlıktaki başlıca konuları ve tarafları belirleyebilme.
3.
Bilgi toplama sırasında objektif
biçimde çalışmak gerektiğini
kavrama.

Suçlu aramadan uyuşmazlığın niteliğini ve kaynaklarını
tanımlayabilme.
4.
Uyuşmazlıkların çözüme
bağlanmasına yönelik bir dizi
yaklaşımı belirlemek üzere
analiz becerilerini kullanma.

İşyerinde baş gösteren uyuşmazlıkların çözüme bağlanmasında etkili
olabilecek bir dizi gerçekleşebilir yaklaşımı/stratejiyi tanımlayabilme
(ör., karşılıklı görüşmeler, ortak çabaya dayalı sorun çözme,
arabuluculuk, hakemlik).
5.
Başka yere yönlendirmenin
gerekli olduğu durumları
belirleme.

Yönlendirmenin gerekli olduğu durumları belirleyebilme (ör., ileri
derecede duygusal stres, çözümü mümkün görünmeyen bir
uyuşmazlık gibi).
Öge 3 – Çatışmayı çözmek için harekete geçme.
Tercih edilebilir bir yaklaşımın
belirlenmesinde meslektaşlarla
görüşme ve bir karara varma.

2.
Gerektiğinde ilgili yere
yönlendirme.

İlgili destek hizmetlerini belirleme ve iletişim bilgilerini bulabilme (ör.,
danışmanlık ve arabuluculuk hizmetleri, insan kaynakları bölümü).
3.
Gerekli olan başka girişimleri
belirlemek üzere atılan
adımların etkisini gözden
geçirirken ortak çalışmaya
dayalı bir yaklaşım benimseme.

Benimsenen yaklaşımın başarısının değerlendirileceği yöntemleri
tanımlayabilme.
Uyuşmazlıkta taraf olanların değerlendirme ve izleme süreçlerine nasıl
katılacaklarını tartışabilme.
1.


Uyuşmazlığın çözüme bağlanmasında tercih edilen yöntemi açıklayıp
gerekçelendirebilme.
Tercih edilen yöntemi (ve gerekiyorsa diğer seçenekleri) uyuşmazlıkta
yer alan taraflarla tartışabilme.
Standart 2.5 İşe ve iş yerine bağlılık
Bu yeterlilik standardı, eczacıların işlerine, meslektaşlarına ve işyerlerine yönelik tutum ve
yaklaşımlarıyla ilgilidir. Söz konusu olan, eczacıların çalışma ortamlarını kavrama, verilen
görevler için sorumluluk üstlenme, inisiyatif kullanma, sorumluluklarını yerine getirmek üzere
titizlikle çalışma ve güvenli bir iş yeri için katkıda bulunma konusundaki yeterlilikleridir.
30
Eczacılar, meslek yaşamlarına yaklaşım biçimleri söz konusu olduğunda kişisel farklılıklar sergilerler. Aralarından
kimileri yaklaşımlarında genel olarak iyimser ve proaktif olup meselelerin üzerine güçlü biçimde yürürken, diğerleri
sorunlara ve konulara fazla odaklanırlar ve iş yerindeki durumlara daha tepkisel yaklaşırlar. Bu davranışlarla ilgili
temel özellikler, eczacının kendi duygularını kavrayıp yönetme (öz farkındalık) ve başkalarının duygularını
anlayabilme (empati) yetisiyle ilişkilidir. Bu bakımdan etkili olan faktörler arasında eczacının kendini motive
edebilme ve girişimcilik sergileme ve ilişkileri yönetme becerileri de yer alır. Bunlar hep birlikte kişinin duygusal
zekâsını oluşturur.
2
Standart 2.5 İşe ve iş yerine bağlılıkl
Kanıt örnekleri
Öge 1 – İşine bağlı bir yaklaşım benimseme
1.
Sistematik ve iyi düzenlenmiş
bir çalışma süreci kullanma.



Kesin ve sistematik bir çalışma sürecine sahip olduğunu
sergileyebilme.
Etkin iş uygulamaları ortaya koyabilme.
Zamandan verimli biçimde yararlanabilme.
2.
Meslek kararları, fiiller ve
ihmaller söz konusu olduğunda
sorumluluk üstlenip hesap
verme.

Mesleğe ilişkin katkılarla ilgili faaliyetler, ihmaller ve sonuçlar
konusunda açıklamada bulunup hesap verebilme.
3.
Titizlik ve özen sergileme.

İşle ilgili çalışmalarda detaylara inebilme ve detaylara özen
gösterebilme.
Doğru ve eksiksiz ürünler ortaya koyabilme.

4.
İşyerinde sorumlu tutumlar
sergileme ve profesyonel bir
görüntü sunma.



5.
Duygularla işlevsel biçimde baş
etme.



Dakiklik sergileyebilme.
Hastaların gereksinimlerinin karşılanması için çalışma saatlerinin
uzatılması gerektiğinde esneklik sergileyebilme.
Üstlenilen role ve içinde bulunulan duruma göre uygun kıyafette ve
görünürlükte olabilme.
Meslek Yeterlilik Standartları
Performans ölçütü
Duygular söz konusu olduğunda bunları tanıma ve bunlarla ilgili
sorumluluk alabilme.
Duyguları akıl ve irade ile kaynaştırabilme.
Örneğin öfke gibi olumsuz duygularla baş edebilme.
Öge 2 – Çalışma ortamını anlama
1.
Çalıştığı iş ortamının yapısını
kavrama.


Çalıştığı örgütün, ortamın ve/veya eczacılık hizmetlerinin yapısını net
olarak tanımlayabilme.
Kendi konumunun bu yapıda nereye oturduğunu, sorumluluklarını ve
hesap vermekle yükümlü olduğu konuları anlatabilme.
2.
Örgüt/kuruluş içinde görev ve
sorumluluklarını doğrulama.

Sürdürülen göreve uygun konum/çalışma geçmişi aracılığıyla
üstlenilen görev ve sorumlulukları tanımlayabilme.
3.
İstihdam koşullarını kavrama.

Birtakım özel uygulamalar ve istisnalar (ör., ödüllendirmeler,
sözleşmeye tabi koşullar, özel düzenlemeler) dâhil istihdamdaki
başlıca koşulları anlatabilme.
İş koşullarına uyum sağladığını gösterebilme.

Öge 3 – Güvenli bir çalışma ortamı sağlanmasına katkıda bulunma
1.
İşyeri güvenlik sistemlerinin
sürdürülmesine katkıda
bulunma.

İşyerindeki ana güvenlik sistemlerini (ör., nakit akışı, uyuşturucular ve
kontrolle tabi diğer maddeler, araştırmada kullanılan ilaçlar, hasta
kayıtları, giriş ve çıkış noktaları) ve bunların her biri için geçerli erişim
ve/veya yetki düzeylerini tanımlayabilme.
2.
Diğer çalışanları güvenli ve
emniyetli bir iş yeri ortamı
sağlanmasına ilişkin katkıda
bulunmaya özendirme.

Kendi denetimi altındaki personele, güvenli ve emniyetli bir iş yeri
ortamı sağlamak için yapmaları gereken iş uygulamalarını net biçimde
anlatabilme.
31
Standart 2.6 Mesleğe ilişkin katkıların planlanması ve yönetilmesi
2
Bu yeterlilik standardı eczacıların, çıktıları ve/veya sonuçları zamanında sağlayabilmek için
kendi işlerini öncelik sırasına koyma, düzenleme, yönetme ve yeni ortaya çıkan durumlarla baş
etme anlamındaki yeterlilikleriyle ilgilidir.
Yeterlilik Standartları
Kendi kendini yönetme, bağımsız meslek sahipleri olarak eczacıların kabullendikleri sorumluluğun bir parçasıdır.
Eczacılar, içinde çalıştıkları ortamdan ve bu ortamda görev yapan diğer eczacıların ve destek personelinin
sayısından bağımsız olarak, mesleğe ilişkin kendi katkılarını yönetme sorumluluğunu üstlenmelidirler.
Eczacılar, iş yüklerini planlayıp yönetirken, rutin işlerinin yanı sıra iş yerinde ortaya çıkabilecek beklenmedik
durumlarla da etkili biçimde ilgilenmek zorundadırlar. Eczacılar, verilen görevleri zamanında yerine getirmek için
bu görevlerin niteliğini ve gerektirdiklerini değerlendirmeli, ele alınması gerekebilecek olası konuları veya sorunları
da dikkate almalıdırlar. Ek bir yönlendirmeye veya desteğe gereksinimleri olup olmadığını tartmalı, bu
yönlendirmenin/desteğin sağlanabileceği kaynakları belirlemelidirler.
Standart 2.6 Mesleğe ilişkin katkıların planlanması ve yönetilmesi
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Kaynakların yeterliliğini güvence altına alma.
Mevcut insan kaynaklarının
yeterli olup olmadığını
değerlendirme gereğini
kavrama.

2.
İşle ilgili hedeflenen sonuçların
elde edilmesi için gerekli iletişim
kanallarını kurma.

İşle ilgili sonuçların elde edilebilmesi için oluşturulan iletişim ağını
tanımlayabilme.
3.
İş etkinliklerini üstlenmek için
elde bulunan kaynakların
yeterliliğini değerlendirme.


Rutin iş yükü bakımından gerekli kaynakları değerlendirebilme.
İşi üstlenmek için özel gereklilikleri (ör., bilgi stoku, donanım, özel
uzmanlığa erişim) değerlendirebilme ve bunların yerine getirilmiş
olduğunu veya getirilebileceğini doğrulayabilme.
4.
Normal iş yükü için yeterli
kaynakların varlığını diğer
meslektaşlarla birlikte sağlama.

Mevcut kaynaklarla rutin iş yükü arasında bir uyumsuzluk olduğunda
girişimde bulunabilme (ör., üst yöneticiye önerilerde bulunma, iş
yerine çalışan alınması).
5.
Uygun ve yeterli stok ve
donanımın hazır
bulundurulmasını diğer
meslektaşlarla birlikte sağlama.

Özel durumlar için gerekli stok ve/veya donanım düzeylerini
değerlendirebilme.
Gerekli stok ve donanımın sipariş edilmesine yönelik süreç ve
uygulamalara uygun davranabilme.
Yerel süreçlere ve uygulamalara
uygun biçimde stok yönetimi ve
donanım bakımına katkıda
bulunma.

1.
6.


Yapılması gereken işlerin üstlenilmesi için mevcut beceri birikiminin
yeterli olup olmadığını tanımlayabilme.
Aşırı iş yükü ile yorgunluk, stres, performans kusuru ve hata gibi
durumlar arasındaki ilişkiyi tartışabilme.
Stok yönetimi ve donanım bakımına yönelik uygulamaları
tanımlayabilme ve/veya bunlara uygun davranabilme.
Öge 2 – Planlama ve öncelikleri belirleme
1.
Görevlerin zamanında yerine
getirilmesi için sorumluluk
üstlenme.

Çok sayıda ve/veya birbiriyle çelişen talepleri zamanında bir arada
yönetmenin yollarını tartışabilme.
2.
Titiz bir planlamanın gereğini
kavrama.

Çıktıların/sonuçların zamanında elde edilmesini sağlayacak
yaklaşımları/stratejileri tartışabilme (ör., verimli ve etkin çalışma
alışkanlıklarının edinilmesi, önceliklerin belirlenmesi).
3.
Bilinen durum ve koşullar
ışığında görevlere öncelik sırası
verme.

Tanınan önceliği, hasta gereksinimleri, çözüme bağlanması gereken
güçlükler ve zamanındalık gibi konulara başvurarak
gerekçelendirebilme.
Görevlere tanınan önceliği etkileyen faktörleri ve/veya ölçütleri (ör.,
aciliyet, önem, alternatif ürünler veya personel kullanma olanakları)
tanımlayabilme.
Değişen koşullara göre önceliklerde gerekli uyarlamaları yapabilme.


32
Öge 3 – İş faaliyetlerini yönetme
Kaynakları, belirlenmiş
önceliklere göre tahsis etme.

İnsan ve diğer kaynakları işin gerektirdikleriyle uyum içinde yönetmek
için inisiyatif kullanabilme ve esnek yaklaşımlara başvurabilme.
2.
İşteki çabalara yardım
sağlayacak ve destek olacak
mevcut kaynakları kullanma.

Çalışma ortamında mevcut, yapılan çeşitli işleri kolaylaştıracak ve
destekleyecek personeli ve diğer destek sistemlerini tanımlayabilme.
İşteki çabaları kolaylaştıracak ve destekleyecek sistemleri (ör.
izlenecek konuları kaydeden bir not defteri tutma, bilgisayar
programları, elektronik iletişim ve stok sipariş sistemleri gibi)
kullanabilme.
Görevlerin zamanında
tamamlanması için ek bilgi ve
yönlendirme desteği arama.

4.
İşteki uygulamaların izlenen
yerel politikalara ve süreçlere
uygunluğunu sağlama.

İşyerine özgü olup, o iş yerinde yapılan işleri etkileyen süreç ve
uygulamaları yaşama geçirebilme ve/veya bunlara gerektiğinde
hemen erişebilme (ör., nakit taşıma, stok yönetimi, şikâyetlerle
ilgilenme, atık bertarafı ve güvenlik gibi).
5.
Mümkün olduğunda, hangi
görevlerin başkalarına güvenle
devredilebileceğini belirleme.

Mevcut diğer personele uygun biçimde devredilebilecek görevleri veya
bu görevlere ilişkin konuları belirleyebilme ve bunu
gerekçelendirebilme.
6.
Görevlerin zamanında
tamamlanmasını
engelleyebilecek
sorunları/konuları yönetme.

İşin tamamlanmasına katkısı olmayan zaman tüketici girişimleri (ör.,
gelen telefonlar, işte gereksiz bölünme yaratan durumlar)
yönetebilme.
Yapılmakta olan işin ilerlemesini engelleyebilecek özel
sorunları/konuları çözüme bağlayacak düzeltici girişimleri belirlemek
için sorun çözme becerilerini kullanabilme.
İşin bitirilmesi için belirlenen son tarihlere uyulması için normal
çalışmayla birlikte arızi durumları/planlanmamış olayları bir düzen
içinde yönetebilme.
Görevlerin tamamlanması için daha önceden belirlenmiş takvimlere
uyabilme.
3.





İşlerde ilerleme sağlanmasında başkaları tarafından sağlanan bilgi,
yönlendirme ve talimatları anlayıp bunları uygulayabilme.
İşlerin tamamlanabilmesi için diğer personelden (ör., yönetici/kıdemli
eczacı, insan kaynakları yöneticisi, iş yöneticisi) ek bilgi veya uzmanlık
desteği alınmasını gerektiren durumları belirleyebilme.
2
Meslek Yeterlilik Standartları
1.
Standart 2.7 Personelin denetlenmesi
(Ayrıca bakınız Alan 3 – Standart 3.2 Personel yönetme ve geliştirme)
Bu yeterlilik standardı eczacıların, teknisyenlerin, öğrencilerin (örneğin klinik görevlendirmeler
sırasında) ve stajyerlerin çalışmalarını denetleme, bu kişilerin kendilerine verilen görevleri
başarıyla yerine getirebilmeleri için onlara gerekli desteği ve danışmanlığı sağlama
sorumluluğunu üstlenebilmeleriyle ilgilidir. Eczacıların, görev devrettikleri personelin
uygunluğunu değerlendirmeye tabi tutma ve beklentilerini bu personele açık biçimde anlatma
konusundaki yeterlilikleri de bu kapsama girer.
Birçok eczacı iş yerinde çalışan diğer personelin çalışmasının denetlenmesinden sorumludur. Eczacılar, diğer
eczacıların, stajyerlerin veya destek personelinin çalışmalarını denetleme ve yönlendirmekle yükümlü olabilirler.
Denetleyici konumundaki eczacılar, denetledikleri personelin eğitim ve uzmanlık düzeylerindeki farklılıkları
anlamalı, bir görev verirken ya da devrederken bu özellikleri dikkate almalıdırlar. Bu konu, denetlenen
personelden beklenen bağımsız çalışma düzeyini belirleyen bir faktör olarak da önemlidir.
Standart 2.7 Personelin denetlenmesi
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Denetleyici rolünü üstlenme
1.
Denetim görevinin niteliğini
kavrama.

Denetçi rolünün niteliğini, doğrudan denetimle neyin kastedildiğini,
sonuç ve çıktılarla ilgili sorumluluğun kimde olduğunu tanımlayabilme.
33
2.
2
Meslektaşlarının çalışmalarını
denetlemede sorumluluk
üstlenme.


Meslektaşlarının çalışmalarının etkili biçimde denetlenmesinin yolları
konusunda tartışabilme.
Denetlenen personelin çalışma geçmişinin/iş tanımlarının* gözden
geçirilmesine katkıda bulunabilme.
Öge 2 – Görev devretme
Denetlenen personelin kendi
görev ve yeterlilik sınırları içinde
çalışmasını sağlama.

2.
Devredilen görevleri ve
beklenen performansı, bu
görevlerin devredildiği
personele tanımlayıp iletme.

Üstlenilmesi gereken görev ve beklenen performansı net biçimde
tanımlamak için etkili iletişim kanalları kullanabilme.
3.
Denetlenen personelin görevin
gereklerini kavramış olmasını
sağlama.

Görevin gereklerinin kavranmış olduğunu doğrulayabilme (ör., soru
sorma, dinleme ve sözel olmayan ipuçları).
Yeterlilik Standartları
1.

Görevin gerektirdikleri açısından bir kişinin beceri ve yeterliliklerinin
sınırlarını belirleyebilme.
Belirli görevlerin başkalarına devredilmesinde geçerli sınırlamaları
bilme ve bunları tanımlayabilme.
Öge 3 – Denetlenen personelin çalışmasına yardım
1.
Denetlenen personelin bağımsız
karar verebileceği durumları
saptama

Denetlenen personelin bağımsız kararlar almasının uygun/hukuken
savunulabilir olduğu durumları tanımlayabilme.
2.
Öncelikleri belirlemek ve iş
akışını düzenlemek için
denetlenen personelle birlikte
çalışma.

Denetlenen personelle birlikte, kısa dönemli (gündelik ve haftalık),
orta ve uzun dönemli (aylık ve yıllık) çalışma önceliği sıralamalarını
net olarak yapabilme.
3.
Denetlenen personel için ek
destek ve/veya rehberlik
gerektiren durumları belirleme.

Denetlenen personelin işleri tamamlama konusunda ve/veya zorunlu
bildirim yükümlülüğünün söz konusu olduğu hallerde güçlükle
karşılaştığı durumları belirleyebilme.
Denetlenen personelin ek rehberlik veya destek gereksinimi olduğunu
gösteren işaretleri/ipuçlarını (ör., tereddüt, sıkıntı, yeterli ve yetkili
olmayan kaynaklara başvurma) tanımlayabilme.
Denetlenen personelin karşılaştığı sorunlarda çözüm için inisiyatif
kullanabilme ve meslek uzmanlığını yaşama geçirebilme.


4.
Denetlenen personelin yaptığı
işlerin görevlerine, yerel politika
ve süreçlere uygun olmasını
sağlama.



Denetlenen işe uygulanabilir veya bu işi etkileyen politika ve süreçlere
hemen erişebilme ve bunlara ilişkin açıklamalar getirebilme (ör., nakit
işlemleri, stok oluşturma ve stok yönetimi, şikâyetlerin işleme
konulması, atık bertarafı ve güvenlik).
Denetlenen personelin tanımlanmış görevlerini anlatabilme.
Politika ve süreçlerde yapılan değişiklikleri denetlenen personele net
biçimde anlatabilme.
Öge 3 – Denetlenen personelin çalışmasına yardım
1.
Kuruluşun performans
değerlendirme ve yönetim
süreçlerini kavrama.

Kendi iş yerindeki performans değerlendirme ve yönetim süreçlerini
tanımlayabilme.
2.
Denetlenen personelin
performansını izleme ve bu
performansın
değerlendirilmesine katkıda
bulunma.

Performansla ilgili geri bildirim sağlanmasında gerekli olan iletişimdeki
temel faktörleri (ör., duyarlılık, nezaket ve açıklık), içerikle ilgili
konuları (ör., pozitif geri bildirim, yapıcı yorum, hedefler ve stratejiler)
ve süreçle ilgili konuları (ör., hakkaniyetle davranma, uygun süreçleri
başlatma) anlatabilme.
Denetlenen personel için kullanılan performans değerlendirme
belgesini anlatabilme.

3.
34
Motivasyonu ve performansı
güçlendirmek için yapıcı geri
bildirim sağlama.


Ters bir tepkiye yol açmadan performansı tartışabilme ve yapıcı
eleştirilerde bulunabilme.
Denetlenen personele yönelik iş yeri eğitim programlarına katkıda
bulunabilme.
4.
Denetlenen personelin iş
performansına destek olma


Denetlenen personelde performans gelişimini kolaylaştırmak için
sağlanabilecek kaynaklar, eğitim veya kişisel desteği tanımlayabilme.
Denetlenen personelin iş yerinde eğitim programlarına katkıda
bulunabilme.
2
Meslek Yeterlilik Standartları
35
Alan 3 Liderlik ve yönetim
Yeterlilik Standartları
2
Standart 3.1
Liderlik ve örgütsel planlama
Standart 3.2
Personeli yönetme ve geliştirme
Standart 3.3
Eczacılık alt yapısını ve kaynaklarını yönetme
Standart 3.4
Kaliteli hizmet sunumu yönetimi
Standart 3.5
Güvenli ve tehlikesiz çalışma ortamı sağlama
Bu yeterlilik alanı eczacılık hizmetlerinin etkin ve yeterli şekilde verilebilmesi için gereken yönetim ve örgütlenme
becerilerini kapsar. Standartlar, eczacıların önderlik rolü üstlenme; iş planlaması yapma, eczacılık hizmetlerini ve
kaynakları planlama ve yönetimi alanlarındaki yeterlilikleriyle ilgilidir. Ayrıca, her yönüyle insan kaynakları
yönetimi, risk yönetimi ve güvenli çalışma ortamlarının sağlanması gibi konular için gereken yeterlilikler de bu
kapsamdadır.
Standart 3.1 Liderlik ve örgütsel planlama
Bu yeterlilik standardı, eczacıların gerek eczacılık alanında gerekse diğer konularda önderlik
yapması ve rol modeli olma sorumluluklarıyla ilgilidir. Aynı standart, eczacılık hizmetlerinin
etkin ve yeterli biçimde verilmesini belirleyen iş planlama süreçlerini de kapsar. Eczacıların,
sunulan eczacılık hizmetlerinin stratejik yönü konusunda ortak bir görüşe sahip olmalarını ve
yapının bu anlamda destekleyici olmasını sağlama sorumlulukları bu kapsamda yer alır. Net
olarak ortaya konmuş ve ilgili çalışmaların izlenip desteklendiği amaç ve hedefler için
eczacıların diğer personelle birlikte aktif olarak çalışmaları da bu sürecin bir parçasıdır.
Standart 3.1 Liderlik ve örgütsel planlama
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Liderlik yapabilme
1.
Meslektaşlarının güven ve
itimadını sağlama.




Kararlı, doğru ve hakkaniyetli kararlar alabilme.
Sorunlara kolay ve hızlı çözüm bulabilme
Yaratıcı destek sağlayabilme ve empati gösterebilme.
Ekip lideri olarak, sayılan bu özellikleri sergileyerek kendisine karşı
bağlılık duyguları yaratabilme ve destek sağlayabilme.
2.
Meslektaşlar için etkili bir rol
modeli* ve mentor* olma.

Başkalarına örnek olarak öncülük edebilme ve onlara kendilerininkiyle
tutarlı bir etik anlayış aşılayabilme (ayırt edici karakter veya tutum)
Mentorluk sürecini tanımlayabilme.
Meslekteki kusursuzluk ve yenilikçilikle başkalarını esinlendirebilme.


3.
Uygulanacak veya gözetilecek
standartlarla ilgili net beklentiler
ortaya koyma.

Arzu edilen standartlar ve benimsenecek yaklaşımlara ilişkin
beklentileri başkalarına iletebilme (sözel olarak ve örneklerle).
4.
Mesleğin durumunu izleme ve
değişime öncülük etme.

Ortaya çıkan yeni eğilimleri ve uygulamaları tanımlayıp
destekleyebilme.
Başarılı bir değişimi yönetme stratejisinin başlıca özelliklerini
tanımlayabilme.
Eczacılık ekibini işin içine katarak ve motive ederek değişimi
gerçekleştirebilme.


5.
6.
Yeniliğin meslekteki
uygulamalar içinde
yaygınlaşmasına katkıda
bulunma.

Meslekte sürmekte olan
gelişmelere katkıda bulunmak
üzere fırsat arama.



36
Yayınlarının meslek dergilerinde yer almasını sağlayabilme, yerel
veya uluslararası konferanslarda sunum yapabilme.
Yerel projeler veya araştırmalardan elde edilen bulgularla ilgili olarak
meslektaşları için eğitim toplantıları düzenleyebilme ve eğitim
verebilme.
Meslek kuruluşlarının çalışmalarına (ör. kurul toplantıları, çalıştaylar,
seminer veya konferanslar) proaktif biçimde öncülük edebilme veya
bu çalışmalara katkıda bulunabilme.
Stajyerlere etkili eğitmenlik desteği verebilme.
7.
Meslek ve bu meslekte
gerçekleştirilebilecekler
konusunda olumlu bir imaj
yaratma.

Mesleğin taşıdığı değeri, dışarıdan gruplara (ör., doktorlar, genel
kamuoyu, özel ilgi grupları) inandırıcı ve uygun biçimde (yazılı ve
sözel olarak) tanıtabilme.
8.
Mevcut koşulların, benimsenen
liderlik tarzını da etkileyeceğini
kabullenme.

Liderlik tarzında bir değişikliği gerektiren durumları tartışabilme (ör.,
bir kriz sırasında buyurucu değil danışmacı bir tutum benimsenmesi).
Eczacılık hizmetinin yürütülmesi
ve gelecekteki gelişimi için
stratejik bir görüş geliştirme.

Eczacılık hizmetlerinin stratejik hedefleri ile kuruluşa ait hedefler
arasında uyum sağlayabilme.
Stratejik hedeflerin belirlenmesinde, eczacılık hizmetiyle ilgili
kapsayıcı ve farklı görüşlere başvuran bir stratejik planlama
yapabilme.
Hizmet sunumu için ekip
hedeflerini ve stratejilerini
belirleme.

2
Öge 2 – Stratejik yön oluşturma
2.


Eczacılık hizmeti veya bir bütün olarak kuruluş için benimsenen
hedeflerle uyumlu erişilebilir hedefler ve stratejiler belirlenmesi için
kendi yetki alanlarına sahip ekip üyeleriyle birlikte çalışabilme.
Stratejik planla uyumlu, belirli hedef ve stratejileri birbirine bağlayan ve
kazanımları ölçmede başvurulacak performans göstergelerini
belirleyen bir operasyonel plan hazırlayabilme.
3.
Ekip üyelerinin ekibin
hedeflerine ulaşmalarını
kolaylaştırma.

Stratejik hedeflere doğru yol alınmasında ekip üyelerine geri bildirim,
teşvik ve destek sağlayabilme.
4.
Belirlenen veya üzerinde
anlaşmaya varılan hedeflerin ne
ölçüde gerçekleştiğini izleme ve
gerekli tepkileri verme.

Kazanımları ölçmek, plandan sapmaları açıklamak ve gerekli
düzeltmeleri yapmak için operasyonel planın performans
göstergelerini kullanabilme.
Yeterlilik Standartları
1.
Öge 3 – Eczane hizmetlerini planlama
1.
Eczacılık hizmetlerini hizmetin
stratejik hedefleriyle uyumlu
hale getirme.

Sunulan hizmetleri, hizmetin stratejik hedefleri bakımından
tanımlayabilme ve gerekçelendirebilme.
2.
Eczacılık hizmetlerinin
planlanmasında diğerlerinin de
girdi sağlamasını özendirme.

Diğerlerinin planlamaya girdi sağlamasını özendirmek üzere sistemler
kurabilme, bu alanda tartışma başlatıp yönlendirebilme.
3.
Hizmetler veya hizmetlerin
verildiği ortam üzerinde etkisi
olacak yasal değişiklikleri
gözeten planlamalar yapma.

Yasalarda yapılan değişikliklerin eczacılık hizmetlerini ve/veya hizmet
ortamlarını etkileyeceği durumları belirleyebilme ve buna ilişkin uygun
tepkiler önerebilme.
4.
Eczacılık hizmetleri ve hizmet
ortamlarını, hastaların ve
toplumun gereksinimleri, meslek
uygulamalarında ortaya çıkan
eğilimler ve mevcut kaynaklarla
uyumlu olarak geliştirme.

Meslek uygulamalarında ortaya çıkan eğilimler hakkında bilgi
toplamaya veya hasta ve/veya toplumun gereksinimlerini
netleştirmeye yönelik sistemler kurabilme.
İş yeri tasarımına yardımcı olmak üzere iş akış planlaması yapabilme
ve uygulayabilme.
Meslek uygulamasıyla ilgili başlatılan girişimlerin iş yeri tasarımı
üzerindeki etkilerini tanımlayabilme (ör., serbest eczanede hastalara
danışmanlık verilmesine özel bir danışma alanı ya da bir hastane
eczanesinde temiz oda sağlanması gibi).
Sağlık sektöründeki yeni gelişmeler ışığında yapılması gereken
uyarlamaları tanımlayabilme.



5.
Arzu edilen gelişmelerin
sağlanması için proje yönetimi
süreçlerine başvurma.


Görevlerin tanımlanması ve hedeflenen bir proje sonucunun
zamanında elde edilmesi için sistematik bir proje yönetim süreci
oluşturabilme.
Hedeflenen sonuçlara ulaşmak için proje yönetimini gerçekleştirebilme
(maliyet ve zamanlama bileşenleri dâhil).
37
Öge 4 – Kuruluş yapısını tanımlama
1.
Kuruluşun stratejik hedeflerinin
gerçekleştirilmesini destekleyici
bir organizasyon yapısı
oluşturma.

Benimsenen yapıyı, eczacılık hizmetlerinin stratejik hedeflerini
desteklemek için tanımlayıp gerekçelendirebilme.
2.
Hizmetin işlevleri bakımından
uygun bir personel yapısı
geliştirme.

Kuruluş yapısı içindeki görev pozisyonlarıyla eczacılık hizmetinin
işlevleri arasında ilişki kurabilme.
Yapısal değişiklikler ve destekledikleri hizmetlerde meydana gelen
işlevsel değişiklikleri tanımlayabilme.
3.
Yapı içindeki sorumluluk/hesap
verebilirlik silsilesini net olarak
tanımlama.

Personelin ast-üst ve sorumluluk ilişkilerini gösteren bir örgütlenme
şeması hazırlayabilme.
4.
Örgütsel yapı içinde net görev
tanımları yapma.

Sorumlulukları ve hesap verebilirlikleri net olarak tanımlayan iş
tanımlarını ve çalışma geçmişi belgelerini hazırlayabilme.
5.
Örgütsel esneklik ve tepkiselliği
sürdürme.

Eczacılık hizmetinin kendi içinde veya dışında meydana gelen
değişikliklere karşı, yapının kendisinde ne tür uyarlamalar/değişiklikler
olduğunu tanımlayabilme.
Hizmet sunumunda meydana gelen değişikliklere uyum sağlayabilmek
için organizasyon yapısı içindeki görvelerin ne şekilde değiştiğini
tanımlayabilme.
Yeterlilik Standartları
2


Öge 5 – İş sistemleri kurma ve sürdürme
1.
Doğru iş yönetimi ilkelerini
kavrama.



Bütçeleme ve/veya finansal bildirim süreçlerini tanımlayabilme.
Bir iş planı hazırlanmasında dikkate alınması gereken başlıca konuları
tanımlayabilme.
İş performansının izlenmesinde ölçüt alınacak yapıyı tanımlayabilme
(ör., kuruluştaki hizmet birimleri, gider tabloları)
2.
Finansal yetkilendirme
sistemlerini geliştirme ve/veya
onaylama.


Harcama yapma yetkisini gösteren belgeleri tanımlayabilme.
Ticari işlemler açısından, onaylanmış finansal yetkilendirmelerin
gerekçelerini açıklayabilme.
3.
Hizmet performansını izleme.

Finansal durum ve performansı izlemek için uygulanan önlemleri
tanımlayabilme (ör., bütçeye göre yapılan harcamalar, kârlılık, cari
oran ve borç oranı gibi).
Ticari performansın izlenmesinde kullanılan başlıca performans
göstergelerini tanımlayabilme (ör., ciro, kârlılık gibi).

4.
Yolsuzluklardan kuşkulanılması
durumunda bunların
yönetilmesine ilişkin sorumluluk
üstlenme ve tepki verme.



Yolsuzluk riskini asgari düzeyde tutacak stratejileri tanımlayabilme
(ör., sipariş, makbuz ve ödeme onaylarını karşılaştırma, fon
transferlerinde ikili imza zorunluluğu gibi).
Yapılan yolsuzlukları doğrulamak için gerekli araştırma süreç ve
seçeneklerini tanımlayabilme (ör., nokta denetlemeler yapma,
araştırmacı muhasebe hizmetlerine başvurma gibi).
Doğruluğu kanıtlanan yolsuzluklar karşısında yapılacak işlemleri ve
izlenecek yolları tanımlayabilme (ör., konunun ilgili kuruluş ve insan
kaynakları bölümüyle birlikte ele alınması, konunun polise veya üst
yönetime havale edilmesi gibi).
Standart 3.2 Personeli yönetme ve geliştirme
(Ayrıca bakınız Alan 2 – Standart 2.7 Personelin denetlenmesi.)
Bu yeterlilik standardı, eczacılık hizmetlerinin veya kuruluşun insan kaynaklarının işe personel
alma, alınan personeli yönetme ve geliştirmesine ilişkin konuları içerir. Verilen hizmetlerin
kapsamı ve hacmi bakımından meslek yeterliliğinin güvence altına alınması konusunda
eczacının taşıdığı sorumluluğu açıklar.
Eczacılar serbest eczaneler, hastaneler ve ilaç sanayisinde çalışanlar dâhil, farklı ortamlarda çalışıp hizmet
verirler. Hangi ortam olursa olsun, personelin yönetiminden sorumlu eczacılar olacaktır. Bu eczacıların işe alma
ve yönetme süreçlerinde doğru bilgileri esas almaları ve personelin meslek yeterliliklerini desteklemek ve
38
geliştirmek için liderlik sergilemeleri beklenir. Eczacılardan beklenen bir başka yeterlilik de, sunulan hizmetlerle
ilgili personeli doğru görev alanlarına yerleştirip insan kaynaklarının yeterliliğini sürekli olarak izlemeleridir.
2
Standart 3.2 Personel yönetme ve geliştirme
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – İşe alımı üstlenme
Personel seçimi için gerekli
belgeleri hazırlama.



Tanımlanmış görev için geçerli ve uygun eleman seçme ölçütleri
oluşturabilme.
Eleman seçme ölçütlerinin, ilgili görev konumunun gerektirdiği görev
ve sorumluluklarla nasıl ilişkili olduğunu anlatabilme.
İşe almada kullanılan standart seçme belgelerini tanımlayabilme.
2.
İşe almada seçici kurul
oluşturma.

İşe almada görev yapacak mülâkat kurulunun büyüklüğü ve bu
kurulda kimlerin yer alacağıyla ilgili temel konulara açıklık getirebilme
(ör., lojistik, toplumsal cinsiyet dengesi, çıkar çatışması olmaması).
3.
Mülakat sürecini yönetme.

Hakkaniyetli, savunulabilir ve dengeli bir mülâkat süreci için gerekli
konuları tanımlayabilme.
Mülâkatı yapılan her kişi için tutulan belgeleri tanımlayabilme.

4.
Personel atamalarını
resmileştirme.

Bir atamanın resmileştirilmesinde, istenmeyen sonuçların (ör., itiraz,
çatışma, istifa) ortaya çıkması olasılığını asgari düzeyde tutacak
uygun işlemleri tanımlayabilme.
5.
Personeli görevde tutmaya
yönelik bir strateji geliştirme ve
bunu düzenli aralıklarla gözden
geçirme.


