T.C. GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
advertisement
T.C. GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ ÇALIġMA EKONOMĠSĠ VE ENDÜSTRĠ ĠLĠġKĠLERĠ ANABĠLĠMDALI ÇALIġMA EKONOMĠSĠ VE ENDÜSTRĠ ĠLĠġKĠLERĠ BĠLĠM DALI SGK ÇALIġANLARININ SOSYOKÜLTÜREL KĠMLĠĞĠ VE SENDĠKA ALGISI : ANKARA ÖRNEĞĠ YÜKSEK LĠSANS TEZĠ Hazırlayan Mehmet KÖPELĠ Tez DanıĢmanı Doç. Dr. Erdinç YAZICI ANKARA-2014 T.C. GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ ÇALIġMA EKONOMĠSĠ VE ENDÜSTRĠ ĠLĠġKĠLERĠ ANABĠLĠMDALI ÇALIġMA EKONOMĠSĠ VE ENDÜSTRĠ ĠLĠġKĠLERĠ BĠLĠM DALI SGK ÇALIġANLARININ SOSYOKÜLTÜREL KĠMLĠĞĠ VE SENDĠKA ALGISI : ANKARA ÖRNEĞĠ YÜKSEK LĠSANS TEZĠ Hazırlayan Mehmet KÖPELĠ Tez DanıĢmanı Doç. Dr. Erdinç YAZICI ANKARA-2014 i ÖZET KÖPELĠ, Mehmet. SGK ÇalıĢanlarının Sosyokültürel Kimliği ve Sendika Algısı: Ankara Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2014. Bu çalıĢmada, Ankara‟da bulunan Sosyal Güvenlik Kurumu çalıĢanlarının Sosyo-kültürel profillerinin belirlenmesi ve belirlenen bu profil bağlamında kamu görevlilerinin sendikal örgütlenmeye ve sendikal politikalara iliĢkin düĢüncelerinin incelenmesi amaçlanmıĢtır. AraĢtırmada Sosyal Güvenlik Kurumu‟nun Ankara‟da görev yapan çalıĢanları örneklem seçilerek ülkemizde bulunan bütün kamu görevlilerine yönelik bir perspektif sunulmaya çalıĢılmıĢtır. AraĢtırma Sosyal Güvenlik Kurumu‟nun Ankara‟da bulunan Sosyal Güvenlik Kurumu BaĢkanlığı çatısı altında Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürlüğü, Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü ile SGK Ankara Ġl Müdürlüğü bünyesinde istihdam edilen kamu görevlilerini kapsamaktadır. Tez üç ana baĢlıktan oluĢmaktadır. Birinci bölümde çalıĢmanın kavramsal çerçevesi çizilerek kamu görevlileri sendikacılığının Batı ve Türkiye bağlamında tarihsel geliĢim sürecine değinilmiĢtir. Ġkinci bölümde Sosyal Güvenlik Kurumu çalıĢanlarının sosyo-kültürel profil araĢtırması yapılmıĢtır. AraĢtırmada niceliksel araĢtırma yöntemlerinden, betimsel araĢtırma modelinin en yaygın çeĢidi olan anket yöntemi kullanılmıĢtır. Son bölüm olan üçüncü bölümde ise kamu görevlilerinin cinsiyetine, eğitim seviyesine, mesleğine, kıdemine, doğum yeri ölçeğine, ücretine, ülkenin siyasi gidiĢatı ile ilgili görüĢüne, sosyo-politik görüĢüne, sendikaya üye olma ve olmama durumuna ve üye olduğu sendika tercihine göre, sendikal tutum ve davranıĢlardaki değiĢiklikler ortaya konulmuĢtur. ii KüreselleĢmeyle birlikte yaĢanan değiĢim ve geliĢim süreci, alıĢılagelmiĢ tüketim kalıplarını, siyasi yapıları, ekonomik tutumları ve kültürel anlayıĢları köklü değiĢikliklere uğratmıĢtır. Sendikaların gelecekte etkin bir Ģekilde varlığını sürdürebilmesi için, yaĢanan bu değiĢim sürecini iyi tahlil ederek değiĢime ayak uydurması gereklidir. Gelecekte sendikal hareketin etkin bir Ģekilde varlığını sürdürebilmesinde en önemli görev sendikaların kendisine düĢmektedir. Güçlü bir sendikacılığın üyelerin sendikalarına duyduğu güven ve inancın tam olmasıyla sağlanabileceği açıktır. Bu güven ve inancın sağlanabilmesi için ise sendikaların mevcut ve potansiyel üyelerinin kendilerine yönelik algı ve tutumlarının farkında olmaları, savunmacı yapılarından kurtularak, eleĢtiri ve iletiĢime açık hale gelmeleri, üyeleriyle bütünleĢebilen ve üyelerin daha fazla katılımını sağlayabilen, olabildiğince Ģeffaf bir yapıya bürünmesi gerekmektedir. Anahtar Sözcükler: 1. Kamu Görevlisi 2. Sosyo-Kültürel Kimlik 3. Kamu Görevlisi Sendikası 4. Sosyal Güvenlik Kurumu 5. Demografi iii ABSTRACT KÖPELĠ, Mehmet. Socio-Cultural Identity and Trade Union Perception Of Public Servants Working At SGK:Ankara Sample, Master’s Thesis, Ankara, 2014. In this study, it is aimed to state the socio-cultural profiles of public servants in Social Security Institution in Ankara province and is aimed to examine their thoughts about union organizing and union policies according to their socio-cultural profiles. It is tried to present a perspective about all public servants in Turkey by taking public servants who are working at Social Security Institution in Ankara province as a sample. The Research includes public servants who are employed in General Directorate of the General Health Insurance, Retirement Services, Insurance Premiums General Directorate and the General Directorate of Ankara Provincial Directorate of Social Security which all of them are site on the Social Security Administration in Ankara. The thesis consists of three main chapters. In the first chapter the process of historical development of public officials are mentioned in the context of trade unionism in West and Turkey by determining the conceptual infrastructure of the study. The socio-cultural profile of the Social Security Institution employees was conducted in the second chapter. Descriptive research method which is the most widely used type was used at the survey. In the third chapter as the last, factors that are effective on the union preference and changes in behaviour about the public servants‟ unionization attitude have been stated, according to their gender, education, occupations, length of service, the birthplace, the scale of wages, the opinion about the progress of the country's political, socio-political opinion and the trade union memebership. With the processes of globalization and change and iv development; the usual consumption patterns, political structures, economic and cultural understanding of attitudes have been drasticly transformed. The unions should analyze this changing process and must adapt these changes in order to survive effectively in the future. For the survival of the trade union movement's effective presence in the future, the most important mission belongs to the trade unions itself. It is certain that, a strong trade unionism can be achieved if only the members have full of faith and confidence. In order to ensure that confidence and faith, the unions should be aware of perceptions and attitudes of themselves and should achieve tolerance to critiques of their current and potential members and should be ready for communication by giving up defensive behaviours, then they should build transparent structure which integrate with their members and provide a greater involvement as possible as they can. Key Words: 1. Public servant 2. Socio-Cultural Identity 3. Public Servants‟ Union 4. Social Security Institution 5. Demography ÖNSÖZ Bu araĢtırma ile; Ankara‟daki Sosyal Güvenlik Kurumuna ait birimlerde çalıĢan kamu görevlilerinin demografik, ekonomik, siyasi ve sosyo-kültürel kimliklerinin belirlenmesi ve elde edilen bu verilerin kamu görevlilerinin sendikal tutum ve davranıĢlara nasıl yansıdığının tespit edilmesi amaçlanmıĢtır. Bu doğrultuda kamu görevlilerinin Sosyo-kültürel kimliklerine bağlı olarak sendikalarla iliĢkin beklentilerinin ortaya konulması ve SGK Ankara özelinden, ülkemizdeki tüm kamu görevlilerine yönelik bir bakıĢ açısı elde edilmesi amaçlanmıĢtır. Bu amaçla kamu görevlilerinin Sosyo-kültürel kimliklerinin ortaya konulması adına, Ankara‟daki sosyal güvenlik kurumu çalıĢanları üzerinde tesadüfi örneklem elde etme yöntemiyle, bir alan araĢtırması gerçekleĢtirilmiĢtir. Deneklere yöneltilen sorular vasıtasıyla evrenin sosyokültürel kimliklerine ve üye oldukları sendikalardan beklentilerine iliĢkin somut verilere ulaĢılmıĢtır. Bu çalıĢmanın vücut bulmasında; yol göstericim olan ve yardımlarını esirgemeyerek bana en büyük katkıyı sunan tez danıĢmanın Gazi Üniversitesi öğretim üyesi Doç.Dr. Erdinç YAZICI‟ya öncelikle Ģükranlarımı sunarım. Alan araĢtırmasının istatistikî çözümlemesini gerçekleĢtiren Özgül ATILGAN AYANOĞLU‟na değerli katkılarından dolayı teĢekkür ederim. Ayrıca çalıĢmanın baĢlamasından bitiĢine kadar yanımda olarak, vermiĢ oldukları her türlü destekle bu çalıĢmayı tamamlamamda büyük pay sahibi olan;değerli BaĢkanım Dinçer GÜLER‟e, kıymetli arkadaĢlarım Ercan HAN‟a, Güncel AYANOĞLU‟na, Ferdi ORHAN‟a, Burcu Çağrı ASLAN‟a ve eĢim Cevriye ile çocuklarım Fatma Yağmur ve Selçuk‟a teĢekkür ederim. vi ĠÇĠNDEKĠLER ÖZET ..............................................................................................................1 ABSTRACT ...................................................................................................iii ÖNSÖZ ...........................................................................................................v ĠÇĠNDEKĠLER ................................................................................................vi SĠMGELER VE KISALTMALAR..................................................................viii TABLOLAR LĠSTESĠ.....................................................................................ix ġEKĠLLER LĠSTESĠ........................................................................................x GĠRĠġ ..............................................................................................................1 BĠRĠNCĠ BÖLÜM KAVRAMSAL ÇERÇEVE, TARĠHSEL SÜREÇ VE METODOLOJĠK YAKLAġIM 1.1. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ....................................................................... 4 1.1.1. Kamu Görevlileri Kavramı ve Memur ............................................... 4 1.1.2. Sosyokültürel Yapı ve Sosyokültürel Kimlik ..................................... 7 1.1.3. Sendika Kavramı ........................................................................... 11 1.2. KAMU GÖREVLĠLERĠ SENDĠKACILIĞI .............................................. 14 1.2.1. Batıda Kamu Görevlileri Sendikacılığı ........................................... 14 1.2.2. Türkiye‟de Kamu Görevlileri Sendikacılığı ..................................... 17 1.2.2.1. Ġmparatorluk‟tan 1993‟e YaĢanan Süreç ................................. 17 1.2.2.2. 1993-2011 Kamu Sendikacılığının OluĢum Dönemi ............... 23 1.2.2.3. 2011 Sonrası; Toplu SözleĢme Hakkı ve Yeniden Yapılanma Dönemi ................................................................. 26 1.3. METODOLOJĠK YAKLAġIM ................................................................ 28 1.3.1. AraĢtırmanın Konusu ve Amacı ..................................................... 28 1.3.2. AraĢtırmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları ........................................... 29 1.3.3. AraĢtırmanın Modeli ve Veri Toplama Yöntemi.............................. 29 vii ĠKĠNCĠ BÖLÜM ARAġTIRMANIN GENEL SONUÇLARI 2.1. DEMOGRAFĠK ÖZELLĠKLER .............................................................. 31 2.2. EKONOMĠK ÖZELLĠKLER ................................................................... 45 2.3. SOSYAL VE KÜLTÜREL ÖZELLĠKLER ............................................. 53 2.4. SĠYASALTUTUMLAR .......................................................................... 63 2.5. SENDĠKAL TUTUMLAR ....................................................................... 67 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KARġILAġTIRMALI ÖZEL SONUÇLAR 3.1. CĠNSĠYETE BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR ....... 82 3.2. EĞĠTĠM DÜZEYĠNE BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR .......................................................................................... 98 3.3. DOĞDUĞU YERLEġĠM BĠRĠMĠNĠN KENTSEL ÖLÇEĞĠNE BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ ...................................................................... 113 3.4. HĠZMET SÜRESĠNE BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR ........................................................................................ 128 3.5. MESLEK SINIFINA BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR ........................................................................................ 143 3.6 ÜCRETE BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR .......... 159 3.7. SĠYASĠ GĠDĠġAT HAKKINDAKĠ GÖRÜġE BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR ...................................................... 174 3.8. SOSYO-POLĠTĠK GÖRÜġE BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR ........................................................................................ 189 3.9. SENDĠKA ÜYESĠ OLUP OLMAMAYA BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR ......................................................................... 205 3.10. SENDĠKA TERCĠHĠNE GÖRE SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR ... 211 SONUÇ .......................................................................................................222 KAYNAKÇA ...............................................................................................237 EKLER........................................................................................................243 Ek-1 Anket Formu ...................................................................................... 243 viii SĠMGELER VE KISALTMALAR a.g.e. : Adı geçen eser a.g.m. : Adı geçen makale b. : Baskı BASK :Bağımsız Kamu Görevlileri Sendikaları Konfederasyonu c. : Cilt ILO :Uluslar arası ÇalıĢma Örgütü KESK : Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu KHK : Kanun Hükmünde Kararname Memur Sen : Memur Sendikaları Konfederasyonu s. : Sayfa SGK : Sosyal Güvenlik Kurumu TÜĠK : Türkiye Ġstatistik Kurumu Türkiye Kamu-Sen : Türkiye Kamu Sendikaları Konfederasyonu ix TABLOLAR LĠSTESĠ Tablo 1. Ankete Katılan Meslek ve Meslek Gruplarının Yüzdesel Dağılımı . 30 Tablo 2. Meslek Sınıfları ve Meslekler ....................................................... 143 Tablo 3. Sosyo-Politik Gruplar ve Sosyo-Politik GörüĢler .......................... 189 x ġEKĠLLER LĠSTESĠ Grafik 1. Kamu Görevlilerinin Cinsiyeti ......................................................... 31 Grafik 2. Kamu Görevlilerinin YaĢ Aralığı ..................................................... 32 Grafik 3. Kamu Görevlilerinin Eğitim Durumu .............................................. 33 Grafik 4. Kamu Görevlilerinin Unvanı ........................................................... 34 Grafik 5. Kamu Görevlilerinin Hizmet Süresi ................................................ 35 Grafik 6. Kamu Görevlilerinin Doğduğu Kentsel Ölçek ................................. 36 Grafik 7. Kamu Görevlisinin Ankara‟ya Ne ġekilde Geldiği .......................... 37 Grafik 8. Kamu Görevlilerinin Göç Ettiği Bölge ............................................ 38 Grafik 9. Kamu Görevlilerinin Göç Etme Tarihleri ........................................ 39 Grafik 10. Kamu Görevlilerinin Babalarının Öğrenim Durumu ..................... 40 Grafik 11. Kamu Görevlilerinin Annelerinin Öğrenim Durumu ...................... 41 Grafik 12. Kamu Görevlilerinin Medeni Hali ................................................. 42 Grafik 13. Kamu Görevlilerinin EĢlerinin ÇalıĢma Durumu ........................... 43 Grafik 14. Kamu Görevlilerinin Çocuk Sayısı ............................................... 44 Grafik 15. Kamu Görevlilerinin Ailesinde EĢi ve Kendisinden BaĢka Geliri Olan Olup Olmadığı .................................................................... 45 Grafik 16. Kamu Görevlilerinin Oturdukları Ev Durumu................................ 46 Grafik 17. Kamu Görevlilerinin Ev Sahibi Olma ġekli ................................... 47 Grafik 18. Kamu Görevlilerinin Ödedikleri Kira Miktarı ................................. 48 Grafik 19. Kamu Görevlilerinin Bir Otomobile Sahip Olup Olmama Durumu ....................................................................................... 49 Grafik 20. Kamu Görevlilerinin Aldıkları Ücret Miktarı .................................. 50 Grafik 21. Kamu Görevlilerinin Aldıkları Ücretlerin Yeterlik Durumu ............ 51 Grafik 22. Kamu Görevlilerinin Borç Durumu ............................................... 52 Grafik 23. Kamu Görevlilerinin Yakınları ile Birlikte Oturup Oturmama Durumu ....................................................................................... 53 Grafik 24. Kamu Görevlilerinin Ailelerinde Engelli Kimse Olup Olmadığı Durumu ....................................................................................... 54 Grafik 25. Kamu Görevlilerinin Sigara Kullanıp Kullanmama Durumu ......... 55 Grafik 26. Kamu Görevlilerinin Alkol Kullanıp Kullanmama Durumu ............ 56 xi Grafik 27. Kamu Görevlilerinin Gazete Okuma Durumu .............................. 57 Grafik 28. Kamu Görevlilerinin En Çok Takip Ettiği Üç Gazete .................... 58 Grafik 29. Kamu Görevlilerinin En Çok Ġzlediği Üç TV Kanalı ...................... 59 Grafik 30. Kamu Görevlilerinin Tatile Gidip Gitmeme Durumu ..................... 60 Grafik 31. Kamu Görevlilerinin Kitap Okuma Durumu .................................. 61 Grafik 32. Kamu Görevlilerinin HoĢlandığı Müzik Türleri .............................. 62 Grafik 33. Kamu Görevlilerine Göre Türkiye‟nin En Önemli Sorunu............. 63 Grafik 34. Kamu Görevlilerinin, Sorunların Çözülmesinde En Güvendiği Kurum ......................................................................................... 64 Grafik 35. Kamu Görevlilerinin Sosyo-Politik Açıdan Durumu ...................... 65 Grafik 36. Kamu Görevlilerinin Türkiye‟nin Siyasi GidiĢatındaki GörüĢü ...... 66 Grafik 37. Kamu Görevlilerine Göre Sendikal Hakların Yeterlilik Durumu .... 67 Grafik 38. Kamu Görevlilerine Göre Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır ... 68 Grafik 39. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üyelik Durumu ........................... 69 Grafik 40. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olmama/Üyelikten Ayrılma Nedeni......................................................................................... 70 Grafik 41. Kamu Görevlileri Üye Olsalardı Hangi Konfederasyona Bağlı Sendikaya Üye Olurlardı? ........................................................... 71 Grafik 42. Kamu Görevlilerinin Hangi Konfederasyona Bağlı Sendikaya Üye Olduğu ................................................................................. 72 Grafik 43. Kamu Görevlilerinin, Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı Ġle Ġlgili Faaliyetleri Hakkındaki GörüĢü .......................... 73 Grafik 44. Kamu Görevlilerinin, Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetleri Hakkındaki GörüĢü ...................... 74 Grafik 45. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olma Nedenleri .................. 75 Grafik 46. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olma ġekilleri ..................... 76 Grafik 47. Kamu Görevlilerine Göre Sendikaların Siyasi Partilerle ĠliĢkisi Nasıl Olmalıdır? .......................................................................... 77 Grafik 48. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Öncelikleri ................................................................................... 78 Grafik 49. Kamu Görevlilerinin Üyesi Oldukları Sendikayla Ġlgili GörüĢleri ... 79 xii Grafik 50. Kamu Görevlilerinin, Sendikaların DemokratikleĢmeye Yaptığı Katkı Hakkındaki GörüĢleri .......................................................... 80 Grafik 51. Kamu Görevlilerinin, Sendikaların Gelecekte Daha Etkili Olup Olmayacağı Hususundaki GörüĢü .............................................. 81 Grafik 52. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Yeterli Görüp Görmemesi Hususunun, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi ......................... 83 Grafik 53. Kamu Görevlilerinin; “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?”, Tercihinin, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi ............................ 84 Grafik 54. Kamu Görevlilerinin, Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi ......................... 85 Grafik 55. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olmama Nedeninin, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi .............................................. 86 Grafik 56. Sendika Üyesi Olmayan Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi .............. 87 Grafik 57. Kamu Görevlilerinin Sendika Tercihinin, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi ............................................................................. 88 Grafik 58. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi .............................................. 89 Grafik 59. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi .............................................. 90 Grafik 60. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi .............................................. 91 Grafik 61. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi .............................................. 92 Grafik 62. Kamu Görevlilerinin; Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi .......................... 93 Grafik 63. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi ........................... 94 Grafik 64. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi .......................... 95 xiii Grafik 65. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi .......................... 96 Grafik 66. Kamu Görevlilerinin; Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi ..... 97 Grafik 67. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Yeterli Görüp Görmemesi Hususunun, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi ............................ 98 Grafik 68. Kamu Görevlilerinin; “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?” Tercihinin, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi ............................... 99 Grafik 69. Kamu Görevlilerinin, Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi .......................... 100 Grafik 70: Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olmama Nedeninin, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi ............................................... 101 Grafik 71: Sendika Üyesi Olmayan Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi ............... 102 Grafik 72. Kamu Görevlilerinin Sendika Tercihinin, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi ........................................................................... 103 Grafik 73. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi ............................................... 104 Grafik 74. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi ............................................... 105 Grafik 75. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi ............................................... 106 Grafik 76. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi ............................................... 107 Grafik 77. Kamu Görevlilerinin; Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi ........................... 108 Grafik 78. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi ............................ 109 xiv Grafik 79. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi ........................... 110 Grafik 80. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi ........................... 111 Grafik 81. Kamu Görevlilerinin; Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi ..... 112 Grafik 82. Kamu Görevlisinin Sendikal Hakların Yeterliliği Hakkındaki GörüĢünün, Doğduğu YerleĢim Biriminin Ölçeğine Göre DeğiĢimi .................................................................................... 113 Grafik 83. Kamu Görevlilerinin; “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?”, Tercihinin, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi .................................................................................... 114 Grafik 84. Kamu Görevlilerinin, Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi ........................................................................... 115 Grafik 85. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olmama Nedeninin, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi . 116 Grafik 86. Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi . 117 Grafik 87. Kamu Görevlilerinin Sendika Tercihinin, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi ................................ 118 Grafik 88. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duydukları Memnuniyetin, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi . 119 Grafik 89. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Memnuniyet Derecesinin, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi . 120 Grafik 90. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olma Sebeplerinin Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi .. 121 xv Grafik 91. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olma ġekillerinin, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi .. 122 Grafik 92. Kamu Görevlilerinin; Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi ........................................................................... 123 Grafik 93. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi ........................................................................... 124 Grafik 94. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi ........................................................................... 125 Grafik 95. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi ........................................................................... 126 Grafik 96. Kamu Görevlilerinin; Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi ............................................................ 127 Grafik 97. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Yeterli GörüpGörmemesinin, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi ....................... 128 Grafik 98. Kamu Görevlilerinin; “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?” Sorusuna Verdiği Cevabın, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi .... 129 Grafik 99. Kamu Görevlilerinin, Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi ........................... 130 Grafik 100. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olmama Nedeninin, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi .............................................. 131 Grafik 101. Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi .............................................. 132 Grafik 102. Kamu Görevlilerinin Sendika Tercihinin, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi ......................................................................... 133 xvi Grafik 103. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi .............................................. 134 Grafik 104. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi .............................................. 135 Grafik 105. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi .............................................. 136 Grafik 106. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi .............................................. 137 Grafik 107. Kamu Görevlilerinin; Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi ..... 138 Grafik 108. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi .......................... 139 Grafik 109. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi .......................... 140 Grafik 110. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi .......................... 141 Grafik 111. Kamu Görevlilerinin; Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi ..... 142 Grafik 112. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Yeterliliği Ġl Ġlgili GörüĢünün, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi ........................ 144 Grafik 113. Kamu Görevlilerinin; “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?”, Tercihinin Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi ............................. 145 Grafik 114. Kamu Görevlilerinin, Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi ......................... 146 Grafik 115. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olmama Nedeninin, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi .............................................. 147 xvii Grafik 116. Sendika Üyesi Olmayan Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi .................................................................................. 148 Grafik 117. Kamu Görevlilerinin Sendika Tercihinin, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi ......................................................................... 149 Grafik 118. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi .............................................. 150 Grafik 119. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi .............................................. 151 Grafik 120. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi .............................................. 152 Grafik 121. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi .............................................. 153 Grafik 122. Kamu Görevlilerinin; Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi ..... 154 Grafik 123. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi .......................... 155 Grafik 124. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi .......................... 156 Grafik 125. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi .......................... 157 Grafik 126. Kamu Görevlilerinin; Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi ..... 158 Grafik 127. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Yeterli Görüp Görmemesinin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi .............. 159 Grafik 128. Kamu Görevlilerinin; “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?”, Tercihinin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi ...................... 160 xviii Grafik 129. Kamu Görevlilerinin, Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi................... 161 Grafik 130. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olmama Nedeninin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi ....................................... 162 Grafik 131. Sendika Üyesi Olmayan Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi .................................................................................. 163 Grafik 132. Kamu Görevlilerinin Üye Olduğu Sendikanın, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi .............................................................. 164 Grafik 133. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi ....................................... 165 Grafik 134. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi ....................................... 166 Grafik 135. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi ....................................... 167 Grafik 136. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi ....................................... 168 Grafik 137. Kamu Görevlilerinin; Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi .................................................................................. 169 Grafik 138. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi.................... 170 Grafik 139. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi.................... 171 Grafik 140. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi.................... 172 xix Grafik 141. Kamu Görevlilerinin; Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi .................................................................................. 173 Grafik 142. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Yeterli Görüp Görmemesi ile Ülkenin Siyasi GidiĢatını Nasıl Gördüğü Ġle Ġlgili DüĢüncesinin Mukayesesi ............................................... 174 Grafik 143. Kamu Görevlilerinin; “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?”, Tercihinin Ülkenin Siyasi GidiĢatını Nasıl Gördüğü Ġle Ġlgili DüĢüncesine göre DeğiĢimi .................................................... 175 Grafik 144. Kamu Görevlilerinin, Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi ......................................................................... 176 Grafik 145. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olmama Nedeninin, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi ... 177 Grafik 146. Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi ... 178 Grafik 147. Kamu Görevlilerinin Sendika Tercihinin, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi........................... 179 Grafik 148. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi ... 180 Grafik 149. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi ... 181 Grafik 150. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi ... 182 Grafik 151. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi ... 183 Grafik 152. Kamu Görevlilerinin; Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi.................................................... 184 xx Grafik 153. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi ......................................................................... 185 Grafik 154. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi ......................................................................... 186 Grafik 155. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi ......................................................................... 187 Grafik 156. Kamu Görevlilerinin; Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi .................................................... 188 Grafik 157. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Yeterli Görüp Görmemesinin, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi .......... 190 Grafik 158. Kamu Görevlilerinin; “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?”, Tercihinin Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi ................... 191 Grafik 159. Kamu Görevlilerinin, Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun, Sosyo-politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi ............... 192 Grafik 160. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olmama Nedeninin, Sosyo-politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi .................................... 193 Grafik 161. Sendika Üyesi Olmayan Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi ................................................................................... 194 Grafik 162. Kamu Görevlilerinin Sendika Tercihinin, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi ......................................................... 195 Grafik 163. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi.................................... 196 xxi Grafik 164. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi.................................... 197 Grafik 165. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi.................................... 198 Grafik 166. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi.................................... 199 Grafik 167. Kamu Görevlilerinin; Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Sosyo-politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi ................................................................................... 200 Grafik 168. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi ................ 201 Grafik 169. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Sosyo-politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi ................ 202 Grafik 170. Kamu Görevlilerinin, Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi ................ 203 Grafik 171. Kamu Görevlilerinin; Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi ................................................................................... 204 Grafik 172. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Ne Derece Yeterli Gördüğünün, Sendika Üyesi Olup-Olmamasına Göre DeğiĢimi ................................................................................... 205 Grafik 173. Kamu Görevlilerinin; “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?”, Tercihinin, Sendika Üyesi Olup-Olmamasına Göre DeğiĢimi... 206 Grafik 174. Kamu Görevlilerinin; Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Sendika Üyesi Olup-Olmamasına Göre DeğiĢimi .......................................................................... 207 Grafik 175. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, Sendika Üyesi Olup-Olmamasına Göre DeğiĢimi 208 xxii Grafik 176. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Sendika Üyesi Olup-Olmamasına Göre DeğiĢimi 209 Grafik 177. Kamu Görevlilerinin; Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Sendika Üyesi Olup-Olmamasına Göre DeğiĢimi .......................................................................... 210 Grafik 178. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Yeterli Görüp Görmemesinin, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi 211 Grafik 179. Kamu Görevlilerinin; “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?”, Tercihinin Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi ........ 212 Grafik 180. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi ........................ 213 Grafik 181. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi ........................ 214 Grafik 182. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi ................................ 215 Grafik 183. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi ........................ 216 Grafik 184. Kamu Görevlilerinin; Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi .......................................................................... 217 Grafik 185. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi ..... 218 Grafik 186. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi ..... 219 Grafik 187. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi ..... 220 xxiii Grafik 188. Kamu Görevlilerinin; Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi .......................................................................... 221 GĠRĠġ Sanayi devrimi ile birlikte ortaya çıkan ve demokratik toplumlarda çalıĢanların hak ve özgürlüklerini savunan bir sivil toplum kuruluĢu olan sendika, ilk olarak iĢçi örgütlenmeleri olarak ortaya çıkmıĢtır. KüreselleĢmeyle birlikte emek yoğun teknolojilerin yerini sermaye ve bilgi yoğun teknolojilere devretmesi sonucunda, beden iĢçiliği yerini bilgi, beceri kazanmıĢ eğitimli iĢçiliğe bırakmıĢ ve üretim sektörü ağırlıklı istihdam yapısı hizmet sektörüne doğru evrilmiĢtir. Bu aĢamada kamu hizmet alanlarının sınırının geniĢlemesi sonucunda sayıları hızla artan kamu görevlileri, zaman içinde özellikle ekonomik açıdan statü hukukundan faydalanma avantajını kaybetmiĢ ve ayrıcalıklı çalıĢan sınıfı olmaktan çıkarak, özel sektör iĢçilerinin sahip olduğu ekonomik ve sosyal hakların dahi gerisine düĢmüĢtür. Bu durum doğrudan devletin temsilcisi olmaları sıfatıyla, özel kesim iĢçilerinden ayrı tutulan ve devletin asli ve sürekli görevlerini ifa ettikleri gerekçesiyle sendikal anlamda örgütlenmelerine pek de sıcak bakılmayan kamu görevlilerinin Sosyoekonomik durumlarını iyileĢtirmek için birlikte hareket etme ve sendikalaĢma eğilimlerinin artmasına neden olmuĢtur. Bu süreçte, sendika olgusu tüm dünyada olduğu gibi Türkiye‟de de bir yol ayrımına gelmiĢtir. Dünya çapında iĢçi sayısının artmasına karĢın, sendikalı iĢçi sayısının azalması sonucu her gün güç kaybetmekte olan iĢçi sendikalarının aksine, örgütlenme hakkını iĢçilere göre çok daha geç elde eden ve gerek sendikal hak mücadelesini gerekse örgütlenme hareketini henüz tamamlayamamıĢ olan kamu sendikacılığı, çok hızlı olmamakla birlikte her gün daha da güçlenmektedir. Ancak ülkemizde küreselleĢme sonucunda kamusal alanların özelleĢmesi süreci ve bu eksende yeni kamu yönetimi anlayıĢı çerçevesinde belirlenen politikalar sonucunda istihdam biçimleri özel kesim iĢçilerine benzetilmeye çalıĢılan, statülerini ve buna bağlı olarak kazanımlarının bir 2 çoğunu kaybetme riski altında bulunan memurların, belki de bu kayıpları bertaraf edebilecek son Ģansları olan örgütlü hareket etme olgusuna tam anlamıyla sahip çıkmadıkları aĢikardır. Memurların sendikalara üye olmaları, yasal olarak güvence altına alınmıĢ olmasına rağmen yaklaĢık%35‟inin hiç bir sendikaya üye olmaması bu durumun bir göstergesidir. Kamuda çalıĢan memurların, örgütlü hareket etmelerinin gerekliliği noktasında bilinçlendirilmelerinde ve ikna edilmeleri hususunda kamu görevlileri sendikalarına önemli sorumluluklar düĢmektedir. Memurların hiç de azımsanmayacak bir bölümünün sendikalara üye olmaktan kaçınmasının sebeplerini yalnızca memurlarda aramak elbette haksızlık olur. Sendikaların da bu durumdan kendilerine pay çıkarmaları, kendilerine duyulan bu güvensizliğin sebeplerini araĢtırmaları ve çözüm yollarını bulmaları gerekmektedir. Güçlü bir sendikacılığın, üyelerin sendikalarına duyduğu güven ve inancın tam olmasıyla sağlanabileceği açıktır. Bu bağlamda sendikaların varlıklarını etkin bir biçimde sürdürebilmesinde en önemli görev yine sendikaların kendilerine düĢmektedir. KuĢkusuz ki, kamu görevlilerinin örgütlenmekten kaçınmalarının temelinde yatan etkenlerin araĢtırılması, sendikal gelecek adına son derece önemli verilerin elde edilmesine ve yeni sendikal stratejilerin geliĢtirilmesine öncülük edecektir. Türkiye‟de yaĢanmakta olan çağdaĢlaĢma hareketinin etkisiyle yeni anlayıĢlar kazanarak hızla değiĢmekte olan sosyokültürel yapı ve bu değiĢimden toplumun bütün kesimleri gibi payını alan memurların örgütlenme bilinçlerinin temel altyapısının belirlenmesi, bugün için bir gerekliliktir. ĠĢte tam da bu noktada sendikaların, Türk Milletinin değiĢen sosyokültürel yapısının ıĢığı altında, mevcut ve potansiyel üyelerinin kendilerine yönelik algı ve tutumlarının farkında olmaları ve bu farkındalık doğrultusunda sendikal politikalar belirleyerek faaliyetlerine devam etmeleri, sendikaların geleceğe daha emin adımlarla ilerlemeleri yönüyle faydalı olacaktır. 3 Bu araĢtırmanın amacı da Ankara‟da görev yapan Sosyal Güvenlik Kurumuna ait ünitelerde çalıĢmakta olan kamu görevlilerini tanıyarak, bu doğrultuda demografik ve sosyo-kültürel açıdan fotoğraflarını çekmek, SGK Ankara özelinden, ülkemizdeki tüm kamu görevlileri geneline mümkün olduğunca bir bakıĢ sunmaktır. AraĢtırmada Ankara‟da Sosyal Güvenlik Kurumu‟nun çeĢitli ünitelerinde çalıĢan kamu görevlilerinin demografik özellikleri ve sosyokültürel profilleri ıĢığında sendikal tutum ve davranıĢlarının incelenmesi, bu inceleme neticesinde kamu görevlilerinin, sendikalarla ilgili görüĢ ve beklentilerinin ortaya konması hedeflenmiĢtir. Bu tez üç ana bölümden oluĢmaktadır. Birinci bölüm olan “Kamu Görevlisi, Sosyo-Kültürel Kimlik, Sendika Kavramları ve Tarihsel Süreç‟te önce kavramsal çerçeve ortaya konulmuĢ, sonrada memur sendikacılığının batı ve Türkiye bağlamında tarihsel geliĢim sürecine değinilmiĢ ve yapılan alan araĢtırmasının konusu, amacı, kapsamı ve uygulama sürecine değinilmiĢtir. “AraĢtırmanın Genel Sonuçları” baĢlıklı ikinci bölümde “demografik özellikler, ekonomik özellikler, sosyal ve kültürel özellikler, siyasal tutumlar ve sendikal tutumlar” baĢlıkları altında yapılan alan araĢtırmasının genel sonuçları ortaya konulmuĢtur. Son bölümde ise “KarĢılaĢtırmalı Özel Sonuçlar” baĢlığı altında kamu görevlilerinin; cinsiyetine, eğitime, mesleklere, kıdeme, doğum yeri ölçeğine, ücretlere, ülkenin siyasi gidiĢatı ile ilgili görüĢüne, sosyo-politik görüĢüne, sendikaya üye olma ve olmama durumuna ve üye olduğu sendika tercihine göre, sendikal tutum ve davranıĢlardaki değiĢiklikler ortaya konulmuĢtur. 4 BĠRĠNCĠ BÖLÜM KAVRAMSAL ÇERÇEVE, TARĠHSEL SÜREÇ VE METODOLOJĠK YAKLAġIM 1.1. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 1.1.1. Kamu Görevlileri Kavramı ve Memur Anayasanın 128 inci maddesinde ”Devletin kamu iktisadi teĢebbüsleri ve diğer kamu tüzel kiĢilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli memur ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür. Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük iĢleri kanunla düzenlenir. (Ek cümle: 7/5/20105982/12 md.) Ancak, malî ve sosyal haklara iliĢkin toplu sözleĢme hükümleri saklıdır.” hükmü yer almaktadır. Toplumda genellikle kamu görevlisi kavramı ile memur kavramı aynı kavramlarmıĢ gibi algılansa da, Anayasanın 128 inci maddesindeki tanıma göre, kamu görevlisi kavramı, memur kavramından daha geniĢ bir kavram olup tüm memurları içine almakla birlikte, her kamu görevlisinin memur kavramı içerisinde değerlendirilemeyeceği sonucu çıkmaktadır. Hakim ve savcılar, askerler, üniversite öğretim üyeleri gibi, ayrı personel rejimine tabi olan kamu görevlileri, memurların dıĢında kalan diğer kamu görevlileri kapsamına girmektedir.1 Kamu görevlileri kavramının genel olarak dar ve geniĢ anlamlar olmak üzere iki Ģekilde tanımlandığı görülmektedir. GeniĢ anlamda kamu görevlileri; Kamu kesiminde görev yapan, hukuksal durumları birbirinden farklı olan tüm görevlileri içine alır. Dar anlamda ise Anayasanın 128 inci maddesinde 1 Gözübüyük, Şeref; Akıllıoğlu, Tekin; Yönetim Hukuku, Ankara, Turhan Kitabevi, 1993, s.144. 5 belirtildiği üzere, kamu kurum ve kuruluĢlarının, genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevleri yürüten kiĢileri kapsar. Devlet memurları ile diğer kamu görevlileri bu görevleri yerine getiren kiĢilerdir.2 Tanımda geçen “asli ve sürekli görevler” den anlaĢılması gereken, o görevin bir kadroya bağlanmıĢ olmasıdır. Bu sebeple kamu görevlisi bir kadro ve o kadro için öngörülen iĢi yapmakla bu niteliği kazanır. O halde kadro idarenin sürekli ve asli iĢlerini görülmesi amacıyla hukuki düzenlemeler ile oluĢturulmuĢ bir kurumdur. Bu durumda kamu görevlisi; türü, niteliği, ve tabi olduğu hukuki rejim ne olursa olsun, belli bir idari faaliyet için kamu gücünü kullanarak idari iĢlemler tesis eden ve idari kararlar alan, devlet adına temsil yetkisini kullanan kiĢi olarak tanımlanabilir. Ülkemizde Kamu Personel Sistemi idari, adli, akademik ve askeri personel olmak üzere birbirinden farklı dört alan üzerine inĢa edilmiĢtir. Bu alanların her birinde istihdamın temel özellikleri birbirinden farklı olup, genel olarak her birini düzenleyen farklı tüzel metinler kabul edilmiĢtir. 3 Ġdari Personel 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu‟na, Askeri Personel 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu‟na, Adli Personel 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu‟na ve Akademik Personel 2914 sayılı Üniversite yönetimlerini Personel Kanunu‟na göre kendi personel düzenlemiĢlerdir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu; kamuda çalıĢan görevlileri memurlar, sözleĢmeliler, geçici görevliler ve iĢçiler olmak üzere 4 grupta toplamıĢtır. Bunlardan memur, kamu hizmetine bir ömür boyu bağlanmasıyla 2 Terzi, Mehmet Akif; Türk Devlet Geleneğinde Bürokrasi ve Memur, Ankara, Sistem Ofset, 2012, s.425. 3 Sayan, İpek Özkal; “Gerçek Bir Reform mu? Dört Farklı Alan –Tek Personel Kanunu”, Kamu Yönetimi Dünyası, Sayı 24, Ekim-Aralık, 2005, s.8. 6 kadrosu içinde bir hiyerarĢiye bağlı hizmet vermesi ve devlet örgütünün asli unsurlarından biri olmasıyla diğer kamu görevlilerinden farklıdır.4 Köken itibarıyla Arapçadan dilimize geçmiĢ ve benimsenmiĢ olan memur kelimesinin sözcük anlamı; bir amirin emri altında bulunan kimse veya emir almıĢ, vazifelendirilmiĢ, tayin edilmiĢ görevli anlamına gelmektedir. Memur kelimesinin etimolojik anlamı bu olmasına rağmen Türk toplumunda bu kavram devletin emrinde çalıĢan kiĢi olarak kullanılmıĢ ve anlaĢılmıĢtır. Kavramın teknik ve hukuki anlamına bakıldığında memurun iĢçi gibi bağımlı çalıĢan kiĢi olduğu görülür.5 Memur kavramı yine 657 sayılı Kanunun 4. maddesinde; “Mevcut kuruluĢ biçimine bakılmaksızın devlet ve diğer kamu tüzel kiĢiliklerince genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu görevlerinin ifası için görevlendirilenler” olarak tanımlanmıĢtır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 6. maddesinde ise memur “kamusal faaliyetin yürütülmesinde atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir suretle sürekli süreli veya geçici olarak katılan kiĢi” olarak tarif edilmektedir. Bir baĢka tanımda ise; hukuki açıdan, belirli bir toprak üzerinde yaĢayan insan topluluklarının bir egemenlik anlayıĢı ve hukuku içinde bir siyasi iktidar altında örgütlenmesi olarak tanımlanan devletin, olmazsa olmazı ve kurucu unsuru olan egemenlik ve bağımsızlık unsurunun, yani devlet otoritesinin ülke içinde ve dıĢında vücut bulmuĢ hali memurdur. Bu nedenle memur salt bir mesleki tanım olmaktan öteye, taĢıdığı anlam itibarıyla devletin varlığının ve egemenliğinin temsilcisidir. Bu noktada memur ve devlet birbirini tamamlayan ve tanımlayan iki unsurdur. 4 6 Demirci, AytülGüneşer; “Kamu Personel Sistemleri Analiz: Türkiye’de Kariyer Kadro Gerilimi”, A.Ü. Kamu Yönetimi ABD, YDT, Ankara, 2009, s.80. 5 Özaydın, Mehmet Merve; Parıltı, Cemallettin; Zengin, Tarkan; Türkiye’de Kamu Görevlilerinin Sosyal, Hukuk ve Ekonomik Durumları, Ankara, Türkiye Kamu-Sen Ar-Ge Yayını, 2002, s.16. 6 Han, Ercan; Türkiye Kamu Sen Tarihi I: Damladan Deryaya, Ankara, Altuğ Reklam Basın Yayın, 2012, s.61. 7 Memur kavramının en önemli özelliği tabi olduğu hukuksal rejimdir. Memurlar ile idare arasındaki iliĢki, statüsel çalıĢma iliĢkisidir. Bu iliĢki sözleĢme ile değil, genel soyut ve kiĢiliğe bağlı olmaksızın kanunla belirlenir. Statüsel çalıĢma iliĢkisi sistemi, devlet memurlarının ortak iĢ hukuku kurallarından ayrı özerk bir hukuksal rejime bağlı tutuldukları bir sistemdir. “Memurluğa “ayrı bir evren” gözüyle bakılmasının doğal ve kaçınılmaz bir sonucu olarak memurların hak ve ödevleri ile sorumluluk ve güvencelerini düzenleyen hukuksal kurallar özel kesim çalıĢanlarının bağlı oldukları kurallardan bağımsızdır. Kısacası , “kendine özgü bir dünya” sayılan memurluk yine kendine özgü kurallarla düzenlenmiĢtir.”7 1.1.2. Sosyokültürel Yapı ve Sosyokültürel Kimlik Kimlik kavramı, toplumun sosyal sisteminin en temel ve en önemli kökenini oluĢturmaktadır. Kimlik, bireylerin gerek kültürel gerekse yaĢadıkları çevrelerdeki sosyal konum ve statülerinin karĢılığı olan çok boyutlu, inanç, tutum, değer yargıları gibi yaĢam biçimini sembolize eden bir kapsama sahiptir. Kimlik, yüzeysel olarak kısaca kiĢilerin ve çeĢitli büyüklük ve nitelikteki toplumsal grupların “kimsiniz, kimlerdensiniz?” sorusuna verdikleri cevaplardır.8 KiĢinin biyolojik, sosyal, siyasal, kültürel veya dini varlığını tanımladığı, kiĢiye farklılık, benzerlik veya belirlilik kazandıran nitelik olan kimliğin 9 iki temel bileĢeni vardır. Bunlardan ilki tanımlama ve tanınma, ikincisi ise aidiyettir. Kendini tanımlama ve toplum içinde belli bir sıfatla, toplumsal olarak tanınma, hem insana özgüdür, hem de bir insani ihtiyaçtır.10 7 Gülmez, Mesut; Dünyada Memurlar ve Sendikal Haklar, Ankara, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, 1996, s.7-8. 8 Bozkurt, Güvenç; Türk Kimliği, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1993, s.3. 9 Demir, Ömer; Acar, Mustafa; Sosyal Bilimler Sözlüğü, Ankara, Vadi Yayınları, 2002, s.244. 10 Aydın, Suavi; Kimlik Sorunu, Ulusallık ve Türk Kimliği, Ankara, Öteki Yayınları, 1998, s.12. 8 Sosyokültürel yapıyı ve değiĢikliklerini analiz ederken öncelikle kültür kavramını iyi anlamak ve sosyo-kültür kavramının kültür kavramını içine alan dinamik bir unsur olduğunu göz önünde tutmak gerekir.11 Kültür, “öğrenilmiĢ davranıĢ Ģekillerinin nesilden nesile intikali veya toplumun bir üyesi olarak ferdin kazandığı duyma, düĢünme, ve faaliyet tarzlarının sosyal açıdan standartlaĢmasıdır.”12 BaĢka bir tanıma göre ise kültür, bir toplumun bireysel tarihi içerisinde üretmiĢ olduğu bütün zenginlikleri kapsayacak kadar geniĢ bir anlama sahiptir. Daha özel olarak ise, bütün bu tarihsel mirasın toplumsal kimliği oluĢturan ya da o toplumun kimliği ile birlikte anılan bütün sembol, değer ve gelenekleri kapsayan bir anlam sistemidir. 13 Ġnsan doğal ve toplumsal çevresiyle iliĢkisini kültür yoluyla kurar ve içinde biçimlendiği kültüre bitiĢik bir kimlik taĢır. Kimlik bu bakımdan kültürden ayrı değildir.14 Kültür, bir bakıma medeniyet koĢullarına göre öğrenilmiĢ bir yaĢam tarzıdır. Yani kültür bireyin bireyselliğini, toplumsallığını geliĢtirir. Kültür örgütlü yapılar içerisinde oluĢur ve bu kültürün, toplum hayatını yönlendirici ilkeler taĢımasına neden olur. Bireyler toplumda doğar, kültürde yaĢarlar. Kültür belirli bir toplumsal yapıdaki örgütlenmiĢ düĢüncedir ve bu yönüyle öğretilir ve öğrenilir.15 “Kültür” ve “Sosyo-Kültür” kavramlarını birbirinden ayıran en önemli fark ise kültürün unsurları arasında nedensellik bağı yokken, sosyo-kültür unsurları arasında nedensellik bağının olmasıdır. Çünkü sosyo bir sistem içinde hayat bulur. Sosyo‟da sosyal eylem vardı ve sebep netice iliĢkisi vardır. Sorokin, kültür olaylarında temel unsurun maddi unsurlar olduğuna, 11 Yazıcı, Erdinç; “Yirminci Yüzyılda Gelenekten Moderniteye Türk Sosyo-Kültürel Yapısında Gözlenen Değişmeler”, G.Ü.İ.İ.B.F.Dergisi, Özel Sayı, 2002, s.224. 12 Türkdoğan, Orhan; Milli Kültür, Modernleşme ve İslam, İstanbul, Üçdal Neşriyat, 1983, s.12. 13 Vedat Bilgin, “Kültür, Küreselleşme ve Emperyalizm”,(Erişim) http://websitem.gazi.edu.tr/site/vbilgin/file, 05.08.2013, s.1. 14 Aydın, a.g.e., s.471. 15 Yazıcı, Erdinç „v.d.‟; Türk Üniversite Gençliği Araştırması: Üniversite Gençliğinin SosyoKültürel Profili, Ankara, Gazi Üniversitesi Yayınları, 2002, s.16. 9 sosyo-kültür olaylarda temel unsurun ise mana (duygu-düĢünce) öğeleri olduğunu belirtmektedir.16 Ġnsanın; coğrafi çevre, biyolojik çevre ve fiziki çevre unsurlarından oluĢan tabi çevre ile iliĢkileri sürecinde, bir sosyal hayat alanı Ģekillenir. Sosyal hayat alanı, bir baĢka deyiĢle insanın varoluĢ alanıdır.17 Sosyo-kültürel yapı denen olgu, insanın sosyo-kültür çevresi ve zaman etkileĢiminin oluĢturduğu elveriĢli ve dengeli bir temel üzerine kendini inĢa etmektedir. 18 Ġnsanlar çeĢitli coğrafi çevrelere uyum göstererek ve kendi aralarında sosyal iliĢkilere bağlı olarak sosyal çevrelerini oluĢturmuĢlardır. Ġnsanın yaratma gücü coğrafi çevrenin Ģartları ve hayati kaynakları birleĢtirilerek meydana gelen sosyo-kültürel çevre, sosyal çevre ve kültür çevresinin karıĢımı olarak belirmektedir.19 Sosyo-kültürel yapı, kültür unsurlarının ve sosyal kurumların zaman içerisinde tekrarlanarak meydana gelen ve karĢılıklı etkileĢimleri sonucunda oluĢan sosyal dengeye verilen isimdir.20 Kültür unsurları, sosyo-kültürel yapı içerisinde düzenleme geçerlilik kazandıkları rolü üstlenmektedir. durumlarda kültürel Sosyo-kültürel normlar olarak yapının en temel birimi kuĢkusuz insandır. Ġnsan eylemi ve eylemin kurumlaĢması ile sosyal ve tarihi bir derinlikten kalkarak bulunduğu zamana ve mekana bu birikim içerisinde iner ve sosyo-kültürel yapılanmasını gerçekleĢtirir.21 Toplum, Sosyo-kültürel bir sistem bütünlüğü içerisinde varlığını devam ettirir. Sosyo-kültürel sistem toplumlarda temel olarak üç bileĢenden oluĢur.Bunlardan ilki maddi olmayan zamansız ve mekansız anlamlar, ikincisi anlamları maddeleĢtiren araçlar ve üçüncü olarak da maddi araçlar 16 Nirun, Nihat; Özönder, M.Cihat; Türk Sosyo-Kütürel Yapısı İçerisinde Adetler, Örfler, Gelenekler, Milli kültür Unsurlarımız Üzerine Genel Görüşler, Ankara, AKDTYK Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1990 17 Nirun, a.g.e., s.342. 18 Yazıcı, a.g.e., s.224. 19 Nirun, Nihat; Sistematik Sosyoloji Yönünden Sosyal Dinamik Bünye Analizi, Ankara, AKDTYK Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1991,s.81. 20 Nirun, Özönder, a.g.e., s.251. 21 Yazıcı, a.g.e., s.225. 10 yardımıyla bu anlamları iĢler hale getiren insan unsurudur. 22 Bu analizden anlaĢılacağı üzere Sorokin‟e göre toplum; manevi kültür, maddi kültür ve toplumsal iliĢkilerin bütünü olarak tanımlanmaktadır.23 Toplum denen varlığın çeĢitliliğini, kurumsal yapısını, tarihselliğini dikkate aldığımız zaman; içerisindeki bireylerin havada asılı kalmadığı, orta yerde durmadıkları, yalnız olmadıkları ve sadece aileleriyle değil, çeĢitli toplumsal iliĢkiler düzeni içinde yaĢadıkları görülür. Bu mekanizmalar toplumu oluĢturur.24 Sosyal bilimlerin en önemli tartıĢma konularından birisi de; insanın, kendisini belirleyen ve doğuĢtan getirdiği aidiyetlerinden ve toplumsal yapılardan ne ölçüde kaçıp, bireysel seçimler yapmaya ne ölçüde yeterli olduğu hususudur. Bir yanda toplumsal yapı ve cemaat, diğer yanda ise kiĢilik ve bireysel irade vardır. Bu iki olgu arasında bulunan sürekli gerilim hem bireyselin, hem de toplumsal yapının sürekli olarak yeniden biçimlenmesine yol açar. Bireysel irade de toplumsal yapılarda sürekli değiĢim ve geliĢim halinde olup, durağan ve tek biçimli değildirler. Ayrıca bu değiĢim ve geliĢim birbirlerini etkilerler.25 Sosyo-kültürel kimlik; ister bireyin özgür seçimleri çerçevesinde, isterse de devletin ideolojik aygıtlarının baskıcı Ģekillendirmeleri çerçevesinde tanımlandığında, sonuçta ortaya çıkan aldığı bilgiyi bir değerlendirme süzgecinden geçiren bir bilinçtir. Burada benlik algısı önemlidir. Benlik bireyin kendi özelliklerine, yeteneklerine değer yargılarına emel ve ideallerine iliĢkin tutumlarını içermektedir. Bu yönüyle benliğin Sosyo-kültürel kiĢilik yapısına etkisi büyüktür. 26 22 Sorokin, A.Pitirim; SocioculturalCousality Space Time, New York, RusselandRusselInc., 1964, s.4. 23 Yazıcı, Erdinç; Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Karabük’te İşçi Ailesi, Ankara, İmaj Yayınları, 1992, s.45. 24 Bilgin, Vedat; “Toplum ve Cemaat”, Almıla Fikir ve Kültür Dergisi, Sayı 16, 2009, .s.36. 25 Yazıcı, „v.d.‟, a.g.e., s.16. 26 Yazıcı, „v.d.‟, a.g.e., s.6. 11 Sosyo-kültürel yapının en temel birimi olan insanın davranıĢları algı ve tutumlarında zaman ve teknolojik geliĢmeler ve birbirleri ile olan iliĢkilerinden kaynaklanan sebeplerden sosyo-kültürel değiĢmeler yaĢanması kaçınılmazdır. Toplum ve sosyo-kültürel değiĢmenin söz konusu olduğu sistem; ister ilmi yada dini olsun, ister estetik ya da felsefi olsun, isterse bir aile veya meslek birliği veya ticaret ortaklığı olsun, veyahut devlet tarafından temsil ediliyor olsun, sürekli olarak değiĢim tohumlarını bünyesinde taĢır. 27 Sosyo-kültür değiĢmeleri, herhangi bir kurumsal alanda doğar ve diğer alanlarda değiĢmeye sebep olarak, ilk değiĢme alanında ileri bir uyuma dönüĢürler. Ekonomik, politik , teknolojik, dini, ideolojik, demografik ve bunlar dıĢındaki birçok faktör bağımsız değiĢken olarak kabul edildiğinde, hepsinin birbirini ve toplumun değiĢim yönelimlerini kökten etkileyen değiĢkenler olduğu ifade edilebilir.28 1.1.3. Sendika Kavramı “Sendika” sözcüğü, Latince‟deki, Ģehir devletinin yöneticisi anlamına gelen “Syndic” sözcüğünden türemiĢtir. 19.yüzyıldan itibaren sendika (syndicat) sözcüğü, belli bir grubun ortak çıkarlarını savunmak için oluĢturulan bir örgütü ifade etmektedir. Genel anlamıyla bir tanım yapmak gerekirse, iĢçilerin kendi aralarında çeĢitli hak ve menfaatlerini korumak ve iyileĢtirmek amacıyla oluĢturdukları örgütlenmeye sendika denilmektedir. Ġngiltere ve Almanya gibi ülkelerde “sendika” kavramı yerine “emek birliği” anlamına gelen Ġngilizce “tradeunion”, Almanca “gewerkschaft” sözcükleri kullanılmaktadır. Bu tip ülkelerde iĢçi ve iĢveren sendikaları farklı sözcüklerle ifade edilmektedir. Türkiye ve Fransa gibi ülkelerde ise sendika kavramının baĢına iĢçi veya iĢveren sıfatları getirilerek bu tip örgütlenmeler ifade edilmiĢtir. 27 28 Yazıcı, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Karabük‟te İşçi Ailesi, s.52. 5. Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara, D.P.T.Yayını, 1984, s.5. 12 Sendika kavramı Ġngiltere‟de ilk defa bir Ģehir veya bölgede iĢçilerin genel çıkarlarını korumak için kalfalar arasında kurulup geliĢen dostluk örgütlerinin ortak eylemlerini anlatmak için kullanılmıĢtır. Bu da sendikal örgütlenmenin, lonca kültürünün de etkisiyle ilk etapta vasıflı iĢçiler tarafından baĢlatıldığını göstermektedir. Sendikalar bugünkü anlamını 1839 yılında kazanmıĢtır. Ġngiltere‟de 1824, ABD‟de 1842, Almanya‟da 1869, Fransa‟da ise 1884 yılında sendikaların serbestçe kurulmasına olanak tanıyan yasalar çıkarılmıĢtır.29 Türklerde ise iĢçi hareketi I. MeĢrutiyetten 1960‟lı yıllara kadar uzun bir emekleme dönemi geçirmiĢtir.30 Türkiye‟de sendikacılığın, 1960‟tan sonra batılı anlamda kurumsallaĢmaya baĢladığı kabul edilmektedir. 31 Sendikalar, sivil toplum aktörlerinin en önemlilerinden birisi olarak demokrasinin tarihsel geliĢimi, gelirin adaletli bir Ģekilde dağıtılması ve toplumların oynamıĢlardır. demokratikleĢmesi 32 sürecinde küçümsenmeyecek roller Sanayi çağının sarsıcı toplumsal dönüĢümleri dikkate alındığında sendika, iĢçi sınıfının modern sanayi toplumunda elde ettiği yerinve ağırlığın oluĢmasında belki de en önemli role sahip unsur olarak karĢımıza çıkmaktadır. Ancak sendika olgusu etki ve katkı anlamında iĢçi sınıfının kazanımları ile sınırlandırılabilecek bir olgu değildir. Sendika, sanayi toplumunda endüstriyel iliĢki sistemine, demokratik toplumun düzeninin oluĢumuna ve nihayet adaletli barıĢ toplumuna giden sürece çok önemli katkılar yapmıĢtır.33 Sendika kavramı ilk olarak Sidney ve BeatriceWebb tarafından “çalıĢma koĢulların iyileĢtirmek ve korumak amacıyla iĢçilerin kurdukları sürekli topluluk” Ģeklinde tanımlanmıĢtır. 29 34 Freidrich Engels ise sendikayı; iĢçi Tokol, Aysen; Sosyal Politika, Bursa, VipaşA.Ş.Yayınları, 2000, s.2. Yazıcı, Erdin; Osmanlı’dan Günümüze Türk İşçi Hareketi, Ankara, Binyıl Yayınları, 2010, s.136. 31 Tuna, Orhan; Sosyal Siyaset Konferansları: Türkiye’de Sendikacılık ve Sendikalarımız, İstanbul, İstanbul Üni. İkt. Fak.Yay., 1969, s.255. 32 Yıldırım, Engin; Endüstri İlişkileri Teorileri, Sakarya, Değişim Yayınevi, 1997, s.199. 33 Yazıcı, Erdinç; Dönüşen İş Kültür, Ankara, Binyıl Yayınları, 2010, s.122. 34 Mahiroğulları, Adnan; Dünyada ve Türkiye’de Sendikacılık, Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları, 2011, s.2. 30 13 sınıfının sermaye sınıfına karĢı verdiği mücadelede çok gerekli bir silah olarak değerlendirmiĢtir.35 2821 sayılı Sendikalar Kanunu sendikayı; iĢçilerin ve iĢverenlerin çalıĢma iliĢkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliĢtirmek için meydana getirdikleri tüzel kiĢiliğe sahip kuruluĢlar olarak tanımlamıĢtır. “Sendika bir kavram olarak özünde iĢçi örgütlenmesinin adıdır. En geniĢ anlamda ise iĢçi ve iĢverenlerin çalıĢma iliĢkilerinde ortak ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliĢtirmek için meydana getirdikleri mesleki örgütlerdir.”36 BaĢka bir tanımda ise sendika, serbest giriĢim düzeni içinde karĢı koyma, sömürüyü önleme ve emeğin, toplumun olanaklarından adil ölçüler içerisinde yararlanmasını sağlama amaçlı sınıfsal bir örgütü ifade etmektedir.37 Erdinç Yazıcı ise sendikayı; sosyo-kültürel bir olgu olarak, insan unsuru ve araçlar yardımıyla anlamları iĢleten ve taĢıyan, iĢçilerden oluĢmuĢ bir sosyal yapı olarak tanımlamıĢtır.38 Ali Seyyar‟a göre ise sendika, iĢçi ve iĢverenler tarafından aynı mesleği ya da birbirine benzer meslekleri icra eden kiĢilerden oluĢan ve hedefi üyelerinin mesleki, iktisadi ve sosyal menfaatlerini temsil ve müdafaa etmek olan hükmi Ģahsiyete sahip örgüt olarak tanımlamıĢtır. 39 Sendika, iĢveren karĢısında tek baĢına güçsüz olan iĢçileri korumak ve iĢçilerin elde etmiĢ oldukları kazanımları koruyan, gerektiğinde iĢçileri temsil eden, ülkedeki sosyal refahın artması, çalıĢma koĢullarının düzenlenmesi, ve 35 Engels, Freidrich; İngiliz İşçi Hareketi, çev. Şemsa İlkin, İstanbul, Yücel Yayınları, 1976, s.48. Aktay, Nizamettin; Arıcı, Kadir; Kaplan/Senyen , E.Tuncay, İş Hukuku, Ankara, Seçkin Yay. San. ve Tic. A.Ş., 2007, s.265. 37 Talas, Cahit; Toplumsal Ekonomi Çalışma Ekonomisi, Ankara, İmge Kitabevi, 1997, s.220. 38 Yazıcı, Osmanlı’dan Günümüze Türk İşçi Hareketi, s.30 39 Seyyar, Ali; Sosyal Siyaset Terimleri, Sakarya, Sakarya Yay. 2008, s.383. 36 14 gelir dağılımı adaletinin sağlanması hususlarında mücadele veren, tüzel kiĢiliği olan, son derece dinamik kitle ve sınıf örgütleridir. 1.2. KAMU GÖREVLĠLERĠ SENDĠKACILIĞI 1.2.1. Batıda Kamu Görevlileri Sendikacılığı Kamu görevlileri sendikacılığı, dünyada iĢçi sendikacılığına oranla daha geç baĢlamıĢ ve örgütlenmesini daha geç tamamlamıĢtır. 40 1960‟lı yıllar sonunda yaygınlaĢmaya baĢlayan memur sendikacılığı, 1970‟li yılların sonlarına doğru durgunluk hatta gerileme eğiliminde olan özel kesim sendikacılığına nazaran 1980‟li yıllarda artarak sürmüĢtür.41 Memur sendikacılığına statü anlayıĢı gereği karĢı çıkan siyasal iktidarların, sendikacılığı grevle eĢdeğer saymaları ve sendikacılığın grev hakkını da içerdiği anlayıĢını benimsememiĢ olmaları, memur sendikacılığının, iĢçi sendikacılığına oranla daha geç baĢlaması ve daha geç geliĢim göstermesinin sebeplerinden birisi olmuĢtur.42 Ayrıca süreç içerisinde “kamu görevlilerinin örgütlenmesi” olgusu; kamunun menfaatlerini ve halkın gündelik yaĢantısını olumsuz yönde etkileyeceği endiĢesi ile kuĢku ile karĢılanmıĢ, “memur, devlete karĢı sadakat yükümlülüğü altındadır ve devletin ayakta kalabilmesi için memurunu koruması gerekir, bu sebepten dolayı da memurların örgütlenmeye ihtiyacı yoktur” gibi bir görüĢün benimsenmesi sonucunda birçok ülke yasasında yer almamıĢtır. Bu görüĢler II. Dünya SavaĢından sonra hızla değiĢmiĢ, memurların da mesleki hak ve menfaatlerini kendi sendikaları aracılığı ile ve 40 Turan, Kamil; “Dünya‟da ve Türkiye‟de Kamu Görevlileri Sendikalarının Hukuki Gelişmeleri”, Kamu-İş Dergisi, Cilt 4, Sayı 4, Ocak,1999, s.1. 41 Gülmez, a.g.e.,s.VIII. 42 Timtis, Gerard ; Letowski, Janusz (Directionscientifique); Lesfonctionspubliques en Europe de I’Est et de I’Ouest, Paris, Editionsdu CNRS, 1986, s.162-163 15 özgür toplu pazarlık yoluyla koruyabilecekleri düĢüncesi hakim olmuĢ ve uluslararası sözleĢmelerle bu yönde düzenlemeler yapılmıĢtır.43 19. yüzyılda iĢçiler sendikaları aracılığıyla hak mücadelesi verirken, çalıĢanlar arasında “talihli insanlar” olarak kabul edilmiĢ olan memurlar, çalıĢma hayatında mücadele etmelerini gerektirecek herhangi bir zorlukla karĢılaĢmamıĢlardır. Ancak bu bakıĢ açısı iĢçilerin yapmıĢ oldukları mücadeleler sonucunda elde etmiĢ oldukları kazanımları karĢısında değiĢerek, önceleri memurları hükümdarın kapıkulu olarak gören anlayıĢ, devletin toplum tarafından oluĢturulduğu ve bu sebepten dolayı da toplumsal hakların korunması gerektiği anlayıĢına dönüĢmüĢtür. Ancak bu dönüĢüme rağmen kamu görevlileri sendikalarının meĢru temelde kurulmaları ve geliĢmeleri kolay olmamıĢtır.44 Birçok ülkede kamu görevlileri sendikacılığı, ilgili hukuk kurallarının düzenlenmesinden önce fiili olarak varlığını kabul ettirmiĢ ve hukuku önleyici etki yapmıĢtır. Sendikal hakların hukuksal düzenlemelere yansıması ise uzun yıllar ve uygulamalar neticesinde gerçekleĢmiĢtir. Kamu görevlileri sendikacılığının doğuĢu, hukuktan bağımsız ve hukuk kurallarını önleyici bir etkiyle baĢlamıĢtır.45 1. Dünya SavaĢı öncesinde dernek yada iĢçi sendikalarından ayrı meslek birlikleri biçimindeki meslek örgütleri kamuda görülmeye baĢlanmıĢtır. Hükümetlerin ilk zamanlarda, genelde toplumsal geliĢme ve olguların baskılarıyla hoĢgörüyle yaklaĢmıĢ oldukları memur sendikalarının yasal ve anayasal güvence altına alınması II. Dünya SavaĢı sonrası yıllara kalmıĢtır. 1960‟lı yıllarda baĢlayan memur sendikacılığı, 1970‟li yıllar sonunda hemen hemen tüm Avrupa ülkelerinde hızlı bir geliĢim göstermiĢ, 1990‟lı yıllardan itibaren ise kamu görevlilerinin sendikal haklara kavuĢması tüm dünyada 43 Kutal, Metin; “Uluslararası Çalışma Normları Karşısında Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklarına İlişkin Bazı Gözlemler”, Kamu-İş Dergisi, cilt 6, sayı 4, 2002, s.3. 44 Han, a.g.e., 86-87 45 Gülmez, Mesut; “ Memur Sendikacılığının Hukuksal Temelleri”, Türk İdare Dergisi, Sayı 412, Eylül, 1996, s.1. 16 genel bir eğilim göstermiĢtir. Bu hızlı geliĢimin sebebi, kamu kesiminde örgütlenmenin özel kesime göre çok daha kolay olmasıdır.46 Hizmetler kesiminin sanayi aleyhine geniĢlemesi, istihdam yapısındaki bu köklü değiĢim sonrasında beyaz yakalılar diye tabir edilen kesim ile kadın çalıĢanların sayısının oran olarak artması, “Atipik” çalıĢma biçimlerinin üretim sürecine girmesi, yeni üretim tekniklerinin yaygınlaĢması, iĢsizlik oranının yükselmesi, özel kesimde çalıĢma iliĢkilerini sendikalaĢma oranında düĢmelere neden olmuĢtur. olumsuz etkileyerek 47 1970‟li ve 1980‟li yıllarda pazar ekonomisi geliĢmiĢ ülkelerde ve geliĢmekte olan ülkelerde kamu kesiminde sendikalaĢma oranı giderek büyümüĢ ve memurlar Almanya, Avusturya, Hollanda ve Ġsviçre gibi ülkelerde sendikalaĢma düzeyi en güçlü olan çalıĢan kesimini oluĢturmuĢtur.48 Uluslararası ÇalıĢma Örgütü raporunda; kamu kesim yetkililerinin özel kesim iĢverenlerine göre sendikalaĢmaya daha olumlu yaklaĢması, hükümet değiĢikliklerinde kamu iĢverenlerinin değiĢerek örnek iĢveren tutumu sergilemesi, kamu iĢveren iĢletmelerinin büyük ölçekli olması ve memurun iĢ güvencesi gibi nedenler kamu hizmetinde sendikalaĢma oranının yüksek olmasının sebepleri olarak açıklanmıĢtır.49 Günümüzde birçok batılı ülkede iĢçi sendikacılığında rastlanan zayıflama ve üye kaybetme olgusuna karĢılık, kamu görevlileri sendikacılığında örgütlenme hareketi canlılığını korumaktadır.50 46 Kocaoğlu, A.Mehmet; “Türkiye‟de ve Dünyada Memur Sendikacılığının Gelişimine Panaromik Bir Bakış”, Tühis İş Hukuku ve İktisat Dergisi, Cilt 15, Sayı 5, Ağustos, 1999, s.25. 47 Gülmez, a.g.e., s.48. 48 Gülmez, a.g.e., s.48 49 BIT, Le Travail Dans Le Monde , vol 5, Geneve, 1992, s.119-121 50 Kutal, a.g.m., s.1. 17 1.2.2. Türkiye’de Kamu Görevlileri Sendikacılığı Türkiye‟de kamu rejiminin statü hukukuna dayanması ve koalisyon özgürlüğünün çeĢitli engellerle karĢılaĢması gibi sebeplerden dolayı memur sendikacılığı önemli gecikmelere maruz kalmıĢtır. Hatta memurlar dernek kurma özgürlüğünden bile uzun süre mahrum bırakılmıĢlardır. 