ekonomi bülteni

EKONOMİK ARAŞTIRMALAR BİRİMİ
EKONOMİ BÜLTENİ
01-30 HAZİRAN 2013 SAYI:53
Bu sayıda;
Dış Ticaret
hracat Mayıs ayında geçen yılın aynı dönemine göre %1,4
artarak 13 milyar 316 milyon dolara çıkarken; ithalat %6,7
artarak 23 milyar 209 milyon dolara ulaştı. Böylelikle, ihracatın
ithalatı karşılama oranı 57,4’a yükseldi. Nisan 2013’te, geçen yılın
aynı ayına kıyasla dış ticaret açığı %14,8 artarak 9 milyar 893
milyon dolar olarak gerçekleşti (Şekil 1).
İ
Dış ticaret açığındaki en büyük etkinin, altının dahil olduğu
kıymetli taşlar faslındaki hareketten kaynaklandığını görüyoruz.
Bu faslın ihracatta %58 düşüşü ve ithalattaki %90 artışı ile dış
ticaret açığına net etkisi 2 milyar doların üzerinde olmuştur. Bu
artışın iki sebebi olabilir (1) rezerv telafisi (2) sonradan ödeme
aracı olarak kullanılmak üzere şimdiden ithalat yapma. Bilindiği
üzere, İran amborgosundan dolayı İran’dan alınan petrol MalDöviz şeklinde gerçekleşmiyor; Mal-Döviz-Döviz-Mal şeklinde
oluyor. Bu bir bakıma dış ticaret dengesine olumlu yansısa da
rezerv telafisi veya stok yapma döneminde dış ticaret açığı
olumsuz etkileniyor.
Şekil 1: Dış ticaret dengesi (milyon dolar)
İhracatın
ithalatı
karşılama
oranı %57,4’e
yükseldi
25.000
20.000
15.000
10.000
5.000
0
-5.000
-10.000
-15.000
İhracat
İthalat
 Dış Ticaret verileri (Mayıs
2013 dönemi)
 Kapasite kullanım Oranı
(Haziran 2013 Dönemi)
 Ödemeler Dengesi (Nisan
2013 Dönemi)
 Reel Sektör Güven Endeksi
(Haziran 2013 Dönemi)
 GSYH Büyüme Hızı (2013 İlk
Çeyrek)
Dış Tic. Açığı
Kaynak: TUİK
Şekil 2, ithalatın ekonomik gruplara göre bir önceki yılın aynı
ayına kıyasla yüzdelik değişimlerini gösteriyor. Buna göre, Mayıs
ayında her üç ekonomik grupta da ithalat geçen yılın aynı ayına
göre artış gösterdir. Tüketim mallarının ithalatı, Mayıs ayında
2012 Mayıs ayına göre %2,8 artarken, sermaye malları ithalatı
%6,7 ve Ara Malları ithalatı ise %12,1 artış gösterdi.
MÜSİAD
Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği
Sütlüce Mah. İmrahor Cad. No: 28 34445 Beyoğlu İstanbul
T. 0 (212) 222 04 06 F. 0 (212) 210 50 82
Tüketim
Sermaye
2013-MAYIS
2013-MART
2013-NİSAN
2013-OCAK
2013-ŞUBAT
2012-ARALIK
2012-EKİM
2012-KASIM
2012-EYLÜL
2012-TEMMUZ
2012-AĞUSTOS
2012-MAYIS
2012-HAZİRAN
2012-MART
2012-NİSAN
2012-OCAK
2012-ŞUBAT
2011-ARALIK
2011-EKİM
2011-KASIM
2011-EYLÜL
2011-TEMMUZ
2011-AĞUSTOS
2011-MAYIS
2011-HAZİRAN
2011-MART
2011-NİSAN
80,0
60,0
40,0
20,0
0,0
-20,0
-40,0
2011-OCAK
AB’nin
ihracattaki
payı %39 oldu
2011-ŞUBAT
Şekil 2: Ekonomik gruplara göre ithalat (bir önceki yılın aynı ayına göre %
değişim)
Ara
Kaynak: TUİK
Afrika’nın
ihracattaki
payı %10’a
yükseldi
Avrupa Birliği (AB) ülkeleri Türkiye’nin ihracatından aldıkları pay
Mayıs 2013’te 5 milyar 187 milyon dolar ile %39 olarak gerçekleşti.