Personeli işte tutma stratejisinin temel özelliklerini anlatabilme.
Bu stratejinin etkinlik derecesini izlemek için başvurulan önlemleri
anlatabilme (ör., işe alma giderleri, personel değişimi, personel
üzerine araştırmalar).
Yeterlilik Standartları
1.
Öge 2 – Performans yönetimi
1.
Personelin görev ve
sorumluluklarını kavramasını
sağlama.

Eczacılık hizmeti kapsamındaki görev ve sorumlulukları netliğe
kavuşturan görev tanımlarının/çalışma geçmişi belgelerinin
hazırlanmasında ve güncellenmesinde ilgili personelin de görüşünü
alabilme ve sürece onları da katabilme.
2.
Personelin insan kaynaklarına
ilişkin politikaların ve süreçlerin
temelinde yatan yasal
zorunluluklardan haberdar
olmasını sağlama.

İnsan kaynaklarına ilişkin politikaları ve süreçleri etkileyen mevzuatla
ilgili konuları net biçimde anlatabilme.
3.
Personelin şikâyetlerin işleme
konulma süreçlerinden haberdar
olmasını sağlama.

Şikâyetlerin işleme konulma süreçlerini anlatabilme.
4.
Standart bir performans gözden
geçirme süreci uygulama.


Başvurulan performans gözden geçirme sürecini anlatabilme.
Performansın etkili biçimde gözden geçirilmesinde ortaya çıkan
başlıca konuları tartışabilme.
Beklentileri, kazanımları ve katkıları personelle hakkaniyetli ve eşitlikçi
biçimde ele alma yeterliliğini ortaya koyabilme.

5.
Personel yönetim sürecini
kavramış olma.



6.
Meslek yönünden zayıf
eczacılara meslek
uygulamalarında destek olma.

Performans yönetim sürecinin başlıca özelliklerini anlatabilme.
Kusurlu ve eksik performansın yönetilmesindeki belgelendirme ve
değerlendirme süreçlerini anlatabilme.
Performansın hangi alanlarda iyileştirilmesi
gerektiğini/iyileştirilebileceğini yapıcı bir tarzda tartışabilme.
Personelin zafiyetine katkıda bulunan iş konularını belirleyebilme ve
ele alabilme (ör., aşırı iş yükü, çatışma).
39
7.
2
Performansla ilgili konularda
yardımcı olmak üzere ek
uzmanlığa ne zaman
başvurulması gerektiğini
kavrama.


Yeterlilik Standartları

Ek uzmanlığa başvurulmasını gerektiren durumları tanımlayabilme
(ör., iş yerinde herhangi bir şiddet olayı meydana geldiğinde,
uyuşturucu veya alkol kullanımı nedeniyle performansta aksama
olduğu durumlarda danışmanlık desteğine başvurma).
Meslek yönünden zayıf personelin yetiştirilmesine yönelik mevcut
hizmetler ve destek için gerekli bilgilere hemen erişebilme.
Meslek yönünden zayıf personel için sevk ve/veya bildirim süreçlerini
tanımlayabilme.
Öge 3 – Meslek yeterlilikleri geliştirme
1.
Meslek yeterliliklerinde sürekli
ilerlemeye yönelik kararlılığı
teşvik etme ve destekleme.


Öğrenmeyi ve mesleksel gelişimi destekleyici ortamlar yaratabilme.
Uygun öğrenme ve gelişme fırsatlarını belirleyebilme ve bunlardan
yararlanılmasını teşvik edebilme.
2.
Öğrenme ve gelişme
gereksinimleri konusunda
önerilerde bulunma.

Performansa ilişkin olup öğrenme ve gelişme gereksinimlerini net
biçimde kapsayan konularda yapıcı geri bildirimde bulunabilme.
3.
Mesleğe ilişkin bir gelişme planı
oluşturulmasında ve bununla
ilgili öğrenme fırsatlarının
belirlenmesinde meslektaşlarını
yönlendirme ve onlara yardımcı
olma.

Mesleğe ilişkin bir gelişme planı hazırlanmasında meslektaşları
destekleyebilme, uygun eğitim ve/veya deneysel öğrenme imkânları
sağlayarak planın nasıl geliştirileceği konusunda yollar önerebilme.
4.
Meslektaşlarının öğrenmelerine
ve mesleksel gelişimlerine
katkıda bulunma.

Başkalarının öğrenmesine ve mesleksel gelişimine yardımcı olmak
üzere bilgi ve uzmanlığını seferber edebilme (ör., yeni mezun
olanların denetimi, henüz kariyerlerinin başında olan eczacılara
mentorluk yapılması, hizmet içi eğitimler düzenlenmesi)
Standart 3.3 Eczacılık alt yapısını ve kaynaklarını yönetme
Bu yeterlilik standardı, eczacıların ürünleri ve donanımı edinme ve muhafaza etme alanındaki
sorumluluklarını kapsar. Yerleşik program uyarınca eldeki donanımın sistematik bakımının
yapılması ile etkin, verimli ve güvenli stok uygulamaları da bu kapsamda yer alır.
Eczacılık hizmetlerinin verilmesi için gerekli olan ürünler ve donanım, sağlanan hizmetlerin niteliğine göre önemli
değişiklik gösterir. Örneğin farmasötik ürünlerin hazırlanmasıyla uğraşan yerlerin kaliteli sarf malzemelerine ve
donanıma olan gereksinimleri çok büyüktür. Buna karşın, geniş anlamda klinik eczacılık hizmeti verilen yerler bir
dizi online arama veya endeksleme sistemlerine gereksinim duyacaklardır. Ancak, eczacılar her durumda, ürünün
uygunluğunu ve kalitesini, bunu sağlayanın güvenilirliğini ve maliyetinin uygunluğunu değerlendirme sorumluluğu
taşırlar. Gerekli malzemelerin tedariğine yönelik düzenlemeleri yapmak ve/veya bunlarla ilgili görüşmeleri
sürdürmek de eczacıların sorumluluğundadır.
Standart 3.3 Eczacılık alt yapısını ve kaynaklarını yönetme
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Ürünleri ve ekipmanları tedarik etme
40
1.
Gereksinim duyulan ürünler ve
donanım konusunda
meslektaşlardan girdi alma.

Gerek duyulan donanım veya materyalle ilgili olarak ilgili personelden
hangi sistemle ve yollarla öneriler alınacağını belirleyebilme.
2.
Gereksinim duyulan ürünlerin ve
donanımın miktarını ve türünü
seçme.

Belirli durumlar söz konusu olduğunda gereken stok ve/veya donanım
düzeylerini değerlendirebilme.
Öngörülen kullanım için uygunluk, doğruluk, kullanım güvenliği ve
maliyet gibi unsurlar bakımından donanım veya materyal tercihlerini
gerekçelendirebilme.

3.
4.

Gereksinim duyulan ürünler ve
ekipmanlar için sözleşmeler
veya tercihli tedarikçi
anlaşmaları için karşılıklı
pazarlık yapma.

Ürünlerin ve donanımın yerleşik
politikalara ve süreçlere uygun
olarak tedarik edilmesini
sağlama.



Onaylı finansal yetki devri ve güvenilir iş uygulamaları doğrultusunda
tedarik, iade ve değiş tokuş politikalarını belirleyebilme.
Ürünlerin ve donanımın tedarik edilebileceği yolların yerindeliği
ve/veya maliyet etkinliği üzerinde olumsuz etkileri olabilecek başlıca
konuları tartışabilme (ör., üzerinde anlaşılmış fiyat sözleşmelerinin
olmaması, finansal yetki devrindeki yetersizlik nedeniyle aşırı merkezi
yetki denetimi gibi).
Tedarik sözleşmeleriyle ilgili pazarlıklarda öne çıkan belli başlı
konuları tartışabilme (ör., zaman içinde miktar kullanımı, fiyat-miktar
anlaşmaları, alternatif tedarikçi koşulları, sözleşme süreleri, sözleşme
fesih ve yenileme koşulları).
Tedarik anlaşmalarını ve ürünleri, eczacılık hizmetine uygunluk,
güvenlik ve maliyet bakımından eleştirel değerlendirmeye tabi
tutabilme.
Satın alma politika ve süreçlerine uygun hareket edilip edilmediğinin
izlenmesini sağlayan yöntemleri tanımlayabilme.
Öge 2 – Ürünlerin ve ekipmanların yönetimi
Stok yönetimine ve donanım
bakımına ilişkin politika ve
süreçleri belirleme ve sürdürme.

2.
Stok yönetimi ve donanım
bakımı ile ilgili politikalara
uyulmasını sağlama.

Politika ve süreçlere uygun hareket edilip edilmediğinin izlenmesini
sağlayan yöntemleri tanımlayabilme. (ör., örnekleme denetimleri).
3.
Etkili ve verimli materyal
yönetimi uygulamalarını
sürdürme.

Etkin ve verimli bir materyal yönetimi bakımından önem taşıyan
konuları tanımlayabilme (ör., yıllık stok belirleme, son kullanım
tarihlerinin izlenmesi, stok tedariki, rotasyon ve geri çekme).
4.
Ürünleri gerek hastaların
gerekse personelin güvenliğini
gözetecek şekilde yönetme.

Güvenlikle ilgili konuları gözeterek, stok işlemleri, dağıtım ve geri
çekme gibi işlemler için politika ve süreçler geliştirebilme (ör.,
konsantre elektrolit solüsyonlarının ve sitotoksik maddelerin
dağıtılması, mevcut sitotoksik ilaçların belirlenmesi, aynı adı taşıyan
ve aynı paket içindeki ürünlerin ayrıştırılması).
Bir ürünün geri çekilmesi durumunda başvurulacak süreçleri
tanımlayabilme.
Bir ürünün geri çekilmesi için bildirim yapıldığında gereken işlemlerin
ivediliğini ve kapsamını tanımlayabilme
1.



5.
Son kullanım tarihi dolan
farmasötik ürünlerin güvenli
biçimde bertaraf edilmesini
sağlama.

Stok yönetimi ve donanım bakımı için net ve kapsamlı politikalar
geliştirebilme.
Donanım bakım programını ve belgeleme gerekliliklerini
tanımlayabilme.
2
Yeterlilik Standartları
5.
Ürün ve donanım satın alımına
ilişkin politika ve süreçleri
belirleme.
İlaçların güvenli bertarafı için gerekli uygulama ve zorunlulukları
tanımlayabilme.
Standart 3.4 Kaliteli hizmet sunumu yönetimi
Bu yeterlilik standardı, eczacıların hizmet sunumlarına dayanak oluşturan hizmet sunum
yönetimi ve politikası çerçevesinde kalmaları konusuna ilişkindir. Eczacıların, hastaların ve
diğer hizmet kullanıcılarının yararına olmak üzere, meslek uygulamasında kalitenin korunması
ve geliştirilmesine ilişkin sorumluluklarını da kapsar.
Standart 3.4 Kaliteli hizmet sunumu yönetimi
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Hizmet sunumunu kolaylaştırma
1.
Hizmet sunumunu
kolaylaştırma.

Personelin, sunulan eczacılık hizmetlerinin kapsamı ve niteliği
hakkında nasıl bilgilendirildiğini tanımlayabilme.
41
2.
Yeterlilik Standartları
2
Tutarlı bir hizmet sunumunu
destekleyici politika ve süreçleri
oluşturma ve sürdürme.


Personelin ve diğer paydaşların/hizmeti kullananların hizmet
politikalarının ve süreçlerinin oluşturulmasına ve/veya gözden
geçirilmesine katılacakları fikir danışma süreçlerini tanımlayabilme.
Risk yönetimi ve doğacak zararların asgaride tutulmasına yardım
edecek politika ve süreçlerin rolünü tartışabilme
3.
Yerleşik politikalar ve süreçler
açısından, iş yerindeki
uygulamaların gözden
geçirilmesini sağlayacak bir
sistemi sürdürme.

Belirli bir politikayı veya süreci değiştirme gereği olup olmadığını
belirlemeye yarayacak iş yeri uygulamaları değerlendirme sistemini
tanımlayabilme.
4.
Geçerli politikalar ve süreçler
için gerekçe ileri sürebilme
ve/veya açıklama yapabilme.

Personele ve diğer hizmet kullanıcılara açık ve destekleyici
operasyonel ve politik rehberlik yapabilme.
Politika tasarımı üzerinde önemli etkisi olan kaynakları tanımlayabilme
ve/veya bu kaynaklara gerektiğinde hemen erişilmesini sağlayabilme.
5.
Eczacılık hizmetlerinin ve/veya
hizmet ortamının ilgili mevzuata
uygun olarak tasarlanmasını
sağlama.

Eczacılık hizmetleri veya hizmet ortamının tasarımı üzerinde etkili olan
mevzuatı tanımlayabilme ve/veya buna hemen erişebilme.
6.
Hizmet sunumuna yönelik
sözleşme düzenleme.

Belirli hizmetlere (ör., Evde İlaç İnceleme Hizmeti) veya mekâna göre
(ör., Yaşlı Bakımevi İlaç Yönetimi Değerlendirmesi, özel hastaneler)
ne tür hizmet sözleşmelerinin işlevsel olabileceğini tartışabilme.

Öge 2 – Hizmet kalitesini koruma ve geliştirme
1.
Hizmetlerin meslek
standartlarına ve yasal
zorunluluklara uygun olarak
verilmesini sağlama.

Eczacılık hizmetlerinde/faaliyetlerinde meslek uygulama standartlarına
ve yasal zorunluluklara uygun politika ve süreçler geliştirebilme.
2.
Eczacılık hizmetlerinin ve
hizmet ortamının korunmasını
ve gerekli iyileştirmelerin
yapılmasını sağlama.

Hizmetlerin ve hizmet ortamlarının kalitesinin en üst düzeye
çıkarılması ve bunun sürdürülmesi için gereken pozitif tutumun
benimsenmesinde ve bu tutumun yaygınlaştırılmasında liderlik
yapabilme.
Meslek uygulama standartlarının ve kuruluş standartlarının personel
tarafından veya iş yerinde nasıl zorunlu tutulup gerçekleştirildiğini
açıklayabilme.

3.
4.
Eczacılık hizmetlerinin ve/veya
çalışma ortamlarının kalitesini
sürdürmek veya geliştirmek için
çalışmalar planlama ve bunları
yaşama geçirme.

Hizmetlerde gelişme
sağlanması için gerekli
değişikliklerin yaşama
geçirilmesine yönelik olarak,
eczacılık hizmetlerine ilişkin
toplanan verileri ve bilgileri
kullanma.

Hasta ve müşteri geri bildiriminin (ör., müşteri anketleri) ya da hizmet
izleme sonuçlarının (ör., şikâyetlerin izlenmesi) veya kalite iyileştirme
çalışmalarının, eczacılık hizmetlerinde iyileşme sağlanması amacıyla
uygulandığı durumları tanımlayabilme.

Kalite geliştirmede ya da kalite güvencesinin sağlanmasında çeşitli
araçları tanımlayabilme (ör., hasta anketleri, denetimler, kalite
standartları esas alınarak yapılacak olan meslektaş değerlendirmeleri
veya öz değerlendirmeler).
Uygulanacak ve değerlendirmesi yapılacak olan kalite güvence veya
kalite geliştirme programının sonuçlarını tanımlayabilme.
Öge 3 – Hizmette süreklilik sağlama
42
1.
Mevcut insan kaynaklarının
optimal kullanımını sağlama.

İnsan kaynaklarının ve becerilerin uygulanmasındaki etkinlik düzeyini
geliştirmek üzere iş süreçlerinin değerlendirileceği sistemi
tanımlayabilme.
2.
Rutin olarak gerçekleştirilen
işlerin hacmi ve türü
bakımından kaynakların yeterli
olmasını sağlama.

Her zamanki normal iş yüküne yönelik gerekli kaynakları
değerlendirebilme.
Hastaya özen gösterme standartlarını ve halkın güvenliğini korumak
için mevcut iş yükünü ve çalışma koşullarını değerlendirip
tartışabilme.

Eldeki mevcut kaynakların
hastalara ve topluma sunulan
hizmetlerin düzeyine getirdiği
sınırlamaların farkına varma.

Eldeki mevcut kaynaklara göre mümkün olan azami hizmet düzeyini
belirleyebilme.
4.
Hizmetlere yönelik talebin
mevcut kaynakların kapasitesini
aştığı durumlarda telâfi edici
önlemlere yönelme.

Hizmetlere yönelik talebin, eldeki mevcut kaynaklarla karşılanabilecek
olanın ötesine geçtiği durumlarda başvurulacak kısa ve uzun dönemli
stratejileri tanımlayabilme.
Aşırı hizmet talebinin ortaya çıktığı durumlar için bir acil eylem planı
hazırlayabilme.
Temel hizmetlerde sürekliliği
tehdit eden riskleri kavrama.

5.


6.
Hizmetin sürekliliği üzerindeki
riskleri azaltma.


Temel eczacılık hizmetlerinin sürdürülmesine yönelik riskleri
tanımlayabilme (ör., sel veya yangın gibi doğal felaket, elektrik
kontağı, salgın hastalıklar).
Hizmet ortamı bağlamında temel eczacılık hizmetlerini
tanımlayabilme.
Temel eczacılık hizmetlerine yönelik tehditlere karşı bir risk yönetim
planı tanımlayabilme.
Hizmetin sürekliliğini sağlayacak bir risk yönetim planını
uygulayabilme.
Standart 3.5 Güvenli ve tehlikesiz çalışma ortamı sağlama
2
Yeterlilik Standartları
3.
Bu yeterlilik standardı, iş yerinde personelin sağlık ve güvenliğine yönelik risklerin yönetilmesi
ve asgari düzeyde tutulmasına ilişkin olarak eczacıların sorumluluklarını açıklamaktadır.
Meslek sağlığı ve güvenliğiyle ilgili yasal düzenlemelerin gereklerinin yerine getirilmesi,
süreçte nakit döndüğü ve bağımlılık yaratabilecek ilaçlar söz konusu olduğu için doğrudan
eczacılık hizmetinin verildiği ortamlarda ortaya çıkabilecek risklerin ele alınması bu kapsamda
değerlendirilir. Bu yeterlilik standardı eczacıların temas edebileceği bazı maddelerin (ör.,
çözgenler, sitotoksik ilaçlar ve/veya biyolojik ürünler) doğasından kaynaklanan risklerin
yönetimini de içerir.
Standart 3.5 Güvenli ve tehlikesiz çalışma ortamı sağlama
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Güvenli çalışma ortamı sağlama
1.
İşyeri güvenliğinin tüm personel
için birinci öncelik sayılmasını
sağlama.

Güvenli bir çalışma ortamı yaratılması için tüm personelde bu konuda
bir anlayış geliştirilmesini ve ortak bir kararlılık sergilenmesini
sağlayabilme.
2.
İşyeri güvenliği için bir çerçeve
oluşturma.

İşyeri güvenliğiyle ilgili üzerinde anlaşmaya varılmış veya kabul edilen
standartlarla tutarlı politikalar ve süreçler geliştirip bunları
uygulayabilme.
İşyeri güvenliği üzerinde etkili olabilecek politikalar ve süreçler için
düzenli bir değerlendirme sistemi geliştirip bunu sürdürebilme.
Meslek sağlığı ve güvenlik bakımından yasal zorunlulukları ve diğer
gereklilikleri ele alan bir risk yönetim planı hazırlayıp bunu
uygulayabilme.
Personelin eğitilmesi ve/veya yeterlilik bakımından derecelendirilmesi
için gerekli belgelendirme sistemini geliştirebilme.



3.
Personelin güvenliği sürdürmek
için gerekli bilgileri ve eğitimi
almasını sağlama.

Personelin katıldığı eğitim programlarını/tatbikatları hazırlayabilme
ve/veya hazır olanları uygulayabilme (ör., yangın ve silahlı işgal
girişimlerine karşı tatbikat, elle yapılan işlemlerde güvenliğin
sağlanması, zorunlu güvenlik giysilerinin kullanılması).
4.
Özel güvenlik gereksinimi olan
alanlara ilişkin güvenlik
konularını ele alma.

Özel donanımın (ör., temiz odalar, izolatör kabinler veya otoklavlar)
belgelendirilmesi, toksik maddelerin (ör., sitotoksik ilaçlar, çözgenler
veya biyolojik maddeler) kullanımı ve bertarafı ile ilgili politika ve
süreçleri geliştirip uygulayabilme.
43
5.
2
Yeterlilik Standartları

İş yerinde güvenliğin sağlanmasına yönelik olarak geliştirilen politika
ve süreçlere (ör., elle kullanma teknikleri, koruyucu giysilerin doğru
kullanımı) ne ölçüde uyulduğunu değerlendirecek sistemler geliştirip
uygulayabilme (ör. denetleme sistemleri).
Öge 2 – Güvenlik gereksinimlerini karşılama
Personele ve eczanede verilen
hizmetlere karşı ortaya
çıkabilecek şiddet risklerini
kavrama.

2.
İşyerinde şiddet riskini ve
bununla bağlantılı olumsuz
sonuçları asgari düzeyde tutma


Benimsenmiş olan risk değerlendirme sürecini tanımlayabilme.
Benimsenen önleme stratejilerini (ör., protokoller, güvenlik engelleri,
sabit veya kişiye bağlı alarm durumları) açıklayabilme.
3.
Güvenlik risklerini
sınırlandırmaya yönelik
stratejilerin etkinliğini sağlama.

Personelin kullanılacak önleyici stratejiler hakkında bilgilendirilmesini
sağlayacak yolları tanımlayabilme.
Önleyici stratejilere uyulup uyulmadığını ve bu stratejilerin etkinliğinin
izlenme şeklini tanımlayabilme.
1.
44
Güvenli çalışma uygulamalarına
uyulmasını sağlama.


Personele yönelik risklerin nerelerden kaynaklanabileceğini
belirleyebilme (ör., silahlı soygun; hizmetlerden yararlananların
istismarı, baskı yaratıcı veya tehdit edici davranışları).
Şiddetin eczane üzerindeki potansiyel etkilerini tanımlayabilme (ör.,
işlerin aksaması, işçilerin tazminat taleplerinde artış gibi).
Alan 4 Reçeteye yazılan ilaçları inceleme ve karşılama
Standart 4.1
İlk reçete değerlendirme işlemini üstlenme
Standart 4.2
Reçeteye yazılan ilaçların uygunluğunu değerlendirme
Standart 4.3
Reçeteye yazılan ilaçların dağıtımı
Eczacıların, hastaların güvenlik, sağlık ve iyilik hallerini korumak ve geliştirmek için mesleksel uzmanlıklarını
uygulamak ve mesleğe ilişkin kararlar almak gibi bağımsız bir bakım yükümlülüğü vardır. Eczacılar bu görevlerini,
reçetelerde istenmeden yapılan hataları ve tehlike potansiyeli taşıyan tedavi tekrarlarını veya ilaç/besin
etkileşmelerini denetleyerek ve mesleksel becerilerini reçeteye yazılmış ilaçların kullanılmasından sağlanan
sonuçları optimize ederek yerine getirirler.
Eczacılar, hastalara karşı bağımsız bakım yükümlülüklerinin bir sonucu olarak, yasal zorunluluklara ve hasta
güvenliğine uygun olmak koşuluyla, ilaçları reçetede belirtildiği şekilde sağlamak zorundadırlar. Eczacılar, birçok
durumda, reçeteyi yazana reçete edilen ilaçlarda değişiklik yapılmasına yönelik önerilerde bulunmak, ilaç tedavi
yönetimini ve alternatif tedavi seçenekleri gibi konuları tartışmak üzere iletişime geçerler. Bu iletişim, özellikle
bakımın çeşitli disiplinlerin ortak çalışmasıyla sağlandığı multidisipliner bakım modellerinin uygulandığı
durumlarda görülür.
Yeterlilik Standartları
Bu yeterlilik alanı, ön hazırlık olmaksızın majistral preparatlar dâhil, reçeteli ilaçların doğru biçimde ve zamanında
temin edilebilmesine ilişkin yeterlilik standartlarını içerir (bakınız Alan 5 Farmasötik preparatların hazırlanması).
İlaçların yerindeliği ve doz rejimi, tedavinin optimize edilmesi, hastanın ve/veya bakımından sorumlu kişinin ilaçlar,
doğru kullanımları ve ilgili süreçler konusunda eğitilmesi de bu kapsamdadır.
2
Reçeteli ilaçların sağlanması ilaç tedavisiyle bağlantılı ve/veya klinik bilgilerin de kullanıldığı bir eczacılık
hizmetidir. Bu hizmet ilaçların kaliteli kullanımını* etkileyen mesleğe ilişkin kararların alınmasını gerektirir.
Dolayısıyla, bu konu ile ilgili olarak, Alan 7 İlaçların optimal kullanımını yaygınlaştırma ve buna katkı ile ilgili
yeterliliklere de bakılması gerekir.
Eczacıların ilaç dağıtım hizmetlerinde kalite, verimlilik ve etkinlikle ilgili genel sorumluluk üstlendiği durumlar için,
ayrıca, Alan 3 Liderlik ve yönetim yeterliliklerine bakılmalıdır.
Standart 4.1 İlk reçete değerlendirme işlemini üstlenme
Bu yeterlilik standardı, bir reçetenin ilk incelenmesinde eczacıların izledikleri süreçlerle ilgilidir.
Bu ilk etkinliğin önemli bir bölümü, yazılan reçetenin yasal ve mesleğe ilişkin zorunluluklara
uygunluğunun ve öngörülen tedavinin net olup olmadığının belirlenmesine ayrılır.
Eczacılar, reçetenin biçimi veya bu reçetenin değerlendirildiği ortam ne olursa olsun, reçeteyi geçerli saymak için
önce ilgili yasal zorunlulukların karşılandığını belirlemek zorundadır. Eczacıların hastalara yönelik bir başka görevi
de, belirtilen ilaçları temin etmeden önce reçeteyi yazanın hedeflerinin net olup olmadığını değerlendirmektir.
Standart 4.1 İlk reçete değerlendirme işlemini üstlenme
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Reçetenin doğrulanması
1.
Reçetelerin gerçek olduğunu,
yasal zorunluluklara ve meslek
kurallarına uygunluğunu
doğrulama.



İlgili yasal düzenlemelerde belirtilenler doğrultusunda, geçerli
sayılabilecek bir reçetenin sahip olması gereken başlıca özellikleri
açıklayabilme.
Geri ödemesi özel koşula bağlı olan ilaçlar dahil (ör. Sosyal Güvenlik
Kurumu Sağlık Uygulama Tebliği’nde ilaçlar için belirlenmiş koşullar),
reçetelenen ilaçların dağıtımı konusunda geçerli olan meslek kuralları
ve yükümlülüklere ilişkin bilgileri tanımlayabilme ve/veya bu bilgilere
hemen erişebilme.
Sözel olarak (ör., telefon) veya elektronik ortamda aktarılan reçetelerle
ilgili doğrulama sürecini tanımlayabilme veya gösterebilme.
45
2.
Sahte veya yasa dışı reçetelerin
işleme konulmamasını sağlama.



2
İstismara veya kasıtlı kötü kullanıma yatkın olduğu bilinen
maddeleri/ilaçları tanımlayabilme.
Reçete sahteciliğinin işaretlerini fark edebilme veya tanımlayabilme.
Bir reçetenin sahte olduğundan kuşkulanılan veya yasa dışı olduğu
belirlenen durumlarda yanıt olarak hangi sisteme başvurulması
gerektiğini bilebilme ve/veya anlatabilme.
Yeterlilik Standartları
Öge 2 – İlaç isteklerini netleştirme
1.
Reçetelerin doğru ve eksiksiz
olduğunu, yazanın hedeflediği
tedaviyi net olarak yansıttığını
doğrulama.

Hastadan/hastanın bakımından sorumlu kişiden veya reçeteyi
yazandan ek bilgi (ör., hastanın yaşı ve kilosu, kullanılacak doz ve doz
talimatları) alınmasını gerektiren durumları belirleyebilme ve bunun
gerekçelerini açıklayabilme.
2.
Gerekli ek bilgilerin temini için
reçeteyi yazanla ve/veya
hasta/hastanın bakımından
sorumlu kişiyle iletişim kurma.

Reçeteyi yazan ile iletişime geçerek hedeflediği tedavi biçimini
netleştirebilme.
Reçete ile ilgili araştırmalar yaparken hasta/hastanın bakımından
sorumlu kişi ve reçeteyi yazanla mesleksel uyum sağlayabilme.
Yasal zorunluluklar ve meslek
kuralları doğrultusunda
reçetelere gerekli açıklama
notlarını ekleme.

3.


Reçetelere ek açıklamalar koyarken bununla ilgili yasal zorunlulukları
ve meslek kurallarını göz önünde bulundurabilme (ör., açıklamaların
reçeteyi veren kişinin yazısından net biçimde ayırt edilebilir olması,
kaynağın belirtilmesi).
Reçeteyi yazan ve/veya hastadan/hastanın bakımından sorumlu
kişiden bilgi alınmış olduğunu göstermek üzere reçetelere net ekler
yapabilme.
Öge 3 – İlaçların elde mevcut olup olmadığını doğrulama
1.
Reçetede yazılan ilaçların
bulunabilirliğini etkileyen özel
koşulları veya tedarik
düzenlemelerini gerçekleştirme.


Özel tedarik düzenlemelerine konu olan ilaçlar için getirilen
zorunlulukları tanımlayabilme (ör., acil durumlarda temin edilmesi
gereken ilaçlar, hastane eczanesinde bulunmayan ilaçlar, endikasyon
dışı ilaç kullanımı, hasta katılım payından muaf ilaçlar, sadece yatan
hastalara kullanımı halinde bedelleri ödenecek ilaçlar, ayakta tedavide
sağlık raporu ile verilebilecek ilaçlar, yurt dışından temin edilen ilaçlar,
güvenlik ve endikasyon formu ile doldurularak verilmesi gereken
uyuşturucu ve psikotrop ilaçlar, bedeli ödenecek ilaçlar)
Bazı özel hastalıklarda ilaç kullanımına ilişkin düzenlemeleri
tanımlayabilme (ör., romatoid artritte leflunomid, altın preparatları, ve
anti-TNF ilaçlar ve rituksimab kullanım ilkeleri; antidepresanlar ve
antipsikotiklerin kullanım ilkeleri; Gaucher hastalığında tedavi esasları)
2.
Stokta tutulan veya bir
tedarikçiden temin edilebilecek
uygun ürünleri belirleme.

Gereksinim duyulan ürünü ve bunun bulunabilirliğini açıklığa
kavuşturmak üzere, elektronik ortamda hizmet verenler dahil güvenilir
referans kaynaklarını ve tedarikçi kataloglarını kullanabilme.
3.
Sağlanmasındaki güçlüklerin
açık olduğu durumlarda, uygun
alternatif ürünlerin neler
olabileceği konusunda reçeteyi
yazanla iletişime geçme.

Reçetede belirtilen bir ürünün bulunamaması durumunda tedavi için
bir alternatif belirleyebilme ve bunu gerekçelendirebilme.
Reçeteyi yazanla alternatif ilaçları/tedavi seçeneklerini tartışabilme.
İlaçların sağlanmasında ortaya
çıkan herhangi bir gecikmenin
nedenleri ve bakımın
sürekliliğini sağlamak üzere
atılan adımlar konusunda,
hastalara/bakım hizmeti veren
kişilere önerilerde bulunma
sorumluluğunu üstlenme.

4.



Ürünlerin sağlanmasındaki gecikmelerin nedenleri ve bu durumda
olumsuzlukları asgari düzeyde tutmaya yönelik girişimleri
hastalara/bakım hizmeti veren kişilere net olarak anlatabilme.
Gecikmiş reçetelerin izlenmesi için gerekli belgeler ve süreçleri
tanımlayabilme ve reçeteyi yazanla hastayı bu konuda sürekli
bilgilendirebilme.
Bakımda sürekliliğin klinik gereksinimler doğrultusunda sağlanmasını
güvence altına almak üzere hastayla/bakımından sorumlu kişiyle
birlikte çalışma önlemlerini veya seçeneklerini tanımlayabilme.
Standart 4.2 Reçeteye yazılan ilaçların uygunluğunu değerlendirme
Bu yeterlilik standardı, eczacıların klinik ve farmakolojik bilgilerini, ilaç tedavisi ve/veya
tedavide uygulanan doz rejiminin uygunluk ve güvenirliği ile bütünleştirebilmeleri ve
46
uygulayabilmeleri ile ilgilidir. Gerekli klinik bilgilerin alınması ve reçetede belirtilen ilaçların
hastanın sürmekte olan ilaç tedavi rejimine güvenli ve etkili biçimde eklenip eklenemeyeceğinin
belirlenmesi konularında mesleğe ilişkin kararların alınması da bu kapsamdadır.
Standart 4.2 Reçeteye yazılan ilaçların uygunluğunu değerlendirme
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Gerekli bilgiyi toplama
1.
2.
3.
Hastanın ilaç tedavisine ilişkin
kayıtlarına veya notlarına
erişmek ve bunları incelemek
için sistematik bir yaklaşım
sergileme.

Hastadan/hastanın bakımından
sorumlu kişiden ve/veya
reçeteyi yazandan ilaç tedavisi
ile ilgili ek temel bilgiler alma.

Alınan bilgileri netleştirmek ya
da doğrulamak veya ek bilgi
gereksinimlerini karşılamak
üzere uygun bilgi kaynaklarına
başvurma.




Elektronik olarak saklananlar dâhil hastanın ilaç tedavisine ilişkin
kayıtlarına erişebilme.
Hastanın ilaç tedavisine ilişkin kayıtlarından ya da notlarından
hareketle, tedavideki değişiklikler, hastanın ilaç kullanım ve ilaç
tedavisine uyum durumu, daha önceki alerjik durumları, yan etkiler,
ilaç etkileşmeleri, göreli veya mutlak anlamda kontrendikasyonlar gibi
konularda çıkarsamalar yapabilme.
2
Yeterlilik Standartları
Eczacıların, reçetede yazılı ilaçların hastanın sürmekte olan tedavi rejimine güvenli ve etkili biçimde eklenip
eklenemeyeceğinin kararlaştırılması konusunda mesleğe ilişkin kararlar alabilmeleri için ellerinin altında ya da
aranıp bulunması gereken bilgileri kullanma gibi bir görevleri vardır. Birçok durumda bu görevin yerine getirilmesi,
reçeteyi yazanla iletişime geçilmesini ya da hasta ve/veya hastanın bakımından sorumlu kişiye danışılmasını
gerektirir. Eczacılar bunun gerekli olduğu durumlarda, hasta mahremiyetini ve gizliliği koruma konusunda gereken
özeni göstermek durumundadırlar.
Reçetede yazılan ilaçların güvenirliğini ve/veya uygunluğunu
doğrulamak için gerekli ek bilgileri belirleyebilme ve bunu
gerekçelendirebilme.
Sağlık durumuyla ve/veya ilaç tedavisiyle ilgili ek bilgiler aranırken
hasta/hastanın bakımından sorumlu kişi ve/veya reçeteyi yazan ile
mesleksel uyum sağlayabilme.
Farklı türde bilgiler için uygun bilgi kaynaklarını belirleyebilme.
İstenilen bilgilerin elde edilmesinde veya doğrulanmasında bilgi
kaynaklarını kullanabilme.
Öge 2 – Reçeteye yazılan ilaçları inceleme
Reçetede belirtilen ilaçların
tedavi amaçlı kullanımını veya
farmakolojik kullanım
gerekçelerini kavrama.

2.
Tedavinin etkinliği veya
güvenirliği üzerinde etkili
olabilecek hasta, ilaç ve dozaj
etmenlerini dikkate alma.

Tedavinin etkinliğini ve güvenirliğini etkileyebilecek hastaya ilişkin
faktörleri (ör., tıbbi durumlar/hastalık durumları, yaş, kilo, alerji
durumları, gebelik ve laktasyon), ilaç faktörlerini (ör., biyoyararlanım,
farmakokinetik, etkinlik, toksisite) ve formülasyon faktörlerini (ör.,
konservan madde kullanımı, stabilite ve sterilite) tanımlayabilme
3.
Reçetede yazılı ilaçların
kullanımıyla ilişkilendirilmesi
olası, klinik açıdan önem
taşıyan, potansiyel veya güncel
sorunları belirleme.

Reçetede yazılı ilaçların kullanımıyla ilgili, klinik açıdan önem taşıyan,
potansiyel veya güncel sorunların tanımlanmasında mesleğin
gerektirdiği kararları alabilme.
4.
Hastanın düşünülen tedaviye
uyumunu olumsuz
etkileyebilecek faktörleri
belirleme.