51 Bu sebeplerden dolayı 1960‟lı yıllardan önce kamu görevlilerinin örgütlü mücadelesinden pek fazla söz edilememektedir. 1.2.2.1. Ġmparatorluk’tan 1993’e YaĢanan Süreç Osmanlı Ġmparatorluğu döneminde, Birinci MeĢrutiyet Anayasası ile insan haklarına iliĢkin bazı hak ve hürriyetlere yer verilmiĢse de, bu anayasa birleĢme, dernek kurma ve toplanma ve çalıĢma hayatına iliĢkin herhangi bir yenilik getirmemiĢtir. Ġkinci MeĢrutiyet Anayasası ise mesleki dernek veya birlik kurma hakkını veren ilk Anayasa olma özelliği taĢımaktadır. 52 ĠĢçi örgütlenmelerine iliĢkin yapılan birçok araĢtırma, bu dönemde kurulan ilk iĢçi örgütü olarak, Ameleperver Cemiyeti‟ni kabul etmektedir. dönemde kurulan iĢyeri örgütlenmelerinin baĢında ise Demiryolları Memurin ve Müstahdemin Cemiyet-i Ayrıca yine bu Anadolu-Bağdat Uhuvvetkarisi gelmektedir.53 16 Ağustos 1909 tarihinde çıkarılmıĢ olan Cemiyetler Kanunu, sadece kamu kesimi dıĢında ve topluma hizmet amacıyla kurulmuĢ bulunan iĢyerleri dıĢında çalıĢan iĢçilere örgütlenme hakkı getirmiĢ olsa da, örgütlenme mücadelesi bakımından önemli bir kazanım olarak kabul edilmektedir. 54 51 Kutal, a.g.m., s.3. Kalkandelen, Hayrettin; Sendikalar ve Kamu Hizmetinde Sendikacılık, Ankara, Şenyuva Matbaası, 1968, s.31. 53 Koç, Yıldırım; Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Hareketi Tarihi, 2. baskı, İstanbul, Kaynak Yayınlar, 2003, s.41-42 54 Gülmez, Mesut; Türkiye’de Çalışma İlişkileri, Ankara, Todaie Yayınları, 1991, s.321. 52 18 Yine 1909 yılında çıkarılan Tatil-i EĢgal Kanunu ise, kamuya yönelik hizmet yapan iĢyerlerinde çalıĢanların sendika kurmalarını ve sendikalara üye olmalarını yasaklamıĢtır. Bu yasa Cumhuriyet döneminde de yürürlükte kalmıĢ ve bazı maddeleri 1936 yılında çıkarılan 3008 Sayılı ĠĢ Yasası ile yürürlükten kaldırılmıĢtır.55 Osmanlı imparatorluğu döneminde kamu görevlileri ile ilgili bazı düzenlemeler yapılmıĢ olsa da, memur hukukuna iliĢkin ilk toplu nitelikteki düzenleme, Cumhuriyetin ilk Anayasası olan 1924 Anayasası döneminde çıkarılan 788 sayılı Memurin Kanunu ile gerçekleĢmiĢtir.56 1924 Anayasasında memurlara toplanma ve dernek kurma gibi haklar tanınmıĢ olmasına rağmen, sendika kurma hakkından bahsedilmemiĢtir. 31 Mart 1926 tarihindeResmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 788 sayılı Memurin Kanunu; memurların sendikal hakları ile dernek kurma ve derneklere üye olmalarına yönelik hiçbir düzenlemeye yer vermiyordu. Tatil-i EĢgal Kanununun hala yürürlükte olması sebebiyle memurların sendika kurma ve sendikalara üye olmaları yasaktı. Ayrıca Kanunun 65. Maddesinde memurların grev yapması yasaklanmıĢ, 9.maddesinde ise memurların siyaset yapması yasaklanmıĢtır. Memurlar bu dönemde dernekler, yardımlaĢma sandıkları, kooperatifler kurmuĢlar, ama sendikal yönden bir geliĢim sağlayamamıĢlardır.57 28 Haziran 1938 tarihinde çıkarılan 3512 sayılı Cemiyetler Kanununu, 1909 tarihli Cemiyetler Kanununu yürürlükten kaldırmıĢtır. Bu Kanun memurların örgütlenme hakkını düzenleyen ilk kanun olma özelliği taĢımaktadır. Ancak Kanunun 12. maddesi memur ve müstahdem olarak çalıĢan bütün kamu görevlilerinin sınıftemelli sendika ve dernek kurmalarını yasaklamıĢtır. 55 Öte yandan Ceza Kanunu‟nda 1933 yılında yapılan Koç, a.g.e., s.39. Gülmez, Mesut; Kamu Görevlileri Sendika ve Toplu Görüşme Hukuku 788’den 4688’e :19262001, Ankara, Todaie Yayınları, 2002, s.3. 57 Serim, Bülent; Kamu Görevlilerinin Örgütlenmesinde Hukuksal Boyut, Ankara, Öteki Yayınları, 1995, s.63. 56 19 değiĢiklikle, cezai pekiĢtirilmiĢtir. 58 müeyyideler artırılarak grev ve lokavt yasakları Bu Kanunda bulunan örgütlenme hakkı, 5 Haziran 1946 tarih ve 4919 sayılı Kanun ile değiĢiklik yapılıncaya kadar sınırlı bir Ģekilde kullanılmıĢtır. Tek partili dönemin kapanıp çok partili döneme geçiĢle birlikte ortaya çıkan siyasal ve sosyal geliĢmeler sonucunda, 5 Haziran 1946 yılında 4914 sayılı Kanunla Cemiyetler Kanununun sınıf esasına dayalı örgüt kurmalarını yasaklayan maddesi kaldırılmıĢtır. Bu Kanunla cemiyet serbestisinin tanınması Türk sendikacılığı için yeni bir devir açılmıĢtır. 59 Ancak sınıf esasına dayalı sendikalar kurulabilmesinin önünü açan bu düzenlemenin getirilmesinden kısa bir süre sonra soğuk savaĢ Ģartları bahane edilerek 1946 yılında birçok sendika kapatılmıĢtır.60 Memurların sendikal haklarının önünü açacak herhangi bir çalıĢmanın yapılmadığı bu yıllarda, memurların yoğun bir Ģekilde tüketim kooperatifleri, yapı kooperatifleri, meslek örgütleri ve yardımlaĢma dernekleri çatısı altında örgütlendikleri görülmüĢ, 1945 yılında Ankara, Ġstanbul, Ġzmir ve Adana gibi Ģehirlerde memurlar kendi baĢlarına yada iĢçiler veya esnafla bir araya gelerek çeĢitli dernekler kurmuĢlardır.61 1947 tarihli 5018 sayılı Sendikalar Kanunu dar kapsamlı olup sadece iĢçi ve iĢverenler için sendikal haklardan bahsetmiĢ, kamu görevlilerine yönelik bir düzenleme getirmemiĢtir. Bu dönemin diğer dönemlerden en önemli farkı ise kamu görevlilerinin sendikal haklarının önündeki engellere rağmen bütün süreç boyunca statülerinden memnun olmaları ve örgütlenme ihtiyacı duymamalarıdır. Ancak tek partili siyasal düzenin değiĢip Demokrat Partinin 58 iktidara gelmesi, bürokrasinin etkisinin azalması sürecini Dereli, Bengü; Türkiye’de Sendika Demokrasisi, İstanbul, Güryay Matbaacılık, 1977, s.49. Dereli, a.g.e., s.50. 60 Koç, a.g.e., s.80. 61 Taşçı, Ersin; Memurlar Sendikal Hakları ve Türkiye Kamu-Sen, Ankara, Nüans Kitapçılık, 1996, s.77. 59 20 doğurmuĢtur. Bu da memurların statülerini koruyamamasına sebep olmuĢ ve örgütlenme gereksinimi hissetmeye baĢlamıĢlardır.62 1960 ihtilali ile Türkiye‟de sendikal hareket yeni bir mecraya girmiĢtir. Darbenin ardından özgürlükçü ve demokratik yaklaĢımlar benimsenerek düzenlenen 1961 Anayasasının memurlar açısından en önemli tarafı, memurlara sendika hakkı tanımıĢ olmasıdır. Bu özelliğiyle 1961 Anayasası hem memur sendikacılığı noktasıdır. için, hem de iĢçi sendikacılığı için bir dönüm 63 1961 Anayasası iĢçilere sadece sendikalaĢma hak ve özgürlüklerini vermekle kalmamıĢ, aynı zamanda "toplu sözleĢme ve grev hakkı" baĢlığı altında toplu iĢ sözleĢmesi ve grev haklarını tanımıĢtır. Sendika kurma hakkı "iĢçi niteliği taĢımayan kamu hizmeti görevlilerinin bu alandaki hakları kanunla düzenlenir" hükmü ile memurlara da tanınmıĢtır.64 1961 Anayasa‟sı memurların dernek kurmalarının bile yasak olduğu bir dönemde, sendika haklarını Anayasal güvence altına alarak, memurlara geniĢ haklar tanımıĢtır. Bu yolla memurlar sendika hakkını çok fazla mücadele etmeden elde etmiĢ gibi görünse de Anayasa‟nın 46. maddesinin 2. fıkrasında, iĢçiler dıĢındaki kamu görevlilerinin sendika hakkının düzenlenmesi kanuna bırakılmıĢtır. Böylece, kamu görevlilerinin sendika haklarına, iĢçilere göre daha çok kısıtlama getirme imkanı tanınmıĢtır. Nitekim 46. maddenin gerekçesinde de, kamu hizmeti görevlilerinin sendika haklarının iĢçilerinki gibi sınırsız olamayacağı, bu alanda konulacak sınırları ihtiyaca göre kanun koyucunun tespit edeceği belirtilmiĢtir.65 Nitekim iĢçi ve iĢveren sendikalarını düzenleyen 1963 yasalarından iki yıl sonra, memurlara çok sınırlı bir örgütlenme hakkı tanıyan, toplu pazarlık 62 Özer, M.Akif; “Kamu Çalışanlarının Örgütlenme Sorunu ve Memur Sendikacılığı”, Kamu-İş İş Hukuku ve İktisat Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, Ocak, 2000, s.129-130 63 Gülmez, a.g.e., s.11. 64 Çelik, Nuri; İş Hukuku Dersleri, 11. baskı, İstanbul, Beta Yayınları, 1992, s.280. 65 Özdemir, Musa; Memurların Örgütlenme Sorunu, Ankara, MBV Yayınları, 1987, s.88. 21 ve grev haklarını ise kesinlikle yasaklayan 08.06.1965 tarihli "624 sayılı Devlet Personeli Sendikaları Kanunu" kabul edilmiĢtir.66 Böylece Türkiye‟de memur sendikaları ile ilgili ilk kanun çıkarılmıĢtır. Memurlara son derece sınırlı haklar tanıyan ve geniĢ kapsamlı bir siyaset yasağı getiren Kanun, iĢçiler dıĢında kalan kamu hizmeti personelini içine alacak Ģekilde kurulacak sendika ve meslek birliklerini kapsam dâhiline almıĢtır. Memurlar toplu sözleĢme yapmak ve greve katılmak gibi sendikal haklardan mahrum bırakılmıĢlardır. Ayrıca Kanun, kamu emeklilerine de sendika kurabilme ve sendikaya üye olabilme hakkı tanımıĢtır. Kanunun örgütlenme alanı ile ilgili 3. maddesindeki, sendikaların kurum içinde veya kurumlar arasında farklı meslek esasına dayalı olarak kurulabilmelerine imkan tanıyan düzenleme ise sendikal birliğin bozulmasını teĢvik etmiĢtir. 67 1961 Anayasasının getirmiĢ olduğu sendikal hakları çıkarılan kanunla en kısıtlı haliyle kullanmak zorunda bırakılan memurlar, elde ettikleri bu hakları kullanmakta son derece istekli olmuĢladır. Bu süreçte Türkiye‟nin ilk memur sendikası olan Türkiye Devlet Büro Görevlileri Sendikası, 18 Haziran 1965 tarihinde kurulmuĢtur.68Yine bu süreçte Türkiye Öğretmenler Sendikası, Türkiye Ġlkokul Öğretmenleri Sendikası, Türkiye Hekimler ve Eczacılar Sendikası, Türkiye Teknikerler Sendikası, Ereğli Kömür ĠĢletmesi Personel Sendikası gibi belli baĢlı isimler altında örgütlenen memurların, 1968 yılına gelindiğinde kurmuĢ oldukları sendika sayısının 658‟e ulaĢtığı 69 , ancak bu sendikaların sadece iki tanesinin üye sayısının 10 binden fazla olduğu, geri kalanının ise ¾‟ünün üye sayısının 500‟ün altında olduğu tespit edilmiĢtir. Ayrıca bu yıllarda Türkiye Kamu Personel Sendikaları Konfederasyonu, Türkiye Ġktisadi Devlet TeĢekkülü ve TeĢebbüsleri Personel Sendikaları Konfederasyonu ve Türkiye Devlet ve Kamu Ġktisadi TeĢebbüsleri Personeli 66 Kutal, a.g.m., s.4. Taşçı, a.g.e., s.80. 68 Gülmez, Mesut; “Memur Sendikacılığı”, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, Tarih Vakfı Yayınları, cilt 2, 1996, s.360. 69 Demir, Serdar; “Türkiye‟de Kamu Görevlileri Dernekleri” Amme İdaresi Dergisi, cilt 24, sayı 1, Mart, 1991, s.58 67 22 Konfederasyonu olmak üzere konfederasyonu da kurulmuĢtur. 3 70 adet kamu personeli sendikaları Çok kısa sürede, bu denli fazla memur sendikasının kurulması, sendikaları örgütlenme ve mali açıdan zayıf düĢürmüĢ, sendikal etkinliklerini azaltmıĢtır. 14.07.1965 tarihinde 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu kabul edilmiĢtir. Yasa ile memurlara sendika kurma hakkı tanınmıĢ ama grev, toplu eylem ve toplu sözleĢme hakkı tanınmamıĢtır. Sendikal yönden memurlar için bir yenilik getirmeyen 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu devlet memurlarının genel durumlarını belirleyici bir yasa niteliğinde olması yönüyle önemlidir. 1971 darbesinin ardından Anayasada yapılan değiĢikle sosyal haklar olumsuz etkilenmiĢ, bütün temel hak ve hürriyetlere dolaylı bir sınırlama getirilmek istenmiĢtir. Sosyal haklara doğrudan müdahale ise sendika hakkı ile ilgilidir.71 22 Eylül 1971 tarihinde 1488 sayılı Kanunla getirilen değiĢiklikle memurların sendika kurma hakkı geri alınmıĢtır. Maddede yer alan "çalıĢanlar" ifadesi kaldırılıp, bunun yerine "iĢçiler" ifadesi konulmuĢ, bu maddenin ilk Ģeklinde yer alan "iĢçi niteliği taĢımayan kamu hizmeti görevlilerinin bu alandaki hakları kanunla düzenlenir" hükmü Anayasadan çıkartılmıĢtır. Böylece memurların sendikalara üye olmaları yasaklanmıĢ, daha önce kurulmuĢ olan memur sendikalarının faaliyetlerinin sona ereceği hükme bağlanmıĢtır. 72 Sonuç olarak grev ve toplu sözleĢme yapma hakkı zaten olmayan memur sendikaları 1971 değiĢikliği ile tamamen ortadan kaldırılmıĢtır.73 1965-1971 yılları arasında kısa bir süre devam eden özgürlükler dönemi, memurların kapsamlı bir mücadele vermeden elde ettikleri sendikal 70 Mıhçıoğlu, Cemal; Türkiye’de Kamu Personeli Sendikaları, Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1968, s.42. 71 Tanör, Bülent; Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, İstanbul, May Yayınları, 1978, s.185 72 Turan, Güngör; “Türkiye‟de Kamu Sendikacılığı”, Kamu İş Dergisi, cilt 6, sayı 1, 2000, s.11. 73 Tanör, a.g.e.,s.186. 23 hakların devlet tarafından kısa sürede geri alınmasıyla son bulmuĢtur. Bu süreçte kurulan memur sendikaları 624 sayılı Kanunun getirdiği sınırlı faaliyet alanlarını dahi tam olarak kullanmaktan uzak kalmıĢlardır. Daha çok üyelerine doğum, ölüm, evlenme, hastalık gibi durumlarla karĢılaĢmaları halinde yardımda bulunma, yardımlaĢma sandıkları kurma ve lokal açma gibi faaliyetlerde bulunmuĢ74buna karĢın hakların korunması için gerekli eylemleri yapmaktan olabildiğince kaçınmıĢlardır. Sendika kurma ve sendikalara üye olma hakları ellerinden alınan memurlar, 1971-1980 döneminde sendikalar yerine, dernekler aracılığıyla örgütlenmiĢlerdir. Belirtilen bu dönem, gerek siyasi iktidarın engellemeleri, gerekse derneklerin iç yapılarında var olan olumsuzluklara rağmen kamu görevlilerinin örgütlenmelerinde önemli yer tutmuĢtur. Bu dönem bir anlamda sendikalı yılların ön hazırlığı olmuĢtur.75 Ancak bu dönemde sendikal harekette olduğu gibi kamu görevlileri derneklerinde de siyasallaĢma görülmüĢtür. Siyasi partiler kendi ideolojilerine yakın kamu görevlilerini kurum veya meslek bazında örgütlenmeye zorlamıĢlardır. Derneklerin mesleki amacın dıĢında siyasi faaliyetlere daha fazla ağırlık verdikleri bu dönemde, kamu görevlilerinin partizanlaĢması gibi bürokrasi için tehlike teĢkil eden bir oluĢuma yol açmıĢtır. Bundan devletin büyük zarar gördüğü bir gerçektir.76 1.2.2.2. 1993-2011 Kamu Sendikacılığının OluĢum Dönemi 12 Eylül 1980 rejiminin bir ürünü olarak hazırlanmıĢ olan 1982 Anayasası, 1980 öncesinin anarĢi ortamına dönülmemesi çabası ile temel hak ve özgürlüklerde çeĢitli sınırlamalar getirecek Ģekilde düzenlenmiĢtir. Bu 74 75 Han, a.g.e., s.101. Çitçi, Oya; “Türkiye‟de Kamu Görevlilerinin Sayısal Görünümü”, Amme İdaresi Dergisi, cilt21, sayı3, Eylül, 1988, s.42. 76 Arıcı, Kadir; “Kamu Çalışanlarının Örgütlenme Hakkının Hukuki Gelişimi:Dernekten Sendikaya, Kamu Çalışanları Dergisi, sayı 2, Mart, 1992, s.49. 24 anlayıĢtan kuĢkusuz memur sendikacılığı da etkilenmiĢtir. Ne var ki 1982 Anayasasında iĢçilere ve iĢverenlere sendikal örgütlenme hakkı tanınırken, memur sendikacılığını yasaklayan bir hükme de yer vermemiĢtir.77 Anayasada iĢçi ve iĢverenlerin sendika hakkından bahsederken, "memur" ifadesinin geçmemesi "bir yasak olmadığı" Ģeklinde düĢünülmesine neden olmuĢ ve Anayasada bu konuda bir boĢluk olduğu düĢünceleri yoğunlaĢmıĢtır. 78 Bu durum, bir kesim tarafından memur sendikacılığının önünde bir engel olmadığı görüĢünün savunulmasına yol açmıĢtır. Bu süreçte, memurların sendikal haklarını tanınmasını isteyen çevrelerin desteğiyle ve mevcut Kanunun açıklarından faydalanılarak sendikal hak mücadelesi sürdürülmüĢtür.79 Bu geliĢmeler olurken 1992de yeni bir memur sendikaları yasasının hazırlığına baĢlanmıĢtır. Memur sendikacılığı ile ilgili belirtilen tartıĢmalar yaĢanırken, 1993 yılında ILO‟nun 87 ve 151 sayılı sözleĢmelerinin onaylanması olaya yeni bir boyut kazandırmıĢ ve akabinde çok sayıda memur sendikasının kurulduğu görülmüĢtür. Yeni sendika yasasının anayasal dayanaklarına iliĢkin yapılan tartıĢılmalara ise 23.07.1995 tarihinde yapılan Anayasa değiĢikliği son vermiĢtir.80 Sendika yasasına dayanak olarak yapılan Anayasa değiĢikliğinde ilk olarak 1995 yılında Anayasanın 53 ve 54. maddeleri ve sonrasında 2001 yılında ise 51. madde değiĢikliğe uğramıĢtır.81 Anayasanın 53. ve 54. maddelerine yapılan değiĢikliklerle, memurlar ve diğer kamu görevlilerine sendika ve üst kuruluĢlar kurma hakkı tanınmıĢtır. Bu düzenleme ile kamu görevlilerinin kuracakları sendikaların ve bunların üst kuruluĢlarının faaliyet alanı belirlenmiĢ, üyeleri adına yapacakları toplu görüĢmeler idarenin takdirine tabi tutulmuĢ, iĢçilere tanınan toplu pazarlık ve 77 Kutal, a.g.m., s.4. Turan, a.g.m., s.12. 79 Arıcı, a.g.m., s.49. 80 Kutal, a.g.m., s.4. 81 Aktay, Arıcı, Senyen, a.g.e., s.285. 78 25 grev haklarının bu sendikalara tanınmadığı açıkça belirtilmiĢtir. Yapılan bu değiĢiklikler hem içerik olarak hem de biçim olarak yoğun bir Ģekilde eleĢtirilmiĢtir.82 Toplu görüĢme sonunda anlaĢmaya varılsa da varılmasa da düzenlenecek tutanağın Bakanlar Kurulu‟nun takdirine sunulması ciddi bir sınırlama olarak değerlendirilmiĢtir. 83 Uygulamada kamu görevlileri sendikalarının yasal olarak varlıklarının çeĢitli mahkeme kararlarıyla onandığı ve yıllardır etkinliklerde bulundukları göz önünde tutulduğunda, Anayasanın 53. maddesinde yapılan bu düzenlemenin kamu görevlileri sendikalarına Anayasa tarafından tanınma dıĢında hiçbir Ģey getirmediği söylenebilir. 84 Böylece grevsiz ve toplu sözleĢmesiz bir memur sendikacılığı getirilmek istenmiĢ, temelde yapılan düzenlemenin 624 sayılı Yasanın getirmiĢ olduğu sendikacılığa egemen olan 30 yıl önceki anlayıĢın benimsendiği görülmüĢtür.85 Daha sonra 12.6.1997 tarih ve 4275 sayılı Kanunla 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun kaldırılan 22. maddesi yeniden konularak, "devlet memurları, Anayasada ve özel kanunda belirtilen hükümler uyarınca sendikalar ve üst kuruluĢlar kurabilir ve bunlara üye olabilirler" hükmü düzenlenmiĢtir. 2001 yılında 4709 sayılı kanunla Anayasanın 51. maddesinde açıklayıcı bir değiĢiklik yapılarak “iĢçiler” terimi kaldırılmıĢ yerine “çalıĢanlar” terimi konulmuĢtur. Buradaki çalıĢanlar kapsamına memurlar ve diğer kamu görevlileri de girmektedir. Yani memurlar ve diğer kamu görevlileri de önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluĢlar kurma hakkına sahip olmuĢlardır.86 82 Kutal, a.g.m., s.4. Kutal, a.g.m., s.4. 84 Eroğlu, Cem; “Üçüncü Anayasa Değişikliği”, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, cilt XIX, sayı 183, Eylül, 1995, s.9. 85 Gülmez, Mesut; “Anayasa Değişikliği ve Memur Sendikacılığı”, Amme İdaresi Dergisi, cilt 28, sayı 4, Aralık, 1995, s.36. 86 Bayraktar, Taşkın; Türk Anayasa Düzeninde Sendika Kurma Hakkı, Ankara, Adalet Yayınları, 2006, s.108-109. 83 26 ÇeĢitli tartıĢmalara neden olan Anayasa değiĢikliğinin ILO‟nun 87 ve 151 sayılı sözleĢmelerine de tam uymadığı uyarılarında bulunulmuĢtur. ILO da bu hususta çıkarılması gereken yasanın bir an önce kabul edilerek uygulamaya konulmasını istemiĢtir. Uzun bir hazırlık döneminden sonra 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu 25.06.2001 tarihinde TBMM de kabul edilmiĢtir. 87 Çıkarılan bu Kanunla, iĢçi niteliği taĢımayan kamu görevlilerinin sendikal hakları belirlenmiĢ ve bu haklara iliĢkin düzenlemeler getirilmiĢtir. “Ancak bu kanunla memur sendikalarına tanınan baĢlıca hak, bir tür karma danıĢma kurulu niteliği taĢıyan “toplu görüĢme” hakkından ibarettir.” 88 Yani, bu kanunla memurlara sendika hakkı ve toplu görüĢme hakkı verilmiĢ ancak toplu sözleĢme ve grev hakkı verilmemiĢtir. Toplu görüĢmeler sonucu alınacak kararların, Bakanlar Kurulu‟nu bağlayıcı nitelikte olmaması da bu kararları tavsiye niteliğinde kararlar olmaktan öteye götürmemiĢtir. 1.2.2.3. 2011 Sonrası; Toplu SözleĢme Hakkı ve Yeniden Yapılanma Dönemi Memurların toplu sözleĢmeli ve grevli sendika mücadelesinin bir ayağı olan toplu sözleĢme hakkı, 12 Eylül 2011 yılında yapılan halk oylaması ile kabul edilen Anayasa değiĢikliği ile tanınmıĢtır. Anayasa değiĢikliğinin akabinde 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikalar Kanunu‟nda yapılan değiĢikliklerle, memurlara sağlanan toplu sözleĢme hakkının kullanılması usulü düzenlenmiĢtir. Kamu sendikacılığının ayaklarının sağlam temellere oturması ve geleceğe güvenle bakması bağlamında çok önemli bir kazanım olarak kabul edilen toplu sözleĢme hakkı, uzun yıllar boyunca verilen onca mücadeleye rağmen dernek statüsünden çokta farklı bir statüye sahip baĢaramayan kamu sendikacılığına yasal bir hüviyet kazandırmıĢtır. 87 88 Kutal, a.g.m., s.5. Işıklı, Alpaslan; Gerçek Örgütlenme Sendikacılık, İmge Kitabevi, 2003, s.13. olmayı 27 Kamu sendikacılığında yeni bir çığır açan “toplu sözleĢme”, memur sendikalarına kamu otoritesi karĢısında gerçek manada bir taraf olma hakkını kazandırmıĢtır. Bu kazanım sayesinde kamu görevlileri de, yıllardır özlemini duyduğu gerçek anlamda bir sendikal yapıya kavuĢmuĢtur. Ancak yapılan bu düzenlemelerle, toplu sözleĢme görüĢmeleri sonucunda uzlaĢma sağlanamaması halinde, Bakanlar Kurulu‟nu da bağlayıcı kararlar alacak olan Kamu Görevlileri Hakem Kurulu üyelerinin çoğunluğunun hükümeti temsil eden üyelerden oluĢması, toplu sözleĢme hakkının memurlara önceki uygulama olan toplu görüĢmelerden çok da farklı kazanımlar sağlamadığı Ģeklinde düĢünülmesine sebep olmuĢtur. Ancak Ģüphesiz ki kamu sendikacılığı için çok önemli bir kazanım olan toplu sözleĢme olgusunun zamanla eksiklikleri giderilecek ve kamu görevlilerine çok daha fazla faydalar sağlayacaktır. 22.08.2013 tarihinde 61. Hükümet ile yetkili konfederasyon olan Memur-Sen arasında imzalanan toplu sözleĢme, Türk Kamu Sendikacılığının, imzalanan ilk toplu sözleĢmesi olarak tarihe geçmiĢtir. 20.07.2013 tarihli Resmi Gazeteden alınan ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 2013 Temmuz istatistiklerine göre bu gün ülkemizde 11 hizmet kolunda, 8 konfederasyon ve bu konfederasyonlara bağlı veya bağımsız toplam 114 sendika faaliyetlerine devam etmektedirler. Yine 2013 Temmuz istatistiklerine göre toplam memur sayısı 2.134.638, toplam sendikalı memur sayısı 1.468,021, sendikalaĢma oranı ise %68‟dir.89 89 Resmi Gazete, http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/2013 0706.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/20130706.htm 28 1.3. METODOLOJĠK YAKLAġIM 1.3.1. AraĢtırmanın Konusu ve Amacı Yapılan bu araĢtırmanın amacı; Ankara ilindeki Sosyal Güvenlik Kurumu çalıĢanlarının Sosyo-kültürel profilini araĢtırmak, bu profil ıĢığında sendikal algı ve tutumlarını otaya koymaktır. Diğer bir ifadeyle, 2013 yılı Temmuz ve Ağustos ayında Sosyal Güvenlik Kurumu‟nun Ankara ilinde bulunan çeĢitli ünitelerinde çalıĢmakta olan kamu görevlilerinin; demografik, Sosyo-kültürel, ekonomik ve siyasal özelliklerinin tespit edilerek, tespit edilen bu özellikler doğrultusunda, sendikal örgütlenmeye ve sendikal politikalara iliĢkin düĢüncelerini incelemek ve konu ile ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu‟nun Ankara‟da bulunan çalıĢanları özelinden, ülke genelindeki tüm kamu görevlilerine mümkün olduğunca bir bakıĢ açısı sağlamak çalıĢmanın asıl amacını oluĢturmaktadır. Daha geniĢ çerçevede ise bu araĢtırma ile; Kamu görevlilerinin yasal olarak sendika üyesi olmalarında hiçbir engel yok iken, halen %35‟e yakının neden hiçbir sendikaya üye olmadıklarının araĢtırılması, sendikal politikalara, örgütlenmeye ve kolektif hareketlere yönelik tutumlarının incelenmesi, sendikaya üye olan ve üye olmayanların gözünden sendikanın nasıl göründüğünün tespiti, üyelerin sendikalarına güvenip güvenmediklerinin, yapılacak olan alan araĢtırmasının sonuçlarının mukayese edilerek elde edilecek özel sonuçlarla ortaya konması amaçlanmıĢtır. AraĢtırma sonuçlarının; günümüz çalıĢma koĢulları ve yeni kamu yönetimi anlayıĢı çerçevesinde memurların haklarını korumak ve geniĢletebilmek için belki de son Ģansı olarak değerlendirilebilecek kurumlar olan memur sendikalarına, mevcut üyelerini muhafaza edebilmeleri yönünde kendi eksikliklerinin farkına vararak yeni sendikal politikaların tespiti ve potansiyel üyelere ulaĢabilme yolunda yeni yöntem ve tutum belirlemeleri yolunda bir nebze katkı sağlayabileceği düĢünülmektedir. 29 1.3.2. AraĢtırmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları AraĢtırma Sosyal Güvenlik Kurumu‟nun Ankara‟da bulunan Sosyal Güvenlik Kurumu BaĢkanlığına çatısı altında Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürlüğü, Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü ile SGK Ankara Ġl Müdürlüğü bünyesinde istihdam edilen kamu görevlilerini kapsamaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu BaĢkanlığı bünyesinde çalıĢan 4953 ve SGK Ankara Ġl Müdürlüğü bünyesinde çalıĢan 2231 çalıĢan ve toplam 7184 çalıĢandan, sendikalara üye olabilecek durumda bulunan 6268 kamu görevlisi, meslek ve sendikalı/sendikasız kamu çalıĢanı ayrımına göre “kotalı örneklem yöntemi” kullanılarak, örneklem olarak belirlenmiĢtir. 1.3.3. AraĢtırmanın Modeli ve Veri Toplama Yöntemi AraĢtırmada niceliksel araĢtırma yöntemlerinden, betimsel araĢtırma modelinin en yaygın olarak kullanılan çeĢidi olan anket yöntemi kullanılmıĢtır. Hazırlanan ankette yer alan sorular kamu görevlilerinin; demografik yapısını, ekonomik yapısını, Sosyo-kültürel özelliklerini, siyasal ve sendikal tutum ve davranıĢlarını belirleyici sorular olmak üzere toplam 50 sorudan oluĢmaktadır. SGK‟da çalıĢan kamu görevlilerinin, mesai saatlerinde yoğun bir Ģekilde çalıĢıyor olması sebebiyle, anket formları daha sonra toplanılmak suretiyle iĢyerlerinde, elden dağıtılmıĢtır. Sosyal Güvenlik Kurumu‟nda çalıĢan Kamu Görevlilerinin mesleki olarak çok geniĢ bir yelpaze içermesi sebebiyle, yapılan anket çalıĢmalarında, nitelikleri yönünden değerlendirilmiĢtir. benzerlik gösteren bazı meslekler aynı grupta 30 Tablo 1. Ankete Katılan Meslek ve Meslek Gruplarının Yüzdesel Dağılımı Sayı Yüzde(%) ġef 41 %9,9 Avukat 6 %1,5 Eczacı 17 %4,1 HemĢire 8 %1,9 Sosyal Güvenlik Denetmeni 12 %2,9 Hizmetli Memur, Dağıtıcı, AĢçı 37 %9 Memur, V.H.K.Ġ., Ġcra Memuru 215 %52,1 Mühendis, Programcı, Çözümleyici 21 %5,1 Tabip, Uzman Tabip 8 %1,9 Sosyal Güvenlik Uzmanı, Uzman 22 %5,4 Teknisyen, Tekniker 12 %2,9 Mdr., Ġl Mdr. Yrd. 14 %3,3 Toplam: 413 %100 Merkez Mdr., Merkez Mdr.Yrd., ġube Mdr., Ġl OluĢturulan bu meslek gruplarının ve mesleklerin, Ankara‟da bulunan SGK‟ya ait ünitelerdeki tüm kamu görevlilerinin sayısına oranı, yapılan anket çalıĢmasında dikkate alınmıĢtır. 2013 Temmuz-Ağustos ayı itibarıyla sendikalara üye olabilecek durumda olan kamu görevlisi sayısının %7 sine tekabül eden 440 adet anket dağıtılmıĢ, dağıtılan bu anketlerin toplam kamu görevlisi sayısının yaklaĢık olarak %6,6 sına karĢılık gelen, 413 adedi geçerli sayılmıĢtır. Tablo 1‟de yapılan anket çalıĢmasının meslek ve meslek gruplarına dağılımı görülmektedir. ĠKĠNCĠ BÖLÜM ARAġTIRMANIN GENEL SONUÇLARI 2.1. DEMOGRAFĠK ÖZELLĠKLER Yapılan anket çalıĢması sonucunda elde edilen veriler ıĢığında, Sosyal Güvenlik Kurumunun, Ankara‟da bulunan ünitelerinde çalıĢan kamu görevlilerinin, demografik özellikleri bu bölümde ele alınmıĢtır. Grafik 1.Kamu Görevlilerinin Cinsiyeti Kamu Görevlileri Cinsiyeti 52,50% 47,5% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% Kadın Erkek Grafik 1‟de araĢtırma kapsamındaki kamu görevlilerinin cinsiyetlerine göre dağılımı gösterilmiĢtir. Bu dağılıma göre; kadın kamu görevlilerinin oranı %52,5, erkek kamu görevlilerinin oranı ise %47,5tir. Devlet Personel BaĢkanlığı 2013 yılı Haziran verilerine göre ülkemizde toplam 2.393.370 kamu görevlisi olduğu, bunun %61,6‟sına karĢılık gelen 1.475.968 kiĢinin erkek, %38,4‟üne karĢılık gelen 920.402 kiĢinin ise kadın olduğu görülmektedir. Bu oranlara göre SGK Ankara‟da çalıĢan kadın kamu görevlileri sayısının, Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu görülmektedir.90 90 Devlet Personel Başkanlığı, Bilgi Sistemleri ve İstatistik Dairesi Başkanlığı (Erişim) http://www.dpb.gov.tr/istatistik_internet/2013_haziran/tablo4_cinsiyet.pdf 17.08.2013. 32 Grafik 2. Kamu Görevlilerinin YaĢ Aralığı Kamu Görevlilerinin Yaş Aralığı 47,5% 50,0% 45,0% 40,0% 35,0% 24,9% 30,0% 19,4% 25,0% 20,0% 15,0% 8,2% 10,0% 5,0% 0,0% 20-30 31-40 41-50 51 ve Üstü Grafik 2‟de araĢtırma kapsamında bulunan kamu görevlilerinin yaĢ ortalamalarını gösteren grafik incelendiğinde; ortalamasının oldukça yüksek olduğu kamu görevlilerinin yaĢ görülmektedir. Kamu görevlilerinin %47,5‟inin (41-50) yaĢ aralığında, %19,4‟ünün de (51 ve Üstü) olduğu, toplamda ise kamu görevlilerinin % 66,9‟ünün 41 yaĢ üstü olduğu görülmektedir. 40 sadece %33,1‟dir. yaĢ ve altındaki kamu görevlilerinin oranı ise 33 Grafik 3. Kamu Görevlilerinin Eğitim Durumu Kamu Görevlilerinin Eğitim Durumu 49,60% 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 16% 15% 15,00% 9,2% 10,00% 4,8% 5,3% 5,00% 0,00% İlköğretim Kamu Düz Lise görevlilerinin Meslek Lisesi eğitim Yüksekokul Üniversite Yüksek Lisans durumlarına bakıldığında %49,6‟sının üniversite mezunu, %16‟sının yüksekokul mezunu olduğu, %24,2‟sinin lise ve dengi okullardan mezun olduğu, yüksek lisans yapan kamu görevlilerinin oranının ise%4,8 olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra ilköğretim mezunu kamu görevlilerinin oranı %5,3‟tür. TÜĠK Nisan 2013 verilerine göre Türkiye‟de 15 yaĢ üstü nüfusun eğitim istatistiklerine göre, ilköğretim mezunlarının oranı%21,20, lise ve dengi okul mezunları %22,07, yüksekokul ve fakülte mezunu oranının %10,79, yüksek lisans mezunlarının oranı ise %0,76‟dır. 91 Yapılan araĢtırma çerçevesinde, kamu görevlilerinin % 70,4 gibi yüksek bir kesiminin yüksekokul ve üzeri eğitim seviyesine sahip olduğu göz önünde tutulursa, kamu görevlilerinin eğitim seviyesinin, Türkiye ortalamasının oldukça üstünde görülmektedir. 91 Hürriyet Gazetesi, (erişim),http://www.hurriyet.com.tr/egitim/23101069.asp, 05.08.2013 olduğu 34 Grafik 4. Kamu Görevlilerinin Unvanı 41,9 Kamu Görevlilerinin Ünvanı İl Mdr. Yrd Merkez Mdr. Yrd. Şube Mdr. Merkez Mdr. Çözümleyici Tekniker Programcı Teknisyen Mühendis Uzman 1,5 1,7 2,7 1,7 1,2 2,2 0,2 2,4 0,2 0,5 0,2 Sosyal Güvenlik Uzmanı 3,6 Avukat 1,9 2,9 Sosyal Güvenlik Denetmeni 4,1 Hemşire Uzman Tabip Şef İcra Memuru Tabip 1,7 0,2 0,7 Eczacı 9,9 V.H.K.İ. Aşçı 2,4 2,9 Memur 3,6 Dağıtıcı 9,4 Hizmetli Memur 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 ,0 Grafik 4‟te araĢtırma kapsamında anket çalıĢması uygulanan kamu görevlilerinin mesleki dağılım oranları gösterilmektedir. Bu dağılım, araĢtırmanın örneklemini oluĢturan 6268 kamu görevlisi içerisinde bulunan meslek dağılımı oranları ile orantılı olarak yapılmıĢtır. Grafikte görüldüğü üzere, Sosyal Güvenlik Kurumunda çalıĢmakta olan kamu görevlileri, meslek çeĢitliliği bakımından oldukça geniĢ bir yelpaze oluĢturmaktadır. Buna göre kamu görevlilerinin; %3,6‟sı hizmetli memur kadrosunda, %41,9‟u veri hazırlama ve kontrol iĢletmeni kadrosunda, %9,4‟ü memur kadrosunda, %9,9‟u Ģef kadrosunda, %2,4‟ü Ģube müdürü kadrosunda bulunmaktadır. Bunların yanı sıra SGK‟da çalıĢmakta olan belli baĢlı diğer meslekler, %3,6 ile uzman, %4,1 ile eczacı, %2,9 ile sosyal güvenlik denetmeni,%2,7 ile mühendis olarak sıralanabilir. 35 Grafik 5. Kamu Görevlilerinin Hizmet Süresi Kamu Görevlilerinin Hizmet Süresi 53,20% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 14,80% 9,00% 17,20% 5,80% 10,00% 0,00% 1-5 Yıl Arası Grafik 5‟te 5-10 Yıl Arası araĢtırma 10-15 Yıl Arası kapsamında 15-20 Yıl Arası bulunan 20 Yıl ve Üstü kamu görevlilerinin çalıĢtıkları sürelere göre hizmet yılı aralıkları ele alınmıĢtır. Bu grafiğe göre kamu görevlilerinin %53,20‟sinin 20 yıl ve üstü, %17,20 sinin 15-20 yıl arası, %14,80‟inin 10-15 yıl arası hizmetinin bulunduğu, 10 yıl ve daha fazla hizmeti bulunan kamu çalıĢanı oranının toplam %85,2 olduğu görülmektedir. Kamu görevlilerinin genelinin büyük Ģehirlerde çalıĢma eğiliminin olması, bu Ģehirlerde bulunan kamu kurumlarının kadrolarında boĢluk bulunmaması ve son yıllarda ülkemizde uygulanmakta olan kamu istihdam politikaları sebeplerinden hizmet yılı az olan kamu görevlilerinin Ankara‟da çalıĢma imkanları pek bulunmamaktadır. Devlet Personel Dairesi BaĢkanlığı Haziran 2013 verilerine göre Türkiye‟de en fazla kamu görevlisinin çalıĢtığı il olan Ankara‟da toplam 323.343 kamu görevlisi istihdam edilmekte olup, bu oran tüm kamu görevlisi sayısının %12,6‟sına tekabül etmektedir. 92 Grafik 5‟te görüldüğü gibi Ankara SGK‟da çalıĢan ve hizmet yılı10 yıl ve altı olan kamu görevlisi oranı sadece %14,80‟dir. 92 Devlet Personel Başkanlığı, Bilgi Sistemleri ve İstatistik Dairesi Başkanlığı, (Erişim) http://www.dpb.gov.tr/istatistik_internet/2013_haziran/tablo6_iltablo.pdf 21.08.2013. 36 Grafik 6. Kamu Görevlilerinin Doğduğu Kentsel Ölçek Kamu Görevlilerinin Doğduğu Kentsel Ölçek 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 42,50% 23,10% 18,90% 15,50% Kamu görevlilerinin doğdukları yerleĢim biriminin kentsel ölçeği incelendiğinde %42,5‟inin metropol Ģehirde, %23,1‟inin Ģehirde, %15,5‟inin ilçede, %18,9‟unun ise köyde doğdukları görülmektedir. Metropol ve Ģehirlerde dünyaya gelen kamu görevlilerinin %65,6 gibi yüksek bir oranda olması bize bu ölçeklerde doğanların kamuda çalıĢma tercihlerinin veya kamuda çalıĢma imkanlarının daha fazla olduğunu göstermektedir. 37 Grafik 7. Kamu Görevlisinin Ankara‟ya Ne ġekilde Geldiği Kamu Görevlisinin Ankara'ya Ne Şekilde Geldiği 53% 54% 52% 50% 47% 48% 46% 44% Göç Edenler Grafik 7‟de; araĢtırma Göç Etmeyenler kapsamında bulunan kamu görevlilerinin %47‟sinin Ankara‟da doğduğu ve Ankara‟ya herhangi bir yerden göç etmedikleri, %53‟ü nün ise Ankara‟ya bir baĢka yerleĢim biriminden göç ederek geldikleri görülmektedir. Türkiye Ġstatistik Kurumu‟nun açıkladığı, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre en çok göç alan iller sıralamasında ön sıralarda yer alan Ankara‟nın 2012 yılında aldığı net göç 22.401 kiĢi ve göç hızı ise %4,5 olarak açıklanmıĢtır.93 93 Türkiye İstatistik Kurumu, (erişim)www.tuik.gov.tr/IcerikGetir.do?istab_id=139,10.09.2013, s.66. 38 Grafik 8. Kamu Görevlisinin Göç Ettiği Bölge Kamu Görevlisinin Göç Ettiği Bölge 46,60% 50,00% 40,00% 8,20% 5,00% 5,50% 4,60% 5,90% Marmara 10,00% Ege 20,00% Akdeniz 21,50% 30,00% 2,70% Diğer İç Anadolu Karadeniz Güney Doğu Anadolu Doğu Anadolu 0,00% Ankara‟ya göç ederek gelen kamu görevlilerinin, %46,6‟sının Ġç Anadolu Bölgesi‟nden göç ettiği, %21,5‟inin ise Karadeniz Bölgesi‟nden göç ettiği, en az göç edilen bölgenin ise %4,6 ile Ege Bölgesi olduğu Grafik 8‟den anlaĢılmaktadır. 39 Grafik 9. Kamu Görevlilerinin Göç Etme Tarihleri Kamu Görevlilerinin Göç Etme Tarihleri 25,00% 19,80% 18,40% 17,50% 2000 Yılı ve Sonrası 1990-1999 Yılları Arası 20,00% 21,70% 22,60% 1970-1979 Yılları Arası 1969 Yılı ve Öncesi 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 1980-1989 Yılları Arası Kamu görevlilerinin Ankara‟ya göç zamanları Grafik 9‟da ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin Ankara‟ya göç edenlerinin; %22,6‟sının 1969 yılı ve öncesi, %21,7‟sinin 1970-1979 yılları arasında,%19,8‟inin 1980-1989 yılları arasında, %17,5‟inin 1990-1999 yılları arasında, % 18,4‟ünün ise 2000 yılı ve sonrasında Ankara‟ya göç ettikleri görülmektedir. 40 Grafik 10. Kamu Görevlilerinin Babalarının Öğrenim Durumu Kamu Görevlilerinin Babalarının Öğrenim Durumu 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 47,20% 18,20% 12,80% 10,40% 5,80% 4,60% 0,70% 0,20% Yapılan araĢtırma kapsamında kamu görevlilerinin babalarının eğitim durumu Grafik10‟da ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin babalarının;%47,20 sinin ilköğretim mezunu olduğu, %12,8‟inin okuryazar olduğu, %5,8‟ininise okuryazar bile olmadığı görülmektedir. Buna karĢın kamu görevlilerinin %34,1 sinin babalarının ise lise mezunu ve üstü eğitim seviyesinde oldukları görülmektedir. Grafik 3‟te tespit edilen kamu görevlilerinin eğitim durumlarıyla babalarının eğitim durumları kıyaslandığında, arada yalnızca bir kuĢak olmasına karĢın eğitim seviyeleri arasında bir uçurum olduğu görülmektedir. 