Ocak-Mayıs dönemi itibariyle ise AB’nin Türkiye ihracatından
aldığı pay %40,4 olurken, geçen yılın aynı dönemi ile
kıyaslandığında 3,6 puan üstüne çıktı.
Afrika ülkeleri Türkiye’nin ihracatından aldıkları pay, geçen yılın
Mayıs ayında 1 milyar 166 milyon dolar ile %8,9 seviyesinde iken;
2013 yılı Mayıs ayında bu oran 1 milyar 327 milyon dolar ile %10
düzeyine çıktı. Öte yandan, Ocak-Mayıs dönemi itibariyle ise
Afrika’nın Türkiye ihracatından aldığı pay %10,0 olurken, ki geçen
yılın aynı dönemi ile kıyaslandığında, %9,1’lik bir artışa tekabül
eder.
Türkiye’nin İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) üye ülkelerine yaptığı
ihracat Mayıs ayında geçen yılın aynı dönemine kıyasla %12,2
azalarak %34,4’e düşmüştür. Diğer yandan, OECD ülkelerinin
Türkiye ihracatından aldığı pay %10 artarak %43,4’e yükselmiştir.
İİT
Ülkeleri’ne
ihracat
düşüyor
Şekil 3: En çok ihracat & ithalat yapılan ülke payları (%)
İHRACAT
İTHALAT
Almanya
8%
Irak
8%
Çin
10%
İngiltere
5%
İtalya
4%
Diğerleri
71%
Rusya
Federasyonu
4%
Almanya
9%
Rusya
Federasyonu
7%
Diğerle
ri
62%
İsviçre
6%
İran
6%
-2-
Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı ülke 2013 yılı Mayıs ayında 1
milyar 104 milyon dolar (%8,3) ile Almanya olurken, onu 1 milyar
7 milyon dolar ile Irak (%7,6) takip etti. İthalat tarafında ise en
büyük payı 2 milyar 201 milyon dolar (%9,5) ile Çin alırken, Çin’i 2
milyar 148 milyon dolar (%9,3) ile Almanya takip etti (Şekil 3).
Kapasite Kullanım Oranı
T
ürkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın imalat sanayi
kapasite kullanım verilerine göre, Türkiye’nin Haziran
2013 dönemi kapasite kullanım oranı imalat sanayi
genelinde geçen yılın aynı ayına göre 0,7 puan artarak %75,3
seviyesinde gerçekleşmiştir. Buna göre, kapasite kullanım
oranın Şubat 2013’ten itibaren artış trendini sürdürdüğü
gözlenmiştir. Bununla birlikte, 2013’ün ilk yarısı için KKO, 2011’in
ve 2012’nin aynı dönem ortalamasının altında (2013’te 73,5;
2012’de 74,1; 2011’de 74,6).
Kapasite Kullanım Oranı: İmalat Sanayi Geneli (%)
80,0
75,0
74,8 75,3
74,6 74,8 74,3 74,0 74,9 74,0 73,6
72,4 72,2 72,7 73,6
70,0
65,0
60,0
55,0
50,0
Kaynak: TCMB
Mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı bir
önceki aya göre 0,2 puan artarak %74,8 seviyesinde
gerçekleşmiştir.