Reçetede yazılı ilaçlarla ilgili hastanın tedaviye uyumunu olumsuz
etkileyebilecek hasta, yaşam tarzı ya da ürünün özellikleriyle ilgili
faktörleri tanımlayabilme (ör., dil, okuryazarlık, sayısal beceriler, el
becerisi, vizyon, ırksal, dinsel veya kültürel köken, doz rejimi, yan etki
profili ve maliyet gibi).
1.

Reçetede yazılı ilaçların tedavi amaçlı kullanımlarını ve/veya
farmakolojisini anlatabilme ya da bu bilgilere hemen erişebilme.
Belirli ilaçların belirli bir hasta için neden reçetelendiğini açıklayabilme.
47
5.
2
Güvenirlik ve/veya etkinliğin
güvence altına alınması
bakımından reçete edilen
ilaçlarda herhangi bir
değişikliğin gerekip
gerekmediğinin belirlenmesi için
mesleğe ilişkin değerlendirme
yapma.

Hasta güvenliği ve/veya tedavinin etkinliğinin artırılması için reçetede
yazılı ilaçlar, dozaj şekilleri ve doz rejimlerinde önerilen değişiklikleri
tanımlayabilme ve gerekçelendirebilme.
Yeterlilik Standartları
Öge 3 – Optimal ilaç kullanımını teşvik etme
1.
Hastanın ilaç tedavisine uyumu
üzerinde olumsuz etkileri
olabilecek konuları çözüme
bağlamak veya asgaride tutmak
için tedavide önerilen
değişikliklerle ilgili olarak
reçeteyi yazanla iletişime
geçme.

Tedavi şeklinde önerilen değişikliklerin gerekçeleri konusunda
reçeteyi yazana gerekli açıklamalarda bulunabilme ve gerektiğinde
alternatif tedavi yollarını tartışabilme.
2.
Hastanın ilaç tedavisine
uyumunu sağlamak üzere,
uyumu etkileyen konularda,
reçeteyi yazanlara ve/veya
hastalara danışarak,
girişimlerde bulunma.

Doz Uygulama Yardımı Hizmeti* veya Doz Uygulama Aracının* (ör.,
volumatik cihazı*) tedaviye yardımcı olabileceği durumları
belirleyebilme.
3.
Klinik girişimlerin, meslek
standartlarına veya
sözleşmelere ve iş yeri
politikalarına uygun olarak
doğru kodlanması ve
kaydedilmesi gereğini kavrama.

Klinik girişimlerde sistematik bir sınıflandırma ve kayıt sistemi
kullanabilme.
Klinik girişimlerle ilgili verilerin toplandığı, analiz edildiği ve kullanıldığı
süreçleri tanımlayabilme.

Standart 4.3 Reçeteye yazılan ilaçların dağıtımı
Bu yeterlilik standardı reçeteye yazılan ilaçlarla ilgili fiziksel süreçleri (Doz Uygulama Yardımı
Hizmeti dâhil) açıklamaktadır. İlaç kayıtlarının yönetilmesi, ilaç tedariği ve hastalara ilaçları
konusunda bilgi sağlanmasına ilişkin yeterlilikler bu kapsamdadır. Bilgi sağlama, hastaların
ilaçlarını güvenli ve etkin biçimde kullanmaları için yeterli bilgilerin verilmesini sağlayacak
uygun iletişim süreçlerini ve mesleğe ilişkin kararları içerir.
İlaç dağıtım sürecinde yer alan eczacılar çoğu kez zamanlarını ve dikkatlerini yoğunlaştırmak için birbiriyle
rekabet halinde olan isteklerle karşılaşırlar. Bunlar yapılan işin doğruluk ve kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir.
Bu nedenle, ilaç dağıtımından sorumlu eczacıların dağıtım süreçlerinde yaptıkları işin doğruluğu konusunda
tedbirli davranmaları; iş yerindeki risk yönetimi politika ve süreçlerine uymaları gerekir.
Eczacılardan dağıtımını yaptıkları ilaçların kayıtlarını yürürlükteki yasal düzenlemelere ve iş yerine özgü kurallara
uygun olarak tutmaları istenir. İlaç dağıtımında ve diğer süreçlerde kullanılan yazılımların özellikleri ve stok
kontrolünün elektronik ortamda sürdürülmesinin göreli önemi, birçok durumda kayıt tutulmasında kullanılan
sistemleri de belirler. Hastaların ilaç kayıtlarında genel olarak yaş, kilo, cinsiyet, alerji durumları ile birlikte dağıtımı
yapılan ilaçların doz, dozaj şekli ve miktarı gibi ayrıntılar yer alır. Laboratuvar test sonuçları, tıbbi durumlar ve
hastalıklar ve hastaya verilen reçetesiz ilaçlara ilişkin ayrıntılar da bu kayıtlarda yer alabilir.
İlaçlar konusunda bilgi verilmesinden amaç, hastaların bu ilaçları güvenli ve etkin biçimde kullanma anlayışlarını,
istekliliklerini ve yeterliliklerini geliştirmektir. Verilen ayrıntıların düzeyi ve tedaviye ilişkin yönler, bu konulardaki
mesleğe ilişkin kararlarla belirlenir ve hastaların bireysel gereksinimlerine göre değişiklik gösterir. Bilgiler,
genellikle sözel olarak verilir; ancak, uygulanacak tekniğin gösterilmesi ve/veya ek yazılı bilgiler de bu sözel
bilgilendirmeye eşlik etmelidir (ör., hasta bilgilendirme broşürleri, hasta ilaç kayıt kartları veya ilaç uygulama
talimatları).
48
Standart 4.3 Reçeteye yazılan ilaçların dağıtımı
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
2
Öge 1 – Sistemli bir dağıtım süreci uygulanması
Reçetedeki ilaçların
verilmesinde öncelik sıralaması
yaparken eczacılıkla ilgili
bilgileri kullanma.

Reçetede yazılı ilaçların dağıtımında klinik aciliyet durumu, yapılması
gereken eczacılığa ilişkin etkinlikler (ör., majistral ilaç hazırlama ve
kayıt yapma gibi), hasta güvenliği ve yasal zorunluluklar gibi faktörleri
dikkate alarak öncelik sırasını kararlaştırabilme.
2.
Mantıklı, güvenli ve disiplinli bir
dağıtım süreci sürdürme.

İlaçları doğru seçmek ve hastaların ilaç tedavi kayıtlarını tutmak için
bilgisayarlı dağıtım ve barkod tarama sistemlerini işletebilme.
Reçetede yazılı ilaçların verilmesinde karşılaşılan yanlışlarla ilişkili
olduğu bilinen etmenleri tanımlayabilme (ör., paketleri benzer
ürünlerle bir arada stoklama, süreçte yapılmakta olan işin
bölünmesine neden olan durumlar gibi).
Doğruluğu sağlamaya yönelik sıralı kontrolleri içeren sistematik bir
süreç uygulayabilme.
İlaç, farmasötik dozaj şekli ve gerekli miktarı doğru seçebilme.



3.
İlaçların orijinal
kaplarından/ambalajlarından
çıkartılması sonucu ürünün
etkinliği ve stabilitesi üzerinde
etkili olabilecek faktörleri dikkate
alma.

Belirli ürünlere özgü olup yeniden ambalajlama sırasında seçilecek
kap/paketin nasıl olması gerektiği üzerinde etkili olabilecek faktörleri
(ör., ışığa duyarlılık, sulanma) tanımlayabilme.
4.
Hastaya verilen ilaçlar için
okunaklı, anlaşılabilir ve
eksiksiz etiketler hazırlama.

Yazılı yüzü kolaylıkla okunabilecek büyüklükte ve renkte etiketler
hazırlayabilme.
İlgili talimatları kolay anlaşılabilir bir dille ve reçeteyi yazanın verdiği
tüm bilgileri içerecek şekilde yazabilme ve özel hasta gereksinimlerine
göre uyarlayabilme (ör., iyi göremeyenler).
Etiketi yapıştırmak için üretici firma tarafından ambalaj üzerinde
verilen son kullanma tarihi, üretim seri numarası, saklama koşulları
veya doz bilgileri gibi önemli bilgileri kapatmayacak uygun bir yer
bulabilme.


5.
Hastaya verilen ilaçların üzerine
yapıştırılacak etiketlere yasal
zorunluluklar ve meslek
kurallarına uygun uyarıları ve
önerileri koyma.

İlgili yasal düzenlemelerde yer alan veya uygun görülecek etiketleri
veya uyarıcı ifade ve önerileri kullanabilme.
6.
Hastaya verilen ilaçların ve
üzerlerine yapıştırılan etiketlerin
reçetede yazılı ilaçlara ve doz
rejimine tam olarak uygun
olmasını sağlama.

Reçeteyi, gerek hazırlanan etiketin gerekse verilen ilacın reçetede
belirtilenlerle tam olarak uyuştuğunu kontrol etmek için başlıca kaynak
olarak kullanabilme.
Eczacı olmayan kişiler dâhil (ör., eczane teknikerleri) başkaları
tarafından verilen ilaçların kontrolünde sistematik ve kesin kuralları
olan bir sürece başvurabilme.
7.
Dağıtımı yapılan ilaçların doğru
hastaya verilmesini (ve
eczanede önerilen dozlarda
uygulanmasını) güvence altına
alma konusunda sorumluluk
üstlenme.

Doz denetimi olanlar (ör., metadon) dâhil reçeteli ilaçların verilişi
sırasında, reçetede yazılanlarla hasta/doz detaylarının
karşılaştırılmasına dayanan bir kontrol sürecini ortaya koyabilme.
8.
Reçetede yazılı ilaçların verilme
sürecinde ortaya çıkan
yanlışlıkların etkisini asgaride
tutmak ve tekrarını önlemek için
hemen harekete geçme.

Reçetede yazılı ilaçların verilme sürecinde ortaya çıkan yanlışlıkların
hastalar üzerindeki etkilerini ve tekrar edilme riskini asgari düzeyde
tutmak için atılması gereken adımları tanımlayabilme.

Yeterlilik Standartları
1.
49
Öge 2 – Kayıtları yönetme
1.
2
Yeterlilik Standartları
2.
3.

Meslek uygulama standartlarına
ve kurallara uygun olarak, hasta
ilaç tedavi kayıtlarını doğru ve
güncel biçimde tutma.

Etkilerinin asgari düzeyde
tutulmasına ve tekrarının
önlenmesine yönelik girişimler
dâhil olmak üzere, ilaç tedavisi
sırasında ortaya çıkan ters
durumların (‘ucuz atlatılanlar’
dâhil) ayrıntılarının doğru
biçimde kayda geçirilmesini
sağlama.




Kontrola tabi uyuşturucu madde ve müstahzarların reçeteleri dâhil,
reçeteli ilaçlar için geçerli kayıt zorunluluklarını tanımlayabilme.
Reçetede yer alan açıklamalar dâhil reçete kayıtlarını tutabilme ve bu
alandaki yasal zorunlulukları yerine getirebilme.
Hasta tedavi kayıtlarının saklanmasına ilişkin meslek kurallarına
uygun davranışları tanımlayabilme ve/veya sergileyebilme.
Gerektiğinde derhâl meslek kılavuzlarına ve meslek uygulama
standartlarına başvurarak ek rehberlik alabilme.
Reçetede yazılı ilaçların verilme sürecinde yanlışlık/kaza söz konusu
olduğunda, ilgili yönetmelik ve kurallarda belirtilen kayıt ve alınması
gereken önlem zorunluluklarını tanımlayabilme.
İlaç tedavisi sırasında ortaya çıkabilecek ters durumların
belgelenmesinde ve bunlara karşı yapılan işlemlerde iş yeri
süreçlerine uygun davranış sergileyebilme.
Öge 3 – Hastanın anlamasına ve uyumuna yardımcı olma
1.
Bilgilenme gereksinimlerini
netleştirmek amacıyla
hasta/hastanın bakımından
sorumlu kişiyle iletişim kurma.

Hastalığı/tıbbi durumu ve uygulanmakta olan ilaç tedavisine ilişkin bilgi
ve kavrayışını doğrulamak; gerekli bilgilerin düzeyini, türünü ve
biçimini netleştirmek üzere hasta/hastanın bakımından sorumlu kişiyle
iletişime geçebilme.
2.
İlaçlardaki veya ilaç
tedavisindeki değişiklikler
sonucu ortaya çıkan ek bilgi
gereksinimlerini belirleme.

Bir ilacın görünüşünde veya ambalajında meydana gelen bir
değişikliğin (ör., marka değişimi veya firmanın ambalajındaki
değişiklik) hasta/ hastanın bakımından sorumlu kişiyle konuşulmasını
gerektiren durumları belirleyebilme.
3.
İlaç, doz rejimi, uyarılar, olası
yan etkiler ve özel koşullarda
saklama gereği gibi konularda
danışmanlık sağlama.

Hastanın bilgi sahibi olması için uygun terimler kullanarak, verilen
ilaçların terapötik endikasyonlarını, farmakolojik etkilerini ve alınması
gereken önlemleri anlatabilme.
Görülmesi en olası yan etkileri belirleyip anlatabilme ve bunları
herhangi bir panik durumuna yol açmaksızın hasta/hastanın
bakımından sorumlu kişiyle konuşabilme.
Gerektiğinde kullanım biçimini
göstererek ve yazılı hasta
bilgilendirme kaynaklarına
başvurarak sözel önerileri
netleştirme ve pekiştirme.

5.
Hastaların, ilaçların kendilerine
ne için reçete edildiğini, nasıl
kullanılmaları ve saklanmaları
gerektiğini anladıklarından emin
olma.

İlaçlarla ilgili verilen bilgilerin hasta/hastanın bakımından sorumlu kişi
tarafından kavrandığından emin olunmasını sağlayacak işlemleri
yapabilme (ör., bunu belirlemek için sorular sorma, bilgilerin
kavranmadığına işaret eden ipuçlarını yorumlama).
6.
Hastanın reçetede belirtilen
tedaviye uyumunu olumlu yönde
etkilemek için hasta/hastanın
bakımından sorumlu kişiyle
birlikte çalışma.

Tedaviye uyumun önemini ve bu konudaki yeterliliği veya istekliliği
artırabilecek olası yolları hasta/hastanın bakımından sorumlu kişiyle
görüşebilme.
Bu konudaki yardımcı araçların/aletlerin (ör., volumatik, tablet kesici*,
tek dozluk paketler) nasıl kullanılacağını gösterebilme.
4.
50
Yasal zorunluluklara uygun
olmak üzere, kontrola tabi
uyuşturucu madde ve
müstahzarların reçeteleri dâhil,
hastaya verilen ilaçlar için
reçete kayıtlarını tutma.



Belirli hastalar için ve/veya koşullara özgü bilgileri saptamak ve
uyarlamak üzere yazılı hasta bilgilendirme kaynaklarını (ör. hasta ilaç
kullanma talimatı) kullanabilme.
İnhalerler, göz merhemleri, göz, kulak ve burun damlaları dâhil yaygın
olarak kullanılan farmasötik dozaj şekillerinin kullanım tekniklerini
tanımlayabilme ve/veya gösterebilme.
Alan 5 Farmasötik preparatların hazırlanması
Standart 5.1
Ürünlerin hazırlanması için gerekenleri göz önünde bulundurma
Standart 5.2
Steril olmayan ilaç preparatlarını hazırlama
Standart 5.3
Steril ilaç preparatlarını aseptik olarak hazırlama
Standart 5.4
Sitotoksik ilaç preparatlarını hazırlama
Standart 5.1, Standart 5.2, 5.3 ve 5.4’ün her biriyle bağlantılı olarak kullanılmalıdır.
Bu alan, hemen kullanılacak ve/veya belirli bir hasta tarafından kullanılacak majistral ilaçların tek veya çoklu
birimler halinde anında hazırlanması için gereken yeterlilik standartları ile ilgilidir. Bu yeterlilik standardı sitotoksik
ilaçlar dâhil steril prepratların aseptik hazırlanması için gereken yeterlilikleri de kapsar.
Eczacılar farmasötik preparatları mevcut donanım ve olanakların farklılık gösterdiği çeşitli ortamlarda hazırlarlar.
Örneğin, bazı hastanelerdeki eczaneler genellikle temiz oda olanaklarına ve ilgili sarf malzemelerine sahiptir.
Buna karşın, serbest eczanelerin bu tip olanaklara sahip olmaları pek rastlanan bir durum değildir.
Serbest eczanelerin çoğu steril olmayan farmasötik ürünlerin hazırlanmasında az ya da çok yer alır. Az sayıdaki
serbest eczane ise farmasötik ürünlerin hazırlanması işiyle yoğun olarak uğraşabilir. Bu yoğunluğun derecesi o
serbest eczanenin ilgi alanının kapsamıyla sınırlıdır.
Majistral ürünlerin sağlanması ilaç tedavisiyle ilgili ve/veya klinik bilgileri kullanmayı gerektiren bir eczacılık
hizmetidir. İlaçların kaliteli kullanımını etkileyen mesleğe ilişkin kararların alınmasını gerektirir. Dolayısıyla, bu
bağlamda Alan 7 İlaçların optimal kullanımına destek olma ve katkıda bulunma ile ilgili yeterlilikler de bu
alanla ilişkilidir.
Meslek Yeterlilik Standartları
NOT: Standart 5.1 bu alandaki tüm standartların temelidir.
2
Eczacılardan, majistral ürün hazırlama sürecinde kalite, verimlilik ve etkinlik ile ilgili genel sorumluluk
üstlenmelerinin istendiği durumlarda Alan 3 Liderlik ve yönetim ile ilgili yeterlilikleri de göz önünde
bulundurmaları istenir. Steril ürünlerin hazırlandığı yerlerde çalışan eczacıların temiz odalar, temiz çalışma
istasyonları ve sitotoksik ilaç güvenliği kabinleri dâhil olmak üzere ilgili standartlar hakkında bilgi sahibi olmaları
gerekir.
Standart 5.1 Ürünlerin hazırlanması için gerekenleri göz önünde bulundurma
Not: Bu yeterlilik standardı bu alandaki standartların tümünün temeli olup aşağıdakilerin her biriyle bağlantılı
olarak kullanılmalıdır:



Standart 5.2 Steril olmayan ilaç preparatlarını hazırlama
Standart 5.3 Steril ilaç preparatlarını aseptik olarak hazırlama
Standart 5.4 Sitotoksik ilaç preparatlarını hazırlama
Bu yeterlilik standardı, eczacıların talep edilen veya gerekli bir farmasötik ürün (steril veya
steril olmayan) için söz konusu olabilecek kısıtlamaları, klinik bir gereksinim olup olmadığını,
uygun donanımın ve bileşimde kullanılacak maddelerin hazır olup olmadığını belirleme
yeterlilikleriyle ilgilidir. Eğer bir majistral preparat hazırlanamıyorsa, bu durumda uygun ve
güvenli bir alternatif formülasyonun ve hasta adına atılması gereken adımların belirlenmesi de
bu kapsamdadır.
Standart 5.1 Ürün gerekliliklerini değerlendirme
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Yasal ve mesleğe ilişkin yükümlülükleri göz önünde bulundurma
1.
Farmasötik ürünlerin
hazırlanmasında göz önünde
bulundurulması gereken özel
yasa ve düzenlemeleri kavrama.

Tıbbi ürünlerin iyi üretim uygulamaları ve ilaç denetimleriyle ilgili yasal
zorunluluklar hakkında yeterli bilgi sahibi olunduğunu gösterebilme.
51
Farmasötik ürünlerin
hazırlanmasında iş yerindeki
yerleşik uygulamalara ve
meslek kurallarına uygun
davranma.

3.
Farmasötik ürünlerin
hazırlanmasında geçerli yasal,
mesleksel ve iş yeri
politikalarıyla ilgili zorunluluklar
konusundaki bilgileri güncel
tutma.

Farmasötik ürünlerin hazırlanmasında geçerli standartlar ve
sözleşmelerle ilgili yeni bilgilerin edinilmesini sağlamak üzere
oluşturulan sistemler veya süreçleri tanımlayabilme ve/veya
sergileyebilme.
4.
Hasta güvenliğini korumaya
yönelik süreçlerin
uygulanmasını sağlama.

Hasta güvenliğini sağlamaya yönelik kontrol süreçlerini
tanımlayabilme (ör., yapılan hesaplamaların, tartımların ve ölçümlerin
iki kez kontrolü; son kontrol ve kullanıma sunulma öncesi ürünleri
karantinaya alma, etiket düzenlemeleri, son ürünlerin kontrolü ve
piyasaya sürümü).
Hazırlanan ürünler için güvenlik süreçlerinin uygulanmasının nasıl
belgelendiğini tanımlayabilme.
2.
Meslek Yeterlilik Standartları
2


Farmasötik ürünlerin hazırlanmasında geçerli meslek standartları ve
sözleşmeleri tanımlayabilme.
İş yerinde geçerli politika ve süreçleri anlatabilme.
Öge 2 – Ürüne olan gereksinimi doğrulama
1.
Ürünün talep edildiği tedaviye
ilişkin durumu kavrama.


2.
Gerektiğinde klinik ya da ilaç
tedavisiyle ilgili ek bilgilere
erişme.



3.
4.
Eğer gerekiyorsa, talep edilen
üründe hangi değişikliklerin
yapılabileceği konusunda kanıta
dayalı karar verme sürecini
güvence altına alma.

Hastanın tıbbi durumuna uygun
bir ürünün seçilmesi konusunda
danışmanlık sağlama.




Standart tedavi protokollerine veya kişisel hasta tedavi planlarına
hemen erişebilme.
Hastanın ilaç tedavi kayıtlarından ya da hasta notları gibi diğer
kaynaklardan hareketle tedavinin genel durumunu netliğe
kavuşturabilme.
Talep edilen ürünü temin etmenin güvenirliğini ve/veya uygunluğunu
doğrulamak için gerekli ek bilgileri tanımlayıp gerekçelendirebilme.
Talep edilen ürünle ilgili test sonuçlarına erişebilme ve bunları
yorumlayabilme (ör., kemoterapide akyuvar sayımı, total parenteral
beslenmede biyokimyasal analizler).
Ek klinik veya ilaç tedavisiyle ilgili bilgi aranırken hasta/hastanın
bakımından sorumlu kişiyle ve/veya reçeteyi yazanla mesleksel uyum
sağlayabilme.
Tedavi protokolleri ve tercih edilen tedavi seçenekleri veya
formülasyonlarıyla ilgili kanıta dayalı bilgileri tanımlayabilme ve/veya
bu bilgilere erişebilme.
Talep edilen ürünün hastanın gereksinimini karşılayıp
karşılayamayacağını belirlemek için klinik bilgileri kullanabilme.
Bir dizi farmasötik formülasyonun niteliğini anlatabilme ve bunların
arasından doğru seçim ve kullanım için önerilerde bulunabilme.
Klinik durumlarını (ör., hidrasyon, katabolik durum, renal fonksiyon) da
dikkate alarak, belirli hastalar gerekli önerilerde bulunabilme (ör.,
infüzyon çözeltisi için gereken seyreltici, yitilik*, çözelti hacmi ve veriliş
hızı, total parenteral beslenme çözeltisinin bileşimi ve kalori değeri
gibi).
Alternatif ürün seçimini anlatabilme ve gerekçelendirebilme.
Öge 3 – Hazırlanması talep edilen formülasyonu doğrulama
1.
2.
52
Mümkün olan durumlarda,
belirlenmiş bir ürünün yerini
tutan standart bir formülasyon
seçme.

Belirli bir formülasyonda
uyarlamalar yapılmasını
gerektirebilecek durumları
belirleme.



Talep edilen formülasyonlara erişebilmek için standart referans
kaynakları (ör., ilgili formülerler, ana üretim dokümanları* gibi)
kullanabilme.
Belirli bir ürün için doğru standart formülasyonu seçebilme.
Belirli bir formülasyonda fizikokimyasal geçimsizliklere yol açabilecek
durumları saptayabilme (ör., asit-baz reaksiyonları, çökme,
topaklanma, oksitlenme, hidroliz ve renk değişimi).
Bir formülasyonda, amaçlanan kullanım için yeterli stabiliteyi,
geçimliliği ve uygunluğu sağlamak üzere uyarlama yapılmasını
gerektiren durumları belirleyebilme (ör., pH tamponları kullanma,
taşıyıcı ajanın değiştirilmesi, süspansiyon ajanı, konservan veya
antioksidan katılması gibi)
3.
Formülasyonu modifye etmek
için, hasta gereksinimleri,
meslek kılavuzları ve
sözleşmelerle uyumlu olarak
referans kaynaklara başvurma



Gerekli görülen değişiklikleri,
yerine göre reçeteyi yazanla
ve/veya hasta ile görüşerek
doğrulama.


5.
6.
Standart bir formülasyonun
bulunmadığı durumlarda
formülasyonları araştırmak
üzere veritabanlarını ve kanıta
dayalı diğer referans
kaynaklarını kullanma.

Standart formülasyonun
bulunmadığı durumlarda uygun
formülasyonu hazırlama.


Yürürlükteki yasal düzenlemelerin veya meslek kurallarının, herhangi
bir değişiklik konusunda reçeteyi yazanın (ör., aktif bileşenlerin
konsantrasyonunda herhangi bir değişiklik söz konusu olduğunda)
ve/veya hastanın (ör., ürünün renginde, tadında veya dozunda
değişiklikler söz konusu olduğunda) bilgilendirilmesini öngördüğü
durumları tanımlayabilme.
İstenilen değişiklikleri reçeteyi yazana veya hastaya açıklayarak
doğrulayabilme.
Standart bir formülasyonun bulunmadığı durumlarda, uygun
formülasyon seçeneklerini belirlemek üzere kanıta dayalı bilgi
kaynaklarını kullanabilme.
Standart dışı formülasyonların/önerilerin alınabileceği uzman
görüşlerini (ör., hastanelerdeki veya ilaç firmalarındaki eczacılar) ve
bilgi kaynaklarını (ör. tıbbi veya eczacılıkla ilgili yayınlar)
belirleyebilme.
Bilgi kaynaklarına başvurarak veya uygun kişilerle görüşerek
hastaların bireysel gereksinimlerini karşılayacak bir formülasyonu
geliştirebilme.
2
Meslek Yeterlilik Standartları
4.
Gerekli uyarlamanın niteliğini ve/veya derecesini doğru biçimde
belirlemek için bir dizi referans kaynağı kullanabilme (ör., ilgili
farmasötik formülerler, intravenöz eklenti uyumluluğu ve kalori alım
kılavuzları).
Formülasyonlarda değişiklik yapılmasıyla ilgili meslek kuralları
konusundaki ek kılavuzlara hemen erişebilme.
Hastanın klinik durumunda meydana gelen değişikliklere (ör.,
hidrasyon, katabolik durum, renal fonksiyon) bağlı olmak üzere total
parenteral nütrisyon formülasyonu, infüzyon çözeltisi için seyreltici,
yitilik, çözelti hacmi ve verilme hızında uygun uyarlamaları yapabilme.
Öge 4 – Üretimle ilgili gereksinimlerin karşılanabilirliğini belirleme
1.
Hazırlama yöntemleri dâhil
formülasyonlara ilişkin
talimatları kavrama.

Özel ürünlerin hazırlanması sırasında ilgili terminolojiyi, kısaltmaları ve
yönergeleri yorumlayıp açıklayabilme.
2.
Hazırlama tekniği ve son
saklama kabının seçilmesi
üzerinde etkili olabilecek,
ürünün stabilitesiyle ilgili
konuları kavrama.

Nem, oksijen, ışık, ısı ve mikrobiyolojik kontaminasyon gibi etmenlerin
ürünün stabilitesi, etkinliği ve raf ömrü üzerindeki etkilerini
tanımlayabilme.
Belirli ürünlerin stabilitesini/raf ömrünü etkileyen konularda
başvurulabilecek bilgileri belirleyebilme veya bu bilgilere hemen
erişebilme.
Farmasötik preparatın
hazırlanması için gerekli etkin
maddeleri ve yardımcı
maddeleri ve bunların kullanıma
uygunluğunu doğrulama.

3.



4.
Farmasötik preparatı ve/veya
bileşenlerini taşıma ve/veya
elde işlemeyle ilgili riskleri
değerlendirme gereğini
kavrama.



Etkin madde bileşenlerini ticari, jenerik veya yaygın kullanılan
adlarıyla doğru olarak tanımlayabilme.
Etkin maddeleri yardımcı maddelerden ayırt edebilme ve
formülasyonda yer alan her bileşenin neye yaradığını açıklayabilme
(ör., terapötik ajan, taşıyıcı, tat maddesi ve süspansiyon ajanı,
tampon, antioksidan, konservan).
Bileşenlere ve diğer materyallere ilişkin muhafaza koşullarının,
bunların özelliklerinin ve kalitesinin korunması için en elverişli
durumda olmasını sağlayabilme.
Risk değerlendirmesi yapabilme ve personele, ürüne veya çevreye
yönelik risk kaynaklarını belirleyebilme (ör., sitotoksik veya teratojenik
maddeler, biyolojik maddeler, güçlü asit veya alkaliler).
Açıkta hazırlanabilecek ürünler ile aseptik koşulları gerektiren ürünleri
birbirinden ayırt edebilme (ör., göz damlaları, enjektabl preparatlar ve
instilasyon preparatları).
Zararlı olma potansiyeli taşıyan bileşenler (ör., güçlü asitler ve
alkaliler, podofilin, sitotoksik maddeler) için güvenli kullanım ve işlem
tekniklerini tanımlayabilme ve/veya gösterebilme (ör., ilave sırası, özel
ekipman ve tesis kullanımı).
53
5.
2
Meslek Yeterlilik Standartları
6.
Farmasötik preparatın
hazırlanabilmesi için gerekli
ekipmanın/ortamın
bulunabilirliğini ve uygunluğunu
doğrulama.

Farmasötik preparatı hazırlamak
için gerekli koşulların yerine
getirilemeyeceği durumlarda
uygun bir yol belirleme.


Belirli bir ürünün hazırlanması için uygun donanımı/ortamı
tanımlayabilme (ör., temiz oda, karıştırıcı, ısı kaynağı, ölçüler ve
teraziler).
Gerekli ekipmanın/ortamın temiz olduğunu ve bakımının gerektiği gibi
yapıldığını doğrulayabilme (ör., üreticinin talimatlarına veya yerel
uygulamalara göre yeniden kalibrasyon veya sertifikalandırma).
Bir farmasötik preparatın o iş yerinde hazırlanamayacağı durumlarda
hastanın gereksinimlerini karşılayacak önerilerde bulunabilme veya
belirli bir yol saptamada sorun çözme becerilerini kullanabilme.
Öge 5 – Hazırlanan majistral preparat için gerekli dokümanları hazırlama ve koruma
1.
Hazırlanan majistral ürünlerle
ilgili ayrıntıların kayda
geçirilmesinde not defteri, form
veya resmi kayıt defteri
tutulmasının değerini kavramış
olma.

Bir farmasötik ürünle ilgili not defteri/form/resmi kayıt defteri
tutulmasını gerektiren nedenleri tanımlayabilme (ör., geri çağırma
durumunda farmasötik preparatın içeriğini oluşturan bileşenlerin
üretim partilerindeki izini sürebilme, hasta şikâyeti veya yanlış
kullanım gibi durumlarda ilgili personelin denetlenmesi, miktarları ve
bileşenleri kontrol edebilme).
2.
Son üründe yer alan bileşenlerin
her biri için gerekli miktarları
hesaplama.

Son ürün için gerekli miktarları hesaplayabilme (ör. ağırlık, hacim,
yüzdeler, deplasman değerleri ve fraksiyonlar, dilüsyonlar).
3.
İlgili not defteri, form veya resmi
kayıt defterinin okunabilir, doğru
ve eksiksiz olmasını sağlama.

Son ürünün bileşenleri, bileşenlerinin seri numaraları ve son kullanım
tarihleri, hazırlanma süreci, preparatın son kullanma tarihi ve etiketi
dâhil olmak üzere hazırlanan ürünlerin ayrıntılarını belgeleyecek bir
not defteri, form veya resmi kayıt defterinin kullanıldığını gösterebilme.
Tutulan kayıtlar (not defteri/form/resmi kayıt defteri) ile ana üretici
formu ya da ürün siparişi/reçetesi arasındaki uyuşmazlıkları ya da
hesaplama hatalarını belirleyebilme.

4.
Ürünü hazırlamaya başlamadan
önce hassas herhangi bir
konuda veya belirsizlik
karşısında ek bilgi toplama
yoluna gitme.

Ek rehberlik veya kesinlik artışının sağlanabileceği yolları
tanımlayabilme veya sergileyebilme (ör., ilgili hesaplamaların başka
bir kişi tarafından yeniden kontrol edilmesi; ana belgede tarif edilen
hazırlama yöntemlerinin gözden geçirilmesi; yitilikler, dozlar veya
dilüsyonların doğrulanması için referans metinlere başvurulması gibi).
5.
Hazırlanan ürünlere parti seri
numaraları verilmesinde ve
kayıtlarının saklanmasında
sistematik bir süreç kullanma.

Hazırlanan farmasötik ürünlere parti seri numaraları verilmesine ve bu
ürünlerin kayıtlarının saklanmasına ve gerektiğinde yeniden
erişilmesine yönelik bir sistemi tanımlayabilme ve/veya gösterebilme.
Kayıt tutma ve tutulan kayıtları saklama işlevlerini yerel politikalar ve
süreçler doğrultusunda üstlenebilme.

Öge 6 – Paketleme ve etiketlemenin optimizasyonu
1.
2.
54
Kayıtlar ve defterlerle ilgili
meslek kuralları doğrultusunda
okunabilir, anlaşılabilir ve
eksiksiz son ürün etiketleri
hazırlama.

Hazırlanmış majistral ürünler
için güvenli kullanımı
sağlayacak, ürünün kalıcılığını
olumsuz etkileyebilecek
faktörleri hesaba katan
ambalajları seçme.



Hazırlanan farmasötik ürünlerin etiketlenmesinde geçerli yasal
zorunluluklar ve meslek kuralları ile ilgili bilgilere hemen erişebilme.
Tutulan kayıtlar, defterler, meslek kuralları ve yasal zorunluluklar
doğrultusunda doğru, belirsizliklere yer vermeyen ve eksiksiz etiketler
(ör., hastanın adı, eczacının adı ve adresi, etkin maddelerin
miktarı/dozu, seri numaraları, son kullanma tarihi ve saklama koşulları
dâhil) hazırlayabilme.
Ürünün özelliklerini ve raf ömrünü etkileyen faktörlerin (ör., ışık, nem,
ısı, kap tipi) belirlenmesini sağlayacak bilgi kaynaklarını
tanımlayabilme ve/veya bunları kullanabilme.
Ürün ne amaçla kullanılacaksa buna uygun kapları seçebilme (ör.,
göz ve kulak damlaları için damlalıklı kaplar, mesaneye zerk edilecek
ilaçlar için Toomey şırıngası) ve bu seçim sırasında ürünün
özelliklerine/raf ömrüne etkili olduğu bilinen faktörleri dikkate alabilme
(ör., amber renkli cam şişe, alüminyum folyo gibi).
3.
Özelliklerini en iyi biçimde
koruyabilmeleri, doğru
saklanmaları ve kullanılmaları
için hazırlanan ürünlere etiket
koyma.