41 Grafik 11. Kamu Görevlilerinin Annelerinin Öğrenim Durumu Kamu Görevlilerinin Annelerinin Eğitim Durumu 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 40,40% 24,50% 18,20% 11,60% 1,70% 3,60% 0% 0% Yapılan araĢtırma kapsamında kamu görevlilerinin annelerinin eğitim durumu Grafik 11‟de ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin annelerinin; olduğu, %40,4‟ünün %24,5‟ininse ilköğretim okuryazar mezunu, dahi olmadığı %18,2‟sinin okuryazar görülmektedir. Buna karĢın %16,9‟unun ise lise mezunu ve üstü eğitim seviyesine sahip olduğu anlaĢılmaktadır. Kamu görevlilerinin annelerinin eğitim seviyesi Tablo10‟daki kamu görevlilerinin babalarının eğitim seviyesiyle kıyaslandığında, annelerin eğitim seviyesinin babalara göre, çok daha düĢük olduğu görülmektedir. 42 Grafik 12. Kamu Görevlilerinin Medeni Hali Kamu Görevlilerinin Medeni Hali 79,10% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 17,00% 3,90% Bekar Evli Dul Grafik 12‟de kamu görevlilerinin medeni durumları ele alınmıĢtır. Grafiğe göre kamu görevlilerinin %79,1‟inin evli olduğu, %17‟sinin bekar olduğu, %3,9‟unun ise boĢanarak veya eĢinin vefat etmesi sonucu dul kaldığı anlaĢılmaktadır. AraĢtırma kapsamındaki kamu görevlilerinin yaĢ ortalamasının yüksek olması, kamu görevlilerinin evlilik oranının yüksek olmasının baĢlıca sebebi olarak kabul edilebilir. 43 Grafik 13. Kamu Görevlilerinin EĢlerinin ÇalıĢma Durumu Kamu Görevlilerinin Eşlerinin Çalışma Durumu 50,00% 50,00% 37,30% 40,00% 30,00% 12,70% 20,00% 10,00% 0,00% Evet Grafik 13‟de incelenmiĢtir. Buna Hayır kamu göre Emekli görevlilerinin kamu eĢlerinin görevlilerinin çalıĢıp çalıĢmadığı %50‟sinin eĢinin çalıĢtığı, %12,7‟sinin eĢinin emekli olduğu, %37,3‟ünün ise çalıĢmadığı görülmektedir. Kamu görevlilerinin yüksek oranda çalıĢan eĢle evlenme eğiliminde oldukları, toplamda %62,7‟sinin eĢinin çalıĢtığı veya emekli olduğu yine yukarıdaki grafikten görülmektedir. 44 Grafik 14. Kamu Görevlilerinin Çocuk Sayısı Kamu Görevlilerinin Çocuk Sayısı 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 47,00% 28,10% 12,20% 11,60% 1,10% Yok 1 2 3 4 0% 5 ve Daha Fazla Grafik 14‟te kamu görevlilerinin çocuk sayıları incelenmiĢtir. Buna göre kamu görevlilerinin %47‟sinin iki çocuk sahibi olduğu, %28,1‟inin bir çocuk sahibi olduğu, %11,6‟sının üç çocuğu olduğu, %12‟sinin ise hiç çocuğunun olmadığı görülmektedir. Kamu görevlilerinin sadece %1,1‟inin 4 çocuğu olduğu, 5 ve daha fazla çocuk sahibi kamu görevlisinin ise bulunmadığı görülmekte olup, kamu görevlilerinin çocuk sahibi olma noktasında, toplumun geneline nazaran daha az çocuk sahibi olma eğiliminde oldukları anlaĢılmaktadır. 45 2.2. EKONOMĠK ÖZELLĠKLER Anket çalıĢması sonucunda elde edilen veriler ıĢığında, Sosyal Güvenlik Kurumunun, Ankara‟da bulunan ünitelerinde çalıĢan kamu görevlilerinin ekonomik özellikleri bu bölümde ele alınmıĢtır. Grafik 15. Kamu Görevlisinin Ailesinde EĢi ve Kendisinden BaĢka Geliri Olan Olup Olmadığı Kamu Görevlisinin Ailesinde Eşi ve Kendisinden Başka Geliri Olan Olup Olmadığı 82,30% 100,00% 80,00% 60,00% 17,70% 40,00% 20,00% 0,00% Var Yok Grafik 15‟te görüldüğü üzere kamu görevlilerinin ailesinde eĢi ve kendisinden baĢka geliri olan olup olmadığı incelenmiĢtir. Buna göre kamu görevlilerinin %82,3‟ünün ailesinde, kendisi ve eĢinden baĢka geliri olan kiĢi ve kiĢilerin bulunduğu, %17,7‟sinin ise ailesinde eĢinden ve kendisinden baĢka gelir getiren kiĢinin olmadığı anlaĢılmaktadır. 46 Grafik 16. Kamu Görevlilerinin Oturdukları Ev Durumu Kamu Görevlilerinin Oturdukları Ev Durumu 64,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 23,00% 9,60% 20,00% 3,40% 10,00% 0,00% Kira Kendi Evim Lojman Diğer Kamu görevlilerinin ikamet ettikleri evlerinin durumu Grafik 16‟da ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin %64‟ünün oturdukları evlerin mülkiyetinin kendilerine ait olduğu, %23‟ünün oturdukları evlerin kira olduğu, %3,4‟ünün ise lojmanda oturdukları anlaĢılmaktadır. 47 Grafik 17. Kamu Görevlilerinin Ev Sahibi Olma ġekli Kamu Görevlilerinin Ev Sahibi Olma Şekli 49,10% 9,60% 9,20% Kooperatif Hissesi Kredi Kullanarak Aldım Tamamını Nakit Ödedim Yakınlarımdan Borç Aldım 9,20% 7,00% Bir Kısmı Borç Bir Kısmı Kredi 15,90% Miras Kaldı 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Grafik 17‟de ev sahibi olan kamu görevlilerinin evlerine ne Ģekilde sahip olduklarını ele alınmıĢtır. Kamu görevlilerinin %49,10‟unun evlerini kredi kullanarak aldığı, %15,9‟unun ise evlerine miras yoluyla sahip oldukları görülmektedir. Ev sahibi olurken gerekli paranın bir kısmını borç alarak, bir kısmını da kredi kullanarak tedarik edenlerin oranı %9,60, yakınlarından borç alarak ev sahibi olanların oranı %9,20, bir kooperatife üye olmak kaydıyla ev sahibi olanların oranı %9,20 ve paranın tamamını nakit ödeyerek ev sahibi olanların oranı ise %7‟dir. 48 Grafik 18. Kamu Görevlilerinin Ödedikleri Kira Miktarı Kamu Görevlilerinin Ödediği Kira Miktarı 52,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 16,70% 16,70% 20,00% 11,80% 2,90% 10,00% 0,00% 400 TL'den Az 401-600 Arası 601-800 Arası 801-1000 Arası 1000 TL'den Fazla Grafik 18‟de oturdukları ev kira olan kamu görevlilerinin, ikamet ettikleri eve ne kadar kira bedeli ödedikleri ele alınmıĢtır. Buna göre kirada oturan kamu görevlilerinin %52‟sinin (401-600)TL. aralığında kira ödediği, %16,7‟sinin 400TL. den az kira ödediği, %16,7‟sinin ise (601-800)TL aralığında kira bedeli ödediği görülmektedir.Yine aynı grafiğe göre(8011000)TL. aralığında kira ödeyen kamu görevlisi oranı %11,8 iken, 1000TL den fazla kira ödeyenlerin oranı ise sadece %2,9 dur. 49 Grafik 19. Kamu Görevlilerinin Bir Otomobile Sahip Olup Olmama Durumu Kamu Görevlilerinin Bir Otomobile Sahip Olup Olmama Durumu 51,20% 51,50% 51,00% 50,50% 50,00% 48,80% 49,50% 49,00% 48,50% 48,00% 47,50% Evet Hayır Grafik 19‟da kamu görevlilerinin bir otomobil sahibi olup olmama durum incelenmiĢtir. Grafikte kamu görevlilerinin %51,2‟sinin otomobil sahibi oldukları, geriye kalan %48,8‟lik kısmının ise otomobil sahibi olmadıkları görülmektedir. 50 Grafik 20. Kamu Görevlilerinin Aldıkları Ücret Miktarı Kamu Görevlilerinin Aldıkları Ücret Miktarı 46,70% 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 22,80% 14,30% 10,40% 5,80% 1750 ve Altı 1750-2000 TL 2000-2500 TL 2500-3000 TL Arası Arası Arası 3000 TL ve üzeri Kamu görevlilerinin aldıkları ücret miktarları, Grafik 20‟de ele alınmıĢtır. Buna göre araĢtırma kapsamındaki kamu görevlilerinin %46,70‟inin aldığı ücretin(2000-2500) aralığında, %22,80‟inin aldığı ücretin (1750-2000) aralığında olduğu görülmüĢtür. 3000 TL‟nin üzerinde ücret alanlarının oranı %14,30 iken, 1750TL. altında ücret alanların oranı %5,80 olduğu anlaĢılmaktadır. 2013 yılı Temmuz ayında, Türkiye Kamu-Sen tarafından Türkiye Ġstatistik Kurumu verilerine göre hesaplanan, dört kiĢilik bir ailenin ortalama gıda ve barınma harcamaları 1381,26TL.dört kiĢilik bir ailenin asgari geçim haddi ise 3600,6 TL olarak açıklanmıĢtır. 94 ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından alınan verilere göre ise 2013 yılı ikinci altı ayı için net asgari ücret 803,60TLdir. 95 Bu veriler dikkate alındığında kamu görevlilerinin ücretlerinin asgari ücretliye kıyasla çok daha iyi olduğu, Türkiye Kamu-Sen‟in açıkladığı asgari geçim haddine göre ise kamu görevlilerinin aldıkları ücretle ancak geçinebildikleri görülmektedir. 94 Türkiye Kamu-Sen, (erişim),http://www.kamusen.org.tr/haber_goster.php?Id=6932, 07.09.2013 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı,(erişim), http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/cgm.portal?page=asgari, 07.09.2013 95 51 Grafik 21. Kamu Görevlilerinin Aldıkları Ücretlerin Yeterlik Durumu Kamu Görevlilerinin Aldıkları Ücretlerin Yeterlik Durumu 59,80% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 19,40% 15,20% 20,00% 5,60% 10,00% 0,00% Zorunlu ihtiyaçlarımı karşılamaya yetmiyor Yanlızca zorunlu Tüm ihtiyaçlarımı İhtiyaçlarımdan ihtiyaçlarımı karşılayabiliyorum arta kalan kısmı ile karşılayabiliyorum tasarruf edebiliyorum Grafik 21‟de kamu görevlilerinin, aldıkları ücretlerin yeterlilik durumu konusundaki görüĢleri ele görevlilerinin %59,8‟inin aldığı karĢılayabildiği, %19,4‟ünün alınmıĢtır. ücretle aldığı Buna yalnızca ücretin göre zorunlu zorunlu kamu ihtiyaçlarını ihtiyaçlarını bile karĢılamadığı, %15,2‟sinin aldığı ücretle tüm ihtiyaçlarını karĢıladığı, buna karĢın yalnızca %5,6‟lık kısmının ihtiyaçlarını karĢıladıktan sonra kalan kısmı ile tasarruf yaptığı anlaĢılmaktadır. Grafiğe göre kamu görevlilerinin; yalnızca %5,6‟lık kısmı her ay aldıkları ücretin bir kısmıyla tasarruf yapabilmekte olduğu, geriye kalan %94,4‟lık kısmının ise hiç tasarruf yapamadıkları anlaĢılmaktadır. 52 Grafik 22. Kamu Görevlilerinin Borç Durumu Kamu Görevlilerinin Borç Durumu 79,50% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 20,50% Evet Hayır Grafik 22‟de kamu görevlilerinin halen ödemekte olduğu düzenli borçlarının olup olmadığı konusu ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin 79,5‟lik kısmının düzenli olarak ödemekte olduğu borcunun bulunduğu, %20,5‟lik kısmının ise düzenli olarak ödediği borcunun olmadığı görülmektedir. 53 2.3. SOSYAL VE KÜLTÜREL ÖZELLĠKLER Anketlerden elde edilen veriler doğrultusunda, Sosyal Güvenlik Kurumunun, Ankara‟da bulunan ünitelerinde çalıĢan kamu görevlilerinin, sosyal ve kültürel özellikleri bu bölümde ele alınmıĢtır. Grafik 23. Kamu Görevlilerinin Yakınları ile Birlikte Oturup Oturmama Durumu Kamu Görevlilerinin Yakınlarıyla Birlikte Oturup Oturmama Durumu 88,20% 100,00% 80,00% 60,00% 11,80% 40,00% 20,00% 0,00% Evet Hayır Grafik 23„de kamu görevlilerinin kendileri eĢ ve çocukları dıĢında bir yakınıyla birlikte yaĢayıp yaĢamadığı konusu ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin %88,2‟sinin evlerinde kendileri, eĢleri ve çocukları dıĢında herhangi bir yakınıyla birlikte yaĢamadıkları, %11,8‟i ise evlerinde eĢ ve çocuklarının dıĢında bir veya birkaç yakını ile birlikte oturdukları anlaĢılmaktadır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca yaptırılmıĢ olan 2011 yılı Aile Yapısı AraĢtırmasına göre; Türkiye‟de mevcut bulunan ailelerin% 68,6‟sının çekirdek aile, %10,1‟inin geniĢ aile, %21,2‟sinin ise dağılmıĢ aile olduğu tespit edilmiĢtir.96 96 Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, (erişim), http://www.ailetoplum.gov.tr/upload/athgm.gov.tr/mce/2013/taya_kitap_butun.pdf , 12.09.2011, s.156. 54 Grafik 24. Kamu Görevlilerinin Ailelerinde Engelli Kimse Olup Olmadığı Durumu Kamu Görevlisinin Ailesinde Engelli Kimse Olup Olmama Durumu 94,90% 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 5,10% 20,00% 0,00% Evet Hayır Grafik 24‟te kamu görevlilerinin ailelerinde engelli kimsenin olup olmadığı hususu değerlendirilmiĢtir. Grafik incelendiğinde kamu görevlilerinin %94,9‟unun ailesinde engelli kimse bulunmadığı, %5,1‟inin ise ailesinde engelli kimse bulunduğu anlaĢılmaktadır. Türkiye Ġstatistik Kurumunun yapmıĢ olduğu Nüfus ve Konut AraĢtırması sonuçlarına göre; Türkiye‟deki toplam engelli sayısı 4.882.841 kiĢi, engelli nüfusun toplam nüfusa oranı ise %12,6‟dır.97 97 Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, (erişim), http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=15843 , 12.09.2013, s.4. 55 Grafik 25. Kamu Görevlilerinin Sigara Kullanıp Kullanmama Durumu Kamu Görevlisinin Sigara Kullanıp Kullanmama Durumu 64,90% 70,00% 60,00% 50,00% 35,10% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Evet Hayır Grafik 25‟de kamu görevlilerinin sigara kullanıp kullanmadıkları konusu ele alınmıĢtır. Grafik incelendiğinde kamu görevlilerinin %35,10‟unun sigara kullandığı, %64,9‟unun ise sigara kullanmadıkları anlaĢılmaktadır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca yaptırılmıĢ olan, 2011 yılı Aile Yapısı AraĢtırmasına göre; Türkiye‟de nüfusun %31,8‟inin hergün veya arasıra olmak üzere sigara kullandığı, %68,2‟sinin ise hiç sigara kullanmadığı veya bıraktığı tespit edilmiĢtir. 98 98 Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, (erişim), http://www.ailetoplum.gov.tr/upload/athgm.gov.tr/mce/2013/taya_kitap_butun.pdf , 12.09.2011, s.325. 56 Grafik 26. Kamu Görevlilerinin Alkol Kullanıp Kullanmama Durumu Kamu Görevlilerinin Alkol Kullanıp Kullanmama Durumu 89,30% 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 10,70% Kullanıyorum Kullanmıyorum Grafik 26‟da araĢtırma kapsamındaki kamu görevlilerinin alkol kullanıp kullanmadıkları konusu ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin %10,7‟sinin alkol kullandığı, %89,3‟ünün ise alkol kullanmadığı görülmektedir. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca yaptırılmıĢ olan 2011 yılı Aile Yapısı AraĢtırmasına göre; Türkiye‟de nüfusun %14,5‟inin arasıra veya sürekli olmak üzere alkol kullandığı, %86,5‟inin ise hiç alkol kullanmadığı veyabırakmıĢ olduğu tespit edilmiĢtir.99 99 Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, (erişim), http://www.ailetoplum.gov.tr/upload/athgm.gov.tr/mce/2013/taya_kitap_butun.pdf , 12.09.2011, s.327. 57 Grafik 27. Kamu Görevlilerinin Gazete Okuma Durumu Kamu Görevlisinin Gazete Okuma Durumu 52,10% 60,00% 42,60% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 5,30% 10,00% 0,00% Hiçbir zaman okumam Ara sıra okurum Her gün düzenli olarak okurum Kamu görevlilerinin hangi sıklıkta gazete okudukları konusu Grafik 27‟de ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin %42,6‟sının her gün düzenli olarak, %52,1‟inin ara sıra gazete okumakta olduğu, %5,3‟ü ise hiçbir zaman gazete okumadığı anlaĢılmaktadır. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca yapılan Türkiye‟de Aile Yapısı AraĢtırması sonuçlarına göre, Türkiye‟de nüfusun%33‟ü hiç gazete okumamaktadır. %43,7‟si arasıra okumakta iken %23,4‟ü ise sık sık gazete okumaktadır.100 100 Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, (erişim), http://www.ailetoplum.gov.tr/upload/athgm.gov.tr/mce/2013/taya_kitap_butun.pdf , 12.09.2011, s.301. 58 Grafik 28. Kamu Görevlilerinin En Çok Takip Ettiği Üç Gazete Kamu Görevlilerinin En Çok Takip Ettiği Gazete 20,30% 25,00% 16,90% 20,00% 15,00% 10,00% 10,00% 6,10% 5,30% 4,60% 3,00% 2,80% 2,30% 1,30% 1,10% 0,50% 0,60% 1,20% 1,00% Akşam Bugün Cumhuriyet Fanatik Fotomaç Güneş Habertürk Hürriyet Milliyet Milli Gazete Ortadoğu Radikal Sabah Sözcü Star Taraf Vatan Yeniakit Yeniçağ Yenişafak Zaman Diğer 5,10% 5,20% 4,40% 2,70% 5,00% 2,10% 2,60% 0,10% 0,00% Kamu görevlilerine en çok takip ettikleri üç gazete sorulduğunda, elede edilen sonuç Grafik 28‟de gösterilmiĢtir. Grafiğe göre kamu görevlilerinin %20,3‟ününHürriyet gazetesini, % 16,9‟unun Milliyet gazetesini, %10‟unun Sabah gazetesini, %6,1‟inin ise Zaman gazetesini okudukları görülmektedir. Bunların dıĢında %5,3 oranla Sözcü gazetesi, %5,2 oranla Cumhuriyet gazetesi, %5,1 oranla Habertürk gazetesi, %4,6 oranla Vatan gazetesi ve %4,4 oranla AkĢam gazetesi kamu görevlilerince takip edilmekte olan gazetelerdir. Kamu görevlilerinin genellikle Türkiye‟de tirajları çok yüksek olan ve genele hitap eden gazeteleri okumakta olduğu, Cumhuriyet, Zaman ve Ortadoğu gibi siyasi eğilimleri yüksek seviyede olan gazetelerin okunma oranının ise, diğer gazetelere nazaran daha düĢük seviyelerde olduğu görülmektedir. 59 Grafik 29. Kamu Görevlilerinin En Çok Ġzlediği Üç TV Kanalı Kamu Görevlilerinin En Çok İzlediği TV Kanalı 17,20% 18% 16% 14% 12% 12% 9% 10% 6,20% 3,30% 2,50% Cevaplamayan Yumurcak TV Halk TV Discovery Kanal Müzik Kanalları Ülke TV NTV TRT 1 Samanyolu Kanal D 0,80% Atv 0% 3,00% 2,70% 2,20% 1,90% 1,60% 1,40% 1,40% 0,90%1% 1% 0,60% 0,70% 0,60% 0,30% 0,30% 0,20% 0,20% 2,10% Ulusal Kanal 2% 3,30% TRT Haber 4% 4,80% 4,50% Bengütürk 4,10% 4% A Haber 6% Kanal 7 8% 8,20% Kamu görevlilerine en çok izledikleri üç televizyon kanalı sorulmuĢ, elde edilen sonuçlar Grafik 29‟da gösterilmiĢtir. Grafiğe göre kamu görevlilerinin %17,2 ile en çok izledikleri televizyon kanalı KanalD‟dir. Sonrasında sırasıyla %12 ile ATV, %9 ile Star TV, %8.2 ile TRT1, %6,2 ile Show TV, %4,8 ile CNN Türk, %4,5 ile de NTV‟nin kamu görevlilerinin izlemeyi en çok tercih ettikleri televizyon kanalları olduğu anlaĢılmaktadır. Bu sonuçlardan; kamu görevlilerinin genelde, dizi film, sinema, yarıĢma programı ve magazin türü yayınlar yapan TV kanallarını tercih ettikleri, buna karĢın haber, belgesel ve müzik kanalı gibi televizyon kanalarını ise çok fazla izlemedikleri görülmektedir. 60 Grafik 30. Kamu Görevlilerinin Tatile Gidip Gitmeme Durumu Kamu Görevlilerinin Tatile Gidip Gitmeme Durumu 58,00% 60,00% 42,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Bu yıl tatile gittim Bu yıl tatile gidemedim Grafik 30‟da, araĢtırma kapsamında bulunan kamu görevlilerinin bu yıl tatile gidip gitmedikleri konusu ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin %58‟sinin bu yıl tatile gittiği ve yahut gideceği, %42‟sinin ise bu yıl tatile gitmediği veyahut gitmeyeceği görülmektedir. 61 Grafik 31. Kamu Görevlilerinin Kitap Okuma Durumu Kamu Görevlilerinin Kitap Okuma Durumu 64,20% 70% 60% 50% 40% 21,80% 30% 14% 20% 10% 0% Okumam Ara Sıra Okurum Düzenli Olarak Okurum Kamu görevlilerinin kitap okuyup okumadıkları hususu Grafik 31‟de ele alınmıĢtır. Buna göre araĢtırma kapsamında bulunan kamu görevlilerinin %64,2‟sinin arasıra kitap okuduğu, %21,8‟inin düzenli olarak kitap okuduğu, % 14‟ünün ise hiç kitap okumadığı görülmektedir. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca yapılan Türkiye‟de Aile Yapısı AraĢtırması sonuçlarına göreTürkiye‟de nüfusun; %44,1‟i hiç kitap okumamaktadır. %43,1‟i arasıra okumakta iken, %12,8‟i ise sık sık kitap okumaktadır.101 101 Türkiye’de Aile Yapısı Araştırması 2011, a.g.e., s.299. 62 Grafik 32. Kamu Görevlilerinin HoĢlandığı Müzik Türleri Kamu Görevlilerinin Hoşlandığı Müzik Türleri 35,40% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 25,60% 15,60% AraĢtırma kapsamında kamu görevlilerine 4,40% Diğer 1,20% Rock/Metal Özgün Müzik Klasik Müzik Arabesk 3,40% 2,00% 2,20% 5,40% Tasavvuf /İlahi 0,20% Rap Yabancı Pop Türkçe Pop Türk Sanat Müziği Türk Halk Müziği 4,60% dinlemekten en çok hoĢlandıkları müzik türü sorulmuĢ ve alınan cevaplar Grafik 32‟de ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin %35,4‟ünün Türk Halk Müziği, %25,6‟sının Türk Sanat Müziği, 15,6‟sının Türk Pop Müziği dinlemekten hoĢlandıkları görülmektedir. Bunun yanı sıra kamu görevlilerinin %5,4‟ünün özgün müzik, %4,6‟sının da yabancı pop müzik dinlemekten hoĢlandıkları anlaĢılmaktadır. 63 2.4. SĠYASALTUTUMLAR Yapılan anket çalıĢmasından elde edilen veriler doğrultusunda kamu görevlilerinin siyasal algı ve tutumları bu bölümde ele alınmıĢtır. Grafik 33. Kamu Görevlilerine Göre Türkiye‟nin En Önemli Sorunu Kamu Görevlilerine Göre Türkiye'nin En Önemli Sorunu 25,00% 15,60% 14,40% 7,60% 5,10% Grafik 33‟te araĢtırma kapsamındaki Diğer Adi suçlardaki artış ve… Askeri darbe Başörtüsü Yargı İrtica Ayrılıkçı terör Rüşvet/Yolsuzluk İşsizlik Ekonomi Demokrasi, insan… 1,00%0,70% 0,00% Eğitim 4,60% 4,60% 2,00% 0,20% 0,20%1,20%1,20% Dış politika ile ilgili… 5,00% Sağlık 10,00% Dini özgürlüklerin… 15,00% 21,70% 19,80% 20,00% kamu görevlilerine sorulan “Türkiye‟nin en önemli sorunu nedir?” sorusuna verilen cevaplar ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin 21,7‟si ayrılıkçı terörü Türkiye‟nin en önemli sorunu olarak görmekteyken, %19,8‟i iĢsizlik, %15,6‟sı ekonomi, 14,4‟ü demokrasi, insan hakları ve fırsat eĢitliği, %5,1‟i yargı, %4,6‟sı ise eğitim sorunlarını, ülkenin en önemli sorunu olarak görmektedir. Bir dönem ülkemizin en önemli sorunları olarak kabul edilen irtica kamu görevlilerinin %1‟i tarafından en önemli sorun olarak görülürken, yine aynı Ģekilde rüĢvet ve yolsuzluk ta %7,6 ile daha önceki dönemlere nazaran en önemli sorun sıralamasında gerilerde yer almıĢtır. 64 Grafik 34. Kamu Görevlilerinin, Sorunların Çözülmesinde En Güvendiği Kurum Kamu Görevlilerinin Sorunların Çözülmesinde En Güvendiği Güvendiği Kurum 50,00% 45% 45,00% Grafik 34‟te araĢtırma kapsamındaki kamu Hiçbiri Basın Sendikalar/Sivil Toplum Kuruluşları Dini Kuruluşlar Yargı Türk Silahlı Kuvvetleri Üniversiteler 4,90% 2,40% 3,90% 2,20% 3,90% 3,70% 0,70% Muhalefet Partileri TBMM Hükümet 15,10% 10,70% 7,30% Cumhurbaşkanı 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% görevlilerine sorulan“Türkiye‟de sorunların çözümünde en güvendiğiniz kurum hangisidir?” sorusuna alınan cevapların oransal dağılımı gösterilmiĢtir. Buna göre kamu görevlilerinin %15,1‟i sorunların çözümünde en çok güvendikleri kurumun Hükümet olduğunu söylerken, %10,7‟si TBMM‟sini, %7,3‟ü CumhurbaĢkanı‟nı,%4,9‟u ise sendikalar ve sivil toplum kuruluĢlarını sorunların çözümünde en güvendiği kurum olarak seçmiĢtir. Buna karĢın kamu görevlilerinin %45 gibi büyük bir kısmı ise, sorunların çözümünde hiçbir kuruma güvenmediğini belirtmiĢledir. Kamu görevlilerinin en çok güvenilen kurum sıralamasında; daha önceleri benzer araĢtırmalarda en üst sıralarda yer alan Türk Silahlı Kuvvetlerinin %3,9 oranla, muhalefet partilerinin %3,9 oranla, üniversitelerin ise %2,2 gibi bir oranla güvenilir kurumlar sıralamasında çok gerilerde kalması dikkat çekicidir. 65 Grafik 35. Kamu Görevlilerinin Sosyo-Politik Açıdan Durumu Kamu Görevlilerinin Sosyo-Politik Açıdan Durumu 25,10% 17,30% 15,90% 12,90% 9,30% 7,10% Diğer Sosyalist/Komünist İslamcı 1,50% 1,20% Atatürkçü Ulusalcı Kemalist Liberal 2,40% 1,50% 0,20% Sosyal demokrat Ülkücü Milliyetçi Muhafazakar Muhafazakar 5,60% Milliyetçi 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% AraĢtırma kapsamındaki kamu görevlilerine sorulan, “sosyo-politik açıdan kendinizi nasıl tanımlarsınız?” sorusuna alınan cevaplardan elde edilen sonuçlar, görevlilerinin Grafik %25,1‟i 35‟te ele kendisini alınmıĢtır. Buna göre milliyetçi-muhafazakar tanımlarken, %17,3‟ü sosyal demokrat, %15,9‟u milliyetçi, Atatürkçü, %9,3‟ü ise muhafazakar olarak nitelendirmiĢtir. kamu olarak %12,9‟u 66 Grafik 36. Kamu Görevlilerinin Türkiye‟nin Siyasi GidiĢatındaki GörüĢü Kamu Görevlilerinin Türkiyenin Siyasi Gidişatıı Hakkında Görüşü 30,60% 35,00% 24,20% 30,00% 23,00% 25,00% 16,10% 20,00% 15,00% 10,00% 6,10% 5,00% 0,00% Çok İyi Grafik 36‟da; İyi Orta Kötü Çok Kötü araĢtırma kapsamındaki kamu görevlilerine sorulan, “Türkiye‟de siyasi gidiĢatı nasıl görüyorsunuz?” sorusuna, verilen cevaplar ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin %30,6‟sı siyasi gidiĢatı kötü görmekteyken, %23‟ünün ise siyası gidiĢatı çok kötü gördüğü anlaĢılmaktadır. Buna karĢın %16,1 oranla siyasi gidiĢat iyi görülürken, siyasi gidiĢatı çok iyi bulanların oranı ise sadece %6,1‟dir. 67 2.5. SENDĠKAL TUTUMLAR AraĢtırma kapsamında bulunan kamu görevlilerinin, yapılan anket çalıĢmasından elde edilen sendikal algı ve tutumlarına yönelik sonuçlar bu bölümde ele alınmıĢtır. Grafik 37. Kamu Görevlilerine Göre Sendikal Hakların Yeterlilik Durumu Kamu Görevlilerine Göre Sendikaların Yeterlilik Durumu 72,40% 80,00% 60,00% 27,60% 40,00% 20,00% 0,00% Yeterli Yetersiz Grafik 37‟de araĢtırma kapsamında bulunan kamu görevlerinin sendikal hakları yeterli görüp görmediği hususu ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin % 72,4‟ü sendikal hakları yetersiz görürken, %24,6‟sı sendikal hakları yeterli görmektedir. Genel olarak bakıldığında kamu görevlilerinin çok büyük kısmının mevcut sendikal hakları yeterli görmediği, sendikal hakların iyileĢtirilmesi yönünde beklenti içerisinde olduğu görülmektedir. 68 Grafik 38. Kamu Görevlilerine Göre Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır? Kamu Görevlilerine Göre Sendikanın Asıl İşlevi Ne Olmalıdır? 56,60% 27,40% 8,50% Promosyon dağıtmalı 1,90% Siyasi partilerden bağımsız, memur hakkını savunmalı Siyaseti etkileyerek, üyeleri lehine yeni politikalar üretilmesine çalışmalı Memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumalı Sosyal etkinlikler tertip etmeli 1,70% 3,90% Devlet hizmetlerinin denetlenmesini sağlamalı 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Grafik 38‟de kamu görevlilerince “sendikanın asıl iĢlevi ne olmalıdır?” sorusuna verilen cevaplar ele alınmıĢtır. Grafiğe genel olarak bakıldığında kamu görevlilerinin “sendikaların asıl iĢlevi ne olmalıdır” konusundaki ağırlıklı görüĢünün, “memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumak” olduğu görülmektedir. Grafiğe göre kamu görevlilerinin; %56,6‟sı sendikanın asıl iĢlevinin, memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini koruması gerektiği görüĢündeyken, %27,4‟ü siyasi partilerden bağımsız memur hakkını savunması gerektiğini görüĢünde, % 8,5‟i ise siyaseti etkileyerek üyeleri lehine politikalar üretilmesine çalıĢılması gerektiği görüĢünde olduğu görülmektedir. 69 Grafik 39. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üyelik Durumu Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üyelik Durumu 62,30% 70,00% 60,00% 37,70% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Evet Hayır Grafik 39‟da araĢtırma kapsamında bulunan kamu görevlilerinin sendikaya üye olup olmadığı konusu ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin % 62,3‟ünün bir memur sendikasına üye olduğu, 37,7‟sinin ise herhangi bir memur sendikasına üye olmadıkları görülmektedir. TÜĠK 2013 Temmuz istatistiklerine göre Türkiye‟de sendika üyesi olabilecek durumda 2.134.638 kamu görevlisi bulunmaktadır. Söz konusu kamu görevlilerinin %68,8‟ine tekabül eden 1.468.021‟i sendika üyesi iken, %31,2‟sine karĢılık gelen 666.617‟i hiçbir sendikaya üye değildir. 102 102 Resmi Gazete http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/2013 0706.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/20130706.htm 70 Grafik 40. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olmama/Üyelikten Ayrılma Nedeni Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olmama/Üyelikten Ayrılma Nedeni 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 45,20% 35,10% 6,40% 5,70% 7,60% Sendikalara Sendikaların Sendikaların Üye olmam Tarafsız güvenmiyorum politik faydasız ve durumunda kalarak, her olduğunu gereksiz mesleki olarak kesime yakın düşünüyorum olduğunu zarar olmanın düşünüyorum göreceğimi avantajını düşünüyorum kullanmak istiyorum Grafik 40‟ta sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin, sendikaya üye olmama yada sendikadan ayrılma sebepleri ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak sendikaları politik buldukları için ve sendikalara güvenmedikleri için sendikalara üye olmadıkları görülmektedir. Buna göre araĢtırma kapsamındaki kamu görevlilerinin %45,2‟sinin sendikaların politik olduğu düĢüncesiyle, %35,1‟inin sendikalara güvenmediği için herhangi bir sendikaya üye olmadığı veya üye olduğu sendikadan ayrıldığı anlaĢılmaktadır. Kamu görevlilerinin %7,6‟sının tarafsız kalarak her kesime yakın olmanın avantajını kullanmak istediği için, %6,4‟ünün sendikaları faydasız ve gereksiz olduğunu düĢündüğü için, %5,7‟sinin ise üye olması durumunda mesleki olarak zarar göreceğini düĢündüğü için sendikalara üye görülmektedir. olmadığı ve ya üye olduğu sendikadan ayrıldığı 71 Grafik 41. Kamu Görevlileri Üye Olsalardı Hangi Konfederasyona Bağlı Sendikaya Üye Olurlardı? Kamu Görevlileri, Üye Olsalardı Hangi Konfederasyons Bağlı Sendikaya Üye Olurlardı? 37,30% 40,00% 35,00% 28,00% 30,00% 25,00% 18,70% 16,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Memur-Sen Türkiye Kamu-Sen KESK Hiçbiri Sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin, üye olmaya karar verselerdi, hangi konfederasyona bağlı bir sendikaya üye olmak istedikleri sorusuna vermiĢ oldukları cevaplar, Grafik 41‟de ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak kendilerini Türkiye Kamu-Sen‟e yakın gördükleri anlaĢılmaktadır. Grafik görevlilerinin Sen‟e, incelendiğinde %28‟inin Türkiye %16‟sınınKESK‟ebağlı sendika üyesi Kamu-Sen‟e, bir sendikaya olmayan kamu %18,7‟sinin Memur- üye olabilecekleri anlaĢılmaktadır. Kamu görevlilerinin %37,3‟ü ise hiçbir sendikayı kendisine yakın görmediği ve hiçbirisine üye olmayacağını belirtmiĢtir. 72 Grafik 42. Kamu Görevlilerinin Hangi Konfederasyona Bağlı Sendikaya Üye Olduğu Kamu Görevlilerinin, Hangi Konfederasyona Bağlı Sendikaya Üye Olduğu 55,60% 60,00% 50,00% 40,00% 27,10% 30,00% 15,40% 20,00% 1,90% 10,00% 0,00% Memur-Sen Grafik 42‟de Türkiye KamuSen sendika üyesi KESK olan kamu Diğer görevlilerinin hangi konfederasyona bağlı sendikaya üye oldukları konusu ele alınmıĢtır. Buna göre araĢtırma kapsamındaki kamu görevlilerinin %55,6‟sının Türkiye KamuSen‟e, %27,1‟inin Memur-Sen‟e, %15,4‟ününKESK‟e bağlı bir sendikaya üye oldukları görülmektedir. 73 Grafik 43. Kamu Görevlilerinin, Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı Ġle Ġlgili Faaliyetleri Hakkındaki GörüĢü Kamu Görevlilerinin, Üyesi Bulundukları Sendikanın Çalışma Yaşamı İle İlgili Faaliyetleri Hakkındaki Görüşü 50,00% 40,70% 40,00% 30,20% 30,00% 10,00% 15,90% 12,00% 20,00% 1,20% 0,00% Çok Memnunum Orta Düzeyde Memnunum Memnunum Memnun Değilim Hiç Memnun Değilim Grafik 43‟te, araĢtırma kapsamındaki kamu görevlilerinin, üye oldukları sendikanın çalıĢma yaĢamı ile ilgili faaliyetleri hakkındaki görüĢleri ele alınmıĢtır. sendikanın AraĢtırmaya göre; kamu görevlilerinin%12‟sinin üye olduğu çalıĢma yaĢamı ile ilgili faaliyetlerinden memnun olduğu, %40,7‟sinin orta düzeyde memnun olduğu, %30,2‟sinin memnun olmadığı, %15,9‟unun ise hiç memnun olmadığı sonucu çıkmıĢtır. Grafiğin geneline bakıldığında kamu görevlilerinin üye oldukları sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden memnun olanların sayısının az farkla da olsa memnun olmayanların sayısından fazla olduğu, ancak memnun olmayanların sayısının azımsanmayacak derecede fazla olduğu görülmektedir. 74 Grafik 44. Kamu Görevlilerinin, Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetleri Hakkındaki GörüĢü Kamu Görevlilerinin, Üyesi Bulundukları Sendikanın Çalışma Yaşamı Dışındaki Faaliyetleri Hakkındaki Görüşü 38,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 25,20% 17,80% 17,10% 1,90% Çok Memnunum Memnunum Orta Düzeyde Memnunum Memnun Değilim Hiç Memnun Değilim AraĢtırma kapsamındaki kamu görevlilerinin, üye oldukları sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetleri hakkındaki görüĢleri Grafik 44‟te ele alınmıĢtır. sendikanın AraĢtırmaya göre; kamu görevlilerinin%17,8‟inin üye olduğu çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerden memnun olduğu, %38‟inin orta düzeyde memnun olduğu, %25,2‟sinin memnun olmadığı, %17,1‟inin ise hiç memnun olmadığı anlaĢılmaktadır. Kamu görevlilerinin üye oldukları sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden memnun olanların sayısının, Grafik43‟te ele alınan çalıĢma yaĢamı ile ilgili faaliyetlerinde memnun olanların sayısından daha fazla olduğu görülmektedir. Ancak üye oldukları sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden memnun olmayanların sayısı oldukça fazladır. 75 Grafik 45. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olma Nedenleri Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olma Nedenleri 32,90% 27,80% 15,70% 12,50% İdari Baskının İş Hayatımı Olumsuz Etkilememesi İçin Güçlü Bir Sendika Olduğu İçin Eylem ve Etkinliklerini Beğendiğim İçin Fikri Yakınlık Duyduğum İçin Birliktelik Sağlamak İçin 5,20% Kendimi Güvende Hissetmek İçin 3,50% 2,40% Ekonomik ve Özlük Haklarımı Koruduğu İçin 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Grafik 48‟de kamu görevlilerinin sendikaya üye olma nedenleri ele alınmıĢtır. AraĢtırma kapsamındaki kamu görevlilerinin %32,9‟unun birliktelik sağlamak için sendikaya üye olduğu, %27,8‟inin sendikaların ekonomik ve özlük haklarını koruduğu gerekçesiyle üye olduğu, %15,7‟sinin fikri olarak yakınlık duyduğu içi üye olduğu görülmektedir. Buna karĢın kamu görevlilerinin %12,5‟inin sendikaya, idari baskıların iĢ hayatını olumsuz etkilememesi için, %5,2‟sinin de kendisini güvende hissetmek için sendikaya üye olduğu görülmektedir. “Eylem ve faaliyetlerinden etkilenerek üye oldum” diyenlerin oranının ise %2,4 olması ilgi çekici bir sonuçtur. 76 Grafik 46. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olma ġekilleri Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olma Şekilleri 60,00% 54,10% 50,00% 40,00% 30,00% 20,20% 12,10% 20,00% 5,80% 10,00% 3,90% 3,90% Şahsi Girişimimle Amirlerimin Telkini İle Sendikanın Duyuru ve Çağrıları Üzerine Sendikanın Eylem ve Faaliyetlerinden Etkilenerek Sendika Yetkilileri İle Yaptığım Görüşme Sonucunda Arkadaşlar Vasıtasıyla 0,00% Kamu görevlilerinin sendikaya ne Ģekilde üye oldukları hususu Grafik 46‟da gösterilmiĢtir. Buna göre, kamu görevlilerinin %54,1‟inin sendikaya arkadaĢlar vasıtasıyla üye olduğu, %20,2‟sinin Ģahsi giriĢimiyle sendikaya üye olduğu, %12,1‟inin sendika yetkilileriyle yaptıkları görüĢme sonucunda üye olduğu, %5,8‟inin ise sendikanın eylem ve faaliyetlerinden etkilenerek üye olduğu görülmektedir. Ayrıca kamu görevlilerinin %3,9‟unun amirlerinin telkiniyle sendikaya üye oldukları dikkat çekici bir sonuç olarak karĢımıza çıkmıĢtır. 77 Grafik 47. Kamu Görevlilerine Göre Sendikaların Siyasi Partilerle ĠliĢkisi Nasıl Olmalıdır? Kamu Görevlilerine Göre Sendikaların Siyasi Partilerle İlişkisi Nasıl Olmalıdır? 69,70% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 17,90% 11,40% 20,00% 1,00% 10,00% 0,00% Siyasi Faaliyetlere Çalışanların Hak ve Toplumdaki Tüm Kişi Siyasi Parti Kurmalı Karışmamalı, Hiçbir Çıkarları İçin ve Grupların Hakları ve Doğrudan Siyasi Partiyle İlişki Gerekirse Siyasi Taraf İçin Siyasi Taraf Siyasetle Kurmamalıdır. Olmalı, Siyasi Olmalıdır. İlgilenmelidir. Partilerle İşbirliği Yapmalıdır. AraĢtırma kapsamında kamu görevlerinin, sendikaların siyasi partilerle iliĢkilerinin nasıl olması gerektiği soruna verdikleri cevaplar, Grafik 47‟de ele alınmıĢtır. Kamu görevlilerinin %69,7‟si “sendikalar siyasi faaliyetlere karıĢmamalı” ve “hiçbir siyasi partiyle iliĢki kurmamalı” görüĢünde iken, %17,9‟nun“çalıĢanların hak ve çıkarları için gerekirse siyasi taraf olmalı, siyasi partilerle iĢbirliği yapmalıdır” görüĢünde olduğu,%11,4‟lük bir kısmının ise “toplumdaki tüm kiĢi ve grupların menfaati için siyasi taraf olmalıdır” görüĢünü savunduğu anlaĢılmaktadır. Grafikten, kamu görevlilerinin genel eğiliminin, sendikaların siyasi partilerden ve siyasetten uzak durması gerektiği Ģeklinde olduğu, azımsanmayacak çoğunluktaki kısmının ise sendikaların üyelerinin menfaati için siyasi taraf olmasını ve siyasi partilerle iliĢkisinin olmasını doğal karĢıladığı anlaĢılmaktadır. 78 Grafik 48. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Öncelikleri Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar Dışındaki En Önemli Öncelikleri 46,50% 6,60% Din-Siyaset İlişkisinden Kaynaklı Sorunlar Dini Özgürlüklerin Yetersizliğinden… Askeri Darbe Sorunu Eğitim Sisteminin Doğurduğu Sorunlar Türban Sorunu Ekonomik Sorunlar 0,20% 0,70% 2,50% 0,70% Anadilde Eğitim Sorunu Çevre Sorunu 1,50% Terör Sorunu 15,40% 13,90% 12,00% Ülkenin Bütünlüğü Sorunu 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Kamu görevlilerinin “sendikal haklar dıĢındaki en önemli önceliğiniz nedir?” sorusuna vermiĢ oldukları cevaplar Grafik 48‟de gösterilmiĢtir. Grafik genel olarak incelendiğinde kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak en önemli önceliğinin ülkenin bütünlüğü sorunu olduğu açıkça görülmektedir. Grafiğe göre kamu sorununun,%15,4‟ünün görevlilerinin Din-Siyaset %46,5‟inin ülkenin iliĢkisinden bütünlüğü kaynaklana sorunların, %13,9‟unun eğitim sisteminin doğurduğu sorunların, %12‟sinin terör sorununun, %6,6‟sının da türban sorununun sendikal haklar dıĢındaki en önemli önceliği olduğu anlaĢılmaktadır. 79 Grafik 49. Kamu Görevlilerinin Üyesi Oldukları Sendikayla Ġlgili GörüĢleri Kamu Görevlilerinin Üyesi Oldukları Sendikayla İlgili Görüşleri 39,40% 40,00% 32,30% 35,00% 30,00% 25,00% 17,30% 20,00% 11,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Sendikam, dünya görüşümü de çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygundur ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtmaz. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir; çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtmaz. Kamu görevlilerinin üye oldukları sendikayla ilgili görüĢleri Grafik 49‟da ele alınmıĢtır. Buna göre araĢtırma kapsamında bulunan kamu görevlilerinin %39,4‟ü üye olduğu sendikanın dünya görüĢünü tam olarak yansıttığı, ancak çalıĢma hayatıyla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerini yansıtmadığını, %32,3‟ü üye olduğu sendikanın hem dünya görüĢünü hem de çalıĢma hayatıyla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerini yansıttığını, %17,3‟ü ise üye olduğu sendikanın hem dünya görüĢüne uygun olmadığı, hem de çalıĢma hayatıyla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerini yansıtmadığı görüĢünde olduğu anlaĢılmaktadır. Kamu görevlilerinin %28,3‟ü dünya görüĢlerine uygun olmayan sendikalara üye iken, %56,7‟i ise çalıĢma hayatıyla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerini yansıtmayan sendikalara üyedir. 80 Grafik 50. Kamu Görevlilerinin, Sendikaların DemokratikleĢmeye Yaptığı Katkı Hakkındaki GörüĢleri Kamu Görevlilerinin, Sendikaların Demokratikleşmeye Yaptığı Katkı Hakkındaki Görüşleri 50,50% 60,00% 50,00% 30,30% 40,00% 19,20% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Evet inanıyorum Hayır İnanmıyorum Bu konuda bir fikrim yok Grafik 50‟de kamu görevlilerinin sendikaların demokratikleĢmeye yaptıkları katkı hakkındaki görüĢleri ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak, sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı yaptığına inanmadığı görülmektedir. Buna göre, araĢtırma kapsamındaki kamu görevlilerin %50,5‟inin sendikaların demokratikleĢmeye katkı sağladığına inanmadığı, %30,3‟ünün ise sendikaların demokratikleĢmeye katkı sağladığına inandığını anlaĢılmaktadır. Bu konuda fikrinin olmadığını beyan edenlerin oranı ise %19,2‟dir 81 Grafik 51. Kamu Görevlilerinin, Sendikaların Gelecekte Daha Etkili Olup Olmayacağı Hususundaki GörüĢü Kamu Görevlilerinin, Sendikaların Gelecekte Daha Etkili Olup Olmayacağı Hususundaki Görüşü 46,60% 50,00% 36,40% 40,00% 30,00% 17,00% 20,00% 10,00% 0,00% Evet, katılırım Kamu görevlilerinin, Hayır katılmam “sendikaların Fikrim yok yarın bugünden daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanların ücret, sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceği fikrine katılıp katılmadığı” sorusuna verdikleri cevaplar Grafik 51‟de gösterilmiĢtir. Buna göre kamu görevlilerinin %46,6‟sının bu görüĢe katılmadığı, %36,4‟ünün katıldığı, %17‟sinin ise bu konuda fikrinin olmadığı görülmektedir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KARġILAġTIRMALI ÖZEL SONUÇLAR Bu bölümde karĢılaĢtırmalı özel sonuçlar baĢlığı altında, kamu görevlilerinin demografik, ekonomik, sosyal ve kültürel özellikleri ile siyasal tutumlarının, sendikal algı ve tutumlarına nasıl yansıdığı ortaya konulmaya çalıĢılmıĢtır. Kamu görevlilerinin cinsiyeti, eğitim düzeyi, doğduğu yerleĢim biriminin kentsel ölçeği, hizmet süresi, mensubu bulunduğu meslek grubu, aldığı ücret, siyasi gidiĢatı nasıl gördüğü, hangi Sosyo-politik görüĢe sahip olduğu, sendikaya üye olup olmadığı ve üye ise hangi sendikaya üye olduğu durumlarına göre sendikal algı ve tutumlar ölçülmeye çalıĢılmıĢtır. 3.1. CĠNSĠYETE BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR Yapılan araĢtırma çerçevesinde, kamu görevlilerinin cinsiyetine bağlı olarak sendikal tutum ve davranıĢlarında tespit edilen farklılıklar bu kısımda ele alınmaktadır. Elde edilen sonuçlar içerisinden diğerlerine göre daha anlamlı olanlar ile olağan ve olağan dıĢı sonuçlar öne çıkarılmıĢ ve değerlendirilmiĢtir. 83 Grafik 52. Kamu Görevlilerinin, Sendikal Hakları Yeterli Görüp Görmemesi Hususunun Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 73 71,9 80 60 40 27 28,1 Erkek Kadın 20 0 Yeterli Yetersiz Grafik 52‟de kamu görevlilerinin sendikal hakların yeterli görülüp görülmemesi durumunun, cinsiyetle iliĢkisi ele alınmıĢtır. Grafik incelendiğinde; kadın ve erkeklerin sendikal hakların yeterliği ile ilgili düĢüncelerinin birbirine paralel olduğu ve ağırlıklı olarak sendikal hakları yetersiz gördükleri anlaĢılmaktadır. Erkeklerin %73‟ü, kadınların %71,9‟u mevcut sendikal hakları yetersiz görmektedir. 84 Grafik 53. Kamu Görevlilerinin, “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?”, Tercihinin, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 57,4 55,6 60 50 40 30,1 25 30 20 10 4,6 7,1 0,5 9,7 2 3,2 2,8 1,9 0 Erkek Kadın Devlet hizmetlerinin denetlenmesini sağlamalı Memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumalı Sosyal etkinlikler tertip etmeli Siyaseti etkileyerek, üyeleri lehine yeni politikalar üretilmesine çalışmalı Siyasi partilerden bağımsız, memur hakkını savunmalı Promosyon dağıtmalı Kamu görevlilerinin “Sendikaların asıl iĢlevi ne olmalıdır?” sorusuna verdiği cevabın, cinsiyetle iliĢkisi Grafik 53‟te ele alınmıĢtır. Genel olarak grafik incelendiğinde erkek kamu görevlileri ile kadın kamu görevlilerinin “sendikanın asıl iĢlevi ne olmalıdır?” sorusuna vermiĢ oldukları cevaplarının birbirine paralel olduğu, birbirlerinden çok da farklı düĢünmedikleri görülmektedir. Buna göre erkeklerin %55,6‟sı, kadınların %57,4‟ü sendikaların asıl iĢlevinin, “memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumak” olması gerektiğini, erkeklerin %30,1‟i, kadınların ise %25‟i sendikaların asıl iĢlevinin “siyasi partilerden bağımsız, memur hakkını savunmak” olması gerektiğini düĢündükleri anlaĢılmaktadır. 85 Grafik 54. Kamu Görevlilerinin, Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 71,6 80 70 52,1 60 47,9 50 28,4 40 30 20 10 0 Erkek Kadın Evet Hayır Grafik 54‟te kamu görevlilerinin sendikaya üye olma oranlarının, cinsiyetlerine göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında kadın kamu görevlilerinin sendikaya üye olma eğiliminin erkek kamu görevlilerinden oldukça fazla olduğu görülmektedir. Buna göre erkek kamu görevlilerinin %52,1‟i sendikaya üye iken, kadın kamu görevlilerinin %71,6‟sı sendikaya üyedir. 86 Grafik 55. Kamu Görevlilerinin, Sendikaya Üye Olmama Nedeninin, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 47,8 43,1 50 40 41,5 29,3 30 20 8,7 7,6 10 6,5 9,2 3,1 3,1 0 Erkek Kadın Sendikalara güvenmiyorum Sendikaların politik olduğunu düşünüyorum Sendikaların faydasız ve gereksiz olduğunu düşünüyorum Üye olmam durumunda mesleki olarak zarar göreceğimi düşünüyorum Tarafsız kalarak, her kesime yakın olmanın avantajını kullanmak istiyorum Grafik 55‟te sendikaya üye olmayan kamu görevlilerinin sendikaya üye olmama sebeplerinin cinsiyetle iliĢkisi irdelenmiĢtir. Buna göre erkek kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak vermiĢ olduğu cevap % 47,8 oranla “sendikaların politik olduğunu düĢünüyorum” iken, kadın kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak vermiĢ olduğu cevap %43,1 oranla “sendikalara güvenmiyorum” olmuĢtur. Bunu yanı sıra erkek kamu görevlilerinin %29,3‟ü,sendikalara güvenmediği için sendikaya üye olmadığını belirtirken, kadın kamu görevlilerinin % 41,5‟i sendikaların politik olduğunu düĢündüğü için sendikaya üye olmadığını belirtmiĢtir. 87 Grafik 56. Sendika Üyesi Olmayan Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 35 28,3 27,8 30 23,3 25 20 38,3 36,6 40 20 15,6 15 10 10 5 0 Erkek Memur-Sen Kadın Türkiye Kamu-Sen KESK Hiçbiri Sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin, kendisini hangi sendikaya yakın hissettiği sorusuna verdiği cevabın, cinsiyet farkına göre değiĢimi Grafik 56‟da ele alınmıĢtır. Bu soruya erkekler ve kadınlar ağırlıklı olarak “hiçbirisi” cevabını verirken, bir sendika tercihi yapan erkek kamu görevlilerinin %27,8‟i, kadın kamu görevlilerinin %27,3‟ü Türkiye Kamu-Sen‟i kendilerine daha yakın hissettiklerini belirtmiĢlerdir. Bunun yanı sıra erkeklerin %15,6‟sı, kadınların %23,3‟ü Memur-Sen‟i kendisine yakın görürken, erkeklerin %20‟si kadınların ise %10‟u KESK‟i kendisine yakın görmektedir. 88 Grafik 57. Kamu Görevlilerinin Sendika Tercihinin, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 57,3 52,9 60 50 40 28,7 24,5 30 20,6 20 12,1 10 2 1,9 0 Erkek Memur-Sen Kadın Türkiye Kamu-Sen KESK Diğer Grafik 57‟de kamu görevlilerinin üye oldukları sendikanın, cinsiyete göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Grafik incelendiğinde erkek kamu görevlilerinin %52,9‟unun, kadın kamu görevlilerinin %57,3‟ünün birbirine paralel bir Ģekilde ağırlıklı olarak Türkiye-Kamu Sen‟e üye oldukları görülmektedir. Grafikte kadın ve erkeklerin tercihlerinde birbirinden farklı olarak, erkekler %24,5 oranla, kadınlar %28,7 oranlar Memur-Sen‟e üye iken, erkeklerin %20,6 oranla, kadınların %12,1 oranla KESK‟e üye oldukları görülmektedir. 89 Grafik 58. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 50 41,7 40 40 31,1 29,7 30 19,4 14,8 20 13,5 7,8 10 1,9 0 0 Erkek Çok memnunum Memnunun Memnun değilim Hiç memnun değilim Kadın Orta düzeyde memnunum Grafik 58‟de kamu görevlilerinin, üye oldukları sendikaların çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden memnuniyet derecesinin, cinsiyete göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Buna göre erkek ve kadın kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak orta düzeyde memnun oldukları görülmektedir. Ancak grafiğin geneline bakıldığında erkeklerin üye olduğu sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden memnuniyetinin kadınlara göre daha düĢük olduğu anlaĢılmaktadır. Grafikte erkek kamu görevlilerinin üye oldukları sendikaların çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden toplamda % 50,5 oranla memnun olmadığı, kadın kamu görevlilerinin ise %43,2 oranla memnun olmadığı görülmektedir. 90 Grafik 59. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 40 40 35 32 35 30 25 16,5 20 18,7 16,5 20,6 17,4 15 10 5 3,2 0 0 Erkek Çok memnunum Memnunun Memnun değilim Hiç memnun değilim Kadın Orta düzeyde memnunum Grafik 59‟da kamu görevlilerinin, üye oldukları sendikaların çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden memnuniyet derecesinin, cinsiyete göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Buna göre erkek ve kadın kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak orta düzeyde memnun oldukları görülmektedir. Ancak grafiğin geneline bakıldığında, erkeklerin üye olduğu sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinde memnuniyetinin kadınlara göre daha düĢük olduğu anlaĢılmaktadır. Grafikte erkek kamu görevlilerinin üye oldukları sendikaların çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden toplamda % 48,5 oranla memnun olmadığı, kadın kamu görevlilerinin ise %38 oranla memnun olmadığı görülmektedir. 91 Grafik 60. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 38,3 40 30 31,2 22,8 24,8 19,8 18,8 20 13 10 3 4 6,9 1,9 3,2 3,9 8,4 0 Erkek Kadın Ekonomik ve özlük haklarımı koruduğu için Birliktelik sağlamak için Fikri yakınlık duyduğum için Eylem ve etkinliklerini beğendiğim için Güçlü bir sendika olduğu için Kendimi güvende hissetmek için İdari baskının iş hayatımı olumsuz etkilememesi için Kamu görevlilerinin sendikaya üye olma nedeninin, cinsiyete göre değiĢimi Grafik 60‟ta ele alınmıĢtır. Grafiğin geneline bakıldığında erkek ve kadınların sendikaya üye olma sebepleri arasında oldukça belirgin farklılıkların olduğu göze çarpmaktadır. Erkeklerin fikri yakınlık duyduğu için ve idari baskının iĢ hayatını olumsuz etkilememesi için sendikaya üye olma oranlarının kadınlara göre çok daha fazla olduğu görülmektedir. Bu sonuçlar; erkeklerin, sendika tercihinde kadınlara göre daha fazla ideolojik düĢündüğü ve erkeklerin idarenin baskısını kadınlardan çok daha fazla hissettiği, bu baskının da sendika tercihine yansıdığı Ģeklinde değerlendirilebilir. Erkek kamu görevlilerinin %18,8‟i, kadınların %8,4‟ü idari baskının iĢ hayatını olumsuz etkilememesi için sendikaya üye olduğunu belirtmiĢ iken, erkeklerin %19,8‟i, kadınların % 13‟ü fikri yakınlık duyduğu için sendikaya üye olduğunu belirtmiĢtir. 92 Grafik 61. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 80 63,1 60 48,1 40 20 25,3 11,7 1,9 0 2,9 7,8 12,6 12,3 8,4 0 4,5 1,3 0 Erkek Kadın Arkadaşlar vasıtasıyla Sendika yetkilileri ile yaptığım görüşme sonucunda Sendikanın eylem ve faaliyetlerinden etkilenerek Medyada üye olduğum sendika hakkında çıkan haberlerden etkilenerek Sendikanın duyuru ve çağrıları üzerine Amirlerimin telkini ile Şahsi girişimimle Grafik 61‟de kamu görevlilerinin sendikaya üye olma Ģekillerinin, cinsiyetlerine göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Grafik genel olarak incelendiğinde erkek kamu görevlilerinin kadınlara nazaran daha yüksek oranda arkadaĢlar vasıtasıyla sendikaya üye olduğu görülmekte iken, kadın kamu görevlilerinin de Ģahsi giriĢimleriyle üye olma oranlarının, erklere göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Erkek kamu görevlilerinin arkadaĢlar vasıtasıyla sendikaya üye olma oranı %63,1 iken, bu oran kadınlarda %48,1 olarak görülmektedir. Kadın kamu görevlilerinin Ģahsi giriĢimiyle üye olma oranı %25,3 iken, erkeklerde bu oran %12,6‟dır. 93 Grafik 62. Kamu Görevlilerinin; Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 80 71,4 68,2 60 40 18,4 20 17,5 9,7 12,9 1,4 0,5 0 Erkek Kadın Siyasi faaliyetlere karışmamalı, hiçbir siyasi partiyle ilişki kurmamalıdır. Çalışanların hak ve çıkarları için gerekirse siyasi taraf olmalı, siyasi partilerle işbirliği yapmalıdır. Toplumdaki tüm kişi ve grupların hakları için siyasi taraf olmalıdır. Siyasi parti kurmalı ve doğrudan siyasetle ilgilenmelidir. Kamu görevlilerinin “Sendikaların siyasi partilerle iliĢkisi nasıl olmalıdır?” sorusuna vermiĢ oldukları cevapların cinsiyetlerine göre değiĢimi Grafik 62‟de ele alınmıĢtır. Grafiğe genel olarak bakıldığında erkeler ile kadınların, sendika siyasi parti iliĢkisi ile ilgili fikirlerinin paralellik gösterdiği görülmektedir. Buna göre hem kadın, hem de erkeklerin ağırlıklı olarak sendikaların siyasi faaliyetlere karıĢmaması, hiçbir siyasi partiyle iliĢki kurmaması gerektiği görüĢünde birleĢtiği görülmektedir. 94 Grafik 63. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 60 50 50,5 42 40 30 20 10 16,1 11,9 4,1 7,3 1,6 1 0 0 0,5 15,7 15,5 8,8 6 1,9 0 1,4 14,8 0 0 0,9 0 Erkek Kadın Ülkenin bütünlüğü sorunu Terör sorunu Çevre sorunu Anadilde eğitim sorunu Türban sorunu Eğitim sisteminin doğurduğu sorunlar Ekonomik sorunlar Askeri darbe sorunu Dini özgürlüklerin yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar Din-siyaset ilişkisinden kaynaklı sorunlar Kişisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklı sorunlar Kamu görevlilerinin sendikal hakları dıĢında en önemli önceliklerinin, cinsiyetlere göre değiĢimi yukarıdaki grafikte ele alınmıĢtır. Buna göre kadın kamu görevlilerinin % 50,5‟i ülkenin bütünlüğü sorununu en önemli önceliği olarak görürken, erkeklerde bu oran %42 ile ön plana çıkmıĢtır. Bunun yanı sıra kadın kamu görevlileri %15,7 oranla ekonomik sorunları en önemli önceli olarak belirtirken, erkek kamu görevlileri ise % 16,1 oranla kiĢisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklı sorunları en önemli önceliği olarak belirtmiĢtir. 95 Grafik 64. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 50 40 41,3 27,9 21,2 30 20 38 35,3 9,6 12 Erkek Kadın 14,7 10 0 Sendikam, dünya görüşümü de çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygundur ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtmaz. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir; çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtmaz. Grafik 64‟te kamu görevlilerinin üyesi bulundukları sendika hakkındaki görüĢlerinin cinsiyetleri ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Grafiğe bakıldığında erkek kamu görevlileriyle kadın kamu görevlilerinin üyesi bulundukları sendikalar ile ilgili düĢüncelerinin birbirine paralel olduğu görülmektedir. Buna göre hem erkek hem kadın kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak, üye oldukları sendikaların dünya görüĢlerine uygun olduğu, ancak çalıĢma hayatıyla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerini yansıtmadığı Ģeklinde görüĢ belirttikleri anlaĢılmaktadır. 96 Grafik65. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 56,4 60 45,2 50 36,9 40 23,1 30 20,5 18 20 10 0 Erkek Evet, inanıyorum Grafik 65‟te Kadın Hayır İnanmıyorum kamu görevlilerinin, Bu konuda bir fikrim yok sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı yaptığına inanıp inanmamalarının cinsiyetlerine göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Grafiğe bakıldığında erkek ve kadın kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak bu görüĢe inanmadıkları görülmektedir. Ancak kadınların% 36,9 oranla bu görüĢe inandıkları, erkeklerin bu görüĢe inanma oranlarının ise % 23,1 olduğu, sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı yaptığına, kadınların erkeklere nazaran daha yüksek oranda inandıkları görülmektedir. 97 Grafik 66. Kamu Görevlilerinin; Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Cinsiyet Durumuna Göre DeğiĢimi 51,3 60 45,6 50 42,4 40 30 26,2 22,6 20 12 10 0 Erkek Evet, katılırım Kadın Hayır katılmam Fikrim yok Grafik 66‟da kamu görevlilerinin sendikaların gelecekte daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanların ücret, sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceğine katılıp katılmadıklarının cinsiyetlerine göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Grafik genel olarak incelendiğinde kadınların çoğunlukla bu fikre katıldıkları, erkeklerinse bu fikre katılma oranlarının oldukça düĢük olduğu görülmektedir. Bu görüĢe erklerin %26,2‟si katılırken, kadınların %45,6‟sı katılmaktadır. 98 3.2. EĞĠTĠM DÜZEYĠNE BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR Yapılan araĢtırma çerçevesinde kamu görevlilerinin eğitim düzeyine bağlı olarak, sendikal tutum ve davranıĢlarında tespit edilen farklılıklar bu kısımda ele alınmaktadır. Elde edilen sonuçlar içerisinden diğerlerine göre daha anlamlı olanlar değerlendirilmiĢ, olağan ve olağan dıĢı sonuçlar ortaya konulmuĢtur. Grafik 67. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Yeterli Görüp Görmemesi Hususunun Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 100 80 60 81,8 74,2 63,9 59,1 40,9 40 36,1 25,8 80 71,7 28,3 18,2 20 20 0 İlköğretim Düz lise Meslek lisesi Yeterli Yüksekokul Üniversite Yüksek lisans Yetersiz Grafik 67‟de kamu görevlilerinin eğitim düzeyi ile sendikal hakların yeterli olup olmadığı hakkındaki görüĢü arasındaki iliĢki ele alınmıĢtır. Ġlköğretim mezunları %59,1 oranla, meslek lisesi mezunları %63,9 oranla, yüksekokul mezunları % 81,8 oranla ve yüksek lisans mezunları %80 oranla mevcut sendikal hakları yetersiz görmektedir. Grafikten de anlaĢılacağı gibi, eğitim düzeyi yükseldikçe mevcut sendikal hakları yetersiz görme oranı artmakta, eğitim düzeyi düĢtükçe mevcut sendikal haklar yeterli görme oranı artmaktadır. Yani bir baĢka deyiĢle eğitim düzeyi yükseldikçe sendikal özgürlüklerin artması yönünde beklentinin artmakta olduğu görülmektedir. 99 Grafik 68. Kamu Görevlilerinin, “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?” Tercihinin, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 80 60 54,5 66,2 63,9 58,1 52,7 45 31,2 40 22,6 20 45 19,4 23,1 18,2 9,2 9,1 9,1 4,5 4,5 6,5 3,26,5 3,2 5,6 2,8 8,3 1,5 0 0 0 10,2 3,4 1,5 1 10 0 0 0 Yüksek lisans Üniversite Yüksekokul Meslek lisesi Düz lise İlköğretim 0 Devlet hizmetlerinin denetlenmesini sağlamalı Memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumalı Sosyal etkinlikler tertip etmeli Siyaseti etkileyerek, üyeleri lehine yeni politikalar üretilmesine çalışmalı Siyasi partilerden bağımsız, memur hakkını savunmalı Promosyon dağıtmalı Grafik 68‟de kamu görevlilerinin eğitim düzeyi ile sendikaların asıl iĢlevinin ne olması gerektiği hakkındaki görüĢü arasındaki iliĢki ele alınmıĢtır. Buna göre, her eğitim düzeyinde genel eğilimin sendikaların asıl iĢlevinin “memurun ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini koruması” olması gerektiği sonucu ortaya çıkmıĢtır. Bunların baĢında %66,2 oranla yüksekokul mezunları gelmektedir. Bunun yanı sıra tüm eğitim düzeylerinde “sendikaların asıl iĢlevinin siyasi partilerden bağımsız memur haklarının savunmak” olmalıdır, ikinci tercih olarak öne çıkmaktadır. Bunların baĢında ise %45 oranla yüksek lisans mezunları gelmektedir. Meslek lisesi mezunlarının %8,3‟lük ve ilköğretim mezunlarının 4,5‟lik kesimi sendikaların asıl iĢlevinin promosyon dağıtmak olması gerektiği, üniversite mezunlarının %10,2 gibi bir oranına göre ise sendikalar siyaseti etkileyerek, üyeleri lehine yeni politikalar üretmesi gerektiği tercihi dikkat çeken diğer sonuçlardır. 100 Grafik 69. Kamu Görevlilerinin, Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 100 81 76,9 75,8 80 65 60 54,9 60 45,1 40 40 19 24,2 35 23,1 20 0 İlköğretim Düz lise Meslek lisesi Yüksekokul Üye Üniversite Yüksek lisans Üye Değil Grafik 69‟da kamu görevlilerinin eğitim düzeyi ile sendikalara üye olma oranları arasındaki iliĢkisi ele alınmıĢtır. Buna göre sendikaya üye olma oranının en yüksek olduğu eğitim düzeyini %81‟le ilköğretim mezunları oluĢtururken, en düĢük seviyede sendikaya üye olma oranına sahip eğitim düzeyini ise %35‟le yüksek lisans mezunları ve %54,9‟la üniversite mezunları oluĢturmaktadır. Eğitim seviyesinin yükselmesi, bilinç seviyesinin artması ve sendikal kazanımlara daha fazla sahip çıkılması olağan ve beklenen bir sonuçken, aksine grafiğin geneline bakıldığında eğitim düzeyi yükseldikçe kamu görevlilerinin sendikalaĢma oranının düĢtüğü ilginç bir sonuç olarak ortaya çıkmaktadır. 101 Grafik 70: Kamu Görevlilerinin, Sendikaya Üye Olmama Nedeninin, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 70 66,7 60 60 50 40 40 33,3 33,3 37,5 33,3 50 45,7 50 33,3 30,4 30 20 20 6,7 10 0 0 0 0 6,7 0 0 7,6 7,6 8,7 6,3 6,3 0 8,3 8,3 0 0 İlköğretim Düz lise Meslek lisesi Yüksekokul Üniversite Yüksek lisans Sendikalara güvenmiyorum Sendikaların politik olduğunu düşünüyorum Sendikaların faydasız ve gereksiz olduğunu düşünüyorum Üye olmam durumunda mesleki olarak zarar göreceğimi düşünüyorum Tarafsız kalarak, her kesime yakın olmanın avantajını kullanmak istiyorum Grafik 70‟te sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin sendikalara üye olmama sebeplerinin, eğitim düzeyi ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak sendikalara güvenmedikleri için veya sendikaların politik olduğunu düĢündükleri için sendikalara üye olmadıkları görülmektedir. Meslek lisesi mezunu kamu görevlilerinin %20‟sinin, üniversite mezunlarının %8,7‟sinin “tarafsız kalarak her kesime yakın olmanın avantajını kullanmak istiyorum” görüĢüne sahip oldukları, yüksek lisans mezunlarının %8,3‟ünün, üniversite mezunlarının %7,6‟sının mesleki olarak zarar görmekten korktuğu için sendikalara üye olmadıkları, lise ve üstü eğitim düzeyindeki kamu görevlilerinin ise azımsanmayacak bir oranının sendikaları faydasız ve gereksiz gördüğü için sonuçlar olarak ortaya çıkmıĢtır. üye olmadıkları sonuçları ilgi çekici 102 Grafik 71:Sendika Üyesi Olmayan Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 50 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 42,9 35,7 30,8 30,8 28,6 25 40,4 40 23,1 21,4 15,4 28,6 27 26,7 25 21,4 20 15,7 14,6 13,3 14,3 7,1 0 İlköğretim Düz lise Memur-Sen Meslek lisesi Yüksekokul Türkiye Kamu-Sen KESK Üniversite Hiçbiri Yüksek lisans Sendikaya üye olmayan kamu görevlilerinin, hangi sendikaya kendilerini daha yakın gördükleri ile eğitim düzeyleri arasındaki iliĢki Grafik 71‟de incelenmiĢtir. Buna göre kamu görevlilerinin, yüksekokul, üniversite ve yüksek lisans mezunu olanlarının çoğunlukla hiçbir sendikaya kendilerini yakın görmedikleri görülmektedir. Ġlköğretim ve lise düzeyinde mezun olan kamu görevlilerinin ise çoğunlukla Türkiye Kamu-Sen‟i kendisine daha yakın gördüğü, yüksek lisans mezunlarının %28,6‟sının ise KESK‟i kendisine yakın gördüğü grafikten anlaĢılmaktadır. 103 Grafik 72. Kamu Görevlilerinin Sendika Tercihinin, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 60 68,6 68,2 70 66,7 63,8 55,6 50 40 42,9 33,3 30 20 33,3 32,5 27,7 11,1 27,3 6,4 2,1 10 0 4,5 0 19,6 21,1 2 2,6 9,8 00 0 İlköğretim Düz lise Memur-Sen Meslek Yüksekokul Üniversite lisesi Türkiye Kamu-Sen KESK Diğer Yüksek lisans Grafik 72‟de kamu görevlilerinin hangi sendikaya üye olduğunun, eğitim düzeyi ile iliĢkisi irdelemiĢtir. Buna göre kamu görevlilerinin, her eğitim düzeyinde en yüksek oranda tercihinin Türkiye Kamu-Sen olduğu görülmektedir. Bunlardan en yüksek orana sahip olan eğitim düzeyi, % 68,6 ile yüksekokul mezunlarıdır. Memur-Sen‟in en yüksek oranla üye sayısına sahip olduğu eğitim düzeyleri ise %33,3 ile ilköğretim ve yine aynı %33,3 oranla yüksek lisans mezunları oluĢturmaktadır. KESK‟in en yüksek düzeyde üye sayısına sahip olduğu eğitim düzeyi ise %21,1 ile üniversite mezunlarıdır. Yapılan araĢtırmada % 55,6‟lık oranla zaten en yüksek üye sayısına sahip olan Türkiye Kamu-Sen‟in bütün eğitim düzeylerinde üye sayıları bakımından açık ara farkla önde olması olağan bir sonuç olarak karĢımıza çıkmaktadır. 104 Grafik 73. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 50 48 45,5 45 38,9 40 42,9 38,3 38,1 39,8 35 25 28,6 28 30 22,2 22,2 21,3 19,1 19,1 22,7 22,7 20 11,1 15 10 12 9,1 13,3 14,3 12 14,3 8,8 5,6 2,1 5 0 0 0 0 0 İlköğretim Düz lise Meslek lisesi Çok memnunum Yüksekokul Memnunun Üniversite Yüksek lisans Orta düzeyde memnunum Grafik 73 incelendiğinde, kamu görevlilerinin eğitim seviyesi yükseldikçe üye oldukları sendikaların çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden memnuniyet derecelerinin azalmakta olduğu görülmektedir. Yüksek lisans mezunlarının %42,9‟u üye olduğu sendikanın çalıĢma yaĢamındaki faaliyetlerinden memnun değilken, bu oran üniversite mezunlarında %39,8‟dir. Meslek lisesi, yüksekokul, üniversite ve yüksek lisans mezunlarının üye oldukları sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden çok memnun olanlarının oranının %0 olması dikkat çekicidir. Yüksekokul mezunlarının %48‟i üye olduğu sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden orta düzeyde memnun iken, bu oran meslek lisesi mezunlarında %45,5‟tir. 105 Grafik 74. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 60 52,4 52 50 38,9 40 30 34,2 32,5 29,8 27,8 21,3 23,8 23,4 23,4 20 20 19 16,7 22 18,4 14 11,1 10 5,6 2,1 14,3 14,3 14,3 6 4,8 0 28,628,6 0,9 0 0 İlköğretim Düz lise Çok memnunum Memnunun Meslek lisesi Yüksekokul Orta düzeyde memnunum Üniversite Memnun değilim Yüksek lisans Hiç memnun değilim Grafik 74‟te kamu görevlilerinin üye oldukları sendikaların çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden duydukları memnuniyetin, eğitim seviyesine göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Sonuçlara genel olarak bakıldığında kamu görevlilerinin eğitim seviyesi yükseldikçe üye oldukları sendikaların çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden duydukları memnuniyetin azalmakta olduğu görülmektedir. Üniversite mezunu kamu görevlilerinin %34,2„si ve yüksek lisans mezunu kamu görevlilerinin %28,6‟sı bu soruya memnun değilim derken, yüksekokul mezunlarının %52‟si, meslek lisesi mezunlarının %52,4‟ü üyesi bulundukları sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden orta düzeyde memnundur. Lise mezunlarının %23,4‟ünün, meslek lisesi mezunlarının ve %23,8‟inin üniversite mezunlarının 18,4‟ünün üyesi bulundukları sendikaların çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden hiç memnun olmadıkları dikkat çekici bir sonuçtur. 106 Grafik 75.Kamu Görevlilerinin, Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 60 55,6 50 39,1 40 30,4 42,9 40 38,1 33,3 32,1 28,6 30 22,3 22 22 20 16,7 11,1 10 11,1 5,6 10,9 8,7 8,7 0 2,2 0 İlköğretim Düz lise 0 15,2 14,3 4,8 4,8 4,8 0 2 44 6 17,9 4,5 4,5 3,6 14,3 14,3 0 0 0 0 Meslek lisesi Yüksekokul Üniversite Yüksek lisans Ekonomik ve özlük haklarımı koruduğu için Birliktelik sağlamak için Fikri yakınlık duyduğum için Eylem ve etkinliklerini beğendiğim için Güçlü bir sendika olduğu için Kendimi güvende hissetmek için İdari baskının iş hayatımı olumsuz etkilememesi için Grafik 75 incelendiğinde kamu görevlilerinin eğitim düzeyi arttıkça, “sendikaya ekonomik ve özlük haklarımı koruduğu için üye oldum” diyenlerin sayısının azalmakta olduğu, “sendikaya birliktelik sağlamak için üye oldum” diyenlerin sayısının ise arttığı görülmektedir. Üniversite mezunu kamu görevlilerinin %17,9‟unun, yüksek lisans mezunu kamu görevlilerinin ise %28,6 gibi yüksek bir oranının, “sendikaya idari baskının iĢ hayatımı olumsuz etkilememesi için üye oldum” demesi, kamu görevlilerinin eğitim seviyesi yükseldikçe idari baskılardan daha çok çekindiği veya idari baskıyı daha çok hissettiği Ģeklinde değerlendirilebilir. 107 Grafik 76.Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 80 77,8 66,7 70 57,4 60 57,1 51,3 50 42 40 34 28,6 30 20 10 14,9 19,1 19 17,7 16 11,1 11,1 0000 4,3 4,3 00 4,8 4,8 4,8 00 4 0 4 0 0 İlköğretim Düz lise Meslek lisesi 14,3 11,5 10,6 Yüksekokul 5,33,5 0 Üniversite 00 0 0 Yüksek lisans Arkadaşlar vasıtasıyla Sendika yetkilileri ile yaptığım görüşme sonucunda Sendikanın eylem ve faaliyetlerinden etkilenerek Medyada üye olduğum sendika hakkında çıkan haberlerden etkilenerek Sendikanın duyuru ve çağrıları üzerine Amirlerimin telkini ile Şahsi girişimimle Grafik 76‟da kamu görevlilerinin sendikaya ne Ģekilde üye olduğu ile eğitim düzeyi arasındaki iliĢki ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin, “arkadaĢ vasıtasıyla sendikaya üye oldum” diyenlerin sayısı bütün eğitim seviyelerinde en yüksek kesimi oluĢtururken, “sendikaların eylem ve faaliyetlerinden etkilenerek üye oldum” diyen kamu görevlilerinin oranı da bütün eğitim seviyelerinde en düĢük seviyelerdedir. Yüksek lisans mezunlarının %14,3‟ünün ve ilköğretim mezunlarının %11,1‟inin “amirlerimin telkini ile sendikaya üye oldum demesi” kamu dairelerinde eğitim seviyesi ne olursa olsun, kamu görevlilerine idarecilerin sendikal baskı yaptıklarının bir göstergesidir. 108 Grafik 77.Kamu Görevlilerinin; Sendika-Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 80 70 72,2 75 71,2 70,2 66,1 63,6 60 50 40 27,3 30 20 9,1 10 0 17,7 14,5 16,7 11,1 1,6 13,6 12,1 10,7 3 0 20 18,5 0,5 5 0 0 İlköğretim Düz lise Meslek lisesi Yüksekokul Üniversite Yüksek lisans Siyasi faaliyetlere karışmamalı, hiçbir siyasi partiyle ilişki kurmamalıdır. Çalışanların hak ve çıkarları için gerekirse siyasi taraf olmalı, siyasi partilerle işbirliği yapmalıdır. Toplumdaki tüm kişi ve grupların hakları için siyasi taraf olmalıdır. Siyasi parti kurmalı ve doğrudan siyasetle ilgilenmelidir. Grafik 77‟de kamu görevlilerinin, sendika-siyasi parti arasındaki iliĢkinin nasıl olması gerektiği hakkındaki görüĢünün, eğitim seviyesine göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin her eğitim düzeyinde, “sendikalar siyasi faaliyetlere karıĢmamalı, hiçbir siyasi partiyle iliĢki kurmamalıdır.” GörüĢüne sahip olduğu, olağan bir sonuç olarak karĢımıza çıkmıĢtır. Ġlköğretim mezunu kamu görevlilerinin %27,3‟ünün, yüksek lisans mezunu olan kamu görevlilerinin %20‟sinin ve üniversite mezunu kamu görevlilerinin %18,5‟inin, “çalıĢanların hak ve çıkarları için gerekirse siyasi taraf olmalı, siyasi partilerle iĢbirliği yapmalıdır” görüĢünde olduğu ikinci eğilim olarak ön plana çıkmaktadır. 109 Grafik 78.Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 60 58,3 54,5 51,6 47 50 42,8 40 40 30 20 10 20 18,9 18,2 13,6 9,1 11,3 13,9 14,5 11,3 3,2 4,8 3,2 0 000 4,5 000 000 11,1 5,6 2,8 00 8,3 13,6 13,6 10,6 10,6 10 000 Düz lise Meslek lisesi 7,5 15 15 10 3 3 1,5 0 0,5 0,5 1 0,5 0 Yüksekokul Üniversite 000 0 İlköğretim 15,4 0 0 0 0 0 0 Yüksek lisans Ülkenin bütünlüğü sorunu Terör sorunu Çevre sorunu Anadilde eğitim sorunu Türban sorunu Eğitim sisteminin doğurduğu sorunlar Ekonomik sorunlar Askeri darbe sorunu Dini özgürlüklerin yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar Din-siyaset ilişkisinden kaynaklı sorunlar Kişisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklı sorunlar Grafik 78‟de araĢtırma kapsamındaki kamu görevlilerinin sendikal hakları dıĢındaki en önemli önceliğinin, eğitim seviyesine göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin, tüm eğitim seviyelerinde sırasıyla “ülkenin bütünlüğü sorununun” ve “terör sorununun” en önemli önceliği olduğu görülmektedir. “Din-Siyaset iliĢkisinden kaynaklanan sorunlar”, eğitim seviyesi yükseldikçe kamu görevlilerinin en önemli öncelikleri arasına girmektedir. Bunu yanı sıra “çevre sorunu” eğitim seviyesi düĢtükçe kamu görevlilerinin en önemli öncelikleri arasına girmektedir. 110 Grafik 79.Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 57,1 60 50 45,5 50 40,8 36,4 36,4 40 33,3 29,2 30 20 22,2 16,7 11,1 32,7 29,1 20,8 18,2 16,7 15,9 12,2 11,4 28,6 14,3 14,3 7,3 10 0 0 İlköğretim Düz lise Meslek lisesi Yüksekokul Üniversite Yüksek lisans Sendikam, dünya görüşümü de çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygundur ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtmaz. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir; çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtmaz. Kamu görevlilerinin eğitim seviyesi arttıkça, hem dünya görüĢüne uygun olmayan, hem de çalıĢma hayatına iliĢkin ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerini yansıtmayan sendikalara üye olma oranının arttığı, buna karĢın eğitim seviyesi düĢtükçe, hem dünya görüĢüne uygun olan, hem de çalıĢma hayatına iliĢkin ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerini yansıtan sendikalara üye olma oranının arttığı görülmektedir. 