80,0
75,0
70,0
65,0
60,0
55,0
50,0
2009-OCAK
2009-MART
2009-MAYIS
2009-TEMMUZ
2009-EYLÜL
2009-KASIM
2010-OCAK
2010-MART
2010-MAYIS
2010-TEMMUZ
2010-EYLÜL
2010-KASIM
2011-OCAK
2011-MART
2011-MAYIS
2011-TEMMUZ
2011-EYLÜL
2011-KASIM
2012-OCAK
2012-MART
2012-MAYIS
2012-TEMMUZ
2012-EYLÜL
2012-KASIM
2013-OCAK
2013-MART
2013-MAYIS
Kapasite Kullanım Oranı- Mevsimsel Etkilerden Arındırılmış: İmalat
Sanayi Geneli (%)
KKO
KKO-MA
-3-
Kapasite
Kullanım Oranı
5 aylık artış
trendini
sürdürüyor
Kaynak: TCMB
Kapasite kullanım oranlarına mal gruplarına göre bakıldığında,
geçen yılın aynı ayına göre, yatırım malları, gıda ve içecekler ve
ara mallarında artış gözlenirken; dayanıklı ve dayanıksız tüketim
mallarında azalış gözlenmiştir.
Mal Gruplarına Göre Kapasite Kullanım Oranları
78,0
76,0
74,0
72,0
70,0
68,0
66,0
Tüketim Malları
Ara Malları
Yatırım Malları
78,0
76,0
74,0
72,0
70,0
68,0
66,0
Dayanıklı Tüketim Malları
Dayanıksız Tüketim Malları
Tüketim Malları
Kaynak: TCMB
Ödemeler Dengesi
Son 12 ayın en
yüksek cari
açığı: 8 milyar
170 milyon
dolar
T
ürkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın ödemeler dengesi
verilerine göre, Türkiye’nin Nisan 2013 dönemi cari
işlemler açığı 8 milyar 170 milyon dolar olurken,
yıllıklandırılmış bazda 51 milyar 301 milyon dolar olarak
gerçekleşti.
2013 yılı Ocak-Nisan cari işlemler açığı, 2012 yılı aynı dönemine
göre 3 milyar 572 milyon dolar artarak 24 milyar 335 milyon
dolara çıktı. Bu artışta dış ticaret açığının 3 milyar 675 milyon
dolar artarak 25 milyar 607 milyon dolara yükselmesine karşın
hizmetler dengesindeki net gelirlerin 821 milyon dolar artması ve
3 milyar 700 milyon dolara yükselmesi etkili oldu.
-4-
Cari İşlemler Dengesi: 2012 Ocak – 2013 Nisan (milyon dolar)
-1.255
-1.066
-2.582
-3.956
-4.063
-4.547
-5.310
-6.223
-4.225
-5.768
-3.970
-4.764 -4.971
-5.691 -5.503
-8.170
Kaynak: TCMB
Toplam mal ihracatı, 2013’ün Ocak-Nisan döneminde geçen yılın
aynı dönemine göre %4,4 artarak 53 milyar 189 milyon dolar
olarak gerçekleşirken; toplam mal ithalatı %8,2 artarak 78 milyar
796 milyon dolara yükseldi.
Hizmetler dengesi alt kalemlerinden turizm dengesinde 2013 yılı
Ocak-Nisan döneminde geçen yılın aynı dönemine kıyasla net
929 milyon dolar gelir artışı gözlenirken, taşımacılık, inşaat ve
sigorta hizmet gelirlerinde sırasıyla net 134 milyon, 96 milyon ve
146 milyon dolarlık net gelir azalışı kaydedildi.
Geçtiğimiz ay Merkez Bankası’nın faiz indirimlerinden sonra iç
piyasadaki canlanmaya bağlı olarak cari açıkta artış beklentimiz
doğrulandı. Nisan ayı cari açığı beklentiler düzeyinde geldi. Fakat
belirtilmelidir ki, son 12 ayın en yüksek cari açığını bu ay 8 milyar
170 milyon dolar olarak gördük. Fakat alarm durumunun
olmadığını belirtmekte yarar var.
Reel Sektör Güven Endeksi
B
ir önceki aya kıyasla, hizmet sektörü güven endeksi 3
puan düşüşle 109,6 değerine inerken, perakende ticaret
sektörü 1,1 puan azalışla 112,4 değerine ve inşaat sektörü
güven endeksi ise 3,6 puan azalışla 87,9’a geriledi.