Belirli ürünler söz konusu olduğunda, bunların doğru saklanmasını ve
kullanımını sağlayacak ek etiketleme zorunluluklarını tanımlayabilme
(ör., “kullanmadan önce çalkalayınız”, “buzdolabında saklayınız”, “…
gün sonra atınız” gibi ek etiketler veya “yalnızca intratekal enjeksiyon
için” gibi özel kullanım talimatları).
Hazırlanan farmasötik ürünleri son ürünün doğru saklanması ve/veya
kullanılması için üreticinin verdiği bilgileri kapatmayacak şekilde
etiketleyebilme.
(Standart 5.1 Preparatın hazırlanması için gerekenleri göz önünde bulundurma ile bağlantılı olarak
kullanılmalıdır)
Bu yeterlilik standardı eczacıların majistral preparatların hazırlanmasında uygun teknikleri
seçme ve uygulama yeterlilikleriyle ilgilidir. Ayrıca, eczacıların hazırladıkları majistral ürünlerle
ilgili gereken belgeleri doldurup elde tutma ve hazırlanan ürünler için uygun son kapları seçme
yeterliliklerini de kapsar.
Doğru materyallerin ve güvenilir farmasötik tekniklerin kullanılması, güvenli ve etkili farmasötik ürünlerin üretilmesi
ve ürün kirlenmesi riskinin asgari düzeyde tutulması bakımından büyük önem taşır. Ürün belgelerinin tutulması,
tek tek her ürünün tam olarak nasıl hazırlanmış olduğuna ilişkin bir kaydın elde bulunmasını sağlar. Bu belgeler
aynı zamanda kalite güvencesinin ve kalitede gerçekleştirilecek iyileştirmelerin de temelidir. Ana belgeler risk
yönetimi bakımından önemli bir araçtır. Bu sayede elde farmasötik ürünlerin hazırlanmasında kullanılacak doğru
ve tutarlı bir model bulunmuş olur ve gerek üretimde kullanılan bileşenlerin gerekse ürün gruplarının izinin
sürülmesi kolaylaşır. Aynı belgeler ayrıca farmasötik ürünlerin hazırlanmasındaki etkinliği de artırır.
Meslek Yeterlilik Standartları
Standart 5.2 Steril olmayan ilaç preparatlarını hazırlama
2
Standart 5.2 Steril olmayan ilaç preparatları hazırlama
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Bileşimi oluşturan maddeleri ve materyali bir araya getirme
1.
Hazırlanacak farmasötik
preparat için uygun kalitede
bileşen seçme.

İnsanda tedavi için kullanılacak ürünlerin bileşenlerini uygun
kalitede/standartta seçebilme (ör., insanda kullanılabilecek saflık
derecesinde olanı seçme; son kullanma tarihinin geçmemiş olması,
talimatlarda belirtildiği şekilde saklanmış olması, görsel anlamda
kontaminasyon ve/veya örneğin renk değişimi, kristalleşme veya
rutubetlenme gibi bozulma işaretleri taşımaması).
2.
Bileşenlerin ve donanımın doğru
seçilmesi.

Preparatı hazırlarken (farmasötik şekil ve yitilik olarak) bileşenleri ve
ürünün içine konulacağı son kabı reçetede yazılana tam uygun olarak
seçebilme.
3.
Preparatın hazırlanma
sürecinde, diğer etkinliklerin
ve/veya materyallerin hazırlama
sürecini engelleme riskini,
çapraz kontaminasyonu veya
hataya yol açma olasılığını
azaltma

İşyeri içinde, üretimin engelsiz biçimde gerçekleşebileceği uygun
genişlikte bir alan ayırabilme.
Öge 2 – Majistral ilaç hazırlama prensiplerini ve tekniklerini uygulama
1.
Gerekli miktarları reçetede
belirtilenlere uygun olarak ölçme

Bileşenleri doğru biçimde tartabilme ve ölçebilme.
2.
Bileşenlerin bir araya
getirilmesinde, güvenilir
majistral ilaç hazırlama ilkelerine
uygun sistematik bir süreç
benimseme.

Majistral preparat hazırlama tekniklerini ve ilgili donanımın doğru ve
etkin kullanımını sergileyebilme (ör., öğütme, karıştırma, harmanlama,
tartma ve kalibrasyonlu ölçümler).
Çeşitli farmasötik şekillerin (ör. kremler, emülsiyonlar, çözeltiler)
üretiminde sistematik bir teknik uyguladığını yaparak gösterebilme.
Üründe kontaminasyona
meydan vermeyecek teknikler
kullanma.

3.

Üründe kontaminasyon olasılığını sınırlayacak teknik ve kişisel hijyen
önlemlerini sergileyebilme.
55
Standart 5.3 Steril ilaç preparatlarını aseptik olarak hazırlama
2
(Standart 5.1 Preparatın hazırlanması için gerekenleri göz önünde bulundurma ile bağlantılı olarak
kullanılmalıdır.)
Meslek Yeterlilik Standartları
Bu yeterlilik standardı, amaca uygun steril ekipman ve aseptik teknik kullanılarak steril
ürünlerin temiz odalarda hazırlanmasıyla ilgili özel süreçleri kapsar. Bu tür ürünler bir hastanın
acil bireysel klinik gereksinimlerinin karşılanması için hazırlanırlar ve raf ömürleri görece
kısadır.
Tüm eczacıların aseptik hazırlama süreçlerine ne zaman başvurulması gerektiğini bilmeleri gerekir. Temiz oda
olanaklarına sahip hastanelerde çalışan çoğu eczacı, genellikle ticari olarak temin edilemeyen steril ürünlerin
sağlanmasında bir ölçüde yer alır. Hazırlanan ürünlerin çeşitliliği ve karmaşıklığı, hastanenin sunduğu klinik
hizmetlerin düzeyine göre farklılık gösterir. Örneğin bazı hastaneler intravenöz eklenti hizmetleri sunarken,
diğerleri yetişkinler, çocuklar ve yeni doğanlar için bireye özel total parenteral beslenme çözeltileri üretebilir. Steril
ürünlerin aseptik hazırlanmasında görev alan eczacıların, bir sterilite testi programı ve/veya başka yollardan (ör.
yerel bir sertifikasyon programı) geçerliliği kanıtlanabilecek, güvenilir bir aseptik teknik uygulayabildiklerini
göstermeleri gerekir.
Standart 5.3 Steril ilaç preparatlarını aseptik olarak hazırlama
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Çalışma ortamını ve iş uygulamalarını kavrama
1.
Temiz oda ortamında nasıl
çalışılacağını kavrama.

Basınç farklılıkları, hava akımı, yüksek etkinlikli partikül hava (HEPA)
filtreleri, kabin ve diğer donanımın yerleştirilmesi dâhil olmak üzere
temiz odanın işlevlerini tanımlayabilme.
2.
HEPA filtreli, yatay laminar hava
akımı kabininde aseptik işlem
ilkelerini kavrama.

Bir temiz odadaki laminar hava akımı kabininde aseptik işlem
uygulamasının temelini açıklayabilme.
Sterilitenin sağlanması için aseptik işlemler gerektiren ürünleri ayırt
edebilme ve tanımlayabilme (ör., total parenteral beslenme, narkotik
ve antibiyotik infüzyonlar ve enjeksiyonlar).
3.
Aseptik hazırlanacak ürünler
için doğru donanımın seçilmesi
konusunda önem taşıyan
noktaları kavrama.

Aseptik ürün hazırlanmasında donanımın doğru seçilmesiyle ilgili
konuları tartışabilme (ör., iğne büyüklüğü, küçük serum torbası hacmi,
plastik infüzyon torbası tipleri, Luer-Lock kilitli enjektörler,
sterilizasyon ve havalandırma filtreleri gibi)
4.
Güvenilir aseptik teknik ve
aseptik olarak hazırlanmış
ürünlerin kalitesini sağlamaya
yönelik etkinliklere/programlara
katılma.

Güvenilir aseptik teknik sürdürülmesine yönelik bir onay/sertifikasyon
programının gerektirdiklerini tanımlayabilme.
Bir dizi steril üründe güvenilir aseptik işlem tekniğini uygulayarak
gösterebilme.
Bir kalite güvence programının temel özelliklerini tanımlayabilme.



Öge 2 – Steril ürünlerin hazırlanması ve tedariği
1.
Belirli bir ürün için gereken
materyalleri ve donanımı seçip
bir araya getirme.


56
Aseptik işlemlerde kullanılan donanımın farklı parçalarının işlevlerini
tanımlayabilme (ör., sterilizasyon, havalandırma ve partikül filtreleri,
katkı maddesi portları, küçük serum torbası giriş portu kapakları).
Bir dizi farklı ürünün hazırlanması için gereken tüm materyalleri doğru
biçimde bir araya getirebilme.
2.
Temiz odaya girmeden önce
elleri gerektiği gibi fırçalayarak
temizleme ve uygun önlük
giyme.

Uygun el yıkama ve önlük kullanma tekniğini sergileyebilme.
3.
Ürünlerin laminar hava akımı
kabininde aseptik hazırlanması
için uygun düzeni ve el becerisi
gerektiren işlem tekniğini
kullanma.

Laminar hava akımı kabininde steril ürünlerin hazırlanabilmesi için
doğru donanım düzenini ve aseptik işlem tekniğini uygulayarak
gösterebilme.
4.
5.
Üretimi yapılan preparatlar
arasında ve üretim partisinin
bitiminde kabinlerin
temizlenmesiyle ilgili yerel
politika ve süreçlere uyma.

Temiz oda ortamının
güvenirliğini sürdürme.

Laminar hava akımı kabininin temizliğini ve kullanıma hazır olmasını
sağlamak için gerekli politika ve süreçleri tanımlayabilme.
2

6.
Kullanılan tüm bileşenler ve son
ürünler için bir denetim zincirinin
sürdürülmesine katkıda
bulunma.

Eldeki kayıtların hazırlanan preparatı oluşturan bileşenler ve son
ürünlerle ilgili denetim zincirinin sürdürülmesini destekleme şeklini
tanımlayabilme.
7.
Aseptik olarak hazırlanmış
ürünlerin doğru
kullanımı/uygulanması
konusunda diğerlerine
danışmanlık sağlama.

Ürün kontaminasyon olasılığının azaltılması için, aseptik olarak
hazırlanmış ürünlerin hastaya nasıl ulaştırılıp verilmesi gerektiğini
tanımlayabilme.
Standart 5.4 Sitotoksik ilaç preparatlarını hazırlama
(Standart 5.1 Preparatın hazırlanması için gerekenleri göz önünde bulundurma ile bağlantılı olarak
kullanılmalıdır)
Bu yeterlilik standardı, kanser kemoterapisinde kullanılanlar gibi sitotoksik ve/veya teratojenik
etkileri olduğu bilinen ilaçları içeren farmasötik ürünlerin hazırlanmasında geçerli teknikleri ve
süreçleri kapsar.
Meslek Yeterlilik Standartları
Ürünlerin ve materyallerin temiz oda ile genel çalışma alanları
arasında taşınmasına yönelik süreçleri tanımlayabilme.
Temiz oda güvenirliğinin sağlanmasına yönelik yapılması gereken
işleri tanımlayabilme.
Sitotoksik/teratojenik ilaçlarla ilgili işlerde çalışan eczacılar genellikle yatay laminar hava akım kabininde
gerçekleştirilen aseptik işlemler konusunda deneyimlidirler ve kullandıkları teknik bir sterilite test programı ve/veya
başka yollardan (ör. yerel bir sertifikasyon programı) onaylanmış olmalıdır. Bu eczacıların, kullandıkları tekniği bir
sitotoksik ilaç güvenlik kabinine (laminar hava akımının dikey olduğu durumlarda) ya da bir güvenlik kabinine
(izolatör) göre uyarlamaları gerekebilir.
Bu eczacılar onkoloji alanına özel bir ilgi geliştirmiş olabilecekleri gibi, kanser kemoterapisi ve sitotoksik ilaçların
farmakolojik etkileri ve tedavide kullanılışları gibi alanlarda önemli bilgiye sahip olabilirler. Aralarından çoğu
genellikle bir onkoloji biriminin ve bu birimle bağlantılı klinik tedavi ekiplerinin faal üyeleridir. Dolayısıyla, bu
konumdaki eczacılar, ilgili ürünler ve bunların kullanımları hakkında bilgi ve önerilerde bulunma işinde önemli
sorumluluklar üstlenirler.
Standart 5.4 Sitotoksik ilaç preparatlarını hazırlama
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Çalışma ortamını ve iş uygulamalarını kavrama
1.
Sitotoksik ilaç preparatlarının
belirli ortamlarda ve özel olarak
bu amaca yönelik donanım
kullanılarak hazırlanmasının
taşıdığı önemi kavrama.




2.
Temiz odanın ve sitotoksik ilaç
güvenliği kabininin ve/veya
izolatör kabinin nasıl
kullanılacağını kavrama.

Sitotoksik/teratojenik ilaçların toksik potansiyelini açıklayabilme.
Donanımın ve ortamın taşıdığı özelliklerin, ürünün, çevrenin ve
hazırlayan kişinin korunmasına hangi yollardan katkıda bulunduğunu
anlatabilme.
Temiz odada ve sitotoksik ilaç güvenliği kabininde ya da izolatörde
hazırlanması gereken ürünleri ayırt edebilme.
Sitotoksik ilaçlarla ilgili işlemlerde kullanılan özel tekniklerin, ürünün,
çevrenin ve hazırlayan kişinin korunmasına nasıl katkıda bulunduğunu
anlatabilme.
Bir izolatör kabinin ve/veya temiz oda kabinine ait hava akımı ve
havalandırma sistemlerinin nasıl kullanılacağını anlatabilme (hava
basıncındaki farklılıkların yaratacağı etki ve saçılma alarm sisteminin
harekete geçmesi halinde basınçta meydana gelecek değişiklikler
dâhil).
57
3.
Sitotoksik bir ilacın dökülmesi
veya bu ilaca kaza sonucu
maruz kalma gibi durumlarda
başvurulması gereken güvenlik
önlemlerini kavramış olma.

Dökülme veya kazayla maruz kalma gibi durumlarda devreye
sokulacak acil durum işlemlerini tanımlayabilme veya gösterebilme.
4.
Sitotoksik ürünlerin güvenli
taşınması ve atıkların
bertarafında uygulanması
gereken ilkeleri kavramış olma.

Sitotoksik ürünlerin ve atıkların ortaya çıkardığı riskleri ve bu risklerin
doğru paketleme ve bertaraf etme işlemleriyle nasıl azaltılabileceğini
tanımlayabilme.
Meslek Yeterlilik Standartları
2
Öge 2 – Sitotoksik ilaç preparatlarını hazırlama
Ürünün hazırlanmasına
başlamadan önce elleri gerektiği
gibi fırçalayarak temizleme ve
uygun önlük kullanma.

2.
Hazırlama kabininde
bileşenlerin ve donanımın nasıl
düzenlenmesi gerektiğini
kavrama.

Hazırlama kabininde bileşenler ve donanım için gereken düzenlemeyi
gösterebilme.
3.
Sitotoksik ilaç güvenlik kabini
veya izolatör kabininde
sitotoksik ürünleri hazırlarken
doğru teknikleri kullanma.

Çeşitli donanımları kullanırken sitotoksik ilaçların/ürünlerin elle
işlenmesinde doğru teknikleri gösterebilme.
4.
Kabindeki veya temiz odadaki
sitotoksik dökülmeler karşısında
hemen harekete geçip gerekli
önlemleri alma.

Kabin içinde bir dökülme olması halinde buna karşı girişimde
bulunmak için bir döküntü alet takımının doğru kullanımını ve
izlenmesi gereken süreçleri tanımlayabilme ve/veya gösterebilme.
5.
Ürünlerin hazırlanması
sırasında ortaya çıkan atık
materyallerin yerleşik
protokollere göre bertaraf
edilmesi.

Kullanılmış iğneler, enjektörler ve birincil kapların, yerleşik süreç ve
uygulamalar doğrultusunda nasıl bertaraf edileceğini tanımlayabilme
ve/veya gösterebilme.
6.
Her ürünü, hazırlandığı alandan
hastanın tedavi edildiği alana
kadar güvenle taşınabilecek
şekilde paketleme.

Ürün temiz oda ortamından çıkarılmadan önce gerekli paketleme
biçimini tanımlayabilme ve/veya gösterebilme.
Ürünün kontaminasyonunu ve taşınma sırasında ortamla veya
insanlarla istenmeyen temas riskini asgari düzeye indirecek ek
paketleme zorunlulukları varsa bunları tanımlayabilme.
Tüm bileşenler ve son ürünler
için bir denetim zinciri
oluşturulmasına ve
sürdürülmesine katkıda
bulunma.

1.
7.


Doğru el yıkama ve önlük kullanma tekniklerini tanımlayabilme
ve/veya uygulayarak gösterebilme.
Doğru önlük seçebilme.
Bileşenler ve son ürünlere ilişkin denetim zincirinin sürdürülmesini
desteklemek üzere kayıtların nasıl tutulması gerektiğini
tanımlayabilme.
Öge 3 – Sitotoksik ilaç preparatlarının güvenli kullanımına yardım
58
1.
Sitotoksik ürünlerin kullanıcıları
için ürünün kullanım biçimini,
saklama koşullarını ve son
kullanım tarihlerini netleştirecek
ürün etiketleri kullanma.

Kullanım, saklama ve son kullanım tarihleri dâhil olmak üzere kullanıcı
bilgileri içeren net ve yorum gerektirmeyen etiketler hazırlayabilme.
2.
Sitotoksik ilaç preparatlarının
güvenli kullanılma teknikleri ve
gerekli donanım konusunda
önerilerde bulunma.

Sitotoksik ilaç preparatlarının güvenli kullanımında dikkat edilmesi
gereken noktaları anlatabilme ve/veya donanımın nasıl kullanılması
gerektiğini gösterebilme (ör., özel amaçlı önlükler ve eldivenler, LuerLock kilitli konnektör setleri).
3.
Etkilenmiş vücut sıvıları dâhil
olmak üzere güvenli sitotoksik
atık yönetimi ve bertaraf
yöntemleri için gerekli donanım
ve süreçleri açıklama.

Farklı türde kontamine atıklar için gereken doğru bertaraf etme
donanımını tanımlayabilme veya bu konudaki bilgilere hemen
erişebilme.
Öge 4 – Bireysel sağlığı koruma
Sitotoksik ilaç preparatlarının
hazırlanmasında bireysel olarak
yer alınmasını engelleyen
koşulları kavrama.

Aseptik olarak hazırlanan
sitotoksik prepartalarda güvenilir
hazırlama tekniği ve kalite
güvencesi sağlamaya yönelik
etkinliklere/programlara katılma.

3.
Sitotoksik ilaçlara/ilaç
preparatlarına maruz kalma
durumları ile ilgili doğru ve
eksiksiz kayıt tutma.

Hazırlanan ürünler, her birinin hazırlanması için harcaman zaman ve
örneğin dökülme/saçılma ve iğne yaralanmaları gibi sıra dışı olaylar
için sistematik bir kayıt sisteminin nasıl uygulanacağını
tanımlayabilme ve/veya gösterebilme.
4.
Dökülme/saçılma ve maruz
kalma gibi olayları yerel süreç
ve uygulamalar doğrultusunda
bildirme.

Dökülme/saçılma ve maruz kalma gibi olayların bildirilmesine ve
izlenmesine yönelik süreç ve uygulamaları tanımlayabilme veya bu
konudaki bilgilere hemen erişebilme.
1.
2.
Güvenilir aseptik teknik sürdürülmesini sağlayacak bir
validasyon/sertifikasyon programını tanımlayabilme.
Güvenilir aseptik teknik uygulayabileceğini yaparak gösterebilme.
Kalite güvence programının başlıca özelliklerini tanımlayabilme.
2
Meslek Yeterlilik Standartları


Sitotoksik ilaç preparatlarının hazırlanmasında bireysel olarak yer
alınmasını engelleyen koşulları tanımlayabilme (ör., gebelik,
immunosüpresyon).
59
Alan 6 Birinci basamak ve koruyucu sağlık hizmetleri sunma
Yeterlilik Standartları
2
Standart 6.1
Birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimlerini değerlendirme
Standart 6.2
Birinci basamak sağlık hizmeti sunma
Standart 6.3
Halk sağlığına ve koruyucu sağlık hizmetlerine katkı
Bu alan, hastaların tek başlarına veya gruplar halinde, kendi sağlıklarıyla ilgili sorumluluk üstlenmelerinin teşvik
edilmesinde ve bu konuda onlara yardımcı olunmasında eczacıların rolünü ortaya koyan yeterlilik standartlarını
içermektedir. Hastanın tedavisi, eğitilmesi, bilgilendirilmesi, sevk edilmesi ve halk sağlığı* kampanyalarına katılım,
bunun gerçekleştirilebileceği yollardan bazılarıdır. Bu yeterlilik alanı kapsamında sunulan birinci basamak sağlık
hizmetleri, özellikle kırsal alanlarda, veterinerlikle ilgili konuları da kapsayabilir.
Halk sağlığı etkinlikleri, tek tek hastalar yerine topluluklara veya gruplara odaklanan etkinliklerdir. Bunlar, sağlıkla
ilgili olarak belirlenmiş amaçlar veya hedefler bağlamında hemen hemen tümüyle hükümetler tarafından
gerçekleştirilir ve çevresel denetime veya insan sağlığına yönelik olabilir. Çevresel denetime verilebilecek örnekler
arasında su ve hava kalitesi, sağlığa zararlı etkileri olan sanayiler, atıkların bertaraf edilmesi, kimi bulaşıcı
hastalıkların önlenmesi, gıda maddelerinin ve ilaçların üretilmesi, etiketlenmesi ve dağıtılmasıyla ilgili etkinlikler
yer alır. Bireysel sağlık stratejilerine ilişkin etkinlikler, sağlık eğitimi ve beslenme danışmanlığı, bağışıklama
programları, yenidoğan klinikleri, okullarda sunulan tıp ve diş hekimliği hizmetleri, cinsel ilişki yoluyla bulaşan
hastalıkların tedavi ve kontrolünü kapsar.
Halk sağlığı alanındaki etkinlikler, sağlığın korunmasını, hastalık ve yaralanmaların önlenmesini hedefler. Bu
etkinlikler, hastalıklar sırasında sağlanan bakımı tamamlayıcı niteliktedir. Bunlar, genel olarak, ya nüfus içinde
belirlenen “riskli” bir kesiti (ör., sigara içenler) ya da riskin genel olarak geçerli olduğu durumlarda, tüm nüfusu
hedefler (ör., tetanos için aşılama).
Sağlığın geliştirilmesi*, kişilerin sağlığı belirleyen faktörler üzerindeki kontrollerini artırarak kendi sağlıklarını
geliştirmelerini sağlayan bir süreçtir. Serbest eczaneler toplum içinde çok kolay erişilebilen ve kamuoyunda
güvenirliği yüksek sağlık hizmet sunucusu konumundadırlar. Serbest eczane eczacıları kendi kendine bakım (öz
bakım) ile birinci basamak sağlık hizmetleri arasındaki sınırda hizmet vererek, sağlığın geliştirilmesi, hastalıkların
önlenmesi ve hastaların birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimlerinin karşılanmasında önemli rol oynarlar.
Günümüzde birinci basamak sağlık hizmetlerinde yaşanan yaygınlaşma, bu hizmetlerde yer alan eczacılar için
birçok fırsatlar yaratmaktadır. Birinci basamak sağlık hizmetlerinin sunumu ilaçların kaliteli kullanımını etkiler.
Eczacıların birinci basamakta sundukları hizmetler ilaç kullanımına ilişkin ve/veya klinik bilgileri gerektirir. Bu
nedenle, Alan 7 İlaçların optimal kullanımına destek olma ve katkıda bulunma konusu da bu yeterlilik alanı ile
ilişkilidir.
Standart 6.1 Birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimlerini değerlendirme
Bu yeterlilik standardı, yardım istenmesinin temelinde yatan semptomların veya tıbbi
durumların
değerlendirilmesinde,
bunların
potansiyel
ciddiyeti
konusunda
fikir
oluşturulmasında ve hastaya yarar sağlaması en olası görünen yol konusunda mesleğe ilişkin
değerlendirmelerde eczacıların taşıdıkları sorumluluğu kapsar. Bu sorumluluk, diğer sağlık
çalışanlarıyla işbirliğini ve hastanın ilgili yere sevk edilmesini de içerebilir.
Eczacılar, sağlık durumlarıyla ilgili kaygıları olan hastaların genellikle ilk başvurdukları sağlık çalışanlarıdır.
Serbest eczaneler ağı aracılığıyla sunulan birinci basamak sağlık hizmetlerinin büyük bölümü, eczaneye
randevusuz olarak gelen hastalara verilir ve bu şekilde gelen kişilere ilişkin eczacının karar vermesini sağlayacak
bilgiler genellikle çok sınırlıdır. Dolayısıyla, eczacıların eriştikleri bilginin yeterliliğini göz önünde bulundurmaları ve
izlenecek uygun yolun belirlenmesine ilişkin kararlarında dikkatli olmaları gerekir.
Kimi durumlarda hastalara birinci basamak sağlık hizmet sunumunda verilen hizmetler, hastaların doğrudan kendi
doktorlarına veya başka bir sağlık meslek çalışanına yönlendirilmeleriyle (sevk) sonuçlanır. Diğer durumlarda ise
eczacı, hastaya önerilen tedavinin ondaki semptomları/tıbbi durumu belirli bir zaman süresi içinde
iyileştirememesi durumunda, bunu bir işaret kabul edip doktorunun yardımına başvurması için koşullu bir
yönlendirmede bulunabilir. Eczacının hastasını başka bir sağlık meslek çalışanına yönlendirdiği bu gibi
durumlarda yazılı bir sevk formu kullanması gerekir.
60
Standart 6.1 Birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimlerini değerlendirme
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
2
Öge 1 – Gerekli klinik bilgileri toplama
1.
Hasta/hastanın bakımından
sorumlu kişiyle özel yaşamın
gizliliğini ve mahremiyeti
gözetecek şekilde görüşme.




2.
3.
4.
Hastanın durumu/semptomları
ile ilişkili sağlık bilgilerini
doğrulamak için mevcut olması
durumunda hastanın ilaç
kayıtlarına erişebilme.

Gerekli ek klinik bilgileri diğer
sağlık çalışanlarından ve/veya
bilgi kaynaklarından edinme
(hastanın onayıyla).

Birinci basamak sağlık
hizmetlerinin sunumunda
tamamlayıcı girdiler
sağlayabilecek kişiler ve
kurumlarla iletişim ağını
sürdürme.



Güncel veya son dönemdeki ilaç tedavilerini netleştirmek için hastanın
elektronik ortamdaki veya basılı ilaç kayıtlarına erişebilme.
Hastanın ilaç kayıtlarında bulunan ve incelenen durum veya
semptomlar bakımından önem taşıyan bilgileri seçebilme.
Yeterlilik Standartları

Klinik konsültasyon sırasında hastanın özel yaşamının gizliliğinin ve
mahremiyetinin nasıl korunabileceğini tartışabilme.
Hastanın birinci basamak sağlık hizmetlerinden ismi açıklanmadan
yararlanma hakkının korunması gereken koşulları tartışabilme.
Kaygı, direnç veya başka bir ters tepki yaratmaksızın hasta/hastanın
bakımından sorumlu kişiyle yapılandırılmış ve “hasta merkezli”
görüşme yapabilme.
Hastanın semptomları/durumu, ilgili diğer semptom veya belirtilerin
niteliği ve süresi, halen uygulanmakta olan veya yakın zamanda
uygulanmış ilaçları ve halen sürmekte olan tedavileri/girişimleri ve
bunların etkinlik derecesini açıklığa kavuşturabilme; gerekli bilgilerin
verilmesinde isteksiz davranıldığı durumlarda uygun sorular
sorabilme.
Toksik dozda bir ilaç veya kimyasal madde alımı (kazayla veya
bilerek) ya da toksik maddeye maruz kalma gibi durumlarda gerekli
bilgileri alabilme.
Tedavi seçenekleriyle ilgili bir görüş oluşturmak için gerekli ek klinik
bilgileri (ör., eşlik eden tıbbi durumlar, laboratuvar test sonuçları gibi)
tanımlayabilme ve gerekçelendirebilme.
Bir hastayla ilgili eczanede var olanlar dışındaki klinik bilgi
kaynaklarını belirleyebilme ve bunlara erişebilme (hastanın onayıyla).
Birinci basamak sağlık hizmetleri ağında iletişim kurulacak kişilerin
tamamlayıcı rollerini veya uzmanlıklarını tanımlayabilme.
Öge 2 – Yönetim seçeneklerini tanımlama
1.
2.
Ortaya çıkan semptomların/tıbbi
durumun potansiyel ciddiyetini
toplanan bilgiler ve belirli bir
hasta bağlamında
değerlendirme.

Tedavinin amacını belirlemek ve
tedavi seçenekleri üzerinde
etkili olabilecek hasta, ilaç ve
farmasötik şekil gibi faktörleri
hesaba katma.




Özel bakımı gerekli kılan (ör., bebekler veya çocuklar, gebe ve
emziren kadınlar gibi) veya başka yere yönlendirme konusunu
gündeme getiren klinik koşulları (ör., kalıcı veya potansiyel olarak
ciddi semptomlar) tanımlayabilme.
Katkıda bulunan veya dış faktör durumundaki olası değişkenleri
belirlemek üzere klinik bilgileri birleştirebilme ve yorumlayabilme.
Hedeflenen tedaviyi veya beklenen sonucu tanımlayabilme (ör.,
semptomların hafifletilmesi veya tedavisi, komplikasyonların
önlenmesi).
Tedavi seçenekleri arasında yapılacak tercihleri sınırlandırabilecek
hasta faktörlerini (ör., dil, okuryazarlık ve sayısal beceriler, el becerisi)
ve ilaç faktörlerini (ör., ilaç suistimali olasılığı, karmaşık doz
ayarlamaları) belirleyebilme.
Bazı tedavi seçeneklerinin kullanılmasını engelleyebilecek faktörleri
belirleyebilme (ör., varfarin tedavisi, gebelik, emzirme gibi).
61
3.
2
Uygulanabilecek ilaçlı veya
ilaçsız tedavi stratejilerini ya da
seçeneklerini belirleme.


Yeterlilik Standartları

Göreli veya mutlak kontrendikasyonlara yol açabilecekler dâhil olmak
üzere ilaçlı veya ilaçsız bir dizi tedavi seçeneklerini/stratejilerini
belirleyebilme.
Eşlik eden hastalıklar/durumlar ve güncel ilaç tedavi rejimi, mevcut
semptomlar, bunların süreleri ve daha önceki çabaların ne ölçüde
başarılı olduğu gibi konular için tedavi seçeneklerini tartışabilme.
İlaçların veya kimyasal maddelerin (bağımlılık yapanlar dâhil) kaza
eseri veya bilerek alınması veya toksik maddelere maruz kalma gibi
durumlarda yapılacak işlemlerle ilgili bilgilere hemen erişebilme ve
yapılacak işleri tanımlayabilme.
4.
Belirli ilaçların uygunsuz
kullanımını veya suistimaline
ilişkin potansiyeli
değerlendirme.

Yanlış veya kötüye kullanım potansiyeli olan bir ilacın verilip
verilmeyeceğine ilişkin karar verebilme ve bu kararı
gerekçelendirebilme.
5.
Diğer sağlık çalışanlarının veya
hizmetlerin sürece dâhil
edilmesine gerek olup
olmadığını değerlendirme.

Diğer sağlık çalışanlarının (ör., aile hekimi, hemşire, fizyoterapist,
podiatrist) girişiminin yarar sağlayabileceği durumları belirleyebilme
ve/veya tanımlayabilme.
Bir aile hekimine yönlendirmenin koşula bağlı değil hemen gerekli
olduğu durumları belirleyebilme ve/veya tanımlayabilme (ör., tedavinin
başarısız olması, durumun akut biçimde kötüleşmesi, bir eczacının
uzmanlığı/mesleğe ilişkin rolü dışında kalan semptomlar/tıbbi
durumlar).
Bir zehirlenme bilgi merkezine yönlendirmenin gerekli olduğu
durumları teşhis edebilme ve merkezin iletişim bilgilerine hemen
erişebilme.


Öge 3 – Ortak çalışma başlatma ve sevk etme
1.
Kendi kendine bakımın uygun
bulunmadığı durumlarda diğer
sağlık çalışanlarından
öneri/yardım alma gereğini
açıklama.


Başka bir yere yönlendirmenin gerekçesini açıklayabilme.
Herhangi bir kaygıya yol açmadan veya başka olumsuz tepkilere
neden olmadan, hastanın tercih edeceği bir başka sağlık çalışanıyla
iletişim kurma ve/veya ona yönlendirilme konusunda hastanın onayını
alabilme.
2.
Hastaların başka yerlere sevk
edilmesinde mesleğe ilişkin
standartlara ve kurallara uygun
hareket etme.

Hastaların başka yerlere sevk edilmesi için geçerli mesleğe ilişkin
standartları ve kuralları gösterebilme/tanımlayabilme ya da bu
konudaki bilgilere hemen erişebilme.
Sevkin yapıldığı diğer sağlık çalışanına kendi iletişim bilgilerini de
içerecek şekilde hastanın sevk gerekçesini ve o zamana kadar
yapılan öneriler ve uygulanan tedaviyi yazılı ve/veya sözlü olarak
iletebilme.
3.
Hastaların yönlendirildiği diğer
sağlık çalışanlarıyla iletişim
kurma ve/veya ortak çalışma.

Birinci basamak sağlık hizmetlerinin sunumunda diğer sağlık
çalışanlarıyla gerçekleştirilen ortak çalışmaları ve çabaları
anlatabilme.
4.
Acil tıbbi bakım gereksinimi olan
hastaların acilen en uygun
bakım merkezine
yönlendirilmeleri için gerekenleri
yapma.

Tıbbi açıdan aciliyet taşıyan durumlarda (ör., kalp krizi, epilepsi nöbeti,
astım nöbeti, zehirlenme, aşırı doz) uygun yönlendirme kanallarını
belirleyebilme ve/veya buna ilişkin bilgilere hemen erişebilme.

Standart 6.2 Birinci basamak sağlık hizmeti sunma
Bu yeterlilik standardı, hastaların bir eczacının görev alanına giren tanımlanmış birinci
basamak sağlık hizmeti gereksinimlerini karşılamasına ilişkin görevleri kapsar. Küçük
rahatsızlıkları olan hastalara öz bakım çerçevesinde tedaviye ilişkin gereken danışmanlık
hizmetinin verilmesi ve ilaç tedavisine ilişkin kanıta dayalı öneri ve danışmanlık sağlanması bu
kapsamdadır. Ayrıca, örneğin tıbbi destek cihaz, araç ve ekipmanlarının kullanılması ve bakımı
veya ilaç tedavisi yerine başka bir öneride bulunma gibi ilaçla ilgili olmayan girişimler de bu
kapsamda yer alır.
Birinci basamak sağlık hizmetlerinin etkili biçimde verilmesi eczacıların hastalarla ortaklık yaklaşımı içinde
çalışmasına bağlıdır. Böylece, eczacı tarafından önerilen tedavi ve stratejilerin hastanın klinik gereksinimlerini
karşılaması, ayrıca uygulanabilir nitelikte ve hasta tercihleriyle uyumlu olması sağlanmış olur. Eczacılar tarafından
62
birinci basamak sağlık hizmetlerinin verilmesi, hastaların gereksinin duydukları sağlık hizmetlerine erişimlerini
artırma bakımından önemlidir. Bu, yaşlılar, zihinsel sorunları olanlar ve sıklıkla gereksinim duydukları sağlık
hizmetlerine erişim güçlüğü çeken kesimler için özellikle önemlidir. Bu nedenle, eczacılık mesleğinin birinci
basamak sağlık hizmetlerine katkıda bulunma kabiliyetini geliştirmesi gerekir.
2
Birinci basamak sağlık hizmeti sunan eczacıların hastalara verdikleri hizmetlerin kaydını düzenli olarak tutmaları
gerekir. Böylece hastalara verilen ilaçlar, yapılan temel öneri ve tavsiyeler, sağlanan tıbbi donanım/cihazlar kayıt
altına alınmış olur. Bu, hastaların sağlık durumlarındaki gelişmeler ve tedavinin sonuçları konusunda bilgi vermeyi
kabul etmeleri halinde, sunulan bakım hizmetinin sürekliliğini ve izlenmesini kolaylaştıran bir faktördür.
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – İlaçlar ve sağlık bakım ürünlerinin klinik uygunluğunu güvence altına alma
1.
Seçilen ilaçların veya sağlık
bakım ürünlerinin amaçlanan
kullanım için uygun olup
olmadığını belirleme.

Belirli bir ilacın veya sağlık ürününün talep edilmesine veya
seçilmesine neden olan klinik gereksinimi netleştirebilme.
2.
Uygun ilaçlar veya sağlık bakım
ürünlerinde bilgilenmeye dayalı
tercihlerde bulunabilmeleri için
hasta/hastanın bakımından
sorumlu kişiye yardımcı olma.

İlaçların veya sağlık bakım ürünlerinin uygun olmadıkları veya
kontrendike oldukları durumlarda klinik girişimi açıklayabilme ve/veya
gerekçelendirebilme.
İlaçlar veya sağlık ürünü seçiminde hasta/hastanın bakımından
sorumlu kişiye yapılan önerileri açıklayabilme/gerekçelendirebilme.
Hastanın gereksinimini
karşılayacak, uygun ve
kullanımı güvenli ilaçları (doz
rejimi ve farmasötik şekil dâhil)
veya sağlık ürünlerini önerme.