111 Grafik 80.KamuGörevlilerininSendikalarınTürkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 70 70 60 53,2 51,5 50 41,7 40,9 40 30 51 31,8 33,3 27,3 22,6 24,2 33,3 32,8 25 20 16,2 15,2 20 10 10 0 İlköğretim Düz lise Evet, inanıyorum Meslek lisesi Yüksekokul Hayır İnanmıyorum Üniversite Yüksek lisans Bu konuda bir fikrim yok Kamu görevlilerinin eğitim seviyesi yükseldikçe sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı yapacağına inanmayanların oranının arttığı, eğitim seviyesi düĢtükçe bu konuda fikrinin olmadığını beyan edenlerin oranının arttığı grafikten anlaĢılmaktadır. Yüksek lisans mezunlarının %70‟inin, üniversite mezunlarının %51‟inin, sendikaların Türkiye‟nin inanmadıkları dikkat çekicidir. demokratikleĢmesine katkı yapacağına 112 Grafik 81.Kamu Görevlilerinin; Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Eğitim Durumuna Göre DeğiĢimi 59,1 55 60 49,3 48,4 50 41,7 39,8 40 38,9 43,141,5 36,6 33,9 30 30 17,7 20 19,4 15,4 15 14,1 9,1 10 0 İlköğretim Düz lise Evet, katılırım Meslek lisesi Yüksekokul Hayır katılmam Üniversite Yüksek lisans Fikrim yok Kamu görevlilerinin eğitim seviyesi yükseldikçe, sendikaların gelecekte daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanların ücret, sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceğine inanmayanların oranının arttığı görülmektedir. Yüksek lisans mezunlarının %55‟i, üniversite mezunlarının %49,3‟ü bu fikre katılmamaktadır. 113 3.3. DOĞDUĞU YERLEġĠM BĠRĠMĠNĠN KENTSEL ÖLÇEĞĠNE BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Bu bölümde; kamu görevlilerinin doğduğu yerleĢim biriminin ölçeğine kentsel bağlı olarak, sendikal tutum ve davranıĢlarında tespit edilen farklılıklar ele alınmıĢtır. Yapılan araĢtırmada, 6. anket sorusunda yer alan “köy” ve “ilçe” seçenekleri, daha anlamlı sonuçlar çıkacağı düĢüncesiyle “kır” adı altında birleĢtirilmiĢ ve anket değerlendirmeleri buna göre yapılmıĢtır. Elde edilen sonuçlar içerisinden diğerlerine göre öne çıkan sonuçlar değerlendirilmiĢ, olağan ve olağan dıĢı olanlar ortaya konulmuĢtur. Grafik 82.Kamu Görevlisinin Sendikal Hakların Yeterliliği Hakkındaki GörüĢünün, Doğduğu YerleĢim Biriminin Ölçeğine Göre DeğiĢimi 73,2 80 72,6 71,4 70 60 50 40 28,6 27,4 26,8 30 20 10 0 Kır Şehir Yeterli Metropol Yetersiz Grafik 82‟de kamu görevlilerinin mevcut sendikal hakları yeterli görüp görmemesinin, doğdukları yerleĢim biriminin kentsel ölçeği ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Grafikte kır, Ģehir ve metropol doğumlu olan kamu görevlilerinin hepsinde genel eğilimin, birbirine yakın oranlarda sendikal hakları yetersiz gördüğü yönündedir. 114 Grafik 83.Kamu Görevlilerinin, “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?”, Tercihinin, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi 65,2 70 57,9 60 49,1 50 37,7 40 30 20 19,9 13,7 20 10 5 6,4 0,7 2,8 5,3 2,1 1,1 3,4 7,4 0,6 1,7 0 Kır Şehir Metropol Devlet hizmetlerinin denetlenmesini sağlamalı Memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumalı Sosyal etkinlikler tertip etmeli Siyaseti etkileyerek, üyeleri lehine yeni politikalar üretilmesine çalışmalı Siyasi partilerden bağımsız, memur hakkını savunmalı Promosyon dağıtmalı Kamu görevlilerinin doğduğu kentsel ölçeğin, “sendikaların asıl iĢlevi ne olmalıdır?” sorusuna verdikleri cevaplarla iliĢkisi yukarıdaki grafikte ele alınmıĢtır. Buna göre “kır” doğumlu kamu görevlilerin %65,2‟si, “Ģehir” doğumlu kamu görevlilerinin %57,9‟u, “metropol” doğumlu kamu görevlilerinin %49,1‟i “sendikaların asıl iĢlevi memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumak olmalı” demiĢken, “Metropol” doğumlu kamu görevlilerinin %37,7‟si “sendikalar siyasi partilerden bağımsız memur hakkını savunmalıdır “ görüĢünü savunmaktadır. 115 Grafik 84.Kamu Görevlilerinin, Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi 70 65,2 61,3 60,3 60 50 40 39,7 38,7 34,8 30 20 10 0 Kır Şehir Evet Metropol Hayır Grafik 84‟te kamu görevlilerinin sendikaya üye olup olmamasının, doğduğu yerleĢim biriminin kentsel ölçeğine göre değiĢimi irdelenmiĢtir. Genel olarak bakıldığında “kır”, “Ģehir” ve “metropol” ölçeklerine göre elde edilen sonuçlar birbirine yakın oranlarda ve birbiriyle paralellik göstermekte ise de “kır” doğumlu kamu görevlilerinin sendikalaĢma oranı %65,2 ile , “Ģehir” ve “metropol” doğumlu kamu görevlilerinin sendikalaĢma oranından nispeten daha fazla olduğu görülmektedir. 116 Grafik 85.Kamu Görevlilerinin, Sendikaya Üye Olmama Nedeninin, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi 60 60 45,9 50 40 30 39,1 22 20 10 37,7 37,8 12 6 0 8,7 10,8 2,7 7,2 2,7 7,2 0 Kır Şehir Metropol Sendikalara güvenmiyorum Sendikaların politik olduğunu düşünüyorum Sendikaların faydasız ve gereksiz olduğunu düşünüyorum Üye olmam durumunda mesleki olarak zarar göreceğimi düşünüyorum Tarafsız kalarak, her kesime yakın olmanın avantajını kullanmak istiyorum Grafik incelendiğinde sendikaya üye olmayan kamu görevlilerinden; “kır” doğumlu olanların %60‟ının ve “metropol” doğumlu olanların %39,1„inin sendikaların politik olması sebebiyle sendikalara üye olmadığı, “Ģehir” doğumlu kamu görevlilerinin ise %45,9‟unun sendikalara güvenmediği için sendikalara üye olmadığı görülmektedir. Kamu görevlilerinden “kır” doğumlu olanların %12‟sinin “metropol” doğumlu olanların %7,2‟sinin tarafsız kalarak her kesime yakın olmanın avantajından faydalanmak için sendikaya üye olmadığı, “Ģehir” doğumlu kamu görevlilerinin%10,8‟inin, “metropol” doğumlu olanların % 7,2‟sinin, “kır” doğumlu olanların %0‟ının mesleki olarak zarar görmemek için sendikaya üye olmadığı, ilgi çekici sonuçlar olarak ön plana çıkmıĢtır. 117 Grafik 86.Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi 50 42,7 37,2 40 30 29,8 29,8 25,5 28,6 26,5 22,9 14,9 20 19,1 11,4 11,8 10 0 Kır Şehir Memur-Sen Türkiye Kamu-Sen Metropol KESK Hiçbiri Sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin hangi sendikaya kendilerini yakın hissettiğinin, doğdukları kentsel ölçeğe göre değiĢimi Grafik 86‟da incelenmiĢtir. Buna göre doğdukları kentsel ölçeklere bağlı olarak kamu görevlilerinin tümünün paralel eğilimde oldukları görülmektedir. Kamu görevlilerinden “kır” doğumlu kamu görevlilerinin %29,8‟inin, “Ģehir” doğumluların %28,6‟sının, “metropol” doğumluların ise % 26,5‟inin ağırlıklı olarak Türkiye Kamu-Sen‟i kendilerine yakın hissettikleri görülmektedir. Bunun yanı sıra “kır” doğumlu olanların %25,5‟i kendisini Memur-Sen‟e yakın hissetmekteyken, “metropol” doğumlu olanlarda bu oran %11,8‟e düĢmektedir. 118 Grafik 87.Kamu Görevlilerinin Sendika Tercihinin Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi 58,7 60 53,3 53,2 50 40 29,8 30 26,9 23,3 20 14,4 13,8 20 10 3,3 3,2 0 0 Kır Memur-Sen Şehir Türkiye Kamu-Sen Metropol KESK Diğer Grafik 87‟de kamu görevlilerinin sendika tercihlerinin, doğdukları yerleĢim biriminin kentsel ölçeği ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Genel olarak grafik incelendiğinde her üç ölçekte doğan kamu görevlilerinin eğilimlerinin bir birine yakın olduğu ve birbirine yakın oranlarda yüksek olandan düĢük olana doğru sırasıyla Türkiye Kamu-Sen‟e, Memur-Sen‟e ve KESK‟e üye oldukları görülmektedir. “Metropol” doğumlu olanların %58,7‟si Türkiye Kamu-Sen‟i tercih ederken, bu oran “kır” doğumlu olanlarda %53,2 olarak görülmekte, “kır” doğumlu olanların %29,8‟i Memur-Sen üyesi iken bu oran “metropol” doğumlu olanlarda %26,9 olarak görülmektedir. 119 Grafik 88.Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duydukları Memnuniyetin, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi 50 44,3 42,4 34,8 40 38 30,5 23,6 30 20 14,1 13 10 18,9 13,6 11,9 1,9 1,7 0 11,3 0 Kır Çok memnunum Memnunun Şehir Orta düzeyde memnunum Metropol Memnun değilim Hiç memnun değilim Grafik 88‟de kamu görevlilerinin üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden duydukları memnuniyetin, doğduğu yerleĢim biriminin kentsel ölçeği ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında kentsel ölçek büyüdükçe sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerden memnuniyetin arttığı görülmektedir. Grafik incelendiğinde “kır” doğumlu kamu görevlilerinin üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden genel olarak memnun olanların oranı toplamda %47,8 iken, bu oran “Ģehir” doğumlu kamu çalıĢanlarında %56, “metropol” doğumlu olanlarda ise %57,5 olarak görülmektedir. 120 Grafik 89.Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Memnuniyet Derecesinin, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi 50 41,9 39,6 40 17,2 15,1 20 10 29,3 25,9 22,4 20,7 24,7 30 16 14,2 1,9 1,7 1,1 28,3 0 Kır Çok memnunum Şehir Memnunun Orta düzeyde memnunum Metropol Memnun değilim Hiç memnun değilim Grafik 89‟da kamu görevlilerinin üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden duydukları memnuniyetin, doğduğu yerleĢim biriminin kentsel ölçeği ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında kamu görevlilerinin, doğdukları yerleĢim biriminin kentsel ölçeği değiĢkeninde sendikalarının çalıĢma yaĢamı dıĢı faaliyetleri hakkında birbirlerinden çokta farklı düĢünmedikleri görülmektedir. “Kır” doğumlu kamu görevlilerinin üye oldukları sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden duydukları memnuniyet toplamda %58,1 iken, bu oran “Ģehir” doğumlularda %56,9, “metropol” doğumlularda ise %57,5 olarak görülmektedir. 121 Grafik 90.Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olma Sebeplerinin Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi 40 35,1 32,3 30,1 30 20 32,7 27,9 24,6 17,2 10 2,2 17,5 14 2,2 6,5 9,7 5,3 15,4 1,8 1,8 4,8 12,5 5,8 1 0 Kır Şehir Metropol Ekonomik ve özlük haklarımı koruduğu için Birliktelik sağlamak için Fikri yakınlık duyduğum için Eylem ve etkinliklerini beğendiğim için Güçlü bir sendika olduğu için Kendimi güvende hissetmek için İdari baskının iş hayatımı olumsuz etkilememesi için Grafik 90‟da kamu görevlilerinin sendikaya üye olma sebeplerinin doğdukları yerleĢim biriminin kentsel ölçeği ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Grafiğe genel olarak bakıldığında kamu görevlilerinin, doğdukları kentsel ölçek değiĢkeninde birbirlerinden çokta farklı düĢünmedikleri ve ağırlıklı olarak sendikaya birliktelik sağlamak için üye olduklarını belirttikleri görülmektedir. “Kır” ölçeğinde doğmuĢ olan kamu görevlilerinin %32,3‟ü birliktelik sağlamak için sendikaya üye olduğunu söylemiĢ iken, bu oran “Ģehir” ölçeğinde doğanlarda %35,1 “metropol” ölçeğinde doğanlarda %32,7 olarak görülmektedir. “ġehir” ölçeğinde doğanların %17,5‟i idari baskının “iĢ hayatımı olumsuz etkilememesi için sendikaya üye oldum” derken, bu oran “metropol” ölçeğinde doğanlarda %12,5, “kır” ölçeğinde doğanlarda %9,7 olarak görülmektedir. 122 Grafik 91.Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olma ġekillerinin Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi 58,5 60 51,9 49,1 50 40 30 20 10 21,1 20,4 12,9 5,4 0 4,3 5,4 10,5 8,8 19,8 12,3 7 0 3,5 4,7 0 1,9 2,8 0 Kır Şehir Metropol Arkadaşlar vasıtasıyla Sendika yetkilileri ile yaptığım görüşme sonucunda Sendikanın eylem ve faaliyetlerinden etkilenerek Medyada üye olduğum sendika hakkında çıkan haberlerden etkilenerek Sendikanın duyuru ve çağrıları üzerine Amirlerimin telkini ile Şahsi girişimimle Grafik 91‟de kamu görevlilerinin sendikaya üye olma Ģekillerinin, doğmuĢ oldukları yerleĢim yerinin kentsel ölçeği ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Grafiğe genel olarak bakıldığında kamu görevlilerinin doğdukları yerleĢim biriminin kentsel ölçek ayrımında, sendikaya üye olma sebepleri benzerlik göstermektedir. Kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak sendikaya arkadaĢ vasıtasıyla üye oldukları görülmektedir. “Metropol” ölçeği doğumlu kamu görevlilerinin %58,5‟i“sendikaya arkadaĢlar vasıtasıyla üye oldum” derken, bu oran “kır” ölçeği doğumlu olanlarda %51,9, “Ģehir” doğumlu olanlarda ise %49,1‟dir. 123 Grafik 92.Kamu Görevlilerinin Sendika-Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi 80 71,8 70,9 64,2 60 40 16,8 15,8 18,3 20 9,2 18,3 10,9 3,2 0,7 0 0 Kır Şehir Metropol Siyasi faaliyetlere karışmamalı, hiçbir siyasi partiyle ilişki kurmamalıdır. Çalışanların hak ve çıkarları için gerekirse siyasi taraf olmalı, siyasi partilerle işbirliği yapmalıdır. Toplumdaki tüm kişi ve grupların hakları için siyasi taraf olmalıdır. Siyasi parti kurmalı ve doğrudan siyasetle ilgilenmelidir. Grafik 92‟de kamu görevlilerinin, sendikaların siyasi partilerle iliĢkisinin nasıl olması gerektiği hakkındaki görüĢünün, doğdukları yerleĢim yerinin kentsel ölçeği ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Grafiğe genel olarak bakıldığında kamu görevlilerinin doğdukları kentsel ölçek ayrımında sendika, siyasi parti iliĢkisi hakkındaki görüĢlerinin birbirine paralel olduğu görülmektedir. Kamu görevlilerinden “kır” doğumlu olanların %71,8‟inin “Ģehir” doğumlu olanların %64,2‟sinin, “metropol” doğumlu olanların ise % 70,9‟unun sendikaların siyasi faaliyetlere karıĢmaması ve hiçbir siyasi partiyle iliĢki kurmaması gerektiği görüĢünde birleĢtikleri görülmektedir. 124 Grafik 93.Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi 60 51,1 46,5 50 40 40 30 20 10 11,3 12,1 0,7 0 0 5,7 0 15,6 2,1 1,4 13,7 16,8 7,4 3,2 2,1 0 0 0 14,7 2,1 0 Kır 14 11 Şehir 1,2 0,6 0 7 15,7 2,9 0,6 0,6 Metropol Ülkenin bütünlüğü sorunu Terör sorunu Çevre sorunu Anadilde eğitim sorunu Türban sorunu Eğitim sisteminin doğurduğu sorunlar Ekonomik sorunlar Askeri darbe sorunu Dini özgürlüklerin yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar Din-siyaset ilişkisinden kaynaklı sorunlar Kişisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklı sorunlar Kamu görevlilerinin sendikal haklar dıĢındaki en önemli önceliğinin, doğduğu yerleĢim alanının kentsel ölçeği ile iliĢkisi Grafik 93‟te ele alınmıĢtır. Kamu görevlilerinin tümünün sendikal haklar dıĢındaki en önemli önceliğinin ağırlıklı olarak “ülkenin bütünlüğü sorunu” olduğu grafikte görülmektedir. “Kır” doğumlu kamu görevlilerinin %51,1‟inin en önemli önceliği “ülkenin bütünlüğü sorunu” iken, bu oranın “Ģehir” doğumlu olanlarda %40, “metropol” doğumlu olanlarda ise %46,5 olduğu görülmektedir. 125 Grafik 94.Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi 44,1 50 38 40 31,5 27,1 30 17,4 20 38,2 35,3 13 13,6 18,6 15,3 7,8 10 0 Kır Şehir Metropol Sendikam, dünya görüşümü de çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygundur ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtmaz. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir; çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtmaz. Grafik 94‟te kamu görevlilerinin üyesi bulunduğu sendika ile ilgili görüĢünün, doğduğu yerleĢim biriminin kentsel ölçeği ile iliĢkisi irdelenmiĢtir. Grafik incelendiğinde kamu görevlilerinin kentsel ölçek ayrımında sendikaları ile ilgili düĢüncelerinin birbiriyle paralel olduğu görülmektedir. Kamu görevlilerinin “kır” doğumlu olanların %38‟i, “Ģehir” doğumlu olanların %44,1‟i ve “metropol” doğumlu olanların %38,2‟si üye olduğu sendikanın dünya görüĢüne uygun olduğunu, ancak çalıĢma hayatıyla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerini tam olarak yansıtmadığını belirtmiĢlerdir. 126 Grafik Görevlilerinin, 95.Kamu Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi 60 54,7 51,1 47,4 50 40 31,6 29,8 30 30,3 22,3 19,1 13,7 20 10 0 Kır Evet, inanıyorum Şehir Hayır İnanmıyorum Metropol Bu konuda bir fikrim yok Kamu görevlilerinin sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı yaptığına inanıp inanmadığının doğduğu kentsel ölçek ile iliĢkisi grafik 95‟te ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlileri bu soruya birbirine paralel olarak “kır” doğumlu olanlar %51,1 oranla, “Ģehir” doğumlu olanlar %54,7 oranla ve “metropol” doğumlu olanlar % 47,4 ile “hayır inanmıyorum” cevabı vermiĢlerdir. 127 Grafik 96. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Doğduğu YerleĢim Biriminin Kentsel Ölçeğine Göre DeğiĢimi 48,6 47,4 50 40 44,8 42,1 34,5 34,5 30 20,7 16,9 20 10,5 10 0 Kır Şehir Evet, katılırım Hayır katılmam Metropol Fikrim yok Kamu görevlilerinin, Türkiye‟de sendikaların yarın bugünden daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanların ücret, sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceği fikrine katılıp katılmadığı konusundaki görüĢünün, doğduğu yerleĢim biriminin kentsel ölçeğine göre değiĢimi grafik 96‟da ele alınmıĢtır. Grafik incelendiğinde; kamu görevlilerinin her üç kentsel ölçekte doğanlarının da bu görüĢe yakın oranlarda katılmadığı görülmektedir. “Kır” doğumlu olan kamu görevlilerinin %48,6‟sının “Ģehir” doğumlu olanların %47,4‟ünün, “metropol” doğumlu olanlarınsa % 44,8‟inin yukarıda belirtilen görüĢe katılmadıkları görülmektedir. 128 3.4. HĠZMET SÜRESĠNE BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR Bu bölümde; kamu görevlilerinin hizmet sürelerine bağlı olarak, sendikal tutum ve davranıĢlarında tespit edilen farklılıklar ele alınmıĢtır. Yapılan araĢtırmada daha anlamlı sonuçlar elde edebilmek amacıyla; 5. anket sorusunda a ve b seçeneklerinde bulunan “1-5 yıl arası” ve “5-10 yıl arası” seçenekleri “1-10 yıl arası” olarak, c ve d seçeneklerinde bulunan “1015 yıl arası” ve “15-20 yıl arası” seçenekleri “10-20 yıl arası” olarak birleĢtirilmiĢ ve anket değerlendirmeleri buna göre yapılmıĢtır. Elde edilen sonuçlar içerisinden diğerlerine göre öne çıkan sonuçlar ile olağan ve olağan dıĢı olanlar ortaya konulmuĢtur. Grafik 97.Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Yeterli Görüp-Görmemesinin, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi 60 78,5 72 80 49,2 50,8 28 40 21,5 20 0 1-10 Yıl Arası 10-20 Yıl Arası Yeterli 20 Yıl ve Üstü Yetersiz Grafik 97‟de kamu görevlilerinin, mevcut sendikal hakları yeterli görüp görmediğinin hizmet süresine göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Genel olarak değerlendirildiğinde, kamu görevlilerinin hizmet süreleri arttıkça sendikal hakları yeterli görenlerin oranının düĢtüğü, yani kamu görevlilerinin kıdemleri arttıkça sendikal hak yönünden beklentilerin arttığı görülmektedir. 129 Kamu görevlilerinin (1-10) yıl hizmeti olanların %50,8‟i mevcut sendikal hakları yetersiz görürken, (10-20) yıl hizmeti olanların %72‟si, 20 yıldan fazla hizmeti olanların ise % 78,5‟i mevcut sendikal hakları yetersiz görmektedir. Grafik 98.Kamu Görevlilerinin; “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?” Sorusuna Verdiği Cevabın, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi 60 58,7 54,5 52,5 50 40 29,5 29,5 25,7 30 20 10 6,6 4,9 4,9 9,8 3 1,6 1,5 8,7 1,5 3,7 2,3 0,9 0 1-10 Yıl Arası 10-20 Yıl Arası 20 Yıl ve Üstü Devlet hizmetlerinin denetlenmesini sağlamalı Memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumalı Sosyal etkinlikler tertip etmeli Siyaseti etkileyerek, üyeleri lehine yeni politikalar üretilmesine çalışmalı Siyasi partilerden bağımsız, memur hakkını savunmalı Promosyon dağıtmalı Kamu görevlilerinin “Sendikaların asıl iĢlevi ne olmalıdır?” sorusuna vermiĢ olduğu cevabın hizmet süresine göre değiĢimi Grafik 98‟de değerlendirilmiĢtir. Grafik genel olarak incelendiğinde hizmet aralığı ayrımında, kamu görevlilerinin bu soruya verdikleri cevapların birbirine yakın cevaplar olduğu görülmektedir. Kamu görevlilerinden (1-10) yıl hizmeti olanların %52,5‟inin, (10-20) yıl hizmeti olanların % 54,5‟inin ve 20 yıldan fazla hizmeti olanların % 58,7‟sinin sendikaların asıl iĢlevinin memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumak olması gerektiği görüĢünde birleĢtikleri görülmektedir. 130 Grafik 99.Kamu Görevlilerinin, Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi 75,1 71,7 80 70 57,3 60 42,7 50 40 28,3 24,9 30 20 10 0 1-10 Yıl Arası 10-20 Yıl Arası Evet Grafik99‟da kamu görevlilerinin 20 Yıl ve Üstü Hayır sendikaya üye olup olmaması durumunun, hizmet yılı ile iliĢkisi incelenmiĢtir. Grafik incelendiğinde hizmet yılı az olan kamu görevlilerinin sendikalaĢma oranı çok düĢükken, hizmet yılı fazla olan kamu görevlilerinin sendikalaĢma oranının çok yüksek olduğu, kamu görevlilerinin hizmet yılı arttıkça sendikalaĢma oranının da arttığı çok açık Ģekilde görülmektedir. (1-10) yıl hizmeti olan kamu görevlilerinin %28,3‟ü sendika üyesi iken, (10-20) yıl hizmeti olanların %57,3‟ü, 20 yıldan fazla hizmeti olanların ise % 75,1‟i sendika üyesidir. 131 Grafik 100.Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olmama Nedeninin Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi 80 63,6 60 41,8 43,9 40 40 20 15,9 4,5 9,1 6,8 3,6 5,5 9,1 36,8 10,5 7 1,8 0 1-10 Yıl Arası 10-20 Yıl Arası 20 Yıl ve Üstü Sendikalara güvenmiyorum Sendikaların politik olduğunu düşünüyorum Sendikaların faydasız ve gereksiz olduğunu düşünüyorum Üye olmam durumunda mesleki olarak zarar göreceğimi düşünüyorum Tarafsız kalarak, her kesime yakın olmanın avantajını kullanmak istiyorum Grafik 100‟de sendikaya üye olmayan kamu görevlilerinin sendikaya üye olmama nedenlerinin, hizmet süresine göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Hizmet süresi düĢük olan kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak sendikaların politik olması sebebiyle üye olmadığı görülmekte iken, hizmet yılı yüksek olan kamu görevlilerinin bu soruya ağırlıklı cevabı “sendikalara güvenmediğim için sendikaya üye olmuyorum” olmuĢtur. (1-10) yıl hizmeti olan kamu görevlilerinin %63,6‟sının sendikaların politik olması sebebiyle üye olmadığı görülmekte iken, (10-20) yıl hizmeti olanların %41,8‟inin, 20 yıldan fazla hizmeti olanların ise % 43,9‟unun sendikalara güvenmediği için üye olmadığı görülmektedir. 132 Grafik 101.Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye OlabileceğininHizmet Süresine Göre DeğiĢimi 50 41,4 38,2 40 34 29,1 28,3 30 24,4 24,4 20,8 20 17 20 12,7 9,8 10 0 1-10 Yıl Arası Memur-Sen 10-20 Yıl Arası Türkiye Kamu-Sen 20 Yıl ve Üstü KESK Hiçbiri Grafik 101‟de sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin hangi sendikaya kendilerini yakın gördüklerinin, hizmet süresi ile iliĢkisi incelenmiĢtir. Grafik incelendiğinde; kamu görevlilerinin hizmet yılı arttıkça kendilerini Türkiye Kamu-Sen ve KESK‟e yakın görenlerinin sayısının arttığı, hizmet yılı azaldıkça ise kendilerini Memur-Sen‟e yakın görenlerin sayısının arttığı görülmektedir. Sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinden; (1-10) yıl hizmeti olanların %24,4‟ünün Memur-Sen‟i kendisine yakın gördüğü, %24,4‟ünün Türkiye Kamu-Sen‟i kendisine yakın gördüğü, %9,8‟inin ise KESK‟i kendisine yakın gördüğü, 20 yıldan fazla hizmeti olan kamu görevlilerinin ise %12,7‟sinin Memur-Sen‟i kendisine yakın gördüğü, %29,1‟inin Türkiye Kamu-Sen‟i kendisine yakın gördüğü, %20‟sinin ise KESK‟i kendisine yakın gördüğü grafikten anlaĢılmaktadır. 133 Grafik 102. Kamu Görevlilerinin Sendika Tercihinin Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi 62,6 70 60 50 48,1 47,4 33,8 40 26,3 30 21,5 21,1 15,6 20 5,3 10 14,7 2,6 1,2 0 1-10 Yıl Arası Memur-Sen 10-20 Yıl Arası Türkiye Kamu-Sen 20 Yıl ve Üstü KESK Diğer Kamu görevlilerinin sendika tercihinin, hizmet süresine bağlı olarak değiĢimi grafik 102‟te ele alınmıĢtır. Grafik genel olarak incelendiğinde hizmet süresi az olanların ağırlıklı olarak Memur-Sen‟e üye oldukları, hizmet süresi fazla olanların ise ağırlıklı olarak Türkiye Kamu-Sen‟e üye oldukları görülmektedir. Bunun yanı sıra hizmet süresi arttıkça Memur-Sen‟e üye olanların ve KESK‟e üye olanların oranlarının azaldığı, hizmet süresi arttıkça Türkiye Kamu-Sen‟e üye olanların ise oranının arttığı yine grafikten anlaĢılmaktadır. (1-10) yıl arası hizmeti olan kamu görevlilerinin %47,4‟ü MemurSen, %26,3‟ü Türkiye Kamu-Sen, %21,1‟i KESK üyesi iken, hizmet süresi 20yıl ve daha fazla olanların %21,5‟i Memur-Sen, %62,6‟sı Türkiye KamuSen, %14,7‟si KESK üyesidir. 134 Grafik 103. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi 50 39 33,3 40 33,3 42,3 36,4 27 30 22,2 20 19 11,1 10 11,7 2,6 0 10,4 11 0,6 0 1-10 Yıl Arası Çok memnunum Memnunun 10-20 Yıl Arası Orta düzeyde memnunum 20 Yıl ve Üstü Memnun değilim Hiç memnun değilim Kamu görevlilerinin üyesi bulundukları sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden duydukları memnuniyetin, hizmet süresine göre değiĢimi Grafik 103‟te incelenmiĢtir. Grafik genel olarak incelendiğinde kamu görevlilerinin hizmet yılı bağlamında birbirinden çok da farklı düĢünmedikleri, çok az farkla da olsa üye bulundukları sendikanın çalıĢma hayatına iliĢkin faaliyetlerinden toplamda memnun olanların, memnun olmayanlardan biraz daha fazla olduğu görülmektedir. (1-10) yıl arası hizmeti olan kamu görevlilerinin üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma hayatına iliĢkin faaliyetlerinden duydukları memnuniyet toplamda %55,5iken, (10-20) yıl arası hizmeti olan kamu görevlilerinde bu oran %53,3, 20yıl ve üstü hizmeti olanlarda ise toplam 53,9 olarak görülmektedir. 135 Grafik 104. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi 44,4 45 40,2 40 33,3 35 31,6 27,6 30 25 20 17,1 15,8 11,1 15,9 11,1 15 10 5 25,6 21,1 3,9 1,2 0 0 1-10 Yıl Arası Çok memnunum Memnunun 10-20 Yıl Arası Orta düzeyde memnunum 20 Yıl ve Üstü Memnun değilim Hiç memnun değilim Kamu görevlilerinin üyesi bulundukları sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden duydukları memnuniyetin, hizmet süresine göre değiĢimi Grafik 104‟te incelenmiĢtir. Grafik genel olarak incelendiğinde; kamu görevlilerinin üyesi bulundukları sendikanın çalıĢma faaliyetlerinden ağırlıklı olarak memnun oldukları, hayatına iliĢkin (1-10) yıl arası hizmeti olan kamu görevlilerinin duyduğu memnuniyet yüzdesinin, (10-20)yıl arası hizmeti olanlardan ve 20 yıl ve üstü hizmeti olanlardan çok daha fazla olduğu görülmektedir. Buna göre (1-10) yıl arası hizmeti olan kamu görevlilerinin üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma hayatı dıĢındaki faaliyetlerinden duydukları memnuniyet toplamda %77,7 iken, (10-20) yıl arası hizmeti olan kamu görevlilerinde bu oran %51,3, 20yıl ve üstü hizmeti olanlarda ise toplam 58,5 olarak görülmektedir. 136 Grafik 105. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi 38,9 40 33,3 30 29 22,7 16,7 20 10 34 30,7 5,6 17,3 16 6,7 5,6 4 2,7 0 0 16,7 0,6 4,3 5,6 9,9 0 1-10 Yıl Arası 10-20 Yıl Arası 20 Yıl ve Üstü Ekonomik ve özlük haklarımı koruduğu için Birliktelik sağlamak için Fikri yakınlık duyduğum için Eylem ve etkinliklerini beğendiğim için Güçlü bir sendika olduğu için Kendimi güvende hissetmek için İdari baskının iş hayatımı olumsuz etkilememesi için Kamu görevlilerinin sendikaya üye olma nedenlerinin hizmet süresine göre değiĢimi Grafik 105‟te irdelenmiĢtir. (1-10) yıl arası hizmeti olan kamu görevlileri ağırlıklı olarak ekonomik ve özlük haklarını koruduğu için sendikaya üye olduğunu ifade etmiĢtir. (10-20) yıl arası ile 20 yıl ve üstü hizmeti olan kamu görevlileri ise ağırlıklı olarak birliktelik sağlamak için sendikaya üye olduğunu belirtmiĢlerdir. (1-10) yıl arası hizmeti olan kamu görevlilerinin fikri yakınlık duyduğu için sendikaya üye olanların oranı %5,6‟iken, bu oran (10-20) yıl arası hizmeti olanlarda %16, 20 yıl ve üstü hizmeti olanlarda ise % 16,7 olarak dikkat çekmektedir. Bir baĢka dikkat çekici sonuç ise,20 yıl ve üstü hizmeti olan kamu görevlilerinden idari baskının iĢ hayatını olumsuz etkilememesi için sendikaya üye olanların oranı %9,9 iken, bu oranın (10-20) yıl arası hizmeti olanlarda %17,3, (1-10) yıl arası hizmeti olanlarda ise % 16,7 olmasıdır. 137 Grafik 106. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi 80 72,2 61,3 60 48,8 40 20 26,8 16,7 5,6 0 0 0 5,6 14,7 8 0 1,3 5,3 9,3 10,4 4,9 0 5,5 3,7 0 1-10 Yıl Arası 10-20 Yıl Arası 20 Yıl ve Üstü Arkadaşlar vasıtasıyla Sendika yetkilileri ile yaptığım görüşme sonucunda Sendikanın eylem ve faaliyetlerinden etkilenerek Medyada üye olduğum sendika hakkında çıkan haberlerden etkilenerek Sendikanın duyuru ve çağrıları üzerine Amirlerimin telkini ile Şahsi girişimimle Kamu görevlilerinin sendikaya üye olma Ģeklinin, hizmet süresine göre değiĢimi Grafik 106‟da ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin hizmet süresi arttıkça sendikaya arkadaĢ vasıtasıyla üye olanların oranının azaldığı, Ģahsi giriĢimi sonucunda sendikaya üye olanları ise oranının arttığı görülmektedir. Kamu görevlilerinin (1-10) yıl aralığında hizmeti olanların %72,2‟si arkadaĢ vasıtasıyla sendikaya üye olduğunu belirtmiĢken, bu oran 20 yıl ve üstü hizmeti olan kamu görevlilerinde %48,8‟dir. Ayrıca kamu görevlilerinin (1-10) yıl aralığında hizmeti olanların %5,6‟sı Ģahsi giriĢimiyle sendikaya üye olduğunu belirtmiĢken, bu oranın 20 yıl ve üstü hizmeti olan kamu görevlilerinde %26,8‟dir. 138 Grafik 107. Kamu Görevlilerinin; Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi 80 75,4 74,2 65,8 60 40 9,8 20 18,7 14,2 18,9 13,1 6,8 1,6 1,4 0 0 1-10 Yıl Arası 10-20 Yıl Arası 20 Yıl ve Üstü Siyasi faaliyetlere karışmamalı, hiçbir siyasi partiyle ilişki kurmamalıdır. Çalışanların hak ve çıkarları için gerekirse siyasi taraf olmalı, siyasi partilerle işbirliği yapmalıdır. Toplumdaki tüm kişi ve grupların hakları için siyasi taraf olmalıdır. Siyasi parti kurmalı ve doğrudan siyasetle ilgilenmelidir. Grafik 107‟de kamu görevlilerinin sendikaların siyasi partilerle iliĢkisinin nasıl olması gerektiği hususunda görüĢünün, hizmet süresi ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Grafik genel olarak incelendiğinde; genel eğilimin sendikaların siyasi faaliyetlere karıĢmaması ve hiçbir siyasi partiyle iliĢki kurmaması gerektiği Ģeklinde ise de bu görüĢü savunan kamu görevlilerinin sayısının hizmet süresi arttıkça kısmen azaldığı, sendikaların siyasi partilerle iĢbirliği yapması gerektiği görüĢünü savunanların sayısının arttığı görülmektedir. Kamu görevlilerinden (1-10) yıl aralığında hizmeti olanların %75,4‟ü “sendikalar siyasi faaliyetlere karıĢmamalı, hiçbir siyasi partiyle iliĢki kurmamalı” derken, bu görevlilerinde %65,8‟dir. oran 20 yıl ve üstü hizmeti olan kamu 139 Grafik 108. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi 60 53,9 50 39,7 40 34,5 30 20 10 15,5 6,9 20,6 19 10,3 8,6 0 0 3,4 0 1,7 19,1 10,7 5,3 3,1 0,8 0,8 0 0 0 0 1-10 Yıl Arası 10-20 Yıl Arası 12,3 11 2,3 6,4 0,9 0,5 0 0 11,9 0,9 20 Yıl ve Üstü Ülkenin bütünlüğü sorunu Terör sorunu Çevre sorunu Anadilde eğitim sorunu Türban sorunu Eğitim sisteminin doğurduğu sorunlar Ekonomik sorunlar Askeri darbe sorunu Dini özgürlüklerin yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar Din-siyaset ilişkisinden kaynaklı sorunlar Kişisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklı sorunlar Grafik108 incelendiğinde kamu görevlilerinin hizmet süresi ayrımında, sendikal haklar dıĢında en önemli öncelik konusunda birbiriyle paralel düĢüncelere sahip olduğu ve ülkenin bütünlüğü sorununu en önemli öncelikleri olarak gördüğü açıkça görülmektedir. Ayrıca yine aynı grafikten hizmet yılı arttıkça bu görüĢe sahip olan kamu görevlisi oranının arttığı görülmektedir. Kamu görevlilerinin (1-10) yıl aralığında hizmeti olanların %34,5‟i ülkenin bütünlüğü sorununu en önemli önceliği olarak görmekteyken, bu oran 20 yıl ve üstü hizmeti olan kamu görevlilerinde %53,9‟dur. 140 Grafik 109. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi 55,6 60 50 42,1 41,9 40 30,3 30 20 29,4 22,2 16,7 11,8 5,6 10 19,4 15,8 9,4 0 1-10 Yıl Arası 10-20 Yıl Arası 20 Yıl ve Üstü Sendikam, dünya görüşümü de çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygundur ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtmaz. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir; çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtmaz. Grafik 109‟da kamu görevlilerinin üyesi bulundukları sendika hakkındaki düĢüncesinin, hizmet süresine göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Kamu görevlilerinin (1-10) yıl aralığında hizmeti olanlar %55,6 oranla ve 20 yıl ve üstü hizmeti olanlar %41,9 oranla ağırlıklı olarak “sendikam dünya görüĢüme uygundur, ancak çalıĢma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtmaz” derken, (10-20) yıl aralığında hizmeti olan kamu görevlileri %42,1 oranla ağırlıklı olarak “sendikam dünya görüĢümü de çalıĢma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtır” demiĢtir. 141 Grafik 110. Kamu Görevlilerinin, Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi 55,3 60 49,5 44,3 50 32,8 40 30 32,1 30,3 23 18,3 14,4 20 10 0 1-10 Yıl Arası 10-20 Yıl Arası Evet, inanıyorum Grafik 110‟da kamu Hayır İnanmıyorum görevlilerinin, 20 Yıl ve Üstü Bu konuda bir fikrim yok sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı yaptığına inanıp inanmadığının, hizmet süresine göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlileri bu soruya birbirine yakın olarak (1-10) yıl aralığında hizmeti olanlar %44,3 oranla, (10-20) yıl aralığında hizmeti olan %55,3 oranla ve 20 yıl ve üstü hizmeti olanlar % 49,5 oranla “hayır inanmıyorum” cevabı vermiĢlerdir. 142 Grafik 111. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Hizmet Süresine Göre DeğiĢimi 60 52,7 45,2 50 40 39,3 31,1 38,4 35,1 29,5 30 20 16,4 12,2 10 0 1-10 Yıl Arası Evet, katılırım 10-20 Yıl Arası Hayır katılmam 20 Yıl ve Üstü Fikrim yok Kamu görevlilerinin; Türkiye‟de sendikaların yarın bugünden daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanların ücret, sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceği fikrine katılıp, katılmadığı konusundaki görüĢünün, hizmet süresine göre değiĢimi grafik 111‟de ele alınmıĢtır. Grafik incelendiğinde; kamu görevlilerinin konu hakkındaki görüĢlerinin hizmet süresi ayrımında birbirine yakın olduğu ve ağırlıklı olarak bu görüĢe “hayır katılmam” dedikleri görülmektedir. Kamu görevlilerinin (1-10) yıl aralığında hizmeti olanlar %39,3 oranla, (10-20) yıl aralığında hizmeti olan %52,7 oranla ve 20 yıl ve üstü hizmeti olanlar % 45,2 oranla “hayır katılmıyorum” cevabı vermiĢlerdir. 143 3.5. MESLEK SINIFINA BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR Bu bölümdekamu görevlilerinin mensubu bulundukları meslek gruplarına bağlı olarak, sendikal algı ve tutumlarında meydana gelen değiĢikliklerin yer aldığı özel sonuçlar ele alınmıĢtır. Bu karĢılaĢtırma yapılırken aĢağıda Tablo2‟de gösterildiği gibi, her meslek mensubu bulunduğu meslek sınıfı dahilinde değerlendirilmiĢtir. Tablo 2. Meslek Sınıfları ve Meslekler MESLEK SINIFLARI MESLEKLER Yardımcı Hizmetler Sınıfı Hizmetli Memur, AĢçı, Dağıtıcı Genel Ġdari Hizmetler Sınıfı ġef, Memur, V.H.K.Ġ., Ġcra Memuru Teknik Hizmetler Sınıfı Mühendis, Teknisyen, Tekniker, Programcı, Çözümleyici Sağlık Hizmetleri Sınıfı Tabip, Uzman Tabip, HemĢire, Eczacı ġube Md., Merkez Md., Merkez Md. Yrd., Ġl Müdürü., Ġl Müdür Müdürler Yrd. Sosyal Güvenlik Uzmanı, Sosyal Güvenlik Denetmeni, Kariyer Meslek Uzman, Avukat, 144 Grafik 112. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakların Yeterliliği Ġle Ġlgili GörüĢünün, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 85,7 90 78,1 80 70 60 72,5 66,7 54,5 45,5 51,4 48,6 50 33,3 40 27,5 21,9 30 14,3 20 10 0 Yardımcı Hizmetler Genel İdari Hizmetler Teknik Hizmetler Yeterli Sağlık Hizmetleri Müdürler Kariyer Meslek Yetersiz Grafik 112‟de kamu görevlilerinin mensubu bulunduğu mesleğin, mevcut sendikal hakların yeterli olup olmadığı hakkındaki görüĢü ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Buna göre yardımcı hizmetler sınıfı dıĢındaki bütün meslek sınıflarının yüzdesel olarak çoğunluğu, mevcut sendikal hakların yetersiz olduğu görüĢündeyken, yardımcı hizmetler sınıfı %51,4 oranla sendikal hakların yeterli olduğu görüĢündedir. Sendikal hakları en yetersiz gören meslek grupları sırasıyla %85,7 oranla müdürler, %78,1 oranla genel idari hizmetler, %72,5 oranla kariyer meslek mensuplarıdır. Müdürlerin diğer bütün meslek sınıflarından daha fazla oranda sendikal hakları yetersiz görmesi ilgi çekici bir sonuç olarak karĢımıza çıkmaktadır. 145 Grafik 113. Kamu Görevlilerinin; “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?”, Tercihinin Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 60 56,8 59 55 53,1 50 45,5 50 35,7 40 28,9 30 20 10,8 10 31,3 13,5 8,1 8,1 6,3 2,7 2,7 1,2 2 27,3 24,2 25 15 14,3 6,3 6,3 3,1 0 3 5 0 0 0 0 0 0 0 0 Yardımcı Hizmetler Genel İdari Hizmetler Teknik Hizmetler Sağlık Hizmetleri Müdürler Kariyer Meslek Devlet hizmetlerinin denetlenmesini sağlamalı Memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumalı Sosyal etkinlikler tertip etmeli Siyaseti etkileyerek, üyeleri lehine yeni politikalar üretilmesine çalışmalı Siyasi partilerden bağımsız, memur hakkını savunmalı Promosyon dağıtmalı “Sendikanın asıl iĢlevi ne olmalıdır?” sorusuna verilen cevaplar ile meslek sınıflarının iliĢkisi incelendiğinde, bütün meslek sınıflarının en yüksek orana sahip olan cevabı “memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumalı” olduğu görülmektedir. Sağlık Hizmetleri Sınıfına dahil kamu görevlilerinin %24,2‟si, kariyer meslek sınıfına dahil kamu görevlilerinin %15‟i ve müdürlerin %14,3‟ü sendikanın asıl iĢlevinin “siyaseti etkileyerek üyeleri lehine politikalar üretilmesine çalıĢmak” olarak nitelendirdiği anlaĢılmaktadır. 146 Grafik 114. Kamu Görevlilerinin, Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 73,8 80 59,5 71,4 66,7 63,6 65 60 40,5 40 34,4 33,3 28,6 26,2 35 20 0 Yardımcı Hizmetler Grafik Genel İdari Hizmetler incelendiğinde Teknik Hizmetler Sağlık Hizmetleri Üye Üye Değil en yüksek Müdürler oranda Kariyer Meslek sendikaya üye olan sınıfın %73,8 ile genel idari hizmetler sınıfı olduğu, bunu %71,4 ile müdürlerin takip ettiği anlaĢılmaktadır. Buna karĢın en düĢük oranda sendika üyesi bulunan meslek sınıfları ise%33,3 ile sağlık hizmetleri sınıfı, %34,4 ile teknik hizmetler sınıfı ve %35 oranla kariyer meslek sınıfı olduğu görülmektedir. Grafiğin geneline bakıldığında ekonomik ve özlük hakları diğerlerine göre daha iyi olan meslek sınıflarının sendikalara daha düĢük oranlarda üye oldukları, buna karĢın ekonomik ve özlük hakları daha düĢük olan meslek sınıflarının sendikalara daha yüksek oranda üye oldukları ilginç bir sonuç olarak karĢımıza çıkmıĢtır. 147 Grafik 115. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olmama Nedeninin, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 75 80 70 60 50 40 51,9 49,3 47,1 38,8 35,3 42,9 38,1 33,3 28,6 25 30 20 10 14,3 14,3 11,8 5,9 0 3 3 6 4,8 18,5 9,5 9,5 4,8 18,5 7,4 0 0 0 3,7 0 Yardımcı Hizmetler Genel İdari Hizmetler Teknik Hizmetler Sağlık Hizmetleri Müdürler Kariyer Meslek Sendikalara güvenmiyorum Sendikaların politik olduğunu düşünüyorum Sendikaların faydasız ve gereksiz olduğunu düşünüyorum Üye olmam durumunda mesleki olarak zarar göreceğimi düşünüyorum Tarafsız kalarak, her kesime yakın olmanın avantajını kullanmak istiyorum Grafikte sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin sendikaya neden üye olmadıklarının, kamu görevlilerinin mensubu olduğu meslek sınıfı bazında karĢılaĢtırmalı olarak ele alınmıĢtır. Buna göre müdürler (%75) ve yardımcı hizmetler sınıfına dahil bulunan kamu görevlilerinin(%47,1) yüksek oranla “sendikalara güvenmedikleri için” üye olmadıkları, buna karĢın diğer meslek sınıflarının tamamının ise diğer sebeplere nazaran daha yüksek oranla “sendikaların politik olduğu” düĢüncesiyle sendikalara üye olmadıkları görülmektedir. Kariyer meslek sınıfına dahil kamu görevlilerinin %18,5‟inin mesleki olarak zarar göreceği düĢüncesiyle sendikaya üye olmadığı, teknik hizmetler sınıfına dahil kamu görevlilerinin 14,3‟ünün sendikaların faydasız ve gereksiz olduğunu düĢündüğü, %14,3‟ünün ise tarafsız kalarak her kesime yakın olmanın avantajını kullanmak istemesi sebebiyle sendikaya üye olmadığı ilgi çekici sonuçlar olarak öne çıkmaktadır. 148 Grafik 116. Sendika Üyesi Olmayan Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 50 47,6 46,2 46,2 46,4 40,7 40 34,6 29,7 30 20 14,1 15,6 7,7 10 30,8 30,8 28,6 14,3 9,5 22,7 18,2 13,6 25 25 25 25 3,8 0 Memur-Sen Türkiye Kamu-Sen KESK Kariyer Meslek Müdürler Sağlık Hizmetleri Teknik Hizmetler Genel İdari Hizmetler Yardımcı Hizmetler 0 Hiçbiri Grafik incelendiğinde meslek sınıfı ayrımında sendika üyesi olmayan bütün kamu görevlilerinin kendilerini, diğer sendikalara kıyasla daha yüksek oranda Türkiye Kamu-Sen‟e yakın hissettikleri, bu sıralamada ikinci sırayı Memur-Sen‟in aldığı görülmektedir. Teknik hizmetler sınıfına mensup kamu görevlilerinin %47,6‟sı, sağlık hizmetleri sınıfının %46,4‟ü vegenel idari hizmetler sınıfının %40,7‟si hiçbir sendikaya kendilerini yakın hissetmediklerini belirtmiĢlerdir. 149 Grafik 117. Kamu Görevlilerinin Sendika Tercihinin, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 63,6 70 60 52,2 50 40 41,7 41,7 40 40 34,8 10 20 14,7 13 38,5 27,3 26,3 30 20 61,5 56,8 8,3 8,3 9,1 2,1 0 0 0 0 0 Memur-Sen Türkiye Kamu-Sen KESK Kariyer Meslek Müdürler Sağlık Hizmetleri Teknik Hizmetler Genel İdari Hizmetler Yardımcı Hizmetler 0 Diğer Grafik incelendiğinde meslek sınıfı ayrımında bütün kamu görevlilerinin diğerlerine kıyasla daha yüksek oranda Türkiye Kamu-Sen‟e üye oldukları görülmektedir. Kariyer meslek sınıfı bünyesinde bulunan kamu görevlilerinin %0 oranla Memur-Sen‟e hiç üye olmamaları ilgi çekici bir sonuçtur. Yine kariyer meslek mensuplarının %38,5‟inin KESK‟e üye olmaları da ilgi çekici sonuçlardan bir baĢkasıdır. Sağlık hizmetleri sınıfına mensup kamu görevlilerinin %63,6 ve kariyer meslek sınıfına mensup kamu görevlilerinin %61,5 oranla Türkiye KamuSen‟e üye olduğu, teknik hizmetler sınıfına mensup kamu görevlilerinin ise 41,7 oranla ile Memur-Sen‟e üye olduğu görülmektedir. 150 Grafik 118. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 70 63,6 60 50 43,5 41,7 41,6 41,7 40 40 30,5 30 20 17,4 21,7 17,4 30 16,7 16,7 15,8 25 25 18,2 11,1 10 20 9,1 10 9,1 16,7 8,3 0 1,1 0 0 0 Yardımcı Hizmetler Genel İdari Hizmetler Teknik Hizmetler Sağlık Hizmetleri Müdürler 8,3 0 Çok memnunum Memnunun Kariyer Meslek Orta düzeyde memnunum Teknik hizmetler sınıfı ve kariyer meslek sınıfı bünyesinde bulunan kamu görevlilerinin %41,7 ile aynı oranla, üyesi bulundukları sendikaların çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden memnun olmadığı, diğer meslek gruplarına mensup kamu görevlilerinin ise ağırlıklı olarak üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden orta düzeyde memnun olduğu görülmektedir. Sağlık hizmetleri sınıfının %63,6 oranla, yardımcı hizmetler sınıfının %43,5 oranla ve genel idari hizmetler sınıfının %41,6 oranla, üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden orta düzeyde memnun olduğunu görülmektedir. Teknik hizmetler sınıfının %25 oranla ve müdürlerin %20 oranla hiç memnun olmadığı da ilgi çekici bir baĢka sonuçtur. 151 Grafik 119. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 50 50 43,5 45 38,1 40 33,3 35 30 38,5 36,4 26,1 25,9 30,8 27,3 25 25 17,4 20 18 18,2 16,4 20 18,2 15,4 14,7 15 10 5 10 8,7 4,3 20 1,6 00 0 7,7 7,7 0 0 Yardımcı Hizmetler Çok memnunum Memnun değilim Genel İdari Hizmetler Teknik Hizmetler Sağlık Hizmetleri Memnunun Hiç memnun değilim Müdürler Kariyer Meslek Orta düzeyde memnunum Grafik incelendiğinde kariyer meslek sınıfı dıĢında kalan meslek gruplarının ağırlıklı olarak üyesi bulundukları sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢı faaliyetlerinden orta düzeyde memnun olduğu, buna karĢın kariyer meslek sınıfının üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢı faaliyetlerinden ağırlıklı olarak memnun olmadığı sonuçları görülmektedir. Teknik hizmetler sınıfının %33,3 oranla ve müdürler sınıfının %20 oranla üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢı faaliyetlerinden hiç memnun olmadığı dikkat çekici bir sonuçtur. 152 Grafik 120. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 60 60 50 53,8 47,8 41,7 40 30 33,9 26,1 16,7 20 10 27,3 25,8 8,7 8,7 4,3 4,3 0 16,7 12,9 4,3 8,3 3,8 2,7 16,718,2 8,3 8,3 0 18,2 9,1 0 30,8 27,3 0 20 15,4 10 10 000 0000 0 Yardımcı Hizmetler Genel İdari Hizmetler Teknik Hizmetler Sağlık Hizmetleri Müdürler Kariyer Meslek Ekonomik ve özlük haklarımı koruduğu için Birliktelik sağlamak için Fikri yakınlık duyduğum için Eylem ve etkinliklerini beğendiğim için Güçlü bir sendika olduğu için Kendimi güvende hissetmek için İdari baskının iş hayatımı olumsuz etkilememesi için Müdürlerin %60 oranla, teknik hizmetler sınıfının % 41,7 oranla ve genel idari hizmetler sınıfının % 33,9 oranla birliktelik sağlamak maksadıyla sendikaya üye olduğu, kariyer meslek sınıfının %53,8 oranla ve yardımcı hizmetler sınıfının ise %47,8 oranla ekonomik ve özlük haklarını koruduğu için sendikaya üye olduğu görülmektedir. Sağlık hizmetleri sınıfının %27,3‟ünün, teknik hizmetler sınıfının ise %16,7‟sinin idari baskının iĢ hayatını olumsuz etkilememesi için sendikaya üye olduğu, sağlık hizmetleri sınıfının ise %27,3‟ünün fikri yakınlık duyduğu için sendikaya üye olduğu dikkat çekici sonuçlardır. 153 Grafik 121. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 80 50 38,5 30,8 27,3 23,1 27,3 7,7 25 30 10 0 10 0 0 27,3 0 9,1 0 9,1 0 16,7 12,2 0 Kariyer Meslek 0 0 0 3,7 Müdürler 0 19,1 4,3 4,3 0 Sağlık Hizmetleri 4,3 4,80 21,7 0 Teknik Hizmetler 4,3 0 Genel İdari Hizmetler Yardımcı Hizmetler Sağlık Hizmetleri Şahsi girişimimle Yardımcı Hizmetler Amirlerimin telkini ile Arkadaşlar vasıtasıyla 0 Sendikanın duyuru ve çağrıları üzerine 20 Medyada üye olduğum sendika hakkında çıkan haberlerden etkilenerek 40 Sendikanın eylem ve faaliyetlerinden etkilenerek 60 Sendika yetkilileri ile yaptığım görüşme sonucunda 65,255,958,3 Genel İdari Hizmetler Müdürler Teknik Hizmetler Kariyer Meslek Grafik 121‟de kamu görevlilerinin sendikaya ne Ģekilde üye olduğunun mesleklerine göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Buna göre meslek gruplarının hepsinin yoğunlukla arkadaĢları vasıtasıyla sendikalara üye oldukları, kariyer meslek sınıfına dahil kamu görevlilerinin ise %38,5‟inin eylem ve faaliyetlerinden etkilendiği için sendikaya üye olduğu, sağlık hizmetleri sınıfının %27,3‟ünün Ģahsi giriĢimiyle sendikaya üye olduğu görülmektedir . 154 Grafik 122. Kamu Görevlilerinin; Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 78,8 80 70 71,9 67,6 65 60,6 60 50 50 35,7 33,3 40 16,2 16,2 30 20 10 16 10,9 0 1,2 Yardımcı Hizmetler Genel İdari Hizmetler 14,3 12,1 6,1 3 6,1 0 17,5 17,5 0 0 0 Teknik Hizmetler Sağlık Hizmetleri Müdürler Kariyer Meslek Siyasi faaliyetlere karışmamalı, hiçbir siyasi partiyle ilişki kurmamalıdır. Çalışanların hak ve çıkarları için gerekirse siyasi taraf olmalı, siyasi partilerle işbirliği yapmalıdır. Toplumdaki tüm kişi ve grupların hakları için siyasi taraf olmalıdır. Siyasi parti kurmalı ve doğrudan siyasetle ilgilenmelidir. Grafik incelendiğinde meslek sınıflarının hepsinin açık ara farkla sendikaların, siyasi faaliyetlere karıĢmaması ve hiçbir siyasi partiyle iliĢki kurmaması gerektiği yönünde görüĢ bildirdikleri görülmektedir. Buna karĢın müdürlerin %35,7‟sinin ve sağlık hizmetleri sınıfının %33,3‟ünün çalıĢanların hak ve çıkarları için sendikaların gerekirse siyasi taraf olması ve siyasi partilerle iĢbirliği yapması gerektiği düĢüncesinde oldukları çarpıcı bir sonuç olarak karĢımıza çıkmıĢtır. 155 Grafik 123. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 45 48,5 48 50 44,4 43,2 42,4 40 35,7 35 28,6 30 25 25 20 21,2 16,2 15,6 13,5 15 10 5 21,2 21,2 19 14,5 14,3 14,3 12,1 8,1 8,1 8,1 2,7 0 000 0 Yardımcı Hizmetler 9,1 5,5 2,7 0,8 0,8 0,8 0,4 0 Genel İdari Hizmetler 7,1 3 33 00 13,9 12,1 00 Teknik Hizmetler 8,3 5,6 3 000 000 Sağlık Hizmetleri 0000 00 Müdürler 000 2,8 0 0 Kariyer Meslek Ülkenin bütünlüğü sorunu Terör sorunu Çevre sorunu Anadilde eğitim sorunu Türban sorunu Eğitim sisteminin doğurduğu sorunlar Ekonomik sorunlar Askeri darbe sorunu Dini özgürlüklerin yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar Din-siyaset ilişkisinden kaynaklı sorunlar Kişisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklı sorunlar Grafik incelendiğinde kariyer meslek dıĢındaki tüm meslek gruplarının, ülkenin bütünlüğü sorununu açık ara farkla sendikal haklar dıĢındaki birinci önceliği olarak nitelerken, kariyer meslek sınıfına mensup kamu görevlilerinin %25 oranla kiĢisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklanan sorunları birinci öncelik olarak nitelemektedir. 156 Grafik 124. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 45 40 35 41,7 41,6 34,8 40 34,6 33,3 30,4 27,3 30 25 20 18,2 21,7 20 15 38,5 38,5 36,4 16,2 16,7 18,2 20 20 15,4 13 7,6 10 8,3 7,7 5 0 Yardımcı Hizmetler Genel İdari Hizmetler Teknik Hizmetler Sağlık Hizmetleri Müdürler Kariyer Meslek Sendikam, dünya görüşümü de çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygundur ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtmaz. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir; çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtmaz. Yardımcı hizmetler sınıfı dıĢında kalan bütün meslek sınıflarında üye oldukları sendikanın dünya görüĢüne uygun olduğu ancak çalıĢma hayatıyla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerini yansıtmadığını yönünde bir görüĢün hakim olduğu, yardımcı hizmetler sınıfında ise üyesi bulundukları sendikanın hem dünya görüĢünü hem de çalıĢma hayatıyla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerini yansıttığı görüĢünün oranının diğerlerinden yüksek olduğu görülmektedir. 157 Grafik 125. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 80 72,7 70 54,5 60 50 40 30 50 48,8 38,9 33,3 27,8 50 40 35,7 30,9 20,3 21,2 24,2 20 18,2 14,3 10 9,1 10 0 Yardımcı Hizmetler Genel İdari Hizmetler Evet, inanıyorum Teknik Hizmetler Sağlık Hizmetleri Hayır İnanmıyorum Müdürler Kariyer Meslek Bu konuda bir fikrim yok Grafik incelendiğinde meslek sınıflarının ağırlıklı olarak sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine bir katkısı olmadığı yönünde görüĢ bildirdiği göz çarpmakta, azımsanmayacak bir kısmı ise bu konuda fikrinin olmadığını beyan ettiği görülmektedir. Sağlık hizmetleri sınıfı %72,7‟lik oranla, teknik hizmetler sınıfı %54,5‟lik oranla ağırlıklı olarak sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı sağlamayacağı görüĢünü belirtmiĢtir. 158 Grafik 126. Kamu Görevlilerinin, Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Meslek Grubuna Göre DeğiĢimi 70 60,6 50 57,5 54,5 60 43,2 50 46,3 42,9 40,5 37,5 34,1 40 27,3 30 19,6 16,2 20 24,2 18,2 15,2 7,1 10 5 0 Yardımcı Hizmetler Genel İdari Hizmetler Teknik Hizmetler Evet, katılırım Sağlık Hizmetleri Müdürler Hayır katılmam Kariyer Meslek Fikrim yok Grafik incelendiğinde meslek sınıflarının müdürler ve kariyer meslek sınıfı dıĢındakileri, “sendikaların yarın bugünden daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanlara ücret sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceği” fikrine katılmadığı, kariyer meslek sınıfının %57,5 ile, müdürlerin ise %50 oranla bu fikre katıldıkları görülmektedir. 159 3.6. ÜCRETE BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR Yapılan araĢtırma çerçevesinde, kamu görevlilerinin almıĢ oldukları ücret tutarlarına bağlı olarak, sendikal tutum ve davranıĢlarında tespit edilen farklılıklar bu kısımda ele alınmaktadır. Elde edilen sonuçlar içerisinden diğerlerine göre daha anlamlı olanlar değerlendirilmiĢ, olağan ve olağan dıĢı sonuçlar ortaya konulmuĢtur. Grafik 127. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Yeterli Görüp Görmemesinin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 79,8 72,3 80 70 69 61,4 58,3 60 41,7 50 40 38,6 31 27,7 30 20,2 20 10 0 1750 TL ve altı 1750-2000 TL arası 2000-2500 TL arası Yeterli 2500-3000 TL arası 3000 TL ve üzeri Yetersiz Grafik incelendiğinde; 1750TL altında maaĢ alan kamu görevlileri hariç, diğer ücret aralıklarında ücret alan kamu görevlilerinin mevcut sendikal hakları büyük bir çoğunlukla yeterli görmedikleri, buna karĢın 1750 TL altında maaĢ alan kamu görevlilerinin ise sendikal hakları yeterli gördükleri anlaĢılmaktadır. (2000-2500TL) aralığında maaĢ alan kamu görevlilerinin%79,8‟i, (17502000TL) aralığında maaĢ alan kamu görevlilerinin %72,3‟ü sendikal hakları yeterli görmemekteyken, 1750TL altında maaĢ alanların ise %58,3‟ü sendikal hakları yeterli görmektedir. 160 Grafik 128. Kamu Görevlilerinin; “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?” Tercihinin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 66 59,6 50 37,2 Memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumalı 0 1750 TL ve altı 2500-3000 TL arası 0 0 1,6 2,1 12,5 3000 TL ve üzeri 2500-3000 TL arası 2000-2500 TL arası 1750-2000 TL arası 1750 TL ve altı Promosyon dağıtmalı 20 19 11,6 1,7 1,7 11,6 28 0 2,1 7,8 23,4 1 12,5 3,212,5 4,3 1,1 16,7 0 Siyasi partilerden bağımsız, memur hakkını savunmalı 40 27,6 39,5 Siyaseti etkileyerek, üyeleri lehine yeni politikalar üretilmesine çalışmalı 45,8 Sosyal etkinlikler tertip etmeli 60 Devlet hizmetlerinin denetlenmesini sağlamalı 80 1750-2000 TL arası 3000 TL ve üzeri 2000-2500 TL arası Kamu görevlilerinin (2500-3000TL) aralığında maaĢ alanları hariç diğer aralıklarda maaĢ alanlar, ağırlıklı olarak sendikanın asıl iĢlevi, “memurların ekonomik sosyal ve hukuki hak ve menfaatleri korumak olmalı” derken, (2500-3000TL) aralığında maaĢ alanlara göre ise sendikanın asıl iĢlevi “siyasi partilerden bağımsız memur hakkını savunmak olmalıdır” 3000TL üzeri maaĢ alanların %19‟u, (2500-3000TL) aralığında ücret alanların %11,6‟sı “sendikaların asıl iĢlevi siyaseti etkileyerek üyeleri lehine yeni politikalar üretilmesine çalıĢılmak olmalı” demiĢtir. 161 Grafik 129. Kamu Görevlilerinin Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 73,1 80 70 72,1 60,3 61,4 58,3 60 50 41,7 40 39,7 38,6 26,9 27,9 1750-2000 TL arası 2000-2500 TL arası 30 20 10 0 1750 TL ve altı Üye 2500-3000 TL arası 3000 TL ve üzeri Üye Değil Kamu görevlilerinin sendika üyesi olup olmamasının almıĢ olduğu ücretle iliĢkisi Grafik 129‟da ele alınmıĢtır. Grafik incelendiğinde (17502000TL) aralığında ücret alanların%73,1‟inin, (2000-2500TL) aralığında ücret alanların ise %72,1‟inin sendikaya üye olduğu görülürken, 1750TL altında ücret alanların %58,3‟ünün ve (2500-3000TL) aralığında alanların %61,4‟ünün sendikaya üye olmadığı görülmektedir. ücret 162 Grafik 130. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olmama Nedeninin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 60 56,3 53,8 50 53,6 44,2 42,3 40,4 40 40 30 20 34,3 25 17,9 18,8 10,7 5,8 10 0 0 3,8 3,8 0 0 14,3 5,8 3,6 14,3 8,6 2,9 0 1750 TL ve altı 1750-2000 TL arası 2000-2500 TL arası 2500-3000 TL arası 3000 TL ve üzeri Sendikalara güvenmiyorum Sendikaların politik olduğunu düşünüyorum Sendikaların faydasız ve gereksiz olduğunu düşünüyorum Üye olmam durumunda mesleki olarak zarar göreceğimi düşünüyorum Tarafsız kalarak, her kesime yakın olmanın avantajını kullanmak istiyorum Grafik 130‟da kamu görevlilerinin sendikaya üye olmama nedenlerinin almıĢ oldukları ücret miktarına göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında, kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak sendikalara güvenmemeleri ve sendikaların politik olduğunu düĢünmeleri sebeplerinden sendikaya üye olmadıkları veya sendika üyeliğinden ayrıldıkları açıkça görülmektedir. (2500-3000) TL aralığında ücret alanların %17,9‟unun sendikaların gereksiz ve faydasız olduğunu düĢündüğü için, %14,3‟ünün ise üye olması durumunda mesleki olarak zarar göreceğini düĢünerek sendikalara üye olmadığı, 1750TL ve altında maaĢ alanların %18,8‟inin tarafsız kalarak her kesime yakın olmanın avantajını kullanmak istediği için sendikaya üye olmadığı, grafikte öne çıkan sonuçlardır. 163 Grafik 131. Sendika Üyesi Olmayan Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 50 50 44,1 43,1 45 40 35,7 35,7 34,8 34,7 31,4 35 28,6 30 21,4 25 17,4 20 15,7 13 15 14,3 9,8 7,1 7,1 10 20,6 17,6 17,6 5 0 1750 TL ve altı 1750-2000 TL arası Memur-Sen 2000-2500 TL arası Türkiye Kamu-Sen 2500-3000 TL arası KESK 3000 TL ve üzeri Hiçbiri Grafikte, sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin kendilerini hangi sendikaya daha yakın gördüklerinin, almıĢ oldukları ücretle iliĢkisi ele alınmıĢtır. Grafik incelendiğinde; sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinden 1750TL ve altı ücret alanlar hariç, diğer aralıklarda ücret alan kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak hiçbir sendikayı kendilerine yakın görmedikleri sonucu görülmektedir. Ancak 1750TL ve altı ücret alanların %50‟si Memur-Sen‟e, %35,7‟si ise Türkiye Kamu-Sen‟e üye olabileceğini belirtmiĢken, hiçbir sendikaya üye olmamıĢlardır. (1750-2000 TL) aralığında maaĢ alanların %34,8‟i Türkiye Kamu-Sen‟i kendisine yakın görmektedir. 164 Grafik 132. Kamu Görevlilerinin Üye Olduğu Sendikanın, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 66,7 70 50 50 40 40 37,5 40 30 30,4 23,4 20 17 20 10 57,4 56,5 60 20 12,5 11,6 2,1 1,4 0 6,76,7 0 0 1750 TL ve altı 1750-2000 TL arası Memur-Sen 2000-2500 TL arası Türkiye Kamu-Sen 2500-3000 TL arası KESK 3000 TL ve üzeri Diğer Grafiğin geneline bakıldığında 1750TL ve altı ücret alanlar hariç bütün maaĢ aralıklarında Türkiye Kamu-Sen‟e üye olma oranı diğer sendikalara kıyasla çok daha yüksek iken, 1750TL ve altı ücret alanlar içinde Türkiye Kamu-Sen‟in oranı sadece %20‟dir. 1750TL ve altı ücret alan kamu görevlilerinin %40‟ı Memur-Sen‟e üye iken geriye kalan %40‟ın KESK‟e üye olduğu görülmektedir.(2500-3000TL) aralığında ücret alaların %66,7‟si, (2000-2500TL) aralığında ücret alanların ise %57,4‟ü Türkiye Kamu-Sen‟e üyedir. 165 Grafik 133. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 60 52,2 50 42,1 39,1 40 33,6 30 31,3 31,3 30 26,1 30 20 25 20 14,3 14,5 10 21,7 18,8 10 13 10 13 6,36,3 10 1,4 0 0 0 1750 TL ve altı Çok memnunum 1750-2000 TL arası Memnunun 2000-2500 TL arası Orta düzeyde memnunum 2500-3000 TL arası 3000 TL ve üzeri Memnun değilim Hiç memnun değilim Grafikte kamu görevlilerinin üyesi bulundukları sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden memnuniyet derecesinin, almıĢ olduğu ücret miktarıyla iliĢkisi ele alınmıĢtır. Buna göre 1750TL ve altı ücret alan kamu görevlileri hariç diğer kamu görevlilerinin büyük çoğunluğunun sendikalarından orta düzeyde memnun oldukları anlaĢılmaktadır. 1750TL ve altı ücret alan kamu görevlilerinin %30‟u sendikalarının çalıĢma hayatına iliĢkin faaliyetlerinden memnun iken, %30‟unun ise memnun olmadığı görülmektedir. (2500-3000TL) aralığında ücret alan kamu görevlilerinin %25‟i, (17502000TL) aralığında ücret alanların %18,8‟i, (2000-2500TL) aralığında ücret alanların ise %14,3‟ünün üyesi bulundukları sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden hiç memnun olmadıkları anlaĢılmaktadır. 166 Grafik 134. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 45 43,5 42,6 40 40 37,5 40 32,4 35 27 30 25 15,6 14,2 10 21,7 21,7 18,8 17,6 20 15 25 23,5 23,5 13 12,5 10 10 6,3 2,9 5 0,7 0 0 0 1750 TL ve altı Çok memnunum 1750-2000 TL arası Memnunun 2000-2500 TL arası Orta düzeyde memnunum 2500-3000 TL arası 3000 TL ve üzeri Memnun değilim Hiç memnun değilim Grafikte kamu görevlilerinin üyesi bulundukları sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden memnuniyet derecesinin, almıĢ olduğu ücret miktarıyla iliĢkisi ele alınmıĢtır. Buna göre (2500-3000TL) aralığında ücret alan kamu görevlileri hariç diğer kamu görevlilerinin, ağırlıklı olarak sendikalarından orta düzeyde memnun oldukları anlaĢılmaktadır. (25003000TL) aralığında ücret alan kamu görevlilerinin ise %37,5‟inin sendikalarının çalıĢma hayatı dıĢındaki faaliyetlerinden memnun olmadığı görülmektedir. 1750 TL ve altı maaĢ alan kamu görevlilerinin %40‟ı üyesi bulundukları sendikanın memnunum, çalıĢma yaĢamı %40‟ı memnunun dıĢı faaliyetlerinden; %10‟u ise çok orta memnunum düzeyde derken yalnızca %10‟luk kısmının hiç memnun değilim demesi dikkat çekici bir sonuç olarak göze batmaktadır. 167 Grafik 135. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 70 70 60 50 35,5 40 32,4 30 34,8 31,3 30,9 25,4 20 16,2 10 10 10 10 000 11,8 4,4 1,5 2,9 25 15,2 10,9 5,8 4,3 2,9 18,8 18,8 17,4 17,4 17,4 8,7 4,3 0 6,3 00 0 1750 TL ve altı 1750-2000 TL arası 2000-2500 TL arası 2500-3000 TL arası 3000 TL ve üzeri Ekonomik ve özlük haklarımı koruduğu için Birliktelik sağlamak için Fikri yakınlık duyduğum için Eylem ve etkinliklerini beğendiğim için Güçlü bir sendika olduğu için Kendimi güvende hissetmek için İdari baskının iş hayatımı olumsuz etkilememesi için Kamu görevlilerinin sendikaya üye olma nedenlerinin, aldıkları ücret miktarlarıyla iliĢkisi yukarıdaki grafikte incelenmiĢtir. Buna göre 1750 TL ve altında maaĢ alan kamu görevlilerinin %70‟i ve (1750-2000TL) aralığında ücret alan kamu görevlilerinin %32,4‟ü “sendikaya ekonomik ve özlük haklarımı koruduğu için üye oldum” derken, (2500-3000TL) aralığında ücret alanların %25‟inin, 3000TL ve üzerinde ücret alanların ise %17,4‟ünün “idari baskının iĢ hayatımı olumsuz etkilememesi için sendikaya üye oldum” demesi öne çıkan sonuçlardır. 168 Grafik 136. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 70 61,8 50 47,8 50,7 60 26,1 4,3 12,5 8,7 12,1 12,5 0 0 0 5 8,8 0 0 24,3 4,3 5,9 0 10 3000 TL ve üzeri 3,6 10 0 2,9 2500-3000 TL arası 13,2 7,4 0 2000-2500 TL arası 10 0 0 25 13 1750 TL ve altı 1750-2000 TL arası 1750-2000 TL arası 2000-2500 TL arası Şahsi girişimimle 1750 TL ve altı Amirlerimin telkini ile Sendikanın duyuru ve çağrıları üzerine Arkadaşlar vasıtasıyla 0 Medyada üye olduğum sendika hakkında çıkan haberlerden etkilenerek 20 Sendikanın eylem ve faaliyetlerinden etkilenerek 40 Sendika yetkilileri ile yaptığım görüşme sonucunda 80 2500-3000 TL arası 3000 TL ve üzeri Kamu görevlilerinin sendikaya ne Ģekilde üye olduğu ile almıĢ oldukları ücret miktarı arasındaki iliĢki yukarıdaki grafikte incelenmiĢtir. Buna göre 1750 TL ve altında ücret alan kamu görevlilerinin % 70‟inin, (1750-2000TL) aralığında ücret alanların %61,8‟inin arkadaĢları vasıtasıyla sendikaya üye oldukları görülmekteyken, (2500-3000TL) aralığında ücret alanların %25‟inin sendika yetkilileriyle yaptığı görüĢme sonucunda sendikaya üye olduğu, 3000TL ve üzerinde ücret alan kamu görevlilerinin %26,1‟inin Ģahsi giriĢimiyle sendikaya üye olduğu, (1750-2000TL) aralığında ücret alanların ise %7,4‟ünün amirlerinin telkini ile sendikaya üye olduğu grafikten anlaĢılmaktadır. 169 Grafik 137. Kamu Görevlilerinin Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 72,561,467,2 71,3 100 62,5 50 22,4 10,3 18,2 18,2 0 15 2,3 11,4 19,1 25 1 8,5 1,1 12,5 0 1750 TL ve altı 1750-2000 TL arası 2000-2500 TL arası 1750-2000 TL arası Siyasi parti kurmalı ve doğrudan siyasetle ilgilenmelidir. 1750 TL ve altı Toplumdaki tüm kişi ve grupların hakları için siyasi taraf olmalıdır. Çalışanların hak ve çıkarları için gerekirse siyasi taraf olmalı, siyasi partilerle işbirliği yapmalıdır. Siyasi faaliyetlere karışmamalı, hiçbir siyasi partiyle ilişki kurmamalıdır. 0 3000 TL ve üzeri 2500-3000 TL arası 2000-2500 TL arası 2500-3000 TL arası 3000 TL ve üzeri Grafikte kamu görevlilerinin, sendikaların siyasi partilerle iliĢkisinin nasıl olması gerektiği görüĢünün, aldıkları ücretle iliĢkisi ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında, her ücret aralığında kamu görevlilerinin, ağırlıklı olarak sendikaların siyasi faaliyetleri karıĢmaması, hiçbir siyasi partiyle iliĢki kurmaması gerektiği düĢüncesinde olduğu görülmektedir. 170 Grafik 138. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 50 48,9 50 48,4 42,9 45 36,8 40 35 30 25 10 5 17,5 17 20 15 21,1 20,8 8,3 8,3 4,2 4,2 4,2 0 000 16,7 15,8 14,1 15,1 14,3 11,9 10,6 10,6 11,5 7,4 7,1 5,7 2,1 2,4 5,3 1,1 3,1 0,5 2,4 2,4 0,5 1,8 1,8 1,10 0 1,1 01 0 00 0 00 00 0 1750 TL ve altı 1750-2000 TL arası 2000-2500 TL arası 2500-3000 TL arası 3000 TL ve üzeri Ülkenin bütünlüğü sorunu Terör sorunu Çevre sorunu Anadilde eğitim sorunu Türban sorunu Eğitim sisteminin doğurduğu sorunlar Ekonomik sorunlar Askeri darbe sorunu Dini özgürlüklerin yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar Din-siyaset ilişkisinden kaynaklı sorunlar Kişisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklı sorunlar Grafikte kamu görevlilerinin sendikal haklar dıĢında birinci önceliğinin ne olduğunun almıĢ oldukları ücret miktarı ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Bütün ücret aralıklarında kamu görevlilerinin ülkenin bütünlüğü sorununu ilk öncelik olarak gösterdiği grafikten anlaĢılmaktadır. 3000TL ve üzerinde maaĢ alan kamu görevlilerinin %21,1‟inin 1750TL ve altında ücret alan kamu görevlilerinin ise %20,8‟inin kiĢisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklanan sorunları ilk önceliği olarak gördüğü anlaĢılmaktadır.. 171 Grafik 139. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 44,1 45 30 40,9 39,7 40 35 43,8 35,3 33,3 31,6 25 25 25 25 25 19,9 20 18,2 16,7 15 10,3 10,3 10 22,7 18,2 8,8 6,3 5 0 1750 TL ve altı 1750-2000 TL arası 2000-2500 TL arası 2500-3000 TL arası 3000 TL ve üzeri Sendikam, dünya görüşümü de çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygundur ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtmaz. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir; çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtmaz. Grafik incelendiğinde (1750-2000TL) aralığında, (2000-2500TL) aralığında ve 3000TL ve üstünde ücret alan kamu görevlileri; üyesi bulundukları sendikanın dünya görüĢüne uygun olduğunu ancak çalıĢma hayatıyla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerini tam olarak yansıtmadığı görüĢünü ön plana çıkarırken, 1750TL ve altında ücret alan ve (2500-3000TL) aralığında ücret almakta olan kamu görevlilerinin üyesi bulundukları sendikanın hem dünya görüĢüne uygun olduğunu hem de çalıĢma hayatıyla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerini tam olarak yansıttığı görüĢünü ön plana çıkardığı görülmektedir. 172 Grafik Kamu 140. Görevlilerinin, Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 70 61,4 60 36,2 40 30 48,4 46,8 45,8 50 56,9 25 31 29,7 29,2 17 20 21,9 22,7 15,9 12,1 10 0 1750 TL ve altı 1750-2000 TL arası Evet, inanıyorum 2000-2500 TL arası Hayır İnanmıyorum 2500-3000 TL arası 3000 TL ve üzeri Bu konuda bir fikrim yok Grafik incelendiğinde bütün ücret aralıklarındaki kamu görevlilerinin, sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesinde katkı yapmadığı görüĢünde olduğu görülmektedir. (2500-3000TL) ücret aralığında bulunan kamu görevlilerinin %61,4 oranla, 3000TL ve üzeri maaĢ alan kamu görevlilerinin ise %56,9 oranla bu soruya ağırlıklı olarak “hayır inanmıyorum” cevabı verdikleri yine aynı grafikten görülmektedir. 173 Grafik 141. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, AlmıĢ Olduğu Ücrete Göre DeğiĢimi 50 46,6 42,6 39,4 45 41,4 40 35 50 47,4 50 35,4 31,8 29,2 30 25 20,8 20 18,1 18,2 17,2 12,1 15 10 5 0 1750 TL ve altı 1750-2000 TL arası Evet, katılırım 2000-2500 TL arası 2500-3000 TL arası Hayır katılmam 3000 TL ve üzeri Fikrim yok Grafiğin geneline bakıldığında kamu görevlilerinin “sendikaların yarın bugünden daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanların ücret, sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceği” fikrine katılmadığı görülmektedir. 1750 TL ve altı ücret alan ve (2500-3000TL) aralığında ücret alan kamu görevlilerinin %50‟sinin, (20002500TL) aralığında ücret alan kamu görevlilerinin %47,4‟ünün bu fikre katılmadıkları, 1750TL ve altı ücret alan kamu görevlilerinin %20,8‟inin, (1750-2000TL) aralığında ücret alan kamu görevlilerinin %18,1‟nin ise bu konuda fikrinin olmadığı görülmektedir. 174 3.7. ÜLKENĠN SĠYASĠ GĠDĠġATI HAKKINDAKĠ GÖRÜġE BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR Yapılan araĢtırma çerçevesinde, kamu görevlilerinin ülkenin siyasi gidiĢatı ile ilgili görüĢlerine bağlı olarak, sendikal tutum ve davranıĢlarında tespit edilen farklılıklar bu kısımda ele alınmaktadır. Grafik 142. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Yeterli Görüp Görmemesi ile Ülkenin Siyasi GidiĢatını Nasıl Gördüğü Ġle Ġlgili DüĢüncesinin Mukayesesi 90 84 79,2 80 70 67,7 62,1 60 60 50 40 37,9 32,3 40 30 20,8 16 20 10 0 Çok İyi İyi Orta Yeterli Kötü Çok Kötü Yetersiz Kamu görevlilerinin sendikal hakları yeterli görüp görmediğinin, Türkiye‟deki siyasi gidiĢatı nasıl gördüğü ile iliĢkisi Grafik 142‟de ele alınmıĢtır. Genel olarak grafiğe bakıldığında ülkenin siyasi gidiĢatını iyi görenlerin ağırlıklı olarak sendikal hakları da yeterli gördüğü, ülke gidiĢatının kötüye doğru gittiğini düĢünenlerin de ağırlıklı olarak sendikal hakları yeterli görmediği sonucu karĢımıza çıkmaktadır. Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını “çok iyi” görenlerin %60‟ı mevcut sendikal hakları yeterli görürken, Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını görenlerin %16‟sı mevcut sendikal hakları yeterli görmektedir. “çok kötü” 175 Grafik 143. Kamu Görevlilerinin “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?” Tercihinin Ülkenin Siyasi GidiĢatını Nasıl Gördüğü Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi 56,4 57,656,8 56 54,5 50 40 30 12 10 3 Çok İyi Çok Kötü Kötü Orta İyi İyi Orta Çok İyi Kötü Promosyon dağıtmalı Sosyal etkinlikler tertip etmeli Devlet hizmetlerinin denetlenmesini sağlamalı Memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumalı 0 Siyasi partilerden bağımsız, memur hakkını savunmalı 20 26,6 30,4 11,7 27,3 3,2 27,3 1,1 3,2 7,2 0,8 8,1 1,1 4 3 1,6 7,6 3 16 0 8 4,5 0 8 Siyaseti etkileyerek, üyeleri lehine yeni politikalar üretilmesine çalışmalı 60 Çok Kötü Kamu görevlilerinin, Türkiye‟nin siyasi gidiĢatı hakkındaki düĢünceleri ayrımında “sendikaların asıl iĢlevi ne olmalıdır?” sorusuna vermiĢ oldukları cevaplar birbiriyle paralellik göstermiĢtir. Kamu görevlilerinin ağırlıklı bir Ģekilde, sendikaların asıl iĢlevinin memurların ekonomik, sosyal ve hukuki menfaatlerini korumak olması gerektiği düĢüncesinde olduğu grafikten görülmektedir. 