Oransal olarak değerlendiğinde ise, hizmet sektörü güven
endeksinde %2,6’lık azalış görülürken, inşaat sektörü güven
endeksinde %4 ve perakende ticaret sektörü güven endeksinde
ise %0,9’luk azalışlar görüldü.
Güven endeksinde her üç sektörde de düşüş gözlense de; reel
kesimin piyasaya güveninin devam ettiği söylenebilir. Bu
anlamda Gezi olaylarının reel kesimin güvenini çok fazla
zedelemediği söylenebilir.
-5-
Gezi olayları
reel kesimin
güvenini
zedelemedi.
Sektörel Güven Endeksleri, Haziran 2013
130,0
120,0
110,0
100,0
90,0
80,0
70,0
60,0
Hizmet
Perakende
İnşaat
Kaynak: TUİK
2013 yılı 1. Çeyrek büyümesi
2
013 yılı ilk çeyreğinde Türkiye ekonomisi %3’lük bir
büyüme gerçekleştirdi. 2012 yılı 3. çeyrekteki %1,6’lık
büyüme ve 4. çeyrekteki %1,4’lük büyümeden sonra baz
etkisiyle beraber sonraki çeyreklerde daha büyük büyüme
oranlarının yakalanması mümkün gözüküyor.
GSYH büyüme hızı
tekrar ivmeleniyor
Büyümenin arkasında en büyük faktörlerin hanehalkı
tüketimlerindeki %38,3’lük, kamu sektörü harcamalarında
%81,9’luk ve makine teçhizatta %105,2’lik artışlar dikkat çekiyor.
İç talep kaynaklı bir büyüme ile karşı karşıyayız.
GSYH gelişme hızı, ilk çeyrek- 2013 (%)
3,5
3,3
3,0
2,9
3,0
2,2
2,5
2,0
1,6
1,5
1,4
1,0
0,5
0,0
2012-I.Ç
2012-2.Ç
2012-3.Ç
2012-4.Ç.
2012
2013-I.Ç
Yıllar itibariyle büyüme hızı ve hanehalkaları tüketim hızları
karşılaştırıldığında, 2012 yılı için iç talebi düşürmeye yönelik
politikaların başarılı olduğu görülmüştür. Ertelenen iç talebin
2013 yılında tekrar canlandığı ilk çeyrek verisi itibariyle kendisini
göstermiştir.
-6-
GSYH gelişme hızı – hanehalkı tüketim değişimi (yıllar, %)
9,2
10,0
8,8
6,7
7,7
5,0
2,2
0,7
0,0
-0,3
-0,7
-2,3
-5,0
-4,8
-10,0
2008
2009
2010
GSYH Büyüme
2011
2012
Hanehalkları Tüketim Değişme
2010 ilk çeyrekten 2013 ilk çeyreğe kadarki dönemde çeyrekler
itibariyle GSYH büyüme hızı ve hanehalkaları yurt içi tüketim
hızlarına bakıldığında, 2012 yılı içerisinde ekonomiyi soğutmaya
yönelik programın iç tüketimi kısma ile başarılı olduğu
görülmüştür. Diğer yandan, 2013 yılı ilk çeyreğinde ise büyüme
hızı ve hanehalkaları iç tüketim hızında bir parallelik
yakalanmıştır.
GSYH gelişme hızı – hanehalkı tüketim değişimi (çeyrekler, %)
12,6
12,4
10,4
9,3
5,3
7,9
12,5
8,9
6,8
3,0
9,3
8,7
8,1
5,3
7,5
3,3
2,9
3,3
-0,4
GSYH Büyüme
-1,3
1,6
-0,4
1,4
3,0
3,0
-0,8
Hanehalkları Tüketim Değişme
-7-
büyüme hızı ve
hanehalkaları iç
tüketim hızında
bir parallelik
yakalanmıştır.