3.



Yeterlilik Standartları
Standart 6.2 Birinci basamak sağlık hizmeti sunma
Sağlık konusundaki inançlarını ve tercihlerini de dikkate alarak,
hastanın tedavi gereksinimini karşılayacak ilaçları (doz rejimi ve
farmasötik şekil dâhil) veya sağlık bakım ürünlerini önerebilme.
Yaygın olarak kullanılan ürünlerin (ör., kontakt lens solüsyonları, yara
bakım ürünleri, gebelik testleri, idrar test tabletleri/stripleri) ve
cihazların/ekipmanın (ör., glukometre, spirometre, tansiyon ölçme
aleti, enjektör ve iğne, vaporizör, ısı lambaları, nebulizör pompaları)
seçilmesiyle ilgili konuları tartışabilme.
Önerilen ilaçlar veya ürünler arasında yapılan tercihi, hasta faktörleri
(ör., tıbbi durumlar/hastalık durumları, yaş, kilo, alerjiler, gebelik veya
emzirme), ilaç faktörleri (ör., biyoyararlanım, farmakokinetik,
etkileşmeler, toksisite) veya kullanım güvenliği ve uygunluğu üzerinde
etkili olabilecek başka faktörler bakımından açıklayıp
gerekçelendirebilme.
Öge 2 – İlaç ve sağlık bakım ürünlerinin güvenli ve etkin kullanımını destekleme
1.
Seçilen veya önerilen ilaç veya
sağlık bakım ürünü konusunda
hastanın bilgilendirilme
gereksinimini değerlendirme.

Hastanın konuyu ne ölçüde anlamış olduğunu, ek bilgiye gereksinimi
olup olmadığını, kullanım veya bakım tekniğinin gösterilmesinin
gerekip gerekmediğini belirlemek üzere soru sorabilme, dinleyebilme
ve gözlemlerde bulunabilme.
2.
Daha fazla netlik için
gerektiğinde yazılı hasta
bilgilendirme kaynaklarını da
kullanarak, seçilmiş/önerilmiş
ilaç veya sağlık bakım ürünü
konusunda danışmanlık
sağlama.

Hastanın bilgilendirilmesi bakımından uygun terimlerle, ilaç ve
kullanımı, beklenen sonuçlar ve bu sonuçların gerçekleşmemesi
durumunda başvurulacak yollar konusunda açıklamalarda
bulunabilme.
Yaygın olarak kullanılan sağlık bakım ürünlerinin (ör., volumatik,
inhaler, glokometre ve termometre) doğru kullanımını ve bakımını
uygulayarak gösterebilme ve/veya anlatabilme.
Yapılan önerileri daha da netleştirmek veya pekiştirmek üzere yazılı
bilgi kaynaklarını (ör., uyarı veya öneri niteliğindeki etiketler, ekipman
kullanma talimatları) kullanabilme.


3.
Hasta/hastanın bakımından
sorumlu kişinin ilaç veya sağlık
bakım ürününün nasıl
alınacağını/kullanılacağını
anlayıp anlamadığını kontrol
etme.


Verilen bilgilerin anlaşılmış olduğunu kontrol edebilme (ör., konunun
anlaşıldığını doğrulamaya yönelik sorular sorabilme, bilgilerin
anlaşılmadığını gösteren ipuçlarını yorumlayabilme, netliği artırmak
için bilgileri bir başka şekilde tekrar sorabilme).
Önerilen sağlık bakım ürünü, yardım cihazı veya aletin hasta
tarafından doğru teknikle kullanılıp kullanılmadığını kontrol edebilme.
63
4.
Önerilen bir ilaç veya sağlık
bakım ürününün kullanımından
sağlanacak yararları artırmak
üzere hasta/hastanın
bakımından sorumlu kişiyle
birlikte çalışma.

İlaçların tedavi edici etkilerine yardımcı olacak veya
semptomların/tıbbi durumların ağırlaşmasını önleyecek diğer faktörleri
belirleyebilme (ör., sıvı alımı, diyet önlemleri, ilacın kullanılması için
gereken asgari el becerileri ve kullanma teknikleri).
5.
Gerektiğinde tedavide
kaydedilen ilerlemeyi ve/veya
sonuçları izlemek üzere
hastaların izlenmesini üstlenme.

Hastaların izlenmesinde kullanılacak ölçütleri tartışabilme (ör.,
anksiyete ve/veya ilaçları ve kullanım dozlarını anlama kapasitesinin
yetersizliği, sağlanması gereken ek bilgiler veya bir aile hekimine
yönlendirme).
İzleme işlemini hasta beklentileri ve/veya onayına uygun biçimde
gerçekleştirebilme.
Yeterlilik Standartları
2

Öge 3 – Tıbbi olmayan yönetim seçeneklerini destekleme
İlaç kullanılmasının gerekli
olmadığını gösteren gerekçeleri
açıklama.

2.
Semptomların/tıbbi durumların
yönetilmesine yardımcı olmak
amacıyla ilaç dışı girişimler ve
uygulamalar önerme.

Semptomların/tıbbi durumun ağırlığı, sıklığı veya süresi üzerinde
olumlu etkileri olabilecek ilaç dışı etkinlik ve girişimleri belirleyebilme
ve tanımlayabilme (ör., beslenme ve uyku alışkanlıkları, egzersiz
yapma veya gündelik yaşamdaki diğer faktörlerle ilgili değişiklikler).
3.
Hastalarda kişisel kullanıma
yönelik sağlık bakım ürünleri
için ölçü alma ve ayarlama.

Cerrahi malzemeleri ve özel ekipmanı kullanacak olan hastalara göre
ölçebilme ve onlara uyacak şekilde ayarlayabilme (ör., esnek çoraplar,
koltuk değnekleri ve spor nedenli incinmelerde kullanılacak yardım
malzemeleri).
4.
Olası diğer destek ve yardım
kaynakları konusunda
önerilerde bulunma.

Destek ve yardım sağlayabilecek ilgili hizmetleri, kuruluşları veya
sağlık programlarını tanımlayabilme veya bunların bilgilerine hemen
erişebilme.
1.

İlaç kullanımının gerekli görülmediği veya bu kullanımın ancak sınırlı
yarar sağlayabileceği durumları belirleyip tanımlayabilme.
İlaç tedavisine karşı çıkma kararlarını açıklayıp gerekçelendirebilme.
Öge 4 – Eczacının rolü ile tutarlı doğrudan bakım sağlama
1.
Hafif yaralanma ve incinmelerde
gerekli girişimde bulunma.

Burkulma, kesik, yanık, ısırık ve hayvan sokması gibi durumlar dâhil
olmak üzere küçük yaralanma ve incinmelerde eczacıların
yapabileceklerine ilişkin sınırlamaları tanımlayabilme.
2.
Kompres ve bandaj gibi
uygulamalarda ürün seçimi ve
kullanıma yönelik önerilerde
bulunma.

Çeşitli kompres ve bandaj türlerinin kullanımına ilişkin farklılıkları
belirleyebilme.
Çeşitli kompres ve bandaj türlerinin doğru kullanımını gösterebilme.
3.
Acil durumda ilk yardım
önlemlerini mesleğe ilişkin
sorumluluk ve uzmanlık
doğrultusunda uygulama.

İlk yardım teknikleri konusunda geçerli ve güncel yeterliliği olduğunu
gösterebilme (ör., en son ölçütlere göre onaylanmış bir ilk yardım
sertifikasına sahip olma).
4.
Personelin, hastanın ve
çevrenin korunmasına yönelik
güvenlik önlemlerini gözetme.

Kan veya başka vücut sıvılarına maruz kalma gibi durumlarda
evrensel geçerlilikteki önlemleri, bunların uygulanmalarını ve
gerekçelerini anlatabilme (ör., eldiven kullanılması, ellerin yıkanması,
maruz kalmayı asgari düzeyde tutma, kontamine olmuş çalışma
alanlarının temizlenmesi, kontamine atıkların imha yöntemleri gibi).
Hastanın hemen başka bir yere sevk edilmesini gerektiren durum ve
koşulları tanımlayabilme (ör., anafilâksi veya hastanın tıbbi
durumunda buna benzer bir akut kötüleşme).
Hastanın başka bir yere hemen sevk edilmesini ve/veya naklini
kolaylaştırmak için kullanılacak sistemleri tanımlayabilme.



64
Öge 5 – Birinci basamak sağlık hizmeti kayıtlarını yönetme
1.
Sağlanan ilerleme ve/veya
alınan sonuçlar dâhil, birinci
basamak sağlık hizmetlerinin
hastanın ilaç kayıtlarında doğru,
yasal zorunluluklar, meslek
standartları ve kurallara uygun
olarak yer almasını sağlama.


Standart 6.3 Halk sağlığına ve koruyucu sağlık hizmetlerine katkı
Bu yeterlilik standardı, hastalıkları önlemek ve Türk toplumunda yaygın biçimde karşılaşılan
hastalıkları (ör. kardiyovasküler hastalıklar, diyabet, kanser, obezite ve böbrek hastalıkları)
önlemek ve erken teşhis etmek için eczacılar tarafından gerçekleştirilen sağlık geliştirme
etkinliklerini kapsar. Hastalık risk faktörlerinin yönetilmesi için hastalarla, hasta sağlığını
geliştirmek için hükümetle, hasta/hastanın bakımından sorumlu kişilerle, hekimler ve sağlık
hizmet ekipinin diğer üyeleriyle gerçekleştirilen çalışmalar da bu kapsamda yer alır.
2
Yeterlilik Standartları

Hasta ilaç kayıtlarının güncellenmesindeki yasal ve mesleğe ilişkin
gereklilikleri açıklayabilme veya bu konudaki bilgilere hemen
erişebilme.
Öneriler, verilen fikirler, faaliyetler, girişimler, sağlanan ilerleme veya
elde edilen sonuçlar dâhil olmak üzere, sunulan birinci basamak
sağlık hizmetlerindeki ayrıntıları içeren bir belgelendirme sistemini
tanımlayabilme.
Birinci basamak sağlık hizmetlerinin kaydedilmesine yönelik yasal ve
mesleğe ilişkin zorunlulukların yerine getirildiğini gösterebilme.
Eczacılar, hastalık odaklı sağlık hizmeti modelinden hastalıkların önlenmesi ve iyi olma halinin sürdürülmesine
odaklı bir modele geçişin desteklenmesinde önemli bir rol oynarlar. Eczacılar bu süreçte bir yandan ilaçların
dağıtım ve tedariğine ilişkin temel işlevlerini yerine getirirlerken, diğer yandan kapsamı giderek genişleyen yeni
görevler üstlenmişlerdir. Eczacılar, bu kapsamda, toplumun hastalık yükünü asgari düzeyde tutmayı hedefleyen
halk sağlığı programlarına aktif olarak katılır; hastalıkların erken teşhisine yönelik girişimleri destekler; sağlıklı
yaşam tarzlarının seçilmesi ve hastalık risk faktörlerinin yönetimi konusunda hastalara yardım ederler. Eczacıların
kapsamı giderek genişleyen bu görevlerinde önemli bir destek stratejisi, güncel, uygulanabilir ve kanıta dayalı
sağlık bilgilerin yaygınlaştırılmasıdır.
Standart 6.3 Halk sağlığına ve koruyucu sağlık hizmetlerine katkı
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Halk sağlığı sorunlarını anlama
1.
Halk sağlığı alanındaki
öncelikler, koruyucu sağlık
hizmetleri ve erken teşhise
ilişkin girişimlerinin temelini
kavrama.



Türkiye’de harekete geçilmesi bakımından öncelik taşıyan hastalıkları
(ör. kardiyovasküler hastalıklar, diyabet, kanser, obezite ve böbrek
hastalıkları) tartışabilme.
Hastalıkların önlenmesine yönelik halk sağlığı eğitimi
stratejilerinin/kampanyalarının temelini tartışabilme (ör., çocukluk
hastalıklarının önlenmesi için bağışıklama, klamidya ve cinsel ilişki
yoluyla bulaşan diğer hastalıkların önlenmesi, iğne ve enjektörlerin
doğru kullanımı ve bertarfı, Hepatit B ve C’nin önlenmesi),
Toplumda tarama programlarının var olup olmadığını ve/veya bunların
nasıl uygulandığını tanımlayabilme (ör., hipertansiyon, glokom, rahim
ağzı, bağırsak ve meme kanseri taramaları).
2.
Sağlığın geliştirilmesinde
eczacıların rolünü anlama ve
öne çıkarma.

Sağlıklı yaşam tarzlarının seçilmesi dâhil olmak üzere eczacıların
sağlığın geliştirilmesindeki rollerini tanımlayabilme veya açıklayabilme.
3.
Yaygın hastalıkların sıklığını
ve/veya ağırlığını etkileyen risk
faktörlerinin rolünü kavrama.

Risk faktörlerinin (ör., hipertansiyon, sigara içme, obezite, beslenme
ve alkol tüketimi alışkanlıkları, aşırı güneşte kalma) rolünü
tartışabilme.
4.
Koruyucu sağlık* bilgileri ve
danışmanlık sağlanmasına
yönelik mevcut sağlık altyapısını
kavrama.

Çeşitli kuruluşlar (ör., Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları
Derneği, Türkiye Diyabet Vakfı, Türk Kalp Vakfı, Türkiye Sigarayla
Savaş Derneği, Türk Kanser Araştırma ve Savaş Derneği) tarafından
kişilere veya gruplara sağlanan koruyucu sağlık hizmetlerini ve
bilgilerini anlatabilme.
65
Öge 2 – Koruyucu sağlık hizmetlerini destekleme
1.
Yeterlilik Standartları
2
Bir eczacının mesleksel işlevine
uygun olarak, sağlık tarama
programları dâhil kanıta dayalı
halk sağlığı kampanyalarına
katılma.



2.
Sağlıkla ilgili merak ya da kaygı
yaratan konuların
belirlenmesine yönelik analizler
yapma.
Halk sağlığı kampanyaları (ör., iğne ve enjektörlerin doğru kullanımı
ve bertarfı veya istenmeyen/son kullanma tarihi dolmuş ilaçların
toplanması gibi zarar azaltıcı programlar) çerçevesinde net ve tutarlı
mesajlar verebilme (programlarda kullanılan materyallerin yardımıyla).
Hastalık taramaları sırasında uyulması gereken meslek standartları,
kurallar ve geçerli güncel klinik kılavuzları tanımlayabilme ve bunlara
hemen erişebilme.
Tarama testlerini (ör., kan basıncı, kan glukoz düzeyi) meslek kuralları
ve standartları uyarınca yapabilme ve elde edilen sonuçları güncel
olarak geçerli ve yetkin klinik kılavuzlara göre yorumlayabilme

Sağlığın geliştirilmesiyle ilgili bir konu, hedef kitle ve uygulanacak
stratejinin belirlenmesinde başvurulan yaklaşımı tanımlayabilme.

Sağlığın geliştirilmesine yönelik stratejiler geliştirilirken, planlı ve
sistematik bir süreç uygulayabilme (ör., amaç, hedef, içerik,
uygulanma şekli ve değerlendirme)
Stratejinin eğitim/farkındalık yaratma alanındaki başlıca mesajlarını
tanımlayabilme.
Verilen mesajın sürece katılan diğer sağlık çalışanları tarafından
verilen mesajlarla tutarlılığının nasıl sağlanacağını açıklayabilme.
Hedef kitle için uygun bir içerik ve dille kanıta dayalı halk sağlığı
bilgileri hazırlayıp iletebilme.

3.
Sağlığın geliştirilmesine yönelik
stratejilerin sistematik biçimde
planlanmasına ve
uygulanmasına önderlik etme
veya bu süreçlerde işbirliği
yapma.



4.
5.
Sağlığı geliştirmeye yönelik
stratejilerin değerlendirilmesini
destekleme ve bu sürece
yardımcı olma.

Genel olarak topluma veya
hedef seçilen belirli hasta
gruplarına yönelik sağlığı
geliştirme girişimlerinin
desteklenmesi için kapasite
geliştirme.



Stratejinin etkinliğinin değerlendirilmesinde sonuçların (ör., daha ileri
düzeyde bilgilenme, taramaya daha geniş katılım) amaçlarla ne
ölçüde uyuştuğunu belirleyebilme.
Sağlığın geliştirilmesine yönelik bir stratejinin etkinliğiyle ilgili gerek
nicel gerekse nitel veri sağlayacak bir enstrümanı tasarlayıp
kullanabilme.
Sağlığın geliştirilmesi etkinliklerinde yeterliliklerini sağlamak için ilgili
personele verilmesi gereken eğitimleri tanımlayabilme.
Sağlığın geliştirilmesine yönelik etkinlikleri desteklemek için kendi
kapasitesini geliştirecek eğitimleri tanımlayabilme.
Öge 3 – Sağlık okuryazarlığını ve sağlıkta öz yönetimi destekleme
1.
Hastaları sağlık okuryazarlığı*
konusunda özendirme ve
destekleme.



2.
3.
Sağlık ve yaşam tarzına ilişkin
özel önerilerden yarar
görebilecek hastaları belirleme.

Sağlığın korunmasına ilişkin
etkinliklerin potansiyel yararları
konusunda hastalara sorumlu,
tutarlı, kanıta dayalı önerilerde
bulunma.





66
Sağlık okuryazarlığı sağlamak üzere hastalarla ortak çalışma
yaklaşımını tartışabilme.
Sağlık ve iyi olma halinin sürdürülmesi için hastaların güvenilir
kaynaklara ve bilgiye erişimini artırma seçeneklerini tartışabilme.
Sağlıklı olma halinin sürdürülmesi için hastalara etkili ve amaca uygun
seçenekler sunulmasının önemini tartışabilme.
Sağlığın korunmasına ilişkin önerilere olumlu karşılık verme eğilimini
ortaya koyan davranışları açıklayabilme.
Özel hedef gözeten eğitsel danışmanlık hizmetlerinden yararlanma
olasılığı olan hasta gruplarını tanımlayabilme.
Direnç veya başka tür olumsuz karşı tepki yaratmaksızın hastalara
sağlığın korunması/sağlıklı yaşam tarzı konularında kanıta dayalı
uygun önerilerde bulunabilme (ör. diyet, sigarayı bırakma, egzersiz).
Bilgi ve önerileri, hastanın kavramasını kolaylaştıracak bir şekil, format
ve dil kullanarak iletebilme.
Sağlığın korunması ile ilgili mesajları, sağlık ekiplerinin diğer üyeleri
tarafından verilen mesajlarla tutarlılık taşıyacak şekilde pekiştirebilme.
Halk sağlığı alanında verilen bilgileri desteklemek üzere bilgi
teknolojisi araçlarından (ör. bilgisayar, uygun yazılımlar, videolar)
ve/veya basılı materyallerden (ör. bülten, broşür, afiş) yararlanabilme.
4.
5.

Kendi hastalık risk faktörlerini
kendi başlarına yönetme
çabalarında hastalara destek
sağlama ve bu çabaları
pekiştirme.



Hastaların konuyu ne ölçüde kavramış olduklarını değerlendirmek
üzere soru sorabilme ve geri bildirim isteyebilme.
Konuların hastalar tarafından daha iyi kavranmasını sağlamak için
bilgi ve öneri ileten mesajların biçimini, formatını ve/veya dilini
gerektiği şekilde değiştirebilme.
Etkisi altında oldukları risk faktörlerini değiştirme gereksinimleri
konusunda öneride bulunulan hastaların izlenmesinde kullanılacak bir
izleme sisteminin kullanımını anlatabilme ve/veya uygulayarak
gösterebilme.
Koruyucu sağlık etkinliklerini/sağlıklı yaşam tarzı tercihlerini
sürdürmeleri için hasta motivasyonunu sağlamak üzere etkinliği
kanıtlanmış stratejileri tartışabilme.
2
Yeterlilik Standartları
Hastaların, risk faktörlerini ve
hastalık riskinin azaltılmasına
yönelik stratejileri kavramış
olmalarını doğrulama.
67
Alan 7 İlaçların optimal kullanımına destek olma ve katkıda bulunma
Yeterlilik Standartları
2
Standart 7.1
Tedaviyle ilgili kararların alınmasına katkı
Standart 7.2
Kesintisiz ilaç yönetimi hizmeti sağlama
Standart 7.3
İlaç kullanım kalıbını etkileme
Bu yeterlilik alanı, ilaçların güvenli ve uygun yönetimini hedefleyen klinik uygulama konularına ilişkin yeterlilik
standartlarıyla ilgilidir. Bu standartlar, hasta bakım sürecinin her bölümünde geçerli olan hasta odaklı ilaç yönetim
döngüsünün üç temel bileşenini kapsar. Bu bileşenler şunlardır:




Uygun tedaviye karar verilmesi
İlaçlar hakkında bilgi sunulması
Tedaviye alınan yanıtın izlenmesi
Doğrulanmış tedavi bilgilerinin aktarılması
Klinik eczacılık uygulamasının* temel hedefi ilaçların kaliteli kullanımının sağlanmasıdır. Bu aşağıdaki anlama
gelir:



Yönetim seçenekleri arasında akılcı tercihte bulunma
İlaç kullanılması gerekliyse uygun olanlarını seçme
İlaçları güvenli ve etkin olarak kullanma
Bu yeterlilik alanındaki standartlar, eczacıların kendi özel uzmanlıklarından hareketle sağlık ekibine nasıl katkıda
bulunduklarını, tek tek hastaların yönetimine ve eğitimine nasıl katıldıklarını, mesleğe ilişkin uygulamalarda
mevcut en iyi kanıtlara nasıl başvurduklarını ve ilaç kullanımıyla ilgili riskleri nasıl belirleyip yönettiklerini ele alır.
(Ayrıca bakınız Standart 6.1 Birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimlerini değerlendirme ve Standart 6.2
Birinci basamak sağlık hizmeti sunma.)
Eczacılar, ilaç seçimi, ilaç tedavisinin izlenmesi ve değerlendirilmesi konularında reçete yazan hekimlere
danışmanlık ve rehberlik yaparlar. Ekip temelli sağlık hizmeti modelleriyle güçlenen bu rol, hastalık daha
karmaşıksa ve uygulanabilir tedavi seçenekleri fazlaysa daha da önem kazanır. Klinik uygulamada eczacılardan
laboratuvar test ve araştırmalarının sonuçlarını yorumlama ve uygulama yetkinliğine sahip olmaları; tıbbi
durumların yönetilmesine katkıda bulunma bakımından daha önceki klinik deneyimlerden, kanıta dayalı
kılavuzlardan, en son tıbbi literatür ve araştırmalardan sonuçlar çıkarmaları beklenir. Eczacılar, tedaviye ilişkin
açmazların veya sorunların çözülmesinde sorgulayıcı ve analitik bir yaklaşım benimseyerek “hasta merkezli”
hizmet sunumunda hastalarla, hekimlerle ve diğer sağlık çalışanlarıyla ortaklık yaklaşımı içinde birlikte çalışırlar.
Bu yeterlilik alanındaki standartlar, Alan 4, Alan 5 ve Alan 6’da yer alan standartları tamamlayıcı niteliktedir.
Reçeteli ilaçların tedariği, majistral preparatların hazırlanması ve/veya birinci basamak sağlık hizmetlerinin
verilmesinde görev alan eczacıların da bu alandaki yeterliliklerden kendileri için gerekli olanları seçmeleri gerekir.
Bununla birlikte, klinik uygulama söz konusu olduğunda, eczacılar bu yeterlilikleri diğer yeterlilik alanlarına özgü
yeterliliklerden bağımsız olarak uygulayabilirler.
Standart 7.1 Tedaviyle ilgili kararların alınmasına katkı
Bu yeterlilik standardı, tedavinin optimize edilmesine ve sağlık sonuçlarının iyileştirilmesine
yönelik olarak kanıta dayalı öneri ve/veya önerilerde bulunmadan önce, belirli bir hastanın
güncel ilaç yönetimini netleştirmek ve buna yardımcı olmak üzere eczacıların hastalar ve sağlık
ekibinin diğer üyeleriyle ortaklık yaklaşımı içinde birlikte nasıl çalışacağını ele alır.
Eczacıların sağlık çalışanları olarak, hasta ve/veya bakımından sorumlu kişiyle birlikte ortaklık yaklaşımı içinde
ilaç yönetiminin tüm yönlerine katılma sorumlulukları vardır. Eczacıların, sağlık hizmeti ekibindeki sorumluluklarını
net biçimde kavramaları, bu yükümlülükleri konusunda sorumlu tutulacaklarını ve ilaç yönetiminde sürekliliğin
sağlanmasına destek vermeleri gerektiğini bilmeleri gerekir.
İlaç yönetimine katkıda bulunan eczacıların temel sorumlulukları arasında, hastanın doğru ve eksiksiz ilaç
öyküsünün alınması, sürmekte olan ilaç yönetiminin incelenmesi ve ilaç yönetim planına* katkıda bulunulması yer
alır. Eczacılar, ilaç yönetim planına katkıda bulunmak için, güncel veya potansiyel ilaç yönetimi sorunlarını
belirleyebilmeli, ilaç yönetimine ilişkin hedefleri netleştirebilmeli ve bu hedeflere ulaşmak için kanıta dayalı
stratejileri veya eylemleri seçebilmelidir. Bu, eczacıların tercih edilen tedavi seçeneklerini belirlemek için eldeki
klinik bilgileri dikkate almalarını ve sorunun çözümüne yönelik mantıksal bir yaklaşım uygulamalarını gerektirir.
Tıbbi durumlarını ve uygulanan tedavi yöntemlerini daha iyi anlamaları ve uygulanan tedaviye bağlı kalmaları
(tedaviye uyum) için hasta ve/veya hastanın bakımından sorumlu kişilere ilaç ve sağlıkla ilgili bilgilerin verilmesi
de eczacıların sorumuluğundadır.
68
Eczacıların hastaların ilaç tedavi bilgilerine erişimi eczacılık hizmeti verdikleri ortama göre değişiklik gösterir.
Ancak, nerede çalışırlarsa çalışsınlar, eczacıların hastaların gizlilik ve mahremiyetini korumak, onların sağlık ve
iyilik hallerini sağlamaya yönelik en iyi önerilerde bulunabilmek için erişebildikleri bilgileri titizlikle kullanmaları
gerekir.
2
Standart 7.1 Tedaviyle ilgili kararların alınmasına katkı
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
1.
2.
3.
Hastanın ilaç kayıtlarına veya
notlarına onun izniyle erişme ve
bunları inceleme

Özel grafikleri ve tedavi
kayıtlarını, ilgili laboratuvar
testlerini ve tıbbi tetkikleri
gözden geçirme.

Hasta/hastanın bakımından
sorumlu kişi ya da diğer sağlık
çalışanlarıyla görüşerek
hastaya ilişkin ek klinik bilgileri
elde etme (hasta onayıyla).





4.
Eldeki bilgileri netleştirmek veya
doğrulamak için ek bilgi
kaynaklarını kullanma veya ek
bilgi gereksinimlerini karşılama.



5.
Doğru ve eksiksiz ilaç öyküsü
oluşturabilme.


Hastanın elektronik ortamdaki ve/veya basılı ilaç kayıtlarına ve/veya
notlarına erişebilme.
Tıbbi terminolojiyi ve kısaltmaları anlayabilme
İlaç tedavisi üzerinde etkili olabilecek laboratuvar testlerinin ve tıbbi
tetkiklerin kullanımını ve bunların sınırlamalarını açıklayabilme (ör.,
böbrek fonksiyonu ve mikrobiyolojik duyarlılık testleri).
Özel grafikleri ve tedavi kayıtlarını anlayabilme (ör., sıvı dengesini
gösteren grafikler, kanser kemoterapi tedavi planları gibi).
Ek bilgi gereksinimini açıklayabilme ve gerekçelendirebilme (ör.,
reçetesiz ilaçlar, tamamlayıcı ve alternatif ilaçlar).
Kültürel sorunlara duyarlı davranılması gerekenler (ör. turistler,
göçmenler, farklı dini inaçlardan insanlar) ve özel iletişim
gereksinimleri olanlar (ör. fiziksel veya bilişsel engelliler) dâhil olmak
üzere hastalara ve/veya onların bakımından sorumlu olanlara etkili
biçimde danışmanlık verebilme.
Hastanın kullanmakta olduğu tüm ilaçlarını (tamamlayıcı ve alternatif
ilaçlar dâhil) ve bunların nasıl uygulandıklarını hasta/bakımından
sorumlu kişi ile görüşerek netleştirebilme.
Yeterlilik Standartları
Öge 1 – Doğru ilaç öyküsü alma
Belirli tip bilgileri sağlamak için yararlı bilgi kaynaklarını
belirleyebilme ve/veya tanımlayabilme.
Hastanın ilaç öyküsünde çelişki veya eksikliklerin açık olduğu
durumlarda yapılacak işleri tanımlayabilme.
Hastanın ilaç öyküsünün eksiksiz hale getirilmesini sağlamak üzere
seçilen bilgi kaynaklarının değerini ve sınırlamalarını tartışabilme.
Güvenilir bir ilaç yönetimi incelemesi yapmadan önce, hastanın ilaç
öyküsünde ne tür bilgiler bulunması gerektiğini tanımlayabilme.
Doğru ve eksiksiz bir ilaç öyküsü hazırlayabilme.
Öge 2 – Hastanın güncel ilaç yönetimini inceleme
1.
Güncel ilaç yönetimi
incelemesinin amacını kavrama.


İlaç yönetimi incelemesini ilaçların kaliteli kullanımı yaklaşımının
amaçlarıyla ilişkilendirebilme.
İlaçların kaliteli kullanımının sağlanmasında etkili olabilecek problem
tiplerini tartışabilme.
2.
İlaç yönetimi incelemesine
yardımcı olacak araçlara ve
kaynaklara erişme, bunları
geliştirme ve kullanma.

İlaç yönetimi incelemesini kolaylaştıracak mevcut araçları
belirleyebilme veya ek kaynaklar geliştirebilme (ör., şablon kayıt
sayfaları).
3.
Hastanın fizyopatolojisini ve
tıbbi durumlarının/hastalıklarının
izlenmesi gereğini kavrama.

Hastalıkların/tıbbi durumların niteliğini ve ilerlemesini, bunlarla ilgili
sık karşılaşılan işaret ve semptomları açıklayabilme.
Hastalık kontrolü/yönetimi için izlemin (ör., kan şekeri, kan basıncı,
maksimum ekspiratuar akım hızı) uygunluğunu ve yararını
anlatabilme.
Hastalık/tıbbi durum ve/veya seyrinin izlenmesinde kullanılan
laboratuvuar testlerini ve tıbbi tetkikleri tanımlayabilme.


4.
İlaçların kullanılması ve
amaçlanan tedavi hedeflerinin
farmakolojik ve/veya terapötik
temelini kavrama.


İlaç tedavi rejimini, ilaçların farmakolojik etkileri, terapötik kullanımları
ve hastanın tıbbi durumuna/hastalığına dayanarak açıklayabilme.
İlaç tedavisiyle nelerin hedeflendiğini tanımlayabilme.
69
5.
Laboratuvar testlerinin ve
tetkiklerinin güncel ilaç tedavi
rejimi bakımından önemini
değerlendirme.

Normal veya istenen sınırların dışında kalan laboratuvar testleri ve
tetkiklerini (ör., böbrek veya karaciğer fonksiyonu, serum elektrolitleri,
tam kan sayımı, serum ilaç düzeyi) ilaç tedavisinin klinik önemi
bakımından yorumlayıp değerlendirebilme.
6.
Güncel ilaç tedavi rejiminin
hasta ve ilaç faktörleri
bakımından uygunluğunu
değerlendirme.

Tedavinin etkinliği veya güvenirliği için hasta faktörlerini (ör., tıbbi
durumlar/hastalığın evreleri, yaş, kilo, alerjiler, gebelik ve laktasyon)
ve ilaç faktörlerini (ör., biyoyararlanım, farmakokinetik, efikasite,
toksisite ve ilaç/besin etkileşimleri) değerlendirebilme.
Güncel tedavi rejiminin uygunluğunu (ör. ilaç, doz, farmasötik dozaj
şekli, uygulama yöntemleri, dozların sıklık ve süresi) ilgili hasta ve
ilaç faktörlerini dikkate alarak tartışabilme.
Yeterlilik Standartları
2

7.
Güncel ilaç tedavi rejiminde
klinik açıdan önem taşıyan
potansiyel veya güncel sorunları
belirleme.


8.
Planlanan ilaç tedavi rejimine
bağlı kalınmasını olumsuz
yönde etkileyebilecek faktörleri
belirleme.


9.
İlaç tedavi rejimini incelemek
üzere kanıta dayalı kaynaklar,
tedavi kılavuzları veya
protokolleri kullanma.


10.
İlaç tedavi rejimindeki
değişikliklerin güvenlik ve
etkinlik bakımından gerekli ve
yerinde olup olmadığının
belirlenmesinde mesleğe ilişkin
karar verme.


Güncel tedavi rejiminde klinik açıdan önem taşıyan potansiyel veya
güncel sorunların belirlenmesinde mesleğe ilişkin kararlar verebilme
(ör., ilaç/besin etkileşimleri, göreceli veya mutlak kontrendikasyonlar,
geçimsizlikler, alerjiler, istenmeyen ilaç etkileri*).
Güncel ilaç tedavisi nedeniyle hastanın günlük etkinliklerinde
öngörülmeyen durumlar yaşayıp yaşamadığını belirleyebilme.
Hastanın ilaçlarını yönetme becerisini olumsuz yönde etkileyebilecek
hasta ve yaşam tarzı faktörlerini veya ilaç tedavi rejimine ilişkin
özellikleri (ör., dil, okuryazarlık ve sayısal beceriler, el becerileri,
görme yetisi; ırksal, dinsel veya kültürel köken, doz rejimi, yan etki
profili ve maliyet) tanımlayabilme.
İlaçların kaza eseri veya bilinçli olarak kötüye kullanılma potansiyelini
tartışabilme.
Belirli durumlar (ör. diyabet, artrit veya astım) veya uygulama alanları
(ör., gerontoloji, kardiyoloji, onkoloji, endokrinoloji, psikiyatri, pediyatri
veya neonataloji) için araştırma, mutabakat veya iyi uygulama tedavi
kılavuzlarına veya kurumsal tedavi protokollerine erişebilme ve
bunları anlayabilme.
Tedavisinde kanıta dayalı kılavuzlarla uyumlu bir değişikliğin hastaya
yararlı olacağı durumları belirleyebilme.
İlaç kullanımında güvenlik veya etkinliğin artırılması için uygun
görülen tedavi, farmasötik dozaj şekli veya doz rejimindeki
değişiklikleri tanımlayabilme ve gerekçelendirebilme.
Tedavinin kesilmesini veya değiştirilmesini gerektiren koşulları
tartışabilme (ör., ilaç duplikasyonu, ilacın kullanımına devam
edilmesini gerektiren endikasyon olmaması, kullanılan ilacın
semptomları kontrol edememesi veya tedavinin etkisiz kalması,
kontrendikasyonların bulunması).
Öge 3 – İlaç yönetiminde değişiklik önerme
1.
Yerine göre laboratuvar testleri
veya tetkiklerle desteklenmek
üzere, tedavi seçeneklerini
inceleme ve ilaç yönetiminde
değişiklikler için kanıta dayalı
önerilerde bulunma.




2.
Hastaların sağlık hizmeti
gereksinimlerini önem sırasına
göre sıralama.


70
İlaçlarla ilişkili sorunların çözümü için uygun alternatif tedavi
seçeneklerini (tamamlayıcı ilaçlar, ilaç dışı girişimler dâhil)
belirleyebilme.
Belirlenen tedavi seçenekleri arasında etkinlik, güvenirlik ve maliyet
bakımından ayrım yapabilme ve tercih edilen seçenekleri (yerine
göre tercih edilen ilaç, farmasötik dozaj şekli ve doz rejimi dâhil) ilgili
hasta faktörleri açısından gerekçelendirebilme.
İlaca ilişkin belirlenen temel sorunların ele alınmasına yönelik bir plan
hazırlanmasında mantıksal karar verme sürecini uygulayabilme.
Doz ayarlamasını gerektiren bir faktörün söz konusu olduğu
durumlarda (ör. aşırı kilo, böbrek fonksiyonu) hasta için optimal dozu
hesaplayabilme.
Hastanın sağlık hizmeti gereksinimleri için belirlenen öncelik
sıralamasını hastanın güvenliği, yararı, maliyet ve diğer ölçütler
temelinde gerekçelendirebilme.
Hasta adına acil girişimin gerekli olduğu durumları belirleyebilme.
3.
İlaç yönetimine ilişkin önerileri
(hesaplanan dozlar ve doz
sıklığı dâhil) ve bunların temeli
olan kanıtları resmi hale getiren
rapor hazırlama.



5.
6.
Önerileri yerine ve duruma göre
hasta/hastanın bakımından
sorumlu kişiye, reçete
yazanlara, diğer sağlık
çalışanlarına/kuruluş
personeline iletme.

Bakımın sürekliliğini klinik
girişimlerin ve önerilerin
belgelenmesi yoluyla
destekleme.

İlaç yönetimi ile ilgili önerilerinin
ilaçların kaliteli kullanımının
sağlanmasındaki etkinliğini
değerlendirme.




İlaç tedavi yönetimi için önerilen değişikliklerin gerekçesini yazılı (ör.
bir hekime yönelik resmi rapor biçiminde) ve/veya sözel olarak (ör.
olgu sunumu) net biçimde anlatabilme ve savunabilme.
İlaç yönetiminde yapılacak değişiklikler konusundaki önerileri
kaygılara veya başka ters tepkilere yol açmaksızın iletebilme.
Bulunulan girişimin ve/veya önerinin niteliğini hastanın ilaç kaydında
ve/veya notlarında doğru ve özlü biçimde belgeleyebilme.
İlaçların kullanımı veya yönetimi ile ilgili sürmekte olan planın parçası
olarak kabul edilen önerilerin ilaç yönetim planına doğru biçimde
eklenmesini sağlayabilme.
İlaçların kaliteli kullanımının sağlanmasına olan katkılarının nasıl
değerlendirilebileceğini tartışabilme.
İlaç yönetimi ile ilgili önerilerinin etkisi konusunda gelen geri bildirime
yanıt verebilme.
2
Yeterlilik Standartları
4.
Seyreltme, infüzyon hacmi ve infüzyon hızı gibi faktörler dâhil, gerekli
dozu/doz planını hesaplamaya veya öngörmeye yönelik formülleri,
nomogramları veya diğer dozaj programlarını ya da protokollerini
kullanabilme.
Önerilen konuları ve bunlara temel olan gerekçeleri net ve özlü
biçimde belgeleyen bir raporu hazırlayabilme.
İlaç yönetimiyle ilgili verilen fikir ve öneriler ile bunların bilinen
sonuçlarının belgelenmesinde kullanılacak sistematik bir süreci
tanımlayabilme veya ortaya koyabilme.
Öge 4 – Hastanın kendi kendisini yönetmesine destek ve yardımcı olma
1.
2.
3.
İlaçları ve sağlıkla ilgili bilgileri,
hasta/hastanın bakımından
sorumlu kişinin hastanın tıbbi
durumunu ve/veya ilaç
tedavisini anlamasına yardımcı
olacak şekilde sağlama.

Tedaviye bağlı kalınmasını
etkileyen faktörleri ele almak
için reçeteyi hazırlayanlar, diğer
sağlık çalışanları/kuruluş
personeli ve/veya hasta/
hastanın bakımından sorumlu
kişilere yönelik girişimlerde
bulunma.

Sağlıkla ilgili sonuçları daha
iyiye götürecek yaşam tarzı
değişikliklerini desteklemek ve
bu değişikliklere yardımcı olmak
üzere gerektiğinde hasta/
hastanın bakımından sorumlu
kişilerle, diğer sağlık
çalışanlarıyla/kuruluş
personeliyle birlikte çalışma.





Hastalara, tıbbi durumları ve uygulanan tedavi (ör., tıbbi durumun
ve/veya tedavinin niteliği, gerekli önlemler, yan etkiler) hakkında özlü
ve doğru bilgileri sözlü ve/veya yazılı olarak verebilme.
Hastanın verilen bilgileri anlama durumunu kontrol edebilme ve
anlamasını güçlendirmek için bilgilendirme dilini, biçimini veya tarzını
değiştirebilme.
İlaç yönetimiyle ilgili olup hastanın optimal tedaviye veya tedavi
rejimine bağlılığını (uymasını) güçlendirecek değişiklikleri
belirleyebilme ve bunları hastalarla tartışabilme.
Tamamlayıcı ve alternatif ilaçlar dâhil, hastaya uygulanmakta olan
ilaç tedavisinin güncel kaydının tutulmasında hastalarla birlikte
çalışabilme.
Bir doz uygulama yardımı, doz uygulama aracı (ör. volumatik),
modifiye salımlı farmasötik dozaj şekli veya benzeri bir girişimin
tedaviye yardımcı olabileceği durumları belirleyebilme.
Sağlığa ve iyilik haline katkıda bulunabilecek yaşam tarzı
değişiklikleri (ör., sigarayı bırakma, yemek alışkanlıklarını değiştirme,
egzersiz yapma) konusunda önerilerde bulunabilme.
Yaşam tarzında arzu edilen belirli değişikliklere yardımcı olmak üzere
ilgili bilgileri ve destek hizmetlerini belirleyebilme.
Standart 7.2 Kesintisiz ilaç yönetimi hizmeti sağlama
Bu yeterlilik standardı, birey olarak hastaların, ilaç tedavi rejimlerini yönetirken olumsuz etkiler
veya sorunlar yaşamaksızın, ilaç tedavisinden öngörülen yararları ve arzu edilen sonuçları
aldıklarını doğrulamak üzere yapılacak izleme işlemlerinde eczacıların oynadıkları rolle ilgilidir.
Eczacılar sağladıkları izleme ve sürekli bakım hizmetlerinin büyük bölümünü ortak çalışmaya dayalı bir sağlık
ekibi içinde üstlenirler. Bu çalışmada hastanın kullanmakta olduğu güncel ilaçları ya da ilaç yönetimi konusunda
71
Yeterlilik Standartları
2
temel yönlendirici araç “ilaç yönetim planı”dır. Bu ekip içinde eczacılardan beklenen, birbirini izleyen
değerlendirme süreçlerini ve ilaç yönetimiyle ilgili konuları belirleyip ele alarak mümkün olan en iyi ilaç tedavisinin
sağlanmasında öncü rol oynamalarıdır. Hem eczacının hem de hastanın gözlemlerini içeren hasta izlemi
eczacılara ilaç yönetimine sürekli katkıda bulunma fırsatı sağlar.
Hastaların izlenmesi eczacıların kontrolü dışındaki bazı durumlar nedeniyle güç olabilir (ör., hastaneden erken
taburcu edilme, ikâmetgah adresinde değişiklik, hastanın kendi tercihi). Bu gibi durumlarda dahi, güvenli ve etkili
bir ilaç yönetimi sağlanabilmesi için mesleksel ilişkinin sürdürülmesi temel önem taşır. Kronik tıbbi durumları olan
(ör., diyabet, astım ve artrit) ya da ilaçların kullanımıyla ilgili sorun yaşaması olası hastalar (ör., birden fazla
sayıda ilaç kullanan, ilaç tedavi rejimi karmaşık olan ya da terapötik indeksi dar ilaçlarla tedavi gören hastalar) söz
konusu olduğunda bu durum çok daha fazla önem kazanır.
Standart 7.2 Sürekli ilaç yönetimi sağlama
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Hastanın desteğini sağlama
1.
İzlenmesi gereken hastaları
belirleme.

İzleme gereksinimi olan (ör. bir aile hekimine hekimine
yönlendirilenler; yüksek riskli hasta grubundan olanlar; durumu veya
tedavisi riskli olanlar; kendi kendini idare etmelerini önleyen engelleri
olanlar) hastaların belirlenmesinde başvurulan ölçütleri
açıklayabilme.
2.
Planlanan izleme ve bakım için
hasta/hastanın bakımından
sorumlu kişinin kararlılığını
sağlama.

Hastaların önerilen sağlık hizmetlerine katılma veya bu hizmetleri
alma konusundaki tercih haklarını tartışabilme.
İlaç bakım planının ve sürmekte olan izleme ve bakımın nedenlerini
ve potansiyel yararlarını net biçimde açıklamak üzere hasta ve/veya
hastanın bakımından sorumlu kişiyle etkili iletişim kurabilme.
Hasta/hastanın bakımından sorumlu kişiye, bir ilaç yönetim planı
kapsamında sürekli izleme ve bakım sunulmasının nedenini veya
buna duyulan gereksinimi anlatabilme.
İlaç yönetim planı geliştirme ve izleme konularında hastanın onay ve
işbirliğini sağlayabilme.



3.
Tedavinin amaçlarını belirlemek
ve mesleğe ilişkin standartlara
ve kurallara uygun bir ilaç
yönetim planı hazırlamak üzere
hasta/hastanın bakımından
sorumlu kişi ve sağlık ekibinin
diğer üyeleriyle birlikte çalışma.




Tedavinin amaçlarını belirlemek veya netleştirmek üzere hasta/
hastanın bakımından sorumlu kişi ve sağlık ekibinin diğer üyeleriyle
birlikte çalışabilme.
Mesleğe ilişkin ilgili uygulama kılavuz ve standartlarına hemen
erişebilme.
Sağlık ekibinin katkıda bulunan her üyesinin sorumluluklarını,
üzerinde anlaşmaya varılan izleme işleminin zamanlamasını ve
niteliğini netleştirecek bir ilaç yönetim planı hazırlayabilme.
İlaç yönetimi önerileriyle ilgili olanlar dâhil, tedavide sağlanan
ilerlemeyi ve/veya sonuçları kayda geçirebilme.
Öge 2 – Klinik seyri gözden geçirme
1.
İlaçların amaçlandığı gibi
kullanıldığını doğrulama.

Hasta/hastanın bakımından sorumlu kişinin ya da sorumlu
konumdaki diğerlerinin (ör. yaşlı bakımevlerindeki personel) gerekli
ilaçları düzgün biçimde temin edebilecek ve ilaç tedavi planını
yönetebilecek konumda olduklarını değerlendirmek ve doğrulamak
üzere doz uygulama programı ve kullanım tekniği konusunda bilgi
arayabilme ve gerektiğinde sorular sorabilme.
2.
İstenmeyen veya
amaçlanmamış klinik etkilerin
ilaç tedavisiyle ilgili olup
olmadığını araştırma.

Önceden kestirilebilen ve sık karşılaşılan advers etkileri
tanımlayabilme veya ilgili bilgilere hemen erişebilme.
Aşırı kullanım ya da aşırı doz nedeniyle ortaya çıkabilecek
zehirlenme belirtilerini tanımlayabilme ve/veya teşhis edebilme ya da
bu bilgilere hemen erişebilme.
Hasta kayıtlarından, hasta/hastanın bakımından sorumlu kişiden ve
yerine göre diğer sağlık personelinden hareketle ilaç tedavisinin
zaman içindeki seyri ve istenmeyen klinik etki(ler) konusunda bilgi
toplayabilme ve bu bilgileri ilişkilendirebilme.
Hastanın kullandığı ilaçlar ile gözlenen olumsuz etkiler arasında olası
neden-sonuç ilişkileri kurmak üzere araştırma ve analiz
becerilerinden yararlanabilme.



72
3.
Kuşkulanılan veya doğrulanan
advers etkileri, aşırı duyarlılık
durumlarını veya alerjileri uygun
şekilde kaydetme ve/veya
raporlama.


Hastanın ilaç kaydında, notlarında ve/veya ilaç yönetim planında
kaydedilmiş bulunan şüphelenilen veya ortaya çıkmış advers etkileri,
aşırı duyarlılık durumlarını ve alerjileri belgelemek üzere sistematik
bir süreci tanımlayabilme veya ortaya koyabilme.
Standart bir advers etki* rapor formunu doğru biçimde doldurabilme
(ör., kurumsal advers etki rapor formu veya Türkiye Farmakovijilans
Merkezi (TÜFAM) Advers Etki Bildirim Formu).
2
Öge 3 – İzleme ve girişim başlatma
2.
Tıbbi durum, gerek duyulan
izleme ve/veya ilaç tedavisine
ilişkin olarak hastanın bilgi ve
kavrayışını netleştirme ve
pekiştirme.

İlaç tedavi hedefine/istenen
sonuca ulaşma durumunun
değerlendirilmesinde görev
alma.




3.
Gereken durumlarda terapötik
ilaç izlemi* önerme.


4.
Terapötik ilaç izleminin gerektiği
gibi yapılmasını sağlama.


5.
Terapötik ilaç izlemi veya diğer
laboratuvar testleri/tetkik
sonuçlarının işaret ettiği doz
ayarlamalarını yapma ve daha
ileri düzeyde izleme
yapılmasına ilişkin önerilerde
bulunma.




6.
Test/tetkik sonuçlarını, tedavinin
amaçlarını, klinik ilerleme veya
sonuçları dikkate alarak ilaç
yönetimini iyileştirmek üzere
hasta/hastanın bakımından
sorumlu kişi ve diğer sağlık
çalışanlarıyla işbirliği yapma.


Hasta ile görüşerek, onun tıbbi durumunu, izlenme gereksinimi
ve/veya tedavi rejimine ilişkin bilgi düzeyini ölçebilme ve daha fazla
bilgi edinmek isteyip istemediğini netleştirebilme.
Hastanın daha fazla bilgi edinme isteğini, gereken sağlık ve ilaç
bilgilerini yazılı ve/veya sözlü olarak özlü ve doğru bir şekilde
karşılayabilme.
Tedavileri izlenmekte olan hastalar için tedavi hedeflerini net olarak
ortaya koyabilme (ör., özlenen uluslararası normalize oran - INR, kan
glukoz, kolesterol veya kan basıncı değerleri).
Uygulanmakta olan tedavinin hedeflerine ulaşıp ulaşmadığının
değerlendirilmesi için gerekli bilgileri paylaşmak üzere hastayla ve
diğer sağlık çalışanlarıyla işbirliği yapabilme.
Hastalığın kontroluna veya ilaç tedavisinin izlenmesine yardımcı
olabilme (ör., uluslararası normalize oran - INR, kan şekeri düzeyi,
maksimum ekspiratuar akım hızı ölçümleri).
Yeterlilik Standartları
1.
Terapötik ilaç izlemi gereken durumları belirleyebilme ve
açıklayabilme.
Terapötik ilaç izlemi sürecinin amacını (ör., plazma düzeyi ile
terapötik ve toksik etkiler arasındaki ilişki) ve bu süreçte önem
taşıyan faktörleri (ör., zamanlama, kararlı durum konsantrasyonunun
sağlanması, yükleme dozlarının etkisi) açıklayabilme.
Bir grup ilaç hakkında terapötik ilaç izleminin gereklilikleri
konusundaki bilgilere hemen erişebilme ve bunları açıklayabilme.
Terapötik ilaç izleminde geçerli/yararlı bir sonuç elde edilmesini
güvence altına almak için, kan örneklerinin alınmasındaki
zamanlama (son doz ve tedavi süresini dikkate alarak) ve sıklık
(kararlı durum konsantrasyon düzeylerine ilişkin olarak) konularında
önerilerde bulunabilme.
Doz ayarlaması için bilgi sağlamak üzere terapötik ilaç izlemi
sonuçlarının geçerliliğini değerlendirebilme ve açıklayabilme.
Doz veya doz sıklığını hesaplama/öngörme ve bunlarda değişiklik
yapılmasına ilişkin önerilerde bulunmak üzere geçerli terapötik ilaç
izlemi sonuçlarını uygulayabilme.
Terapötik ilaç izleminin tekrarlanmasının gerekip gerekmediği,
gerekiyorsa ne zaman yapılmasının uygun olacağı konusunda
öneride bulunabilme.
Tedavinin hedefini, sağlanan ilerlemeyi ve ilgili test sonuçlarını
dikkate alarak dozu ayarlayabilme ve/veya uygulanması gereken doz
konusunda önerilerde bulunabilme (ör. periton diyalizi sıvılarına
uygulanan antibiyotik dozu).
İlaç tedavisinin etkinlik ve güvenirliğini etkileyen ilaç yönetimine ilişkin
sorunların belirlenmesinde klinik kararlar alabilme.
İlaç yönetimini iyileştirmeye yönelik girişimlerin veya stratejilerin
belirlenmesinde problem çözme becerilerini uygulayabilme (ör., doz,
doz rejimi, doz uygulama yardımı hizmeti veya volumatik gibi diğer
bir doz uygulama aracı hakkında danışmanlık verme; advers etkiler
ya da toksisite belirtilerinin yönetimine ilişkin seçenekler hakkında
önerilerde bulunma).
73
7.
Yeterlilik Standartları
2
Hastanın gereksinimi olan
uzmanlığa erişebilmesini
sağlamak üzere üst sağlık
hizmet basamağına
yönlendirme.



Üst sağlık hizmet basamağına sevkin gerekli olduğu durumları
belirleyebilme.
Üst sağlık hizmet basamağına sevkin gerekçelerini hasta/ hastanın
bakımından sorumlu kişiye açıklayabilme.
Başka bir sağlık çalışanına sevk durumunda ilgili işlemleri eksiksiz
olarak yapabilme; en azından, sevkin tarihini, nedenini, halen
yapılmış olan işlerin ve uygulanan tedavilerin dökümünü ve sevk
işlemini yapan eczacının iletişim bilgilerini verebilme.
Öge 4 – İlaç yönetimine ilişkin kayıtları yönetme
1.
2.
Meslek standartlarına ve
yerleşik uygulamalara göre,
güncel ve doğru hasta ilaç
öyküsü ve/veya ilaç yönetim
planı hazırlama.

İlaç yönetimi kayıtlarını gizliliği
ve bakımda sürekliliği
sağlayacak şekilde tutma.



İlgili yerleşik meslek uygulamalarına ve standartlara hemen
erişebilme ve/veya bunlara uygun davranabilme.
İlaç yönetimine ilişkin önerilerin sonuçları dâhil ilaç yönetimi
etkinliklerini doğru olarak belgeleyebilme.
İlaç öykülerini/ilaç yönetim planlarını yetkili personelin gerektiğinde
hemen erişebilmesini sağlayacak şekilde tutabilme.
Hasta izlemine karar verildiğinde veya hasta izlemi yapılırken, ilaç
öyküsü/ilaç yönetim planı için “ikaz sistemi” olan güvenli bir bilgi
depolama ve erişim sistemini tanımlayabilme veya gösterebilme.
Standart 7.3 İlaç kullanım kalıbını etkileme
Bu yeterlilik standardı, ilaçların kuruluşlarda veya toplum genelinde kaliteli, maliyet etkin ve
güvenli şelilde kullanılmasını sağlama konusunda eczacıların oynadıkları rollerle ilgilidir.
Eczacıların sistem ölçeğinde veya nüfus genelinde ilaç kullanım kalıpları hakkında bilgi
toplama ve hastaların aldıkları hizmeti iyileştirmek için bu kullanım kalıplarını olumlu yönde
etkileme sorumluluklarına odaklanmaktadır.
Eczacıların görev yaptığı, ilaçların belirli hasta popülasyonlarındaki kullanım şekillerini değiştirmeye veya
iyileştirmeye yönelik iş süreçlerinin resmiyet derecesi çalışma ortamlarına göre değişiklik gösterir. Bu hizmet, yaşlı
bakımevleri de dâhil olmak üzere kuruluşlarda, bir İlaç ve Tedavibilim Kurulu gözetiminde resmi nitelik taşıyan bir
ilaç kullanımı incelemesi* programı çerçevesinde gerçekleştirilebilir. Eczacılar, toplum genelinde bu görevi
hastalar veya onların bakımından sorumlu olan kimselerle yüz yüze yaptıkları akademik ayrıntılandırma* (ayrıntılı
bilimsel açıklamalar) ya da klinik inceleme programlarında nesnel, kanıta dayalı klinik bilgiler vererek sağlarlar.
İlaç Kullanım İncelemesi, eczacılık hizmetlerinde ileri gitmiş birçok ülkede, ilaçların kaliteli kullanımını sağlamaya
yönelik olarak verilen ve ilgili sağlık otoritesince tanınan yapılandırılmış resmi bir süreçtir. Bu süreçte ilaç
kullanımı, önceden belirlenmiş standartlara göre incelemeye tabi tutulur ve standartlara uygun olmayan
kullanımları düzetmek üzere çabalara girişilir. Akademik ayrıntılandırma ve klinik inceleme ise sağlık çalışanlarına
kendi meslek uygulamalarının kanıta dayalı ölçütlere veya standartlara uygun olup olmadığını
değerlendirmelerinde yardımcı olur. Her ikisinde de reflektif öğrenme uygulamadaki değişimin temelini oluşturur.
Eczacıların ilaç kullanım kalıplarını kanıta dayalı ölçütlere veya standartlara uygun hale getirmek için
çalışmalarının bir nedeni de ilaçların sağlık kuruluşlarına ve topluma olan maliyetinin yüksekliği ve eczacılıkta iş
yükü ve kaynaklar üzerindeki potansiyel etkileridir.
Standart 7.3 İlaç kullanım kalıplarını etkileme
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – İlaç kullanım kalıplarının araştırılmasının temelini anlama
1.
74
İlaç kullanımında yerleşik
ölçütlere/standartlara bağlı
kalmanın önemini kavrama.


İlaç kullanımında kanıta dayalı kılavuzlara uygun şekilde değişikliğe
gitmenin yararlarını anlatabilme.
İlaç kullanımını denetleme sürecinde reflektif öğrenmenin yerini
tanımlayabilme.
2.
İlaç kullanım kalıplarını
iyileştirmek üzere, ilaç
kullanımını incelemeye yönelik
resmi süreçlerin (ör., ilaç
kullanımı incelemesi, klinik
inceleme, akademik
ayrıntılandırma) nasıl
uygulanacağını kavramış olma.

İlaç kullanımı incelemesi, klinik inceleme ve akademik
ayrıntılandırma gibi resmi inceleme süreçlerinin belli başlı özelliklerini
tanımlayabilme.
2
Öge 2 – İlaç kullanım kalıplarını inceleme

2.
İlaç kullanımında iyileştirmelerin
yapılabileceği veya yapılması
gereken yerleri resmi bir ilaç
kullanımı incelemesi yaparak
belirleme.

İlaç kullanımına ilişkin bir incelemenin, ilaç kullanım kalıplarında
iyileşme sağlama potansiyeli taşıdığı koşulları belirleyebilme.
3.
İlaç kullanımı incelemesi
tasarlama.

İnceleme tasarımının başlıca özelliklerini tartışabilme (ör., amaçlar,
yöntemler, ölçütler ve standartlar, raporlama, girişimde bulunma
stratejisi).
İncelemenin amaç ve hedeflerine göre çalışma tasarımına karar
verebilme.
Yapılacak olan incelemeye uygunluğu güvence altına almak için bir
veri toplama enstrümanı geliştirebilme ve pilot denemesi yapabilme.



4.
5.
6.
İlaç kullanımı incelemesini
desteklemek için gereksinim
duyulan ilgili klinik veya
araştırma literatürüne erişme.

İlaç kullanımının incelemeye
tabi tutulabileceği nesnel, kanıta
dayalı inceleme ölçütlerini ya da
standartları seçme veya
belirleme.

İlaç kullanımı incelemesi
işlemini yürütme ve bulguları
analiz edip yorumlama.






Kendi meslek uygulama alanındaki ya da seçilmiş hasta
popülasyonlarındaki ilaç reçeteleme eğilimlerini veya protokolleri
ve/veya ilaç kullanım eğilimlerini tanımlayabilme.
İlaç kullanımında halen mevcut ve gelişmekte olan kalıpları anlamak
için ilişkili verileri elde bulundurup yorumlayabilme.
Yeterlilik Standartları
Kendi meslek uygulama
alanındaki ya da seçilmiş hasta
popülasyonlarındaki ilaç
kullanım kalıplarına ilişkin
farkındalık geliştirme.
1.
İnceleme ölçütlerinin veya standartlarının oluşturulması veya
belirlenmesi için gerekli klinik bilgilere erişimi sağlayacak sistematik
bir arama stratejisini tanımlayabilme ve/veya uygulayabilme.
İlgili kanıta dayalı kılavuzlara, yerleşik standartlara ve ölçütlere
erişebilme (ör., uzmanlık alanıyla ilgili kurumsal protokoller, Türk
Kardiyoloji Derneği vb kuruluşlarca yayımlanmış uygulama
kılavuzları).
Seçilen ölçütlerin veya standartların gerekçesini oluşturan kanıtları
tanımlayabilme.
İlaç kullanımının incelenmesinde kullanılacak ölçütlerin veya
standartların seçilmesine karar verebilme.
Meslek uygulamasını (kendisinin ve diğerlerinin) değerlendirmek için
kanıta dayalı ölçütler/standartlar uygulayabilme.
Otomatik sistemler aracılığıyla olanlar dâhil verileri doğru biçimde
toplayabilme.
İnceleme ölçütlerinden/standartlarından sapmayı geçerli kılacak
klinik nedenler bulunup bulunmadığını belirlemek için başvurulacak
süreci tanımlayabilme.
Elde edilen bulgularla desteklenmek üzere, uygulamadaki
değişikliklere ilişkin sonuçlar çıkarabilme ve önerilerde bulunabilme.
Öge 3 – İlaç kullanım kalıplarında iyileştirmeleri destekleme
1.
İlaç kullanımıyla bağlantılı
advers etkilerin görülme sıklığı
ve niteliği ile ilgili bilgilere
katkıda bulunma.

Resmi advers etki raporlama sistemlerini tanımlayabilme ve/veya
kullanabilme (ör., kurumsal advers etki raporlama sistemleri veya
Türkiye Farmakovijilans Merkezi (TÜFAM)’a rapor).
75
2.
2
İlaç kullanım kalıplarının
değiştirilmesi üzerinde etkili
olabilecek girişim stratejilerini
seçme.

Yeterlilik Standartları

76
3.
4.
5.
İlaç kullanım kalıplarını
değiştirmeye veya olumlu
biçimde etkilemeye yönelik
girişim stratejilerini başlatma.

İlaç kullanımı incelemesinden
elde edilen bulgulara yanıt
verme.

Girişimde bulunma
stratejilerinin, ilaç kullanım
kalıplarını değiştirme
bakımından etkisini
değerlendirme.




İlaçların kullanılış şeklindeki değişikliklerin itici gücü olarak belli başlı
paydaşların rolünü tanımlayabilme (ör., kanaat önderleri, hekimler,
hemşireler ve eczacılar reçete yazımını etkiler; eczacılar ve
hemşireler ilaçların uygulanması üzerinde etkili olur ve
yöneticiler/kurullar ilaç politikalarını etkiler).
İlaç kullanım kalıplarını değiştirmeye yönelik bir dizi girişim veya
stratejinin göreceli üstünlüklerini tanımlayıp tartışabilme (ör., eğitim
etkinlikleri, politika ve süreç değişiklikleri, formüler kısıtlamaları).
İnceleme sonucu elde edilen bulguları ve önerileri net ve özlü
biçimde sunabilme.
Değişim konusundaki bulguları uygulayabilme ve bir dizi
girişimlerden yararlanarak değişimle ilgili öneriler sunabilme (ör.,
sözel sunum, kurumsal bütenlerde ya da meslek dergilerinde
yayımlanan yazılar).
İlaç kullanım kalıpları üzerine yapılan inceleme sonucunda başlatılan
uygulamadaki değişiklikleri tanımlayabilme.
İlaç kullanımını incelemek için, politikaları, süreçleri ya da tedavi
protokollerini hazırlamaya veya incelemeye yönelik çalışmaları diğer
sağlık çalışanlarıyla ortak çalışarak yürütebilme.
Girişimde bulunma stratejilerinin etkisinin nasıl izlenip
değerlendirilebileceğini tartışabilme.
Girişimde bulunma stratejilerinin ilaç kullanım kalıpları üzerindeki
etkisini değerlendirmeye yönelik bir çalışmayı başlatabilme.
Alan 8 Eleştirel analiz, araştırma ve eğitim
Standart 8.1
Bilgiye erişim, analiz ve sentez
Standart 8.2
Sağlık, ilaç veya eczacılık uygulaması araştırmalarında yer alma
Standart 8.3
Öğrencileri ve sağlık alanındaki meslektaşları resmi anlamda eğitme ve yetiştirme
Standart 8.1 Bilgiye erişim, analiz ve sentez
Bu yeterlilik standardı, eczacıların klinik bilgilere erişim, analiz, yorum ve sentez yetenekleriyle
ilgilidir. Yazılı veya sözlü olarak objektif ve dengeli bir yanıt oluştururken mesleksel yargıların
kullanılması da bu kapsamdadır. Bu tip bir etkinlik, araştırma çalışmalarını desteklemek üzere
eczacıların kendi meslek uygulamalarının bir sonucu olarak ortaya çıkabileceği gibi, resmi bir
bilgi talebine yanıt olarak da gerçekleşebilir.
Yeterlilik Standartları
Bu yeterlilik alanı, eczacıların tıp ve eczacılık literatüründe yer alan bilgileri analiz etme ve sentezleme yeterlilikleri
ile ilişkilidir. Ayrıca, eczacıların araştırmacı ve eğiticiler olarak üstlendikleri roller de bu kapsama girer. Eczacılar,
araştırmacı rolleriyle, ilaçlar ve kullanımlarıyla ilgili bilgilere ve mesleğin ilerlemesine katkıda bulunurlar. Eğiticiler
olarak, diğer eczacıların ve sağlık çalışanlarının kapasitelerini geliştirmelerine yardımcı olurlar; öğrencileri
destekleyerek ve yetiştirerek eczacı iş gücünü desteklerler.
2
Kanıta dayalı bilgi sağlama, öneri ve tavsiyelerde bulunma işlevi, sanayideki eczacılarla sağlık ekiplerinde yer
alan klinik eczacılar tarafından, ilaçların reçetelenmesi, hastalara verilmesi ve izlenmesini desteklemek üzere
proaktif olarak, yani kendi inisiyatifleriyle yerine getirilir. Bundan farklı olarak, ilaç ve zehir danışma hizmetlerinde
(ör. Ulusal Zehir Danışma Merkezi, UZEM; Hacettepe İlaç ve Zehir Bilgi Merkezi, HİZBİM) ya da devlet
sektöründe (ör. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, TİTCK) ilaçlarla ilgili düzenlemeler konusunda görevli
eczacılar kanıta dayalı bilgileri çoğu kez kendilerine doğrudan bir talep geldiğinde sağlarlar. Gerek bu
eczacılardan gerekse kırsal kesimdeki eczanelerden, özellikle insanların veya hayvanların bu maddelere kazayla
veya kasten maruz kaldıkları durumlarda, tedavide kullanılmayan kimyasallar (ör., haşere ve yabani ot ilaçları
gibi) hakkında bilgi talep edilebilir.
Klinik araştırma raporlarının eleştirel analizi, araştırmanın geçerliliği, bulguların ve sonuçların güvenirliği hakkında
görüş oluşturmak üzere araştırma yöntemleri ve istatistik tekniklere ilişkin bilgilerin uygulanmasına dayanır.
Bulguların klinik öneminin (istatistiksel öneminden ayrı olarak), başka ortamlarda ilaçların kullanımını etkileme
potansiyelinin değerlendirilmesine yönelik mesleksel yargılar da bu analiz kapsamına girer.
Standart 8.1 Eleştirel analiz, araştırma ve eğitim
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Öge 1 – Bilgi kaynaklarını ve sistemleri yönetme
Genel olarak talep
edilen/sağlanan bilgi türleri
açısından bilgi kaynaklarının
yeterli ve uygun olmasını
sağlama.

2.
En yaygın biçimde talep
edilen/gereksinim duyulan
bilgilere yönelik arama
stratejileri oluşturma.


Değişik tipte bilgi talepleri için bir arama stratejisi geliştirebilme.
Belirli arama stratejilerinde kaynak olarak gösterilen bilgi kaynakları
kaskadındaki mantığı açıklayabilme.
3.
Bilgiye yeniden erişim için
yerleşik uygulamalar oluşturma.

Gereksinimin aciliyeti, aranılan bilgilerin karmaşıklığı, diğer iş
gereklilikleri ve eldeki kaynaklar gibi faktörler açısından, bilgi
sağlama öncelikleri için geçerli yerleşik uygulamaları veya kuralları
açıklayabilme.
4.
Bir ilaç ve sağlık bilgisi iletişim
ağı oluşturma.

Bilgi ağı iletişiminin rolünü/yararlarını tanımlayabilme (ör., zehirli
maddeler ve ilaç bilgi merkezleri, toplum destek kuruluşları, devlet
kuruluşları ve birimleri, mesleğe ilişkin belirli bir alanda hizmet veren
eczacılar, ilaç şirketleri, tıp uzmanları).
1.

Hacim ve genel olarak sağlanan bilgiler bakımından, elde bulunan
bilgi kaynaklarının yeterliliğini (ör. konuya ilişkin, güncel, doğru ve
kanıta dayalı) gösterebilme.
Potansiyel yeni bilgi kaynaklarının olası değerini belirlemek üzere
kullanılan ölçütleri (ör., içeriğin kalitesi, uygulama ve sınırlamaları,
maliyet) açıklayıp gerekçelendirebilme.
77
5.
2
Doğru ve eksiksiz kayıtların
güvenli biçimde saklanmasını
ve gerektiğinde bunlara anında
erişilmesini sağlama.




Yeterlilik Standartları
6.
Performansı iyileştirmek için
resmi bir geri bildirim ve analiz
sistemi kurup sürekliliğini
sağlama.



Bilgi taleplerinin ve bunlara verilen yanıtların kayda geçirilmesinde
standart bir formatın nasıl kullanılacağını gösterebilme.
Kayıtların saklanmasında gözetilen kuralları tanımlayabilme.
Kayıtların güvenli biçimde saklanmasında mantıksal bir sistem
uygulayabilme.
Saklanan kayıtlara anında ve uygun biçimde erişebilme.
Performans analizi için ne tür verilere gerek olduğunu belirleyebilme.
Alıcıların sağlanan bilgileri anlama ve/veya bunları esas alarak
hareket etme kapasitesini etkileyen konuları açıklayabilme (ör.,
netlik, uygunluk ve gerekçelendirme).
Hizmetteki aksaklık ve boşlukları belirlemek (ör., meslektaş
değerlendirmesi, paydaş geri bildirimi, iç denetleme), hizmetleri
iyileştirmeye yönelik girişimleri ve bu girişimlerin yarattığı etkiyi
ölçmek için sistematik bir yaklaşım uygulayabilme.
Öge 2 – Bilgiye erişim
1.
Gerekli bilgilerin niteliğini ve
aciliyetini açıklığa kavuşturma.



2.
Bilgi gereksinimlerinin
karşılanabilmesi için mevcut
bilgi kaynaklarının yeterli olup
olmadığını değerlendirme.


3.
4.
5.
İşyerinde bulunanların yetersiz
kalması halinde ek bilgi
kaynaklarına erişme.

Bilgi gereksinimlerine yanıt
verirken sistematik bir arama
stratejisi uygulama.

Elektronik veritabanları dâhil
olmak üzere, ilgili
bilgileri/literatürü çeşitli
kaynaklardan seçip derleme.




Bilgilerin aciliyet derecesini belirleyebilme.
Bilgi gereksinimleriyle ilgili netlik ve anlaşma sağlanması için soru
sorabilme, dinleyebilme ve gereklilikleri ifade edebilme.
Bilgilerin niteliğini, karmaşıklık derecesini ve hangi biçimde istendiğini
net ve özlü biçimde anlatabilme.
Kalite, uygunluk ve güvenirlik gibi ölçütler bakımından bilgi kaynakları
arasındaki farklılıkları ayırt edebilme (ör., tanıtıcı/ilan niteliğindeki
materyaller, nesnel/bağımsız referans metinleri, meslektaş
değerlendirmeli dergi makaleleri/araştırma makaleleri).
Dizin ve özetleme hizmetleri ve elektronik veritabanı dâhil olmak
üzere bir dizi bilgi kaynağınının kapsamını ve yararlılığını
(uygulamalar ve sınırlamalar) tartışabilme.
Eldeki bilgi kaynaklarının bilgi gereksinimlerini karşılama bakımından
yetersiz kaldığı durumları belirleyebilme.
Bilgi gereksinimlerinin karşılanmasında başka bilgi kaynaklarını (ör.,
ilaç bilgi merkezleri, ilaç üreticileri, uzman hekimler, eczacılık
fakülteleri) seçebilme ve bu seçimi gerekçelendirebilme.
Belirli tipte bir bilgi için tanımlanmış bir arama stratejisini
uygulayabilme.
Tanımlanmış bir arama stratejisinin olmadığı durumlarda mantıksal
ve uygun bir arama stratejisi geliştirip uygulayabilme.
Gereken bilgiye/literatüre erişmek için çeşitli elektronik ve basılı
kaynakları kullanabilme.
Bilgilenme gereksinimlerinin karşılanması için uygun görülen
materyallerden seçim yapabilme ve bu seçimi gerekçelendirebilme.
Öge 3 – Bilginin gözden geçirilmesi ve analizi
1.
Klinik bilgilerin eleştirel analizi
için gerekli temel kavramları ve
terminolojiyi kavrama.


2.
Klinik makalelerin içeriğine ne
kadar güvenilebileceğini
belirleme.



78
Klinik araştırmalara uygulanabilen “kanıt düzeyleri” arasındaki
farklılıkları ayırt edebilme (ör., iyi tasarlanmış, kontrollü tesadüfî
deneme, olgu serileri).
Bilimsel/tıbbi literatürde yaygın olarak kullanılan istatistik terimlerin
ve/veya yöntemlerin anlamını açıklayabilme (ör., göreceli ve mutlak
risk, istatistiksel anlamlılık, güven aralıkları, uygulama yapılması
gereken denek/deneme sayısı, maliyet etkinlik ve maliyet-yarar
analizi gibi).
Birincil kaynaklarda yer alan bilgilerin kalitesini ve güvenirliğini
tartışabilme (ör., referansı olmayan bir ifade ile bağımsız bilimsel
hakemli bir dergideki ifadenin karşılaştırılması).
Kullanılan yöntemlerin geçerliliğini tartışabilme (ör., yanlılıktan
kaçınma, örneklem yöntemleri, çalışmaya dahil etme/dışarıda
bırakma ölçütleri, biyobelirteçlerin kullanılması).
Birincil kaynaklardan gelen yeni bilgilerin ilaç kullanımı üzerindeki
etkisini veya klinik önemini açıklayabilme.
3.
Erişilen bilgileri anlama ve
yorumlama.

İlaçların karşılaştırmalı etkinliği ve güvenirliği, maliyet etkinlik ve farklı
farmasötik dozaj şekillerinin farmakokinetiğine ilişkin olanlar dâhil,
klinik makalelerin içeriğini açıklayabilme.
4.
Aykırı veya çelişkili bilgileri
bağdaştırmak için ve/veya
bilginin kıt olduğu hallerde
görüş oluşturmak üzere
mesleğe ilişkin karar verme.

Erişilen bilgilerin tutarsız veya çelişkili olduğu durumları
belirleyebilme.
Bilgilerin bilinene aykırı veya çelişkili olduğu veya yetersiz kaldığı
durumlarda (ör., diyaliz sonrası uygulanan antibiyotik dozu) izlenecek
bir yol belirleyip buna göre karar verebilme/öneride bulunabilme.

Erişilen bilgileri net, birbirleriyle
ilişkili, nesnel ve özlü bir şekilde
içselleştirme.

2.
Yanıtı mesleksel açıdan
savunulabilir ve sorumlu bir
biçimde yapılandırma.

Bulguların, önerilerin, düşüncelerin ve görüşlerin sunulabileceği veya
sunulması gereken yolları etkileyen konuları (mesleğe ilişkin, etik ve
hukuksal) tanımlayabilme.
3.
Bilgileri kanıtlarla
ilişkilendirmede standart bir
referans teknik uygulama.

Tam referanslı bir bilgi özeti hazırlayabilme ve bilimsel yazında
kullanılan türde bir referans gösterimi tekniğini kullanabilme (ör.,
Vancouver Sistemi).
4.
Yanıtı net ve özlü biçimde
destekleyen kanıtları açıklama.

Gerektiğinde isteğe/bilgi gereksinimine atıfta bulunarak, koşulları
ortaya koyarak ve hasta veya ilaç faktörlerinden hareketle verilen
yanıtın kanıta dayalı içeriğini net olarak açıklayabilme.
5.
Yanıtta yer alan mesleğe ilişkin
fikir, görüş ve önerileri
temellendirme.

Mesleğe ilişkin fikir, görüş veya önerileri literatür bulgularından ayırt
edebilme.
Kanıta, farmakolojik bilgiye, hasta veya ilaç faktörlerine atıfla ve/veya
koşulları ortaya koyarak görüş, fikir ve önerileri gerekçelendirebilme.
1.


Nesnel ve kesin bir yanıt/özet için farklı kaynaklardan sağlanan
bilgileri bütünleştirebilme.
Koşulları ortaya koyarak ve/veya hasta veya ilaç faktörlerini hesaba
katarak klinik bilgi ile istenen/gereksinim duyulan bilgi arasındaki
ilişkiyi net olarak kurabilme.
Yeterlilik Standartları
Öge 4 – Bilgilerin sentezi
2
Standart 8.2 Sağlık, ilaç veya eczacılık uygulaması araştırmalarında yer alma
Bu yeterlilik standardı, eczacıların ilaçlar, bunların kullanımı, sağlık veya eczacılık meslek
uygulamalarına ilişkin araştırmaların gerçekleştirilmesindeki veya bu araştırmalara katkıda
bulunulmasındaki rolleriyle ilgilidir. Araştırma gereksinimlerinin belirlenmesi, araştırmanın
tasarımı ve yürütülmesi, bulguların analizi ve yayımlanması bu kapsama girer.
Eczacılar, ilaçlar, kullanımları, sağlık ve mesleğe ilişkin uygulamalar üzerine araştırmaların tasarımında,
yürütülmesinde ve analizinde yer alırlar. Araştırma yapabilmek için eczacıların araştırma yöntemleri, istatistik
terimler ve tekniklerin uygulanması konusunda temel bilgi ve yeterliliğe sahip olmaları gerekir. Eczacılar, ayrıca,
araştırma tasarımının, elde edilen bulguların başka durum ve ortamlara genelleştirilmesini etkileyebileceğini
bilmeli, araştırmalarını bilimsel yazım becerileriyle belgeleyebilmelidirler.
Tüm eczacı araştırmacılar, genellikle kendi araştırmalarını meslektaşlarının değerlendirmesine sunarlar ve
kendileri de başka araştırmacıların çalışmalarını değerlendirirler. Bu, araştırmanın doğru, eksiksiz ve inandırıcı
biçimde raporlanması bakımından gereklidir. Araştırmacı konumundaki eczacıların çoğu, diğer araştırmacılara ve
kursiyer pozisyonundaki araştırmacılara mentorluk yapma ve denetleme sorumluluğunu da üstlenirler. Bu
rollerinde, eczacılardan araştırmada mükemmelliği ve profesyonelliği gözeten olumlu bir rol modeli olarak hareket
etmeleri beklenir. Eczacılar, araştırma etiği, araştırmanın yürütülmesinde sorumlu davranış, diğer araştırmacıları
yönlendirecek araştırma tasarımı ve yöntemleri gibi alanlarda önerilerde bulunurlar.
Meslek uygulamalarıyla ilgili araştırmalar, mesleğe ilişkin hizmet sunum sistemlerinde değişimi başlatma ve
mesleğin gelecekte daha da gelişmesi bakımından temel bir itici güçtür. Gelişmiş eczacılık uygulaması ve
mesleğe ilişkin yeni rollerin veya hizmetlerin gelişmesi, toplumun sağlıkta daha iyi sonuçlara ulaşmasının temelini
oluşturur.
Eczacılar, özellikle akademik ortamlarda, yeni ilaçların, yeni farmasötik dozaj şekillerinin ya da yeni
endikasyonların bulunmasına yönelik araştırmalar üstlenirler veya bu araştırmalara katkıda bulunurlar. Böylece,
uzmanlıklarını farmakoloji, farmasötik teknoloji, farmakokinetik ve sosyal eczacılık* gibi alanlara yansıtır ve
79
uygularlar. Araştırma çalışmalarını hangi ortamda yaparlarsa yapsınlar, bulundukları tüm araştırmalar sonuçta
ulusal ilaç politikasına katkıda bulunur.
2
Standart 8.2 Sağlık, ilaç veya eczacılık uygulaması araştırmalarında yer alma
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Yeterlilik Standartları
Öge 1 – Araştırma ilke ve kavramlarını anlama
1.
Araştırma protokollerinin
tasarımı üzerinde etkili olan
araştırma etiği, araştırma
yöntemleri ve temel konuları
anlama.



2.
Araştırma verilerinin analizinde
kullanılan istatistik terimleri ve
teknikleri kavrama.



Araştırma çalışmasıyla ilgili etik ilkeleri tartışabilme (ör., çıkar
çatışmasından kaçınma, araştırmanın katılımcılarına saygı, zarar
vermeme ve yarar sağlama ilkesini gözetme).
Araştırma protokollerinin tasarlanmasında dikkate alınacak başlıca
faktörleri tanımlayabilme (ör., örneklem büyüklüğü, süre, dahil etme
ve dışarıda bırakma ölçütleri, ön yargılardan kaçınma, analiz tekniği).
Yaygın kullanılan araştırma yöntemlerinin temel özellikleri arasındaki
farklılıkları tanımlayabilme (ör., kontrollü olgu araştırması, kohort
çalışması, randomize kontrollü çalışma, nitel araştırma yöntemleri).
İstatistik terimleri ve teknikleri tanımlayabilme (ör., t-testi, p-değeri,
güvenlik aralıkları, regresyon analizi).
İstatistik konularının (ör., örneklem büyüklüğü) araştırma tasarımını
nasıl etkilediğini tartışabilme.
Maliyet etkinlik ve maliyet-yarar analizi gibi temel ekonomik
kavramları tanımlayabilme.
3.
Araştırma sorusu, bulgular ve
sonuçlar arasında kurulması
gereken ilişkiyi kavrama.

Araştırma sorusu, araştırmanın ortaya koyduğu durum ve çıkartılan
sonuçlar arasındaki doğrudan ve mantıksal ilişkiyi tanımlayabilme.
4.
Araştırmaya hasta katılımının
önemini kavrama.

Araştırmaya hasta katılımının özendirilebileceği ve
kolaylaştırılabileceği yolları tartışabilme.

Kanıt temelinde boşlukların görüldüğü alanları belirlemek ve bunlara
öncelik vermek için sistematik bir yaklaşımı benimseyebilme.
Bir konuya yönelik araştırma gereksinimi tanımlayabilme ve
gerekçelendirebilme.
Önerilen araştırmanın yanıt getirmesi beklenen araştırma sorusunu
net biçimde ortaya koyabilme.
Öge 2 – Araştırma yürütme
1.
Kanıt temelinde boşluk olan
alanların belirlenmesinde titiz ve
sistematik bir yaklaşım
benimseme.


2.
İlgi duyulan araştırma alanında
mevcut bilgileri belirlemek üzere
literatürü eleştirel biçimde analiz
edip gözden geçirme.


İlgi duyulan araştırma alanında literatür araştırması yapabilme.
Literatür araştırmasının ortaya koyduğu kanıt boşluklarını
tartışabilme.
3.
Araştırma kavram ve
metodolojisini ya da protokolünü
hazırlama ve tanımlama.

İlgi duyulan alanı araştırmaya yönelik bir araştırma kavramı ve
önerisi geliştirebilme.
Araştırma önerisinin kanıtta belirlenen boşluğu nasıl ele alacağını
açıklayabilme.
Araştırma yönteminin, araştırma sorusunun ortaya çıkarılması
bakımından uygunluğunu gerekçelendirebilme.


4.
Gerekli onayların alınmasını
sağlama.


5.
80
Herhangi bir değişikliğin
gerekçesini de açıkça ortaya
koyarak, araştırmayı yapılan
öneri doğrultusunda yürütme.


Araştırmanın başlaması için ön koşul olarak istenilen onayları
tanımlayabilme (ör., kurumsal onay veya etik kurul onayı, finansman
için araştırma fonu onayı).
Gereksinim duyulan onayların alınması için gerekli belgeleri
tamamlayabilme.
Araştırma sorusuyla ilgili nicel ve/veya nitel verileri toplayıp
belgelendirebilme.
Araştırmanın geçerliliğini güvence altına almak üzere metodolojide
yapılan değişiklikleri, bunların etkisini ve nasıl ele alındıklarını
tanımlayabilme.
6.
Bulguları netleştirmek üzere
araştırma sonuçlarını analiz
etme ve yorumlama.



7.



8.
9.
Araştırma verileri ve
materyallerini yönetme ve
saklama sorumluluğunu
üstlenme.

Olumsuz olanlar dâhil,
araştırma bulgularını doğru ve
eksiksiz olarak belgeleme.


Tartışma ve sonuçları araştırma bulguları bağlamında açıklayabilme
ve gerekçelendirebilme.
Araştırma metodolojisinin ve/veya bulguların sınırlamalarını kabul
edip bunları açıklayabilme.
Bulguların klinik önemini ve/veya bunların ne ölçüde
genelleştirilebileceğini ya da başka ortamlara da uygulanabileceğini
anlatabilme.
Saklanması gereken verileri ve birincil nitelikteki materyalleri
tartışabilme.
Güvenli ve erişilebilir bir veri saklama sisteminin nasıl kullanılacağını
tanımlayabilme veya gösterebilme.
Yöntemleri, bulguları ve sonuçları doğru olarak bildiren bilimsel bir
araştırma makalesi hazırlayabilme.
Öge 3 – Bulguları yayımlama ve uygulama
1.
Bulguların meslektaşlarla ve
daha geniş olarak toplumla
paylaşılmasında en uygun bilgi
yayma stratejilerini belirleme.

Araştırma bulgularının paylaşılması için çeşitli yayım stratejileri
belirleyebilme (ör., web temelli yayım; iş yerinde hizmet içi sunum;
meslek dergisinde yayımlama; ulusal veya uluslararası
konferanslarda sunum yapma gibi).
2.
Araştırma bulgularını
sorumluluk anlayışı içinde
paylaşarak uygulamada
değişiklik sağlama ve bilgi
dağarcığını genişletme.


Yayım stratejisi olarak belirlenen tercihi gerekçelendirebilme.
Araştırma bulgularının sorumluluk anlayışı içinde paylaşılması için
yayım stratejileri uygulayabilme.
3.
Araştırma kanıtlarını mesleğe
ilişkin uygulamalar ile
bütünleştirme.

Araştırma bulguları ışığında, iş yeri sistemlerinde veya
uygulamalarında gereken düzeltmeleri tanımlayabilme ve
gerekçelendirebilme.
Araştırmadan elde edilen kanıtları sistemlere ya da politika ve
süreçlere uygulayabilme.
Meslek uygulamasında, araştırmadan elde edilen kanıtların yaşama
geçirilmesi sonucunda başlatılan değişiklikleri tanımlayabilme.


2
Yeterlilik Standartları
Araştırma bulgularıyla
desteklenen tartışma ve
sonuçları kesin ve açık olarak
belirtme.
Maliyet unsurları dâhil olmak üzere, gruplandırılmış veriler üzerinde
doğru hesaplamalar ve istatistik analizler yapabilme.
Araştırma bulgularına yerleşiklik kazandırmak üzere, sonuçları
analitik ve klinik akıl yürütme becerileriyle yorumlayabilme.
Araştırma bulgularını araştırma sorusu bağlamında tartışabilme.
Standart 8.3 Öğrencileri ve sağlık çalışanı meslektaşları eğitme ve yetiştirme
(Ayrıca bakınız Alan 2 – Standart 2.7 Personelin denetlenmesi ve Alan 3 – Standart 3.2 Personel yönetme
ve geliştirme.)
Bu yeterlilik standardı eczacıların eğitici rollerini ele almaktadır. Bu rol, eczacılara ve diğer
sağlık çalışanlarına yönelik olarak hazırlanmış eğitim etkinliklerinden eczacılık alanında lisans
ve lisansüstü çalışmalara katılmaya kadar uzanır.
Eczacılar, hasta gruplarının, öğrencilerin ve sağlık alanındaki diğer meslektaşlarının eğitimlerinde aktif olarak yer
alırlar. Örneğin, bir eczacı için, belirli bir eğitim programına katılma, orada öğrendiklerini bir hizmet içi programda
meslektaşlarına aktarma ya da belirli hasta gruplarına yönelik yapılandırılmış eğitim programları (ör. kardiyak
rehabilitasyon*) yürütme sık görülen durumlardır. Benzer biçimde, sağlık kuruluşları veya serbest eczanelerde
hizmet veren küçük eczacı grupları, kolaylaştırılmış olgu tartışmalarına katılabilirler. Meslek kuruluşları da sürekli
meslekli gelişimi tanıtmayı ve kolaylaştırmayı ya da öğrencileri eğitmeyi amaçlayan eğitim programları
hazırlayabilirler. Bu tür programlarda görev alan eczacılar eğitici rolü üstlenmiş olurlar.
81
Eczacılık fakültelerindeki eczacılar öğrencilerin lisans ve lisansüstü eğitim programlarında görev alırlar. Bu
konumdaki eczacıların eğitimle ilgili kavramlar ve değerlendirme süreçlerine ilişkin bilgileri daha fazladır. Bu
görevlerde bulunan eczacılar genellikle araştırma çalışmalarına da katkıda bulunurlar.
2
Standart 8.3 Öğrencileri ve sağlık çalışanı meslektaşları eğitme ve yetiştirme
Performans ölçütü
Kanıt örnekleri
Yeterlilik Standartları
Öge 1 – Eğitim teorisini ve ilkelerini anlama
1.
Öğrencinin eğitim sürecinde
taşıdığı önemi kavrama.


2.
3.
Öğrencinin becerilerinin, motivasyonunun ve öğrenme arzusunun
eğitim faaliyetlerinin başarısı için taşıdığı önemi tartışabilme.
Yetişkin eğitiminde motivasyon sağlamak ve/veya motivasyonu
sürdürmek için önem taşıyan başlıca faktörleri tartışabilme.
Yetişkin eğitiminde çok
seçenekli ve zengin öğrenme
fırsatları sunma gereğini
kavrama.

Yeterlilik standartlarının veya
öğrenme hedeflerinin eğitim
programı/içerik tasarımına nasıl
uygulanacağını kavrama.

Eğitimin içeriği ile öğrenme hedefleri ve/veya yeterlilik standartları
arasında var olan ilişkiyi tanımlayabilme.

Yetişkin eğitiminde değişken öğrenme tarzlarını ya da modalitelerini
tartışabilme (ör., sözel yöntemler ile görsel yöntemlerin
karşılaştırılması).
Temel mesajların tekrar yoluyla pekiştirilmesinin yetişkin eğitimindeki
önemini tartışabilme.
Öge 2 – Öğrenmeyi kolaylaştırma
1.
Bilgi, beceri ve mesleğe ilişkin
davranışlardaki eksiklikleri
belirleme.


Belirlenen öğrenme gereksinimlerini netleştirip tanımlayabilme.
Öğrenme gereksinimlerini öğrenme hedefleri biçiminde
tanımlayabilme.
2.
Öğrenme gereksinimlerinin
karşılanması için öğrenme
etkinlikleri seçme ya da
geliştirme.

Öğrenme etkinliklerinin öğrenme gereksinimleri ile olan ilişkisini
gerekçelendirebilme.
Belirlenmiş öğrenme hedefleri veya yeterlilikleri için uygun bir dizi
öğrenme etkinliği geliştirebilme.
Eğitimle ilgili kaynakların ve
etkinliklerin ilgi çekici olmasını,
uygun ve güncel bilgiler
vermesini sağlama.

Eğitsel içeriği pekiştirme ve
netleştirmeye yönelik stratejiler
kullanma.

3.
4.



5.
Etkinliklerin, bir dersin parçasını
oluşturduğu durumlarda
içerikteki stratejik bağlantıları
kurma.


Kullanılan eğitsel içeriğin geçerliliğini ve/veya kanıtsal temellerini
ortaya koyabilme.
Öğrencinin süreçte yer alma ve katılma biçimlerini (ör., tartışma ve
soru sorma, reflektif öğrenme, grup çalışmaları ve alıştırmaları)
tanımlayabilme.
Eğitimin içeriğinin pekiştirilmesinde ve netleştirilmesinde
kullanılabilecek çeşitli stratejileri tanımlayabilme (ör. özel ders veya
çalışma grupları, yazılı materyaller, intranet veya internet temelli
kaynaklar).
Eğitsel içeriği pekiştirme ve/veya netleştirme amacıyla yapılan strateji
tercihlerini tanımlayıp gerekçelendirebilme.
Bir dersin stratejik amacını ortaya koyabilme.
Dersten amaçlanan sonuçlarla uyumlu olmak üzere, ders eğitim
programını planlayıp tasarlayabilme.
Öge 3 – Öğrenme çıktılarını değerlendirme
1.
2.
82
Öğrenme durumunu
değerlendirmek için geçerli,
güvenilir ve uygun araç ve
stratejiler kullanma.

Değerlendirme sonuçlarını
doğru, zamanında ve uygun
biçimde kaydetme ve bildirme.



Öğrenmenin değerlendirilmesinde kullanılan araçların güvenirliği ve
geçerliliği üzerinde etkili olan başlıca konuları tartışabilme.
Farklı değerlendirme yöntemlerinin göreli üstünlüklerini ayırt
edebilme.
Değerlendirme sonuçlarını zamanında ve doğru biçimde sunabilme.
Öğrenme motivasyonunu artırmak için, rapor incelemesinde
kullanılan yöntemler üzerinde etkisi olan başlıca faktörleri
tartışabilme.
3.
4.

Yerleşik politikalar ve süreçler
çerçevesinde sonuçların
moderasyonu ve karar verme
süreçlerine katılma.




Öğrenci ve meslektaş geri bildiriminin elde edildiği sistemleri
tanımlayabilme.
Bir eğitimci olarak performansı güçlendirmek için geri bildirimin nasıl
kullanıldığını anlatabilme.
Yerleşik iç moderasyon süreçlerini tanımlayabilme.
Hakkaniyet ve adil yargı gereklilikleriyle uyumlu sonuç
değerlendirme/karar verme süreçlerini tanımlayabilme.
Sonuçların değerlendirildiği süreçlere ön yargısız katılabilme.
2
Yeterlilik Standartları
Eğitim etkinlikleri/materyalleri ve
değerlendirme stratejileri
konusunda öğrenciler ve
meslektaşlardan yapıcı geri
bildirimler alma ve bunları
uygulamaya aktarma.
83
2.4 Eczacı Olarak İlk Tescilde Gerekli Yeterlilik Standartları Özeti
Yeterlilik Standartları
2
Bölüm 2.3’te, eczacılık mesleğine giriş düzeyinde başlayabilmek için gereken performans ölçütleri (ör., ilk tescil)
koyu renkle taranmış olarak gösterilmişti. Aşağıda verilen Tablo 2‘de bunların bir listesi verilmiştir. Dolayısıyla, bu
liste eczacılık mesleğine ilk kez başlayacak olan bir eczacının sahip olması gereken yeterlilik standartlarının tam
bir özetidir. En altta aynı meslek uygulama profili grafik olarak sunulmuştur.
Tablo 2: Mesleğe yeni başlayacak olan giriş düzeyindeki bir eczacı için yeterlilik standartları
Çalışma Alanı (*=her zaman uygulanması gereken)
Standartlar
Ögeler
Performans
Ölçütleri
1 - Mesleksel ve etik uygulama*
2 - İletişim, işbirliği ve özyönetim*
4 - Reçeteye yazılan ilaçları inceleme ve karşılama
5 - Farmasötik preparatların hazırlanması
Tümü
Tümü
Tümü
5.1
Tümü
Tümü
Tümü
1
2
3
4
5 ve 6
1 ve 2
1
1
4
1
2 ve 3
Tümü
1 ve 3
2
1
2 ve 4
3
1, 2 ve 4
3
1
2
3
1
2
3
4
1
3
Tümü
Tümü
Tümü
1 ve 2
1-3
1-4
1-5
Tümü
Tümü
1–3
1–4
1 ve 4
1-3
Tümü
Tümü
Tümü
1 ve 2
1, 3-5
Tümü
1 ve 2, 4-6
Tümü
1-3, 6 ve 7
Tümü
1 ve 2, 4
1
1
1 - 3, 5
1-3
3 ve 4
1 ve 2
3
5.2
5.3
5.4
6 - Birinci basamak ve koruyucu sağlık hizmeti sunumu
6.1
6.2
6.3
7 - İlaçların optimum kullanımının geliştirilmesi ve katkıda
bulunulması
7.1
7.2
7.3
8 - Eleştirel analiz, araştırma ve eğitim
8.1
8.2
Yeterlilik
Standartları
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 5.4 6.1 6.2 6.3 7.1 7.2 7.3 8.1 8.2 8.3
Mesleğe
giriş
düzeyindeki
bir eczacı
için
yeterlilik
standartları
= Yeterlilik standardındaki tüm ögelerin ve performans ölçütlerinin karşılanması gerekir.
= Yeterlilik standardındaki bazı ögelerin ve performans ölçütlerinin karşılanması gerekir.
84
2.5 Yararlanılan Kaynaklar
2
1.
2020 Vision FIP's Vision, Mission and Strategic Plan. Jan 2008.
2.
A Global Competency Framework for Services Provided by Pharmacy Workforce. Draft version August 2010.
FIP Pharmacy Education Taskforce.
Accreditation Standards and Guidelines for The Professional Program in Pharmacy Leading to the Doctor of
Pharmacy Degree. Adopted: January 15, 2006; released: February 17, 2006; effective: July 1, 2007.
Guidelines version 2.0; Adopted: January 23, 2011; effective: February 14, 2011. Accreditation Council for
Pharmacy Education Chicago, Illinois.
4.
Australian Commission on Safety and Quality in Healthcare. Review by peers. July 2010.
5.
Australian Pharmaceutical Advisory Council. Guiding principles to achieve continuity in medication
management. July 2005.
6.
Bruno, A., Bates, I., Brock T and Anderson C. Towards a Global Competency Framework. Am. J. Pharm.
Educ. 2010; 74 (3) Article 56.
7.
Canadian Council for Accreditation of Pharmacy Programs (CCAPP). Accreditation Standards and
Yeterlilik Standartları
3.
Guidelines for The Baccalaureate Degree Program in Pharmacy, 2006 (Revised).
8.
Claire Anderson, Ian Bates, Diane Beck, Billy Futter, Hugo Mercer, Michael J Rouse, et al. The Pharmacy
Education Taskforce: FIP and WHO move forward in developing pharmacy education. International
Pharmacy Journal 2007 Jun;22(1):3-5.
9.
Claire Anderson, Ian Bates, Diane Beck, Henri R Manasse J, Hugo Mercer, Mike Rouse, et al.
10. Coombes I., Avent M., Cardiff L., Bettenay K., Coombes J., Whitfield K., Stokes J., Davies G., Bates I.
Improvement in Pharmacist’s Performance Facilitated by an Adapted Competency-Based General Level
Framework. J. Pharmacy Practice and Research 2010; 40 (2): 111-118.
11. FIP, UNESCO, & WHO. Pharmacy Education Taskforce, Action Plan 2008-2010.
12. Guidelines and Procedures for Accreditaion, Version 2.1,.July 2011.
13. Hastane Hizmet Kalite Standartları, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü Performans Yönetimi ve Kalite
Geliştirme Daire Başkanlığı, Ankara 2011.
14. Hepler CD, Strand LM. Oppor tunities and responsibilities in pharmaceutical care. Am J Health Syst Pharm
1990 Mar 1;47(3):533-43.
15. Hill L., Delafuente J., Sicat B., et al. Development of a Competency-Based Assessment Process for
Advanced Pharmacy Practice Experiences. American Journal of Pharmaceutical Education. 2006; 70(1): 111.
16. Malson G. Global agreement reached for the future of hospital pharmacy. Hospital Pharmacist. 2008; 15:
296.
17. Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu Kanun No. 5544, Kabul Tarihi : 21/9/2006 Resmî Gazete 7 Ekim 2006
Cumartesi, Sayı : 26312.
18. Mezuniyet Öncesi Tıp Eğitimi Ulusal Standartları 2011. Ulusal Tıp Eğitimi Akreditasyon Kurulu (UTEAK).
19. Mills E., Farmer D., Bates I., et al. The General Level Framework – Use in Primary Care and Community
Pharmacy to Support Professional Development. International Journal of Pharmacy Practice. 2008; 16: 32531.
20. Model Standards of Practice for Canadian Pharmacists, March 2009.
21. National Competency Standards Framework for Pharmacists in Australia. Pharmaceutical Society of
Australia, November 2010.
22. National Institute of Clinical Excellence. Principles for best practice in clinical audit. 2002.
85
23. Professional Competencies for Canadian Pharmacists at Entry to Practice, Second revision, March 2007.
National Association of Pharmacy Regulatory Authorities, 2007.
2
24. Professional Practice Standards, Version 4, Pharmaceutical Society of Australia (PSA), 2010.
25. Society of Hospital Pharmacists of Australia. Definitions for hospital pharmacy services. Practice Standards
and Definitions.Melbourne: SHPA; 1996.
26. Society of Hospital Pharmacists of Australia. Standards of practice for clinical pharmacy. J Pharm Pract Res
Yeterlilik Standartları
2005;35(2):122-46.
27. Society of Hospital Pharmacists of Australia. Standards of practice for drug use evaluation in Australian
hospitals. J Pharm Pract Res 2004; 34(3):220-3.
28. The APC Accreditation Standards Version 1.0, July 2009.
29. The Pharmacy Board of Australia, Registration Standards, 2013.
30. Türkiye Ulusal Eczacılık Lisans Eğitimi Programı Akreditasyon Standartları ve Kılavuzları Taslağı, Eczacılık
Eğitimi Akreditasyon Kurulu (ECZAK) Ankara, 13 Mart 2013, Ankara.
31. Ulusal Meslek Standartlarının Hazırlanması Hakkında Yönetmelik Resmî Gazete 5 Ekim 2007 Cuma, Sayı :
26664.
32. Uluslararası Standart Meslek Sınıflaması - ISCO 08. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO). Türkiye İstatistik
Kurumu (TÜİK) Sınıflama Sunucusu. http://tuikapp.tuik.gov.tr
33. World Health Organisation. Health Promotion Glossary. Geneva, 1998.
34. World Health Organization and International Pharmaceutical Federation (FIP). Developing Pharmacy
Practice: a focus on patient care. Handbook. 2006.
35. Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK), Türkiye Yüksek Öğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) Sağlık Temel Alanı
Yeterlilikleri (kod: 72), Ankara , Ocak 2011.
36. Yüksek Öğretimde Akreditasyon. Prof.Dr. Coşkun Can Aktan ve Dr. Ufuk Gencel, “Yüksek Öğrenimde
Akreditasyon” içinde: C. Can Aktan, Değişim Çağında Yüksek Öğretim, İzmir Yaşar Üniversitesi, 2007.
Ekler
86
Ek 1 – Sözlük
Aşağıda bu kitapta geçen ve kitabın amacına yönelik olarak benimsenen bazı tanımlar verilmiştir.
Terim
Tanım
İnsanlarda profilaksi, bir hastalığın teşhisi veya tedavisi veya fizyolojik bir işlevin
değiştirilmesi gibi amaçlarla normal dozlarda kullanılan ilaca verilen zararlı ve
amaçlanmamış tepki. İlacın amaçlanan terapötik etkisine ek olarak veya onun
artması sonucu ortaya çıkan sonuçtur. Bir zorunluluk olmamakla birlikte çoğu zaman
istenmeyen bir etkiyi ifade eder. Advers etki, ters ilaç tepkisi olarak da ifade edilir.
Diğer yandan, terapötik etkinin amaçlanan sınırın ötesine geçmesi (ör., bir
antikoagülanın neden olduğu kanama) teknik olarak bir yan etki olarak kabul
edilirken, advers etki terimi daha çok tedavinin farmakolojik sonucunun tedaviden
amaçlanan hedefle ilişkisi olmadığını belirtir (örn., steroid tedavisiyle Cushing
hastalığı işaretlerinin görülmesi).
Akademik ayrıntılandırma
(Academic detailing)
Ticari nitelik taşımayan bir eğitim stratejisi. Akademik ayrıntılandırma sürecinde, bir
eğitimen bir sağlık çalışanına onun kendi çalışma ortamında, akılcı ve maliyet etkin
kararlar vermesi ve değiştirmesi gereken meslek uygulamaları hakkında yüz yüze
kanıta dayalı bilgiler verir. Ayrıca, bakınız “Eğitmen”.
Araştırma
Bilgi, anlayış ve görüş edinmek üzere gerçekleştirilen özgün bilimsel çalışma; bilimsel
araştırma çalışması.
Birinci basamak sağlık
hizmetleri
(Primary health care)
Bir hastanın sağlık hizmetleri sistemiyle ilk temas ettiği, genellikle hastane dışı olup
aile hekimleri, eczacılar, hemşireler ve diğer halk sağlığı çalışanları tarafından sağlanan hizmetler.
Danışmanlık
Eczacı ile hasta arasında cereyan eden, eczacının hastanın gereksinimlerini
belirlediği, bunun sonucunda hastaya ilaçları veya tedaviye yönelik diğer araçları
etkili ve güvenli biçimde kullanma bilgileri verdiği iki yönlü iletişim.
Doküman
Herhangi bir faaliyetin metotlarını ortaya koyan veya okuyanı bir iş bir görevle ilgili
yönlendiren elektronik ortamda veya kağıt ortamındaki yazılı metin. Bu faaliyet
işletmelerde örneğin üretim faaliyetine ait metotları, bir makinanın çalıştırılmasını vb
izah için kullanılabilir. Ayrıca, bakınız “Kayıt”.
Doz Uygulama Aracı
(Administration Device)
Farmasötik dozaj şekillerinin hasta tarafından
uygulanmasında kullanılan herhangi bir aracı (ör. inhaler, volumatik cihazı, tablet kesici) ifade etmek için
kullanılan terim.
Doz Uygulama Yardımı
Hizmeti
(Dose Administration Aid
Service, DAA)
Bir hastanın ilaçlarını güvenli ve etkin bir şekilde
kullanmasını sağlamak ve tedaviye uyumunu
artırmak için verilen yardım hizmeti. Yanda fotoğrafı
görülen doz uygulama araçlarının paketlenmesi ve
bunların hastalar tarafından optimal kullanımını
sağlamak için gereken eczacılık destek hizmetlerinin
verilmesini içeren ve ilaçların kaliteli kullanımı
prensiplerini gözeten bütünleşik bir hizmettir.
Eğitmen
Tescil sahibi, daha önce eğitmenlik eğitimi görmüş, yasal zorunluluklara göre
denetimli uygulama dönemini geçirmekte olan bir eczacı adayının denetlenmesinden
sorumlu eczacı. Bu dönem, mezuniyet öncesi klinik eğitim görevlendirmeleri
sırasında olabileceği gibi, genel tescil işlemiyle sonuçlanan sürecin bir parçası olarak
denetimli uygulama şeklinde de gerçekleşebilir.
Ek 1 - Sözlük
Advers etki
87
Ek 1 - Sözlük
Evde İlaç İncelemesi
Hizmeti
(Home Medicines Review,
HMR)
Toplum içinde yaşayan hastalara eczacılar tarafından sunulan bir sağlık sigortası
hizmeti. İkâmetgâhta İlaç Yönetimi İncelemesi olarak da bilinir. Sadece aile hekiminin
hastanın bu hizmete gereksinimi olduğunu belirlemesi koşuluyla başlatılabilen bir
hizmettir. Evde ilaç incelemesi hizmetinin amacı, hasta, aile hekimi ve hastanın kendi
seçtiği serbest eczanenin dahil olduğu bir ekip yaklaşımıyla hastanın ilaç tedavi
rejiminden sağladığı yararı maksimum düzeye çıkarmak ve ilaçlara ilişkin problemleri
önlemektir. Halk sağlığı hemşireleri ve hasta bakım görevlileri gibi sağlık ekibinin
ilişkili diğer üyeleri de bu ekibe dahil olabilir. Evde ilaç incelemesi süreci, bu ekipte
yer alan her sağlık çalışanının özgün bilgi ve uzmanlığından yararlanır. Bir eczacı,
aile hekimi ile işbirliği içinde, hastayı evinde ziyaret ederek onun ilaç tedavi rejimini
gözden geçirir. Eczacının hazırlayacağı rapor ve bulguların tartışılmasının ardından,
aile hekimi ve hasta bir ilaç yönetim planı üzerinde anlaşmaya varırlar. Bu planın
geliştirilmesi ve yaşama geçirilmesinde merkezi rol aile hekimi ve hastanın kendisine
aittir. Eczacının vermiş olduğu evde ilaç inceleme hizmetinin karşılığı sağlık sigortası
tarafından karşılanır.
Halk sağlığı
Toplumun örgütlü çabalarıyla sağlığı geliştirme, hastalıkları önleme ve yaşam
süresini uzatma alanını inceleyen bilim dalıdır.
Hasta
Ailesi ve bakımından sorumlu olanlar dahil sağlık hizmetlerinden yararlanmakta olan
veya yararlanma durumu olan kişi.
Hasta onamı
(Consent)
Yeterince bilgilendirilmiş; söylenenleri anlama, onaylama ve bunu iletme kapasitesine
sahip hastanın veya kişinin gönüllü olarak verdiği izin.
Hesap verme sorumluluğu Kişinin işi veya konumu gereği yaptığı işlerden, oynadığı rollerden ve üstlendiği
sorumluluklardan dolayı kendisine yöneltilen soruları yanıtlama zorunluluğu. En temel
özelliği bir başkasına devredilememesidir. Ayrıca, bakınız “Sorumluluk”.
88
İkâmetgâhta İlaç Yönetimi
İncelemesi
(The Domiciliary Medication
Management Review,
DMMR)
Bakınız “Evde İlaç İncelemesi”.
İlaç Kullanımı İncelemesi
(Medication management
reviews)
Sağlık hizmetlerinde ilaç kullanım kalitesini artırmak için kullanılan bir sistem. İlgili
otoritenin verdiği izinle, hastanın ilaç kullanımının önceden belirlenmiş standartlara
göre değerlendirildiği, yapılandırılmış ve süreklilik taşıyan bir uygulamadır.
Hedeflenen standartlara uygun olmayan ilaç kullanım biçimlerinin düzeltilmesidir.
Uygulanan sistemde, düzeltici girişimlerin ne kadar etkili olduğunu ölçmeye yarayan
bir mekanizma da yer alır.
İlaç yönetimi
(Medicines management)
Bir hastanın ilaç tedavisinden maksimum fayda sağlamasını güvence altına almak
için, bir yandan ilaçların zarar verme potansiyelini minimuma indirirken, diğer yandan
güvenli ve maliyet etkin ilaç kullanımının sağlanması. İlaç yönetimi hastalık ve
rahatsızlıkların semptomatik, koruyucu ve küratif tedavi yönetiminin önemli bir
parçasıdır. Kurumsal yapılarda, kurumun hastalarına ilaç tedavilerini sunmak için
kullandığı tüm sistem ve süreçleri kapsar. Bunun için ilaç tedavilerinin seçimi, alımı,
depolanması, isteminin yapılması/order edilmesi, istemin aktarılması/kopyalanması,
dağıtımı, hazırlanması, eczaneden çıkışı, uygulanması, belgelenmesi ve izlemi
konularında etkili süreç tasarımı, uygulama ve iyileştirme prensiplerinin
uygulanabilmesi için sağlık kurumundaki çalışanların eşgüdümlü çabaları gerekir.
Sağlık çalışanlarının ilaç yönetiminde üstlendikleri roller ülkeden ülkeye büyük
farklılıklar gösterse de hasta güvenliğine yönelik güvenilir ilaç yönetimi süreçleri
evrenseldir. İlaç tanımına her türlü reçeteli ilaç; ilaç numunesi; bitkisel ilaç; vitamin;
beslenme destekleri; reçetesiz ilaç; aşı; veya tanı, tedavi veya bir hastalığın veya
anormal bir durumun önlenmesi için uygulanan tanısal ajanlar ve kontrast maddeleri;
radyoaktif ilaçlar; solunum tedavisi ajanları; parenteral beslenme; kan
ürünleri/türevleri ve intravenöz solüsyonlar (tek başına veya elektrolit ve/veya ilaç
katkılı) girer. Ayrıca, bakınız “İlaç yönetimi planı”.
İlaç yönetimi planı belirli bir değerlendirmeden kaynaklanan ve sağlıkçı ile hastanın
birlikte geliştirdikleri, ilaçların nasıl kullanılacağına ilişkin süreklilik taşıyan bir plandır.
Bu plan, önceki değerlendirme sürecinde belirlenen fiili ve potansiyel kullanım
konularını, hedefleri, ortadaki konuları ve yönetim hedeflerini, bunlara yönelik eylem
ve stratejileri içerir ve belgeler. İlaç yönetim planı, ilgili sağlık ekibinin tüm üyeleri
(kurumsal nitelikte olanlar ve serbest eczane dahil) ve hasta tarafından paylaşılmalı
ve kullanılmalıdır. Ayrıca, bakınız “İlaç yönetimi”.
İlaç
(Medicine)
Bir hastalığın önlenmesi, teşhisi, tedavisi, denetim altında tutulması veya etkilerini
hafifletme ya da insanların fiziksel veya zihinsel esenliklerini güçlendirme amacıyla
verilen kimyasal madde. Kullanım biçiminden bağımsız olarak beslenme destekleriyle
birlikte reçeteli ve reçetesiz ilaçların tamamı bu kapsama girer.
İlaçların Kaliteli Kullanımı
Akılcı ilaç yönetimi seçeneklerinin belirlenmesi, ilaçla tedavi gerektiğinde uygun
olanın seçilmesi, seçilen ilacın güvenli ve etkili biçimde kullanılmasını hedefleyen bir
kaliteli uygulama yaklaşımı. Bu tanımı, kişilerce yapılan ilaç kullanım tercihleri ve
genel popülasyonun sağlığını etkileyen kararlar için de geçerlidir.
İnstilasyon
Bir ilaç çözeltisinin bir mukoza yüzeyiyle iletişime getirilmesi için uygulanan bir tıbbi
girişim. Tanı ya da yerel tedavi amacıyla uygulanabilir. İşlem için bir damlalıktan ya
da uygun instilatörlerden yararlanılır. İnstilasyona özel hazırlanmış ilaç preparatları
mukozada emilince etkisini komşu yapılarda ya da dokularda da gösterebilir.
Böylece, örneğin konjunktivaya uygulanan instilasyonlar göz bebeğinde amaca göre
bir genişleme ya da daralma oluşturabilir. En sık başvurulan tedavi amaçlı
instilasyonlar konjunktival, nazal (burun içine), oriküler (kulak içine), laringeal (gırtlak
içine), trakeal (nefes borusu içine), vezikal (idrar kesesi içine) ve üretraldir (siyek
içine).
İş tanımı
Bir kuruluşun üst düzey yöneticilerinden başlayarak en alt düzey çalışanına kadar
(kaliteyi uygulayan, etkileyen ve doğrulayan herkes) bütün personelin kime bağlı
çalıştığı, görevi, sorumluluğu ve yetkilerinin tanımlandığı dokümanlara verilen isim.
Görev tanımı yerine bazı kuruluşlarda aynı anlamda görev tanımı veya görev talimatı
terimi de kullanılmaktadır. Bu noktada önemli olan iş yerinde hangi yönetim sistemleri
uygulanıyor ise ilgili kişinin görev tanımında bütün sistem şartlarından doğan görev,
yetki ve sorumluluklara yer verilmesidir. Bununla birlikte bazı kuruluşlarda oluşturulan
görev tanımlarında o alan için gerekli olan yetkinlik bilgileri de verilir.
İzlem
Belirli sağlık durumları nedeniyle tedavi gören veya sağlık riski altında bulunan
hastalara yardım amacıyla, belirli klinik ve sosyal parametrelerin düzenli olarak
ölçülmesi veya izlenmesi. Ayrıca, bakınız “Terapötik ilaç izlemi”.
Kardiyak rehabilitasyon
Kardiyak rehabilitasyon, kalp hastalarının toplum içindeki aktivitelerini yeniden
kazanabilmeleri veya koruyabilmeleri için uygulanan, egzersiz ve eğitim
hizmetlerinden oluşan geniş kapsamlı, uzun vadeli, multidisipliner, ancak bireysel
özelliklere göre düzenlenen aktiviteler toplamıdır.
Kayıt
Kayıt genel olarak elde edilen sonuçları beyan eden veya gerçekleştirilen faaliyetin
delilini sağlayan belgedir. Yönetim sisteminde yer alan kayıtların tanımlanması,
saklama sürelerinin belirlenmesi, gerekli olması halinde arşiv şartlarının belirlenmesi
ve arşiv saklama sürelerinin tanımlanması gerekir. Kayıtlar bozulmadan muhafaza
edilebilmeli ve gerektiğinde kolay ulaşılabilir olmalıdır. Ayrıca, kayıtlar basılı olarak
kağıt ortamında olduğu gibi bilgisayar ortamında da tutulabilir. Bu durumda bilgisayar
ortamında tutulan kayıtlar içinde yedek alma şartları ve periyodu gibi konular
tanımlanmalıdır. Kayıtlar yapılan bir işin sonucunu ortaya koyar ve o an yapılan işin
sonucunu yansıtır. Genellikle işin sonucuyla birlikte o işi yapan ve işin yapıldığı tarih
bilgisi de beraberinde kayıt altına alınır. Doküman ve kayıt birbiriyle karıştırılan
kavramlardır. Doküman bir işi bir metodu tarif eder, kayıt ise o işin yapılışı sonrasında
o anki o işin uygulanmasına ait sonucu gösterir. Dokümanlar gerektiğinde revize
edilebilir, ancak kayıtlar o an yapılan işin sonucunu ifade eder ve revize edilemezler.
Ayrıca, bakınız “Doküman”.
Ek 1 - Sözlük
İlaç yönetimi planı
89
Klinik eczacılık
uygulaması
Kapsamlı eğitim almış bir eczacının hastalara ilaçlarla ilişkili olarak, hekim, hemşire
ve diğer sağlık personeliyle ortak çalışarak sunduğu bir eczacılık meslek uygulaması.
Yatan veya ayakta tedavi gören hastalara yönelik olabilir."Klinik eczacılık" terimi,
birincil işi sağlık ekibi ile etkileşmek, hastalarla görüşmek ve onların durumlarını
değerlendirmek, hastalara özel tedavi tavsiyelerine bulunmak, ilaç tedavisine hasta
yanıtlarını izlemek ve ilaç bilgisi sağlamak olan eczacıların yaptıkları işi tanımlamak
için icat edilmiştir.
Ek 1 - Sözlük
Klinik eczacılar en çok hastane ve akut sağlık hizmeti sunulan ortamlarında çalışır ve
ürün odaklı hizmetlerden çok hasta odaklı hizmet verirler. Eczacılık mesleği, bazı
ülkelerde hasta odaklı uygulamanın ön planda olduğu klinik eczacılığın artık bir
istisna değil, eczacıların çoğunluğu için kural haline geldiği bir noktaya evrilmiştir.
Ancak klinik eczacılık halâ sadece hasta verileri ve sağlık ekibine erişimin mümkün
olduğu, yataklı tedavi ortamlarında ve hastanelerde uygulanmaktadır. Ayrıca, hasta
dosyası olarak bilinen tıbbi kayıt, hastaneye özgü hasta kabul bilgileri, ilk hasta
öyküsü ve fizik muayene, hasta ile etkileşim içinde olan sağlık meslek çalışanlarının
hastanın durumuna ilişkin günlük ilerleme notları, konsültasyonlar, hemşirelik notları,
laboratuvar sonuçları, tanı yöntemleri, beslenme önerileri, radyoloji ve ameliyat
raporlarını da içeren yasal bir belgedir. Hasta dosyalarının çoğunda ilaç istemleri
(ordırlar), farmakokinetik dozla ilgili klinik eczacılık ilerleme notları ve tedaviye ilişkin
yorum ve ve önerilerinden oluşan bölümler bulunur. Klinik eczacılık uzmanlık
düzeyinde farmakoterapi bilgisi, hastalık süreçlerine hakimiyet ve farmasötik ürünler
hakkında yeterli bilgi sahibi olmayı gerektirir. Buna ek olarak, güçlü iletişim becerileri
ile birlikte sağlam bir tıbbi terminoloji bilgisi, ilaç izleme becerileri, ilaç bilgisi sağlama,
tedavi planlama becerileri, fiziki bulgular ve laboratuvar bulgularını değerlendirme ve
yorumlama yeteneği gerektirir. Farmakokinetik doz ayarlama ve izleme klinik
eczacılar tarafından sağlanan özel bir beceri ve hizmettir. Klinik eczacılar sıklıkla
sağlık ekibinin aktif üyesidir ve doktorların servislere yaptıkları vizitlerde tedavi
konusunda yatak başı tartışmalarına katkıda bulunurlar.
Klinik eczacılık hizmetlerinin etkililiği yatan hasta ortamlarında kanıta dayalı bir
şekilde ve tam olarak belgelenmiştir. Bu, ayaktan tedavi uygulanan veya topluma
sağlık hizmeti sunulan ortamlarda daha düşük kapsamda kalmıştır. Klinik eczacılık
hizmetlerinin değeri ve tanınması ilk kez 1970'li ve 1980'li yıllarda belgelenmiştir.
ABD'de, birçok eczacılık fakültesi, tüm eczacılık öğrencilerinin klinik eczacılık eğitimi
almasını gerektiren ve mesleki Klinik Eczacılık Doktoru (a professional Doctorate of
Clinical Pharmacy, Pharm. D) ünvanı kazandıran bir eğitim programını başlatmıştır.
Klinik inceleme
Hasta bakımını ve alınan sonuçları, açıkça belirlenmiş ölçütlerle, iyileştirme için
atılması gereken adımların belirlenmesiyle ve bu adımların atılmasıyla iyileştirmeye
yönelik bir kalite geliştirme süreci. Bakımın niteliği, süreçleri ve alınan sonuçlarla ilgili
yönler seçilir ve bu yönler net olarak belirlenmiş ölçütlere göre değerlendirmeye tabi
tutulur. Bunun belirtildiği yerlerde değişiklikler, kişi, ekip veya hizmet düzeyinde
yaşama geçirilir ve hizmet verilmesinde sağlanan iyileşmeyi doğrulamak üzere ek
izleme başvurulur.
Koruyucu sağlık hizmetleri Bir hastalığın ya da sağlık açısından istenmeyen bir durumun herhangi bir kişiyi
etkileme olasılığını azaltma. Söz konusu olumsuz durumun yaygınlaşmasını önleme
veya yavaşlatma veya engelliliği azaltma gibi amaçlara yönelik olarak benimsenen
yaklaşımlar ve yürütülen etkinlikleri kapsar. Birincil önleme, bir hastalık ya da
bozukluğun ortaya çıkma olasılığını azaltır. İkincil önleme, hastalık ya da bozukluğun
yaygınlaşmasını erken aşamada kesintiye uğratır, önler veya azaltır. Üçüncül önleme
ise, halihazırda ortaya çıkan zararın yaygınlaşmasını önlemeye odaklanır.
Mentor
90
Deneyimi daha az meslektaşlarına rehberlik etmeye istekli ve bu niteliklere sahip
deneyimli, vasıflı ve güvenilir kişi. Mentorlar, kariyerle ilgili, teknik, mesleksel ve
kültürel konulardaki bilgi, uzmanlık ve deneyimlerini başkalarıyla paylaşırlar.
Öğretme-öğrenme süreci genellikle yüz yüze eğitimi gerektirir; yaş, kişilik, yaşam
döngüsü, meslek statüsü ve/veya nitelikleri bakımından birbirinden farklı konumdaki
iki kişi arasında mesleksel gelişim ilişkisidir. Mentor, herhangi bir iş yerinde farklı
görevlerde çalışarak deneyim kazanmış olan, danışan kişinin hedefine ulaşmasını
sağlayacak yolu bulmasına yardımcı kimse olarak da tanımlanabilir.
Çalışma kalitesini veya performansı güvence altına almak, sürdürmek ve/veya
iyileştirmek için, belirli bir alandaki meslek insanının yaratıcı çalışmasının veya
perfromansının aynı alandaki bir başkası tarafından değerlendirilmesi; akran
değerlendirmesi veya dış değerlendirme olarak da bilinir.
Moderasyon
Bir gruba üretken ve sistematik şekilde çalışması için yardım etme. Moderasyon,
genel anlamda, bir gruba problemleri sistematik olarak tanımlamayı, hedefler
koymayı, bilgi toplamayı ve bu bilgileri değerlendirmeyi öğrenmesi için yardım etmeyi
ön görür. Grup içinde takım çalışması oluşturmak, katılımcıları desteklemek amacıyla
teknik yöntemler ve yardımcı malzemeler kullanmak da bu kapsama girer.
Ortaklık yaklaşımı
(Partnership)
Bir kişinin sağlığı için, hekimlerin, hemşirelerin, eczacıların ve hastaların aralarında
uzmanlık ve sorumluluk paylaşımına gittikleri bir meslek ilişkisi. Ortaklık yaklaşımı
içinde çalışma, kişiler arasında karşılıklı fikir alışverişini ve ortak karar alma sürecini
öngörür.
Önderlik
Başkalarının davranışlarını önceden belirlenmiş bir amaca uygun olarak etkileme
sanatı.
Özdüşünüm
(Self-reflection)
Bakınız “Reflektif öğrenme”.
Reflektif öğrenme
(Reflective learning)
Kişinin kendi uygulamaları üzerine düşünmesi ve bu yöntemle öğrenmeye
çalışmasıdır. Özdüşünüm ya da özyansıtma olarak da bilinir. Reflektif öğrenme,
problem oluşturma ve problem çözme gibi iki önemli unsuru içerir. Problemleri özel
durumlar içerisinde fark etme, anlama ve çözülebilmesi için bunları sistemli olarak
problem haline getirmeyi kapsar. Problem çözme ise, oluşturulan problemleri
kuramsal bilgiler, uygulamadan ortaya çıkan bilgiler ve etraflıca düşünme yoluyla
ortadan kaldırma çalışmalarını içerir. Reflektif öğrenme, yansıtma olarak da bilinir.
Rol modelliği
Bir kişiye, mesleğe ilişkin veya toplumsal davranışları açısından başkaları tarafından
iyi bir örnek olarak bakılması, böylece o kişinin tutumlarının başkalarınca da
benimsenmesi dahil davranışlarının benimsenip izlenmesi. Bir rol modelini kendisine
model olarak alan kişinin onunla şahsen tanışık olması gerekmez.
Sağlığın geliştirilmesi
(Health promotion)
İnsanların kendi sağlık durumlarında daha fazla denetim sahibi olmalarını ve sağlık
durumlarını iyileştirmelerini sağlamaya yönelik süreç. Kapsamlı toplumsal ve siyasal
yönleri olan bir etkinliktir. Başka bir deyişle, süreç yalnızca kişilerin becerilerini ve
yapabilirliklerini güçlendirmeye yönelik girişimlerle sınırlı kalmayıp, halk sağlığı ve
kişisel sağlık üzerindeki olumsuz etkilerini giderecek şekilde toplumsal, çevresel ve
ekonomik koşulların değiştirilmesi de öngörülür.
Sağlık okuryazarlığı
(Health literacy)
Kişilerin, sağlıklarını koruma açısından gerekli ve yararlı bilgilere erişebilme, bu
bilgileri anlama ve kullanma motivasyon ve yeterliliklerini belirleyen bilişsel ve
toplumsal becerileri ifade eden terim.
Sitotoksik ilaç
Esas olarak kanser tedavisinde kullanılan ilaç. Hücreler üzerinde tahrip edici etkileri
vardır ve çoğunun mutajenik, teratojenik ve karsinojenik olduğu belirlenmiştir.
Sorumluluk
Bir görev veya işin, bir kişiye tevdi edilmiş olma durumu. Birçok durumda sorumluluk,
kişinin görevleri icabı üstlenilir. Sorumluluk, söz konusu görevi veya işlevi yerine
getirebilecek yeterliliğe sahip başka bir kişiye aktarılabilir. Ancak, sorumluluğu
devreden kişinin hesap verebilirliği, bu işi veya görevi kabul eden kişinin
sorumluluğuyla birlikte sürer. Ayrıca bakınız “Hesap verme sorumluluğu”.
Sosyal eczacılık
İlaçlar ve sağlıkla ilgili inançlar, tutumlar, kurallar, ilişkiler ve süreçler dahil olmak
üzere, ilaç kullanımını etkileyen toplumsal ve davranışsal etmenlerin incelenmesi. Bu
inceleme, ilaçların toplumsal yönlerini ele alabilir (ör., ilaç araştırma ve geliştirme,
ilaçların üretilmesi ve dağıtılması, ilaç bilgileri, arzın kontrolü) ya da ilaçların hastalar
tarafından kullanılmasıyla ilgilenebilir (ör., ilaçların talimatlara göre kullanılmasını
belirleyen faktörler, yan etkilerin anlaşılması gibi). Sosyal eczacılık, sosyoloji, sosyal
psikoloji, siyaset bilimi, eğitim, iletişim, ekonomi, tarih ve antropoloji gibi disiplinlerden
beslenir.
Ek 1 - Sözlük
Meslektaş
değerlendirmesi
(Peer review)
91
Ek 1 - Sözlük
92
Tablet kesici
Tablet ve drajelerin doz ayarlaması gerektiğinde eşit olarak
ve kolaylıkla bölünmesini sağlamak için kullanılan bir
yardımcı doz uygulama aracı. Bazılarında bölünmüş
tabletlerin saklanması için ayrı bir bölüm de yer alır.
Tedaviye uyum
Hastanın tedaviye bağlılığının göstergesi. Bir hastanın davranışının, kendisine sağlık
hizmeti sunan sağlık görevlisi ile birlikte üzerinde anlaşmaya varılan önerilere ne
kadar uygun düştüğünün niteliksel ölçüsüdür. Tedaviye uyum, hastanın kendisine
önerilen tedaviye sıradan ve kasıtsız uymama durumlarını da kapsar (ör., unutma,
söylenenleri yanlış anlama gibi).
Terapötik ilaç izlemi
(Therapeutic drug
monitoring)
Farmakoloji, farmakokinetik, genetik, patoloji ve klinik tıbbın, hastanın terapötik
yönetimine ilişkin önerilerde bulunarak ilaç tedavisinin iyileştirilmesi amacıyla, vücut
sıvılarında ölçülen ilaç konsantrasyonlarının yorumlanmasına ve kullanılmasına
uygulanması. Ayrıca bakınız “İzlem”.
Ters ilaç tepkisi
Bakınız “Advers etki”.
Volumatik
(Spacer)
Değişik yaşlardan hastaların ölçülü doz inhaler
sistemine uyum sağlayabilmesi için cihaz ile
hasta arasına yerleştirilen hava haznesi. Hasta
ilacı bu hava haznesinden soluduğu için, ilacı
kullanırken sorun oluşturabilen inhaler cihazı ile
koordinasyon içinde olması zorunluluğu önemini
kaybeder. Speysır, hazne gibi değişik adlarla da
anılan ara boru niteliğindeki bu araçlar değişik
hacimlerde olabilirler.
Yan etki
Bakınız “Advers etki”.
Yansıtma
(Reflection)
Bakınız “Reflektif öğrenme”.
Yaşlı Bakımevi İlaç
Yönetimi İncelemesi
( Residential Medication
Management Review,
RMMR)
Bir yaşlı bakımevinin sorumlu aile hekimi tarafından talep edildiğinde, bir eczacı
tarafından bu aile hekimi ve sağlık ekibinin ilgili üyeleriyle ortak çalışma içinde
gerçekleştirilen bir ilaç kullanımı incelemesi (bakınız “İlaç kullanımı incelemesi”). Bu
inceleme sürecinde eczacı önce bakımevinde kalan yaşlının ilaçları ile ilgili tüm
bilgileri toplar ve ilaçlara ilişkin güncel problemleri tanımlamak, çözmek ve yeni
problemlerin ortaya çıkmasını önlemek için kapsamlı bir değerlendirme yapar.
Eczacı, yaptığı bu inceleme sonunda bir rapor hazırlayarak hastanın aile hekiminin
bilgisine sunar. Yaşlı bakımevi ilaç yönetimi incelemesi sağlık sigortası kapsamında
verilen bir hizmettir. Bu hizmetin verilebilmesi için ilgili sağlık sigortasının hizmeti
verecek olan eczacıyı onaylaması ve hizmeti veren serbest eczane ve/veya bağımsız
eczacı ile arasında geçerli bir hizmet sözleşmesi yapmış olması gerekir.
Yitilik
(Strength)
Birim farmasötik şekil içindeki etkin madde miktarı. Örneğin, tablet şeklindeki bir ticari
farmasötik preparatın 1 mg, 2 mg ve 5 mg’lık tabletleri varsa, bu preparatın üç farklı
yitiliğinin olduğu anlaşılır. Bu örnekte yitiliği en yüksek olan 5 mg’lık farmasötik
şekildir. Bu nedenle, bir ticari farmasötik preparatın birden fazla yitiliği varsa, her bir
farmasötik şekli (ör., tablet, draje, kapsül, supozituvar gibi) içinde ne kadar etkin
madde bulunduğu, yani yitiliği reçetede belirtilmek zorundadır. Oral yoldan alınacak
sıvı farmasötik şekiller için genellikle 5 mL’deki miktar, parenteral yoldan
uygulanacak şekiller için ise 1 mL’deki veya 1 ampul ya da viyal (şişe) içindeki miktar
belirtilir.
Ek 2 – Eczacılık Eğitim Programında Uygulamalı ve Formasyon Sağlayıcı
Temel Disiplinler
Uygulamalı disiplinler
Eczacılık Uygulamaları
Farmasötik teknoloji
Tedavi açısından azami yararı sağlamak amacıyla ilaçlarda dozaj belirlemeleri yapılırken, ilacın (aktif bileşen) ve
katkı maddelerinin fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri ile hastanın fizyolojisini ve biyolojisini kaynaştıran
disiplin.
Farmakodinami
İlaç (ve/veya metabolit) konsantrasyonuyla bunun ortaya çıkardığı farmakolojik etkilerin ağırlığı arasındaki ilişki
(ilaç vücuda ne yapar?)
Farmakokinetik
İlaç konsantrasyonlarında vücut içinde ortaya çıkan değişiklerin incelenmesi (nicel değerlendirme ve yorum –
vücut ilaca ne yapar?)
Farmakoloji
İlaçların canlı doku, organ, sistem veya enfeksiyon yapan organizmalar üzerindeki etkilerini inceleyen bilim dalı.
Farmasötik kimya
Tedavi edici özelliği olan bileşimlerin bulunması, tasarımı ve tanımlanması, biyolojik özelliklerinin araştırılması ve
nicel yapı-aktivite ilişkileri türetilmesi ile ilgilenen kimya temelli disiplin.
Formasyon sağlayıcı temel disiplinler
Anatomi, biyoloji ve mikrobiyoloji
Başta insanınki olmak üzere organizmaların yapısı, yaşayan organizmalar ve mikroskopik yaşam biçimleri bilgisi,
bunlardaki yaşam süreçleri.
Biyokimya
Ek 2 – Eczacılık Eğitim Programında Uygulamalı ve Formasyon Sağlayıcı Temel Disiplinler
Farmasötik kimya, farmasötik teknoloji, farmakodinami, farmakokinetik, farmakoloji disiplinlerinin, hastalık
durumları ve farmakoterapi, ilaçların kaliteli kullanımı, güvenlik ve risk yönetimi, sağlık ekonomisi, sağlığın
desteklenmesi ve koruyucu sağlık hizmetleri, farmakoepidemiyoloji, eczacılık mesleğinin sağlık sistemindeki yeri,
mesleğe ilişkin tutum ve davranış (deontoloji) standartları, eczacılık etiği, eczacılıkla ilgili yasal düzenlemeler,
insani, mali ve zamansal kaynak yönetimi gibi alanlardaki bilgilerle bütünleştirilmesi.
Organizmalardaki kimyasal bileşimlerin ve süreçlerin kimyası.
Bilgi ve iletişim teknolojisi
Epidemiyoloji
Bir popülasyonda hastalıkların insidansı, dağılımı ve kontrolü.
93
Fizyoloji
Yaşamın veya canlı maddenin (organlar, dokular veya hücreler gibi) işlevleri ve etkinlikleri, bu süreçlerdeki fiziksel
ve kimyasal olgular.
Ek 2 – Eczacılık Eğitim Programında Uygulamalı ve Formasyon Sağlayıcı Temel Disiplinler
Kimya
94
Geçirdikleri dönüşümler ve bunların analiziyle birlikte organik ve inorganik maddelerin bileşimi, yapısı, fiziksel ve
diğer özellikleri.
Matematik
Sağlık biliminde gerektiği kadarıyla ve yüksek matematikle istatistik dahil olmak üzere, sayıların ve bunlarla
yapılan işlemlerin, ilişkilerin, kombinasyonların, genellemelerin ve soyutlamaların, uzaydaki konfigürasyonların,
bunların yapısının, ölçümünün ve dönüşümlerinin bilimi.
Patofizyoloji
Hastalıkların temel doğası ve yol açtıkları yapısal ve işlevsel değişiklikler.
Sosyal eczacılık
İlaçlar ve sağlıkla ilgili inançlar, tutumlar, kurallar, ilişkiler ve süreçler dahil olmak üzere ilaç kullanımını etkileyen
sosyal ve davranışsal faktörlerin araştırılması.
Ek - 3 Eczacılıkta Akademik Program Özeti
Eczacılık meslek eğitim programının amaç ve hedefleri, meslek uygulamalarının sorumluluklarını ve toplumsal
beklentilerin karşılanmasına yönelik tüm yetkinlikleri kapsamalıdır. Eğitim programı, hasta bireye ve topluma karşı
sorumluluklarını sürdürebilmesi için sağlık sisteminin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde geliştirilmelidir. Program
öğrenciye hem ilaç hem de hasta odaklı hizmet sunabilmesi için gereken tüm bilgi, beceri, tutum ve değerleri
kazandırmalıdır.
Temel Eczacılık Bilimleri: Genel kimya, analitik kimya, organik kimya, fizik, fizikokimya, tıbbi biyoloji, moleküler
biyoloji, hücre biyolojisi, matematik, biyokimya, immünoloji, mikrobiyoloji, anatomi, fizyoloji ve fizyopatoloji
alanlarını kapsar. Bu alanlarda verilen eğitim, eczacılık meslek eğitim programının hedef ve amaçlarına uygun
olmalıdır.
Eczacılık Meslek Bilimleri ve Eczacılık Teknolojisi: Derinlik, kapsam, yerindelik, kalite, ardışıklık ve pekiştirme
bakımından, eczacılık mesleki eğitim programının entelektüel ve klinik hedefleri için temel oluşturmalıdır. Bu
alanlar, sağlığın korunmasında ve hastalıkların tedavisinde yararlanılan ilaçların üretimi ve kullanımının
anlaşılabilmesi için gerekli bilgileri kazandırmalıdır. Eczacılık bilimleri, farmasötik ve medisinal kimya,
farmakognozi, farmasötik botanik, farmakoloji, farmakoterapi, toksikoloji ve farmasötik bakım gibi alanları
kapsamalıdır. Eczacılık teknolojisi bilim alanları ise farmasötik teknoloji, kozmetoloji, radyofarmasi,
biyofarmasötik, farmakokinetik ve farmasötik biyoteknoloji gibi alanları içermelidir.
Sosyal, Davranışsal ve Yönetimsel Eczacılık Bilimleri: Sağlık ve hastalık durumlarında insan davranışlarını
anlama ve etkileme, eczacılıkta yönetim süreçleri, eczacılık ve sağlık sistemleri, ilaç güvenlik sistemi, tıbbi
hataların nedenleri ve önlenmesi ve sağlık hizmetlerinin planlanma, finansman ve sunumunda hükümetlerin rolü
konularında temel oluşturmalıdır. Biyoistatistik, epidemiyoloji, sağlık ekonomisi, farmakoekonomi, eczacılık
meslek etiği ve mesleki uygulama standartları, sağlık sistemleri, iş ve iş yeri yönetimi gibi alanları kapsamalıdır.
Bu alan, hasta odaklı uygulamaların etkin ve verimli yönetimi açısından gerekli bilgi, beceri ve yetkinlikleri
sağlamalıdır. Eczacının mesleksel rolüne sosyal uyumunu desteklemeli; etik, eleştirel düşünme ve sorun çözme
becerilerinin gelişmesine yardımcı olmalıdır. Kamusal ve üçüncü taraf reçeteli ilaç programlarının hazırlanması ve
uygulanması; personel, pazarlama ve finansmana yönelik idari faaliyetler; ilaçlar ve sarf malzemelerine ilişkin
yönetsel konular da bu kapsamda ele alınmalıdır. Bunlara ek olarak, davranışsal ve sosyal eczacılık bilimleri
çeşitli hasta kesimlerine sosyokültürel açıdan yetkin bir şekilde farmasötik bakım sağlanmasını desteklemelidir.
Eczacının hastaları savunma ve sağlık sistemini iyileştirmeye yönelik politika girişimlerindeki rolü de ele
alınmalıdır.
Ek 3 – Eczacılıkta Akademik Program Özeti
Çekirdek eğitim programının üç ana alanı “Temel Eczacılık Bilimleri”, “Eczacılık Meslek Bilimleri” ve “Eczacılık
Teknolojisi”dir. Bu üç temel alanda yer alan derslerin “Sosyal, Davranışsal ve Yönetimsel Eczacılık Bilimleri”
ve “Eczacılık Uygulamaları” ile ilgili konularla bir denge içinde olması sağlanmalıdır.
Eczacılık Uygulamaları: Eczacılık uygulamaları bir bütündür ve ilacın üretiminden tüketimine kadar bütün
mesleki uygulamaları içerir. Eczacılık meslek eğitim programının Eczacılık Uygulamaları bileşeni birinci basamak
sağlık hizmetlerinde ve uzmanlık düzeyinde sağlık hizmeti verilen ortamlarda, hastalara yeterli bakım sağlanması
veya hastalar adına girişimlerde bulunulması için gerekli mesleki anlayış ve becerilerin geliştirilmesi için temel
oluşturmalıdır. Bu nedenle, Eczacılık Uygulamaları alanı, kapsamlı, etkili ve güvenli farmasötik bakım açısından
önem taşıyan ek beceri, teknik, değer, tutum ve bilgileri temsil eder. Eczacılık Uygulamaları şu disiplinleri
kapsamalıdır: Klinik farmakokinetik, işbirliğine dayalı ilaç tedavisi yönetimi, tamamlayıcı ve tıbbi bitkisel ürünler,
majistral ilaç hazırlama, teşhis ve hasta başı testleri, tıbbi cihaz bilgisi, hastalık durumu yönetimi, ilaç dağıtımı ve
reçete işleme süreci, ilaç suiistimali ve bağımlılığı, literatür değerlendirme dâhil ilaç danışma, gebelikte ilaç
kullanımı, acil ilk yardım, kanıta dayalı karar verme, geriyatri, sağlığın teşviki ve hastalıkların önlenmesi,
bağışıklama, bilgi teknolojisi uygulamalarında destek araçları, ilaç uygulaması, beslenme, pediyatri, hastanın
değerlendirilmesi ve sonuçlarının izlenmesi, hasta ve meslekten olanlarla iletişim, hasta kayıtları ve sağlıkta
belgeleme, eczacılık mevzuatı, farmakoekonomi, farmakoterapi ve kendi başına/reçetesiz ilaç kullanımı alanlarını
içermelidir.
Stajlar: Stajlar, eğitimle ilgili önceden tanımlanmış sonuçlara ulaşılmasını sağlayacak yoğunluk, kapsam, yapı ve
sürede olmalıdır. Yürürlükteki eczacılık mevzuatı uyarınca her öğrenci beş yıllık eczacılık eğitimi boyunca bir
serbest eczanede ve/veya hastanede bir eczacının denetiminde en az 6 ay staj yapmalıdır. Stajlar eczacılık
meslek eğitim programı boyunca devam etmeli ve programın son yılında ağırlık kazanmalıdır. Stajlar toplam
olarak, akademik programın tamamlanmasından önce, öğrencilerin eğitimlerinde hedeflenen tüm çıktıları ve
mesleki yeterlilikleri kazanmalarını sağlamalıdır.
95
96