176 Grafik 144. Kamu Görevlilerinin Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi 72,3 80 63,7 70 60 52 60,9 57,6 48 42,4 50 40 36,3 39,1 27,7 30 20 10 0 Çok İyi İyi Orta Üye Kötü Çok Kötü Üye Değil Kamu görevlilerinin; Türkiye‟nin siyasi gidiĢatı hakkındaki fikrinin sendika üyesi olup olmaması ile iliĢki yukarıdaki grafikte ele alınmıĢtır. Buna göre Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını “iyi” olarak görenlerin %72,3‟ünün sendika üyesi olduğu, Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını “kötü” olarak görenlerin % 63,7‟sinin sendika üyesi olduğu, ülkenin siyasi gidiĢatını “çok iyi” olarak görenlerin ise %52‟sinin sendika üyesi olduğu grafikten anlaĢılmaktadır. 177 Grafik 145. Kamu GörevlilerininSendikaya Üye Olmama Nedeninin, Ülkenin Siyasi GidiĢatıĠle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi 52,9 55,3 23,1 35 38,5 20 15,4 5 İyi Sendikaların faydasız ve gereksiz olduğunu düşünüyorum Sendikalara güvenmiyorum Sendikaların politik olduğunu düşünüyorum 0 Çok İyi 2,9 8,5 7,1 6,40 9,5 8,8 2,1 15 7,1 15,4 7,7 0 Çok Kötü Kötü Orta İyi Çok İyi Orta Tarafsız kalarak, her kesime yakın olmanın avantajını kullanmak istiyorum 40 Üye olmam durumunda mesleki olarak zarar göreceğimi düşünüyorum 45 33,3 60 35,3 27,7 42,9 Kötü Çok Kötü Kamu görevlilerinin sendikaya üye olmama nedenlerinin, ülkenin siyasi gidiĢatı hakkındaki düĢüncesiyle arasındaki iliĢkisi yukarıdaki grafikte gösterilmiĢtir. Buna göre ülkenin siyasi gidiĢatını “çok iyi” görenlerin %38,5 ile en yüksek oranda cevabı “sendikalara güvenmiyorum” iken, siyasi gidiĢatla ilgili diğer düĢüncelere sahip olanların hepsinin en yüksek oranda cevabı “sendikaların politik olduğunu düĢünüyorum” olmuĢtur. Ülkenin siyasi gidiĢatını çok iyi görenlerin %15,4‟ü ile “iyi” görenlerin %15‟i “tarafsız kalarak her kesime yakın olmanın avantajını kullanmak istiyorum” düĢüncesiyle sendikaya üye olmadığını belirtirken, ülkenin gidiĢatını kötü görenlerin %8,5‟inin sendikalara üye olmaları durumunda mesleki olarak zarar göreceği düĢüncesiyle sendikalara üye olmadığı, siyasi gidiĢatı çok iyi görenlerin %15,4 gibi yüksek bir oranının ise sendikaları faydasız ve gereksiz olduğunu düĢündüğü için üye olmadığı görülmektedir. 178 Grafik 146. Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi 60 50 52,6 47,3 41,7 41,7 39,4 32,6 32,6 40 28,6 26,3 30 16,7 20 9,3 10 27,3 25,6 16,7 27,3 21,1 9,5 6,1 0 0 0 Memur-Sen Çok İyi Türkiye Kamu-Sen İyi Orta KESK Kötü Hiçbiri Çok Kötü Grafik 146‟da sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin “üye olsalardı hangi sendikaya üye olurlardı?” sorusuna vermiĢ oldukları cevabın, Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını nasıl gördüğü ile iliĢkisi incelenmiĢtir. Grafiğin geneline baktığımızda sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin büyük çoğunluğunun hiçbir sendikayı kendisine yakın görmediği anlaĢılmaktadır. Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını “çok iyi” görenlerin %41,7‟sinin ve “iyi” görenlerin %52,6‟sının Memur-Sen‟i kendisine yakın görmesi, siyasi gidiĢatı “çok kötü” görenlerin ise %27,3‟ünün Türkiye Kamu-Sen‟i, %27,3‟ünün KESK‟i kendisine yakın görmesi, ilgi çekici bir sonuç olarak karĢımıza çıkmaktadır. 179 Grafik 147. Kamu Görevlilerinin Sendika Tercihinin, Ülkenin Siyasi GidiĢatıĠle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi 60 50 59,5 57,6 56,9 53,8 48,9 46,2 40 46,8 34,5 27,1 30 20 22,8 15,3 13,9 6,9 10 2,1 0 2,1 0 3,8 1,7 0 0 Memur-Sen Türkiye Kamu-Sen Çok İyi İyi Orta KESK Kötü Diğer Çok Kötü Sendika üyesi olan kamu görevlilerinin yapmıĢ olduğu sendika tercihinin, Türkiye‟nin siyasi gidiĢatı hakkındaki görüĢü ile iliĢkisi bu grafikte ele alınmıĢtır. görenlerin Buna göre %53,8‟inin, Türkiye‟nin siyasi “orta” görenlerin % gidiĢatının 56,9‟unun ve “çok iyi” “çok kötü görenlerin %57,6‟sının Türkiye Kamu-Sen‟e üye olduğu görülmektedir. Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını “çok iyi” görenlerin %46,2‟sı ile siyasi gidiĢatı “çok kötü” görenlerin %15,3‟ünün Memur-Sen‟e üye olduğu, siyasi gidiĢatı “çok iyi” gören kamu görevlilerinin %0‟ının ve “çok kötü” gören %27,1‟inin KESK‟e üye olduğu görülmektedir. Türkiye‟nin siyasi gidiĢatı ile ilgili tüm görüĢlerden kamu görevlisinin birbirine yakın oranlarda Türkiye Kamu-Sen‟e üye olması, Memur Sen‟e üye olanların çoğunluğunun Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını “çok iyi” ve “iyi” görenler olduğu, KESK‟e üye olanların ise büyük çoğunluğunun siyasi gidiĢatı, “kötü” ve “çok kötü” görüyor olanlar olması, oldukça dikkat çekici sonuçlar olarak karĢımıza çıkmıĢtır. 180 Grafik 148. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi 46,8 46,2 43,9 42,5 50 40 31 30 20 10 1,8 0 0 1,7 1,3 32,5 29,8 29,8 27,6 23,1 15,4 17,2 12,8 12,3 7,5 22,4 16,3 15,4 12,3 10,6 0 Çok memnunum Memnunun Çok İyi İyi Orta düzeyde memnunum Orta Memnun değilim Kötü Hiç memnun değilim Çok Kötü Kamu görevlilerinin, üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden memnun olup olmadığının, Türkiye‟nin siyasi gidiĢatı hakkındaki düĢüncesi ile iliĢkisi yukarıdaki grafikte ele alınmıĢtır. Genel olarak grafiğe bakıldığında Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını “çok iyi” görenlerinde, “orta” çoğunluğunun, üye , görenlerinde, olduğu “çok sendikanın kötü” görenlerinde büyük yaĢamına iliĢkin çalıĢma faaliyetlerinden orta düzeyde memnun olduğu görülmektedir. Buna göre Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını “çok iyi” gören kamu görevlilerinin %15,4„ünün üye olduğu sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden hiç memnun olmadığı, üye olduğu sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden memnun olanların en yüksek oranla Türkiye‟nin siyası gidiĢatını “çok kötü” görenlerin olduğu ilgi çekici sonuçlar olarak öne çıkmıĢtır. 181 Grafik 149. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi 50 45 38,6 38,3 40 30,8 30 23,1 21,1 17 20 10 7,7 38,5 29,8 26,3 25 29,3 24,1 24,1 20,7 17,5 12,8 12,3 11,3 2,1 1,8 1,7 1,3 0 0 Çok memnunum Çok İyi Memnunun İyi Orta düzeyde memnunum Orta Memnun değilim Kötü Hiç memnun değilim Çok Kötü Kamu görevlilerinin üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden memnun olup olmadığının, Türkiye‟nin siyasi gidiĢatı hakkındaki düĢüncesi ile iliĢkisi yukarıdaki grafikte ele alınmıĢtır. Kamu görevlilerinden Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını “çok iyi” görenlerin %38,5‟inin üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden hiç memnun olmadığı, siyasi gidiĢatı “çok kötü” görenlerin %20,7‟inin üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden hiç memnun olmadığı, ülkenin siyasi gidiĢatını “çok kötü” görenlerin ise %24,1‟inin üye olduğu sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden “ memnun” olduğu görülmektedir. 182 Grafik 150. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi 60 53,8 50 40 38,6 27,6 23,4 23,1 30 20 38,3 36,8 33,8 25,9 19,5 19 17 17 7,7 10 5,3 13,8 12,8 13 12,3 6,9 5,2 6,4 7,7 7,7 6,4 5,2 3,51,7 2,1 5,2 0 0 0 0 3,5 Çok İyi İyi Orta Kötü İdari baskının iş hayatımı olumsuz etkilememesi için Kendimi güvende hissetmek için Güçlü bir sendika olduğu için Eylem ve etkinliklerini beğendiğim için Ekonomik ve özlük haklarımı koruduğu için Birliktelik sağlamak için Fikri yakınlık duyduğum için 0 Çok Kötü Kamu görevlilerinin sendikaya üye olma nedenlerinin, Türkiye‟nin siyasi gidiĢatı hakkındaki düĢüncesi ile iliĢkisi yukarıdaki grafikte ele alınmıĢtır. Buna göre Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını “çok iyi” görenlerin ve “orta” görenlerin ağırlıklı olarak ekonomik ve özlük haklarını koruduğu için sendikaya üye olduğu, siyasi gidiĢatı “iyi” görenlerin %38,3‟ünün birliktelik sağlamak için sendikaya üye oldukları, ülkenin siyasi gidiĢatını “çok kötü” görenlerin %25,9‟unun birliktelik sağlamak için ve %13,8‟inin idari baskının iĢ hayatını olumsuz etkilememesi için sendikaya üye olduğu görülmektedir. 183 Grafik 151. Kamu Görevlilerinin; Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, Ülkenin Siyasi GidiĢatıĠle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi 59,5 57,9 41,4 55,3 Çok İyi İyi Orta Kötü Şahsi girişimimle Çok İyi Amirlerimin telkini ile Arkadaşlar vasıtasıyla 0 Sendikanın duyuru ve çağrıları üzerine 20 27,6 10,3 8,6 15,8 5,1 5,1 0 6,3 3,4 8,6 19 19,1 0 5,1 5,3 23,1 3,5 0 15,8 4,3 Çok… 1,8 7,7 0 21,3 Kötü 0 0 7,7 0 Orta 15,4 0 İyi Medyada üye olduğum sendika hakkında çıkan haberlerden etkilenerek 40 Sendikanın eylem ve faaliyetlerinden etkilenerek 46,2 Sendika yetkilileri ile yaptığım görüşme sonucunda 60 Çok Kötü Kamu görevlilerinin sendikaya ne Ģekilde üye olduğunun, Türkiye‟nin siyasi gidiĢatı hakkındaki düĢüncesi ile iliĢkisi yukarıdaki grafikte ele alınmıĢtır. Buna göre siyasi gidiĢatı “çok iyi” görenlerin %46,2‟sinin arkadaĢ vasıtasıyla, 23,1‟inin ise sendika yetkilileriyle yaptığı görüĢme sonucunda sendikaya üye olduğu, siyasi gidiĢatı “çok kötü” görenlerin %41,4‟ünün arkadaĢ vasıtasıyla, %27,6‟sının Ģahsi giriĢimi ile, %8,6‟sının ise amirlerinin telkini sonucunda sendikaya üye olduğu görülmektedir. 184 Grafik 152. Kamu Görevlilerinin; Sendika-Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi 81,8 66,7 64 76 18,1 9,6 18,4 17,6 23,2 3,2 Çok Kötü 0 10,1 10,6 Kötü 0 6,1 16 Orta 1,5 8 İyi 0 Çok İyi Çok İyi Çalışanların hak ve çıkarları için gerekirse siyasi taraf olmalı, siyasi partilerle işbirliği yapmalıdır. Siyasi faaliyetlere karışmamalı, hiçbir siyasi partiyle ilişki kurmamalıdır. 0 İyi Orta Siyasi parti kurmalı ve doğrudan siyasetle ilgilenmelidir. 50 Toplumdaki tüm kişi ve grupların hakları için siyasi taraf olmalıdır. 100 69,1 Kötü Çok Kötü Kamu görevlilerinin “sendikaların siyasi partilerle iliĢkisi nasıl olmalıdır?” sorusuna vermiĢ olduğu cevabın, Türkiye‟nin siyasi gidiĢatının nasıl olduğu sorusuna vermiĢ olduğu cevaba göre değiĢimi yukarıdaki grafikte ele alınmıĢtır. Grafik incelendiğinde; kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak Türkiye‟nin siyasi gidiĢatı ile ilgili görüĢ ayrımında, sendikaların siyasi faaliyetlere karıĢmaması ve hiçbir siyasi partiyle iliĢki kurmaması gerektiğini düĢündükleri görülmektedir. Siyasi gidiĢatı “iyi” görenlerin %81,8‟i, “çok iyi” görenlerin %76‟sı, “çok kötü” gerenlerin %69,1‟i bu görüĢü önceliği olarak ortaya koymuĢtur. 185 Grafik 153. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi 54,3 51,2 56 60 36,1 37,9 Çok İyi İyi Orta Kötü 20,7 15,2 14,4 12,1 12 Çok Kötü Orta Kişisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklı sorunlar Çok İyi Din-siyaset ilişkisinden kaynaklı sorunlar Dini özgürlüklerin yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar Askeri darbe sorunu Ekonomik sorunlar Eğitim sisteminin doğurduğu sorunlar Türban sorunu Anadilde eğitim sorunu Ülkenin bütünlüğü sorunu 0 Çevre sorunu 20 12 18,6 4,3 21,2 8 3,3 12,8 0 0,8 0 0 8 3,1 0 0 0,8 4,1 0 1,1 4,3 19,6 12 3 1 0 10,6 3,2 0 0 0 12,1 0 0 1 4 2,1 0 8 1,5 8 1,5 0 0 0 0 Terör sorunu 40 Çok Kötü Kamu görevlilerinin sendikal hakları dıĢındaki en önemli önceliğinin, Türkiye‟nin siyasi gidiĢatına iliĢkin görüĢüne göre değiĢimi yukarıdaki grafikte ele alınmıĢtır. Buna göre Türkiye‟nin siyasi gidiĢatı ile ilgili öne çıkan her bir görüĢ için “ülkenin bütünlüğü sorunu” kamu görevlilerinin en önemli önceliği olarak görülmektedir. Bunun yanı sıra siyasi gidiĢatı “orta” olarak görenlerin %19,6‟sı ekonomik sorunları en önemli önceliği olarak belirtmekteyken, “çok kötü” görenlerin %20,7‟si kiĢisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklanan sorunları sendikal haklar dıĢındaki en önemli önceliği olarak belirtmiĢtir. Siyasi gidiĢatı “iyi” görenlerin ise %21,2‟sinin önceliğinin terör sorunu olduğu görülmektedir. 186 Grafik 154. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Ülkenin Siyasi GidiĢatıĠle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi 50 39,5 41,341,1 37,9 50 40 30 37,5 31 30 27,9 14 13,8 10 8,9 7,1 20 10 21,4 21,4 18,6 18,8 17,2 12,5 Çok İyi İyi Orta Kötü Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir; çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtmaz. Sendikam, dünya görüşüme uygundur ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtmaz. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşümü de çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtır. 0 Çok Kötü Kamu görevlilerinin üyesi bulunduğu sendika ile ilgi görüĢünün, Türkiye‟nin siyasi gidiĢatına iliĢkin görüĢüne göre değiĢimi yukarıdaki grafikte ele alınmıĢtır. Buna göre siyasi gidiĢatı “çok iyi” görenlerin dıĢında tüm görüĢler ağırlıklı olarak “sendikam dünya görüĢüme uygundur ancak çalıĢma hayatımla ilgili ekonomik sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtmaz” derken, siyasi gidiĢatı “çok iyi” görenler ağırlıklı olarak “sendikam dünya görüĢüme de çalıĢma hayatımla ilgili ekonomik sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtır” demektedir. 187 Grafik Kamu 155. Görevlilerinin Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi 60 54,4 52 50 43,9 40 35,5 33,3 32 30 29,3 22,7 31,2 23,2 16 20 51,6 47,5 14,4 12,9 10 0 Çok İyi İyi Evet, inanıyorum Orta Hayır İnanmıyorum Kötü Çok Kötü Bu konuda bir fikrim yok Kamu görevlilerinin, sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı yapıp yapmadığı ile ilgili görüĢünün, Türkiye‟nin siyasi gidiĢatı ile ilgili düĢüncesine göre değiĢimi yukarıdaki grafikte ele alınmıĢtır. Grafiğe genel olarak bakıldığında ülkenin siyasi gidiĢatına yönelik her görüĢ ağırlıklı olarak “sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı yapacağına inanmıyorum” demiĢtir. Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını “kötü” görenlerin %54,4‟ü, “çok iyi” görenlerin %52‟si bu soruya “inanmıyorum” cevabı verirken, “orta” olarak görenlerin 29,3‟ü, “iyi” olarak görenlerin %22,7‟si bu konuda fikrim yok demiĢtir. 188 Grafik 156. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Ülkenin Siyasi GidiĢatı Ġle Ġlgili DüĢüncesine Göre DeğiĢimi 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 50 48 50 44 43,5 41,1 42,4 36,4 33,3 33 24,2 17 15,3 13,6 8 Çok İyi İyi Orta Evet, katılırım Kötü Hayır katılmam Çok Kötü Fikrim yok Grafiğin geneline bakıldığında kamu görevlilerinin ülkenin siyasi gidiĢatı ile ilgili her görüĢü için “sendikaların yarın bugünden daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanlara ücret sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceği” fikrine katılmadığı görülmektedir. Ülkenin siyasi gidiĢatını “iyi” ve “çok kötü” görenlerin %50‟si “sendikaların yarın bugünden daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanlara ücret sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceğine inanmıyorum” derken, siyasi gidiĢatı “orta” görenlerin %24,2‟si ve “çok kötü” görenlerin %17‟si “bu konuda fikrim yok” demiĢtir. 189 3.8. SOSYO-POLĠTĠK GÖRÜġE BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR Yapılan araĢtırma çerçevesinde, kamu görevlilerinin sosyo-politik görüĢlerine bağlı olarak, sendikal tutum ve davranıĢlarında tespit edilen farklılıklar bu kısımda ele alınmaktadır. Elde edilen sonuçlar içerisinden diğerlerine göre daha anlamlı olanlar ön plana çıkarılarak, olağan ve olağan dıĢı sonuçlar ortaya konulmuĢtur. Bu bölümde Sosyo-politik görüĢler, daha anlamlı sonuçlar alabilmek amacıyla sağ Ģemsiye ve sol Ģemsiye olmak üzere 2 grupta birleĢtirilmiĢlerdir. Belirtilen bu gruplarda hangi Sosyo-politik görüĢlerin birleĢtirildiği Tablo 3‟te gösterilmiĢtir. Ayrıca bu gruplarda liberal, sosyalist-komünist, Ġslamcı gibi bazı Sosyo-politik görüĢler, anket çalıĢmalarında çok düĢük oranlarda tercih edildikleri için değerlendirme dıĢında tutulmuĢtur. Tablo 3.Sosyo-Politik Gruplar ve Sosyo-Poltik GörüĢler Sosyo-poltik Gruplar Sosyo-Politik GörüĢler Sağ ġemsiye Milliyetçi, Muhafazakar, Milliyetçi Muhafazakar, Ülkücü Sol ġemsiye Sosyal Demokrat, Kemalist, Atatürkçü, Ulusalcı 190 Grafik 157. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Yeterli Görüp Görmemesinin, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 72,5 71 80 60 40 29 27,5 20 0 Sağ Şemsiye Sol Şemsiye Yeterli Yetersiz Kamu görevlilerinin sendikal hakları yeterli görüp görmemesinin, dahil bulunduğu sosyo-politik gruba göre değiĢimi Grafik 157‟de ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında sağ Ģemsiye ve sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin, sendikal hakların yeterliliği konusunda birbirinden çokda farklı düĢünmedikleri ve ağırlıklı olarak mevcut sendikal hakları yetersiz gördükleri anlaĢılmaktadır. Sağ Ģemsiye ‟de bulunan kamu görevlilerinin %72,5‟i sendikal hakları yetersiz görürken, bu oran sol Ģemsiyede %71‟dir. 191 Grafik 158. Kamu Görevlilerinin “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?”, Tercihinin Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 62,6 70 55,7 60 50 40 20 10 26,7 25,4 30 5,3 8,3 2,2 3,1 2,3 1,5 6,1 0,8 0 Sağ Şemsiye Sol Şemsiye Devlet hizmetlerinin denetlenmesini sağlamalı Memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumalı Sosyal etkinlikler tertip etmeli Siyaseti etkileyerek, üyeleri lehine yeni politikalar üretilmesine çalışmalı Siyasi partilerden bağımsız, memur hakkını savunmalı Promosyon dağıtmalı Grafik 158‟de kamu görevlilerinin “sendikaların asıl iĢlevi ne olmalıdır?” sorusuna vermiĢ oldukları cevabın, Sosyo-politik görüĢüne göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Grafik incelendiğinde “sendikanın asıl iĢlevi ne olmalıdır?” sorusuna sağ Ģemsiyenin ve sol Ģemsiyenin vermiĢ olduğu cevapların birbirine yakın olduğu görülmektedir. Sağ Ģemsiye ve sol Ģemsiye ağırlıklı olarak sendikaların asıl iĢlevi, “memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerinin korumak” olmalı demiĢtir. Sağ Ģemsiyenin %55,7‟si “sendikaların asıl iĢlevi, memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumak olmalı” derken, bu oran sol Ģemsiyede % 62,6‟dır. 192 Grafik 159. Kamu Görevlilerinin Sendika Üyesi Olup Olmaması Durumunun Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 68,9 80 55,7 60 44,3 31,1 40 20 0 Sağ Şemsiye Sol Şemsiye Evet Hayır Grafik 159‟da kamu görevlilerinin sendika üyesi olup olmamasının, Sosyo-politik görüĢüne bakıldığında sağ göre Ģemsiye değiĢimi dahilinde ele alınmıĢtır. bulunan kamu Genel olarak görevlilerinin sendikalaĢma oranının sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerine göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Sağ Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin %68,9‟u sendika üyesi iken, sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin %55,7‟si sendika üyesidir. 193 Grafik 160. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olmama Nedeninin, SosyoPolitik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 80 60 60,3 42,5 38,4 40 22,4 8,2 20 4,1 6,8 8,6 3,4 5,2 0 Sağ Şemsiye Sol Şemsiye Sendikalara güvenmiyorum Sendikaların politik olduğunu düşünüyorum Sendikaların faydasız ve gereksiz olduğunu düşünüyorum Üye olmam durumunda mesleki olarak zarar göreceğimi düşünüyorum Tarafsız kalarak, her kesime yakın olmanın avantajını kullanmak istiyorum Grafik 160‟ta sendika üyesi olmayan veya sendikadan ayrılan kamu görevlilerinin sendikaya üye olmama veya sendikadan ayrılma sebeplerinin, Sosyo-politik görüĢe göre değiĢimi irdelenmiĢtir. Grafik incelendiğinde sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak sendikaların politik olduğunu düĢündükleri için sendikaya üye olmadıkları görülmekte iken, sağ Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak sendikalara güvenmedikleri için sendikaya üye olmadıkları görülmektedir. Sol Ģemsiyede “sendikaları politik bulduğum için üye olmuyorum” diyenlerin oranı %60,3 iken, sağ Ģemsiyede bu oran %38,4‟tür. Sağ Ģemsiyede “sendikalara güvenmediğim için üye olmuyorum” diyenlerin oranı %42,5 iken, bu oran sol Ģemsiyede %22,4‟tür. Sol Ģemsiyede “mesleki olarak zarar görmemek için üye olmuyorum” diyenler %8,6 iken, bu oran sağ Ģemsiyede %4,1‟dir. 194 Grafik 161. Sendika Üyesi Olmayan Kamu Görevlilerinin Hangi Sendikaya Üye Olabileceğinin, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 35,7 40 35,2 31,4 30 29,6 29,6 30 20 10 5,6 2,9 0 Sağ Şemsiye Memur-Sen Sol Şemsiye Türkiye Kamu-Sen KESK Hiçbiri Sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin kendilerini hangi sendikaya daha yakın gördüklerinin, Sosyo-politik görüĢüne göre değiĢimi Grafik 161‟de ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında sağ Ģemsiyede bulunan kamu görevlileri kendilerini ağırlıklı olarak %35,7 oranla Türkiye Kamu-Sen ve %30 oranla Memur-Sen‟e yakın gördükleri, sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin ise kendilerini %35,2 oranla KESK‟e ve %29,6 oranla Türkiye Kamu-Sen‟e yakın gördükleri anlaĢılmaktadır. Hem sağ hem de sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin azımsanmayacak oranlarda Türkiye Kamu-Sen‟i kendisine yakın görmesi dikkat çekici bir sonuç olarak ön plana çıkmıĢtır. Sol Ģemsiyede Memur-Sen‟i kendisine yakın görenlerin oranı %5,6 iken, sağ Ģemsiyede KESK‟i kendisine yakın görenlerin oranı %2,9‟dur. 195 Grafik 162. Kamu Görevlilerinin Sendika Tercihinin, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 62,3 70 60 45,2 50 40 39,7 32,7 30 13,7 20 3,1 10 1,9 1,4 0 Sağ Şemsiye Memur-Sen Sol Şemsiye Türkiye Kamu-Sen KESK Diğer Kamu görevlilerinin sendika tercihlerinin, sosyo-politik görüĢü ile iliĢkisi Grafik 162‟de ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında gerek sağ Ģemsiyede bulunan kamu görevlileri, gerekse sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak üye oldukları sendikanın Türkiye Kamu-Sen olduğu görülmektedir. Grafik incelendiğinde sağ Ģemsiyenin % 62,3 oranla Türkiye KamuSen‟e, %32,7 oranla Memur-Sen‟e ve %3,1 oranla KESK‟e üye oldukları, sol Ģemsiyede bulunanların ise % 45,2 oranla Türkiye Kamu-Sen‟e, %39,7 oranla KESK‟e ve %13,7 oranla da Memur-Sen‟e üye oldukları görülmektedir. 196 Grafik 163. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 50 41,8 40 40,3 33,3 30,4 30 10 13,3 12,7 20 1,9 15,3 11,1 0 0 Sağ Şemsiye Çok memnunum Memnunun Sol Şemsiye Orta düzeyde memnunum Memnun değilim Hiç memnun değilim Grafik 163‟te kamu görevlilerinin üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamı ile ilgili faaliyetlerinden duyduğu memnuniyetin, sosyo-politik görüĢü ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlileri ile sağ Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin konu ile ilgili görüĢlerinin birbirine çok yakın olduğu görülmektedir. Kamu görevlilerinin, ağırlıklı olarak üyesi bulundukları sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden “orta düzeyde memnun” oldukları anlaĢılmaktadır. Sağ Ģemsiyede bulunanların konu ile ilgili toplam memnuniyet oranı % 56,4 iken, sol Ģemsiyede bulunanların toplam memnuniyet oranı %51,4‟tür. 197 Grafik 164. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 50 42,5 38,2 40 24,7 23,6 30 20,5 17,2 17,8 12,3 20 10 3,2 0 0 Sağ Şemsiye Çok memnunum Memnunun Sol Şemsiye Orta düzeyde memnunum Memnun değilim Hiç memnun değilim Grafik 164‟te kamu görevlilerinin üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden duyduğu memnuniyetin, Sosyo-politik görüĢü ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlileri ile sağ Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin konu ile ilgili görüĢlerinin birbirine çok yakın olduğu görülmektedir. Kamu görevlilerinin, ağırlıklı olarak üyesi bulundukları sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden “orta düzeyde memnun” oldukları anlaĢılmaktadır. Sağ Ģemsiyede bulunanların, konu ile ilgili toplam memnuniyet oranı % 59,2 iken, sol Ģemsiyede bulunanların toplam memnuniyet oranı %63‟tür. 198 Grafik 165. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, SosyoPolitik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 40 30,1 33,3 32,7 30 23,6 17,3 20 15,3 15,3 9,6 10 1,9 3,2 5,1 2,8 5,6 4,2 0 Sağ Şemsiye Sol Şemsiye Ekonomik ve özlük haklarımı koruduğu için Birliktelik sağlamak için Fikri yakınlık duyduğum için Eylem ve etkinliklerini beğendiğim için Güçlü bir sendika olduğu için Kendimi güvende hissetmek için İdari baskının iş hayatımı olumsuz etkilememesi için Kamu görevlerinin, sendikaya üye olma nedenlerinin, Sosyo-politik görüĢüne göre değiĢimi Grafik 165‟te ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında sağ Ģemsiye ve sol Ģemsiyenin birbirine paralel cevaplar verdiği ve ağırlıklı olarak sendikaya birliktelik sağlamak için üye oldukları görülmektedir. Sağ Ģemsiyenin %32,7 oranla sendikaya birliktelik sağlamak için üye olduğu görülmekteyken bu oran sol Ģemsiyede %33,3 olarak görülmektedir. Grafik incelendiğinde, sağ Ģemsiyede idari baskının iĢ hayatını olumsuz etkilememesi için sendikaya üye olanların oranı %9,6 iken, bu oran sol Ģemsiye de %15,3‟tir. Bu sonuç sendikaya üye olma noktasında sol Ģemsiyenin, sağ Ģemsiyeden daha fazla idari baskı hissettiği Ģeklinde değerlendirilebilir. 199 Grafik 166. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 60 54,1 52,1 50 40 28,8 30 20 10 17,8 14 8,2 5,1 0 4,5 4,5 4,1 0 4,1 2,7 0 Sağ Şemsiye Sol Şemsiye Arkadaşlar vasıtasıyla Sendika yetkilileri ile yaptığım görüşme sonucunda Sendikanın eylem ve faaliyetlerinden etkilenerek Medyada üye olduğum sendika hakkında çıkan haberlerden etkilenerek Sendikanın duyuru ve çağrıları üzerine Amirlerimin telkini ile Şahsi girişimimle Grafik 166‟da kamu görevlilerinin sendikaya üye olma Ģeklinin, sosyopolitik kimliği ile iliĢkisi ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında kamu görevlilerinin Sosyo-politik görüĢ ayrımında sendikalara üye olma Ģekilleri bakımından birbirinden çok farklı davranmadıkları ve ağırlıklı olarak arkadaĢ vasıtasıyla üye oldukları görülmektedir. Sağ Ģemsiyenin %54,1‟i sendikaya arkadaĢları vasıtasıyla üye olurken, %17,8‟inin kendi Ģahsi giriĢimiyle üye olduğu, sol Ģemsiyenin ise %52,1‟i arkadaĢları vasıtasıyla üye olurken, %28,8‟inin Ģahsi giriĢimiyle üye olduğu grafikten anlaĢılmaktadır. 200 Grafik 167. Kamu Görevlilerinin Sendika-Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 80 70,7 67,2 60 40 18,8 20 18,3 9,6 13 1,5 0,9 0 Sağ Şemsiye Sol Şemsiye Siyasi faaliyetlere karışmamalı, hiçbir siyasi partiyle ilişki kurmamalıdır. Çalışanların hak ve çıkarları için gerekirse siyasi taraf olmalı, siyasi partilerle işbirliği yapmalıdır. Toplumdaki tüm kişi ve grupların hakları için siyasi taraf olmalıdır. Siyasi parti kurmalı ve doğrudan siyasetle ilgilenmelidir. Kamu görevlilerinin, sendikaların siyasi partilerle iliĢkisinin nasıl olması gerektiği hususundaki görüĢünün, Sosyo-politik görüĢüne göre değiĢimi Grafik 167‟de ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlileri ile sağ Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin konu ile ilgili görüĢlerinin birbirine çok yakın olduğu görülmektedir. Hem sağ Ģemsiyedeki, hem de sol Ģemsiyedeki kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak sendikaların siyasi faaliyetler karıĢmaması gerektiği ve hiçbir siyasi partiyle iliĢki kurmaması gerektiği görüĢünde oldukları grafikten anlaĢılmaktadır. 201 Grafik 168. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 60 50 51,5 43,4 40 30 23,3 Sağ Şemsiye 9,7 Kişisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklı sorunlar Din-siyaset ilişkisinden kaynaklı sorunlar 4,7 1,6 0,9 0,4 Dini özgürlüklerin yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar 0,4 0 Askeri darbe sorunu 1,3 0 Ekonomik sorunlar 0 0 Eğitim sisteminin doğurduğu sorunlar 0 Türban sorunu 2,6 6,6 7 Anadilde eğitim sorunu 0 Ülkenin bütünlüğü sorunu 10 Terör sorunu 13,2 5,4 Çevre sorunu 20 14,7 13,2 Sol Şemsiye Kamu görevlilerinin sendikal hakları dıĢındaki en önemli önceliğinin, Sosyo-politik görüĢü ile iliĢkisi Grafik 168‟de irdelenmiĢtir. Genel olarak bakıldığında sağ Ģemsiye ve sol Ģemsiyenin ağırlıklı olarak ülkenin bütünlüğü sorununu sendikal haklar dıĢında en önemli önceliği olarak gördüğü anlaĢılmaktadır. Ancak sağ Ģemsiyenin %51,5‟i bu görüĢteyken, sol Ģemsiyenin %43,4‟ü bu önceliği taĢımaktadır. Ayrıca sol Ģemsiyenin %23,3‟ünün, kiĢisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklanan sorunları en önemli önceliği olduğu görülürken, bu oran sağ Ģemsiyede %9,7 olarak görülmektedir. Bunun yanı sıra sağ Ģemsiye terör sorununu %13,2 oranla en önemli önceliği olarak görürken, sol Ģemsiyede bu oran %5,4 olarak görülmektedir. 202 Grafik 169. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 50 40 40,1 35,7 34,7 30,6 23,6 30 20 12,7 11,5 11,1 10 0 Sağ Şemsiye Sol Şemsiye Sendikam, dünya görüşümü de çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygundur ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtmaz. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir; çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtmaz. Kamu görevlilerinin üye oldukları sendikayla ilgili görüĢlerinin, sosyopolitik görüĢüne göre değiĢimi Grafik 169‟da ele alınmaktadır. Genel olarak bakıldığında sağ Ģemsiye ve sol Ģemsiyenin konuyla ilgili birbirine paralel görüĢlere sahip oldukları, ağırlıklı olarak “sendikam dünya görüĢüme uygundur, ancak çalıĢma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtmaz” cevabını verdikleri görülmektedir. Bunun Ģemsiyenin yanı %12,7‟sinin sıra sol “sendikam Ģemsiyenin dünya %23,6‟sının, görüĢüme uygun sağ değildir, ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtmaz” cevabı verdikleri grafikten anlaĢılmaktadır. 203 Grafik 170. Kamu Görevlilerinin, Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 60 50,8 46,8 50 40 31,4 30 29,2 20 18,8 20 10 0 Sağ Şemsiye Evet, inanıyorum Sol Şemsiye Hayır İnanmıyorum Bu konuda bir fikrim yok Kamu görevlilerinin sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı yapıp yapmadığı ile ilgili görüĢünün, Sosyo-politik görüĢü ile iliĢkisi Grafik 170‟te ele alınmıĢtır. Grafikten sağ Ģemsiye ve sol Ģemsiyenin konuyla ilgili birbirine paralel görüĢlere sahip oldukları, ancak sağ Ģemsiyenin sol Ģemsiyeye nazaran biraz daha fazla oranda sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı yaptığına inandığı görülmektedir. Sağ Ģemsiye dahilindeki kamu görevlilerinin %46,8‟inin, sol Ģemsiye dahilindeki kamu görevlilerinin %50,8‟inin bu soruya ağırlıklı olarak “hayır inanmıyorum” cevabı verdikleri görülmektedir. 204 Grafik 171. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Sosyo-Politik GörüĢüne Göre DeğiĢimi 60 50,4 43,5 50 40 37,4 35,1 30 19,1 14,5 20 10 0 Sağ Şemsiye Evet, katılırım Kamu görevlilerinin, Sol Şemsiye Hayır katılmam sendikaların yarın Fikrim yok bugünden daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanlara ücret sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceği fikrine katılıp katılmadığı sorusuna verdiği cevabın, Sosyo-politik görüĢüne göre değiĢimi Grafik 171‟de ele alınmıĢtır. Grafiğe genel olarak bakıldığında sağ Ģemsiyenin %50,4 oranla, sol Ģemsiyenin %43,5 oranla bu soruya ağırlıklı olarak “hayır katılmam” cevabı verdikleri görülmektedir. Sol Ģemsiyenin sağ Ģemsiyeden çok az farkla da olsa daha yüksek oranda, sendikaların gelecekte çok daha güçlü bir Ģekilde sorumluluklar alarak daha etkili olacağına inandıkları anlaĢılmaktadır. 205 3.9. SENDĠKA ÜYESĠ OLUP OLMAMAYA BAĞLI OLARAK SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR Yapılan araĢtırma çerçevesinde kamu görevlilerinin herhangi bir sendikaya üye olup olması olmaması ile sendikal tutum ve davranıĢlarında tespit edilen farklılıklar bu kısımda ele alınmaktadır. Elde edilen sonuçlar içerisinden diğerlerine göre daha anlamlı olanlar ile olağan ve olağan dıĢı sonuçlar ön plana çıkarılmaya çalıĢılmıĢtır. Grafik 172. Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları Ne Derece Yeterli Gördüğünün, Sendika Üyesi Olup-Olmamasına Göre DeğiĢimi 75,3 80 60 24,7 40 66,9 33,1 20 0 Yeterli Yetersiz Sendika Üyesi Olanlar Sendika Üyesi Olmayanlar Kamu görevlilerinin sendika üyesi olup olmamasının, sendikal hakları yeterli görüp görmemesiyle iliĢkisi Grafik 172‟de ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında hem sendika üyesi olanların hem de sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin, ağırlıklı olarak mevcut sendikal hakları yeterli görmediği anlaĢılmaktadır. Ancak sendika üyesi olanların, olmayanlara nazaran sendikal hakları anlaĢılmaktadır. daha yüksek oranda yetersiz gördüğü grafikten 206 Grafik 173. Kamu Görevlilerinin “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?” Tercihinin, Sendika Üyesi Olup-Olmamasına Göre DeğiĢimi 59,8 51,3 40 Sendika Üyesi Olanlar 27,9 8,3 9,1 1,2 3,2 Siyasi partilerden bağımsız, memur hakkını savunmalı Siyaseti etkileyerek, üyeleri lehine yeni politikalar üretilmesine çalışmalı Sosyal etkinlikler tertip etmeli 1,2 2,6 Memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumalı 0 2,8 5,8 Devlet hizmetlerinin denetlenmesini sağlamalı 20 26,8 Promosyon dağıtmalı 60 Sendika Üyesi Olmayanlar Kamu görevlilerinin “sendikanın asıl iĢlevi ne olmalıdır?” sorusuna vermiĢ olduğu cevabın sendika üyesi olup olmamasına göre değiĢimi Grafik 173‟te ele alınmıĢtır. Grafik genel olarak incelendiğinde bu soruya sendika üyesi olan ve sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin birbirine yakın oranlarda aynı cevapları verdikleri görülmektedir. Grafikte, sendika üyesi olan kamu görevlilerinin %59,8‟inin, sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin %51,3‟ünün ağırlıklı olarak sendikaların asıl iĢlevinin, memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumak olması gerektiği görüĢünde oldukları anlaĢılmaktadır. 207 Grafik 174. Kamu Görevlilerinin Sendika-Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Sendika Üyesi Olup-Olmamasına Göre DeğiĢimi 69,5 21,4 13,3 Siyasi faaliyetlere karışmamalı, hiçbir siyasi partiyle ilişki kurmamalıdır. Çalışanların hak ve çıkarları için gerekirse siyasi taraf olmalı, siyasi partilerle işbirliği yapmalıdır. 15,7 Sendika Üyesi Olanlar 8,4 1,2 0,6 Siyasi parti kurmalı ve doğrudan siyasetle ilgilenmelidir. 70 60 50 40 30 20 10 0 Toplumdaki tüm kişi ve grupların hakları için siyasi taraf olmalıdır. 69,8 Sendika Üyesi Olmayanlar Kamu görevlilerinin, “sendikaların siyasi partilerle iliĢkisinin nasıl olmalıdır?” sorusuna vermiĢ oldukları cevabın, sendika üyesi olup olmamasıyla iliĢkisi Grafik 174‟te ele alınmıĢtır. Grafiğe bakıldığında sendika üyesi olan ve olmayan kamu görevlilerinin bu soruya birbirine yakın cevaplar verdiği ve ağırlıklı olarak sendikaların siyasi faaliyetlere karıĢmaması gerektiği, hiçbir siyasi kurmaması gerektiği görüĢünde oldukları anlaĢılmaktadır. partiyle iliĢki 208 Grafik 175. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, Sendika Üyesi Olup-Olmamasına Göre DeğiĢimi 60 52,9 50 35,3 40 30 22,7 14,5 12,7 Sendika Üyesi Olanlar Kişisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklı sorunlar 0,4 0 2,7 2,4 Din-siyaset ilişkisinden kaynaklı sorunlar 11,4 0,7 0,8 Dini özgürlüklerin yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar 0,7 4,3 0,8 Ekonomik sorunlar Anadilde eğitim sorunu Çevre sorunu Terör sorunu Ülkenin bütünlüğü sorunu 0 1,6 1,3 0 0 Türban sorunu 10 10,7 Askeri darbe sorunu 11 13,3 Eğitim sisteminin doğurduğu sorunlar 20 Sendika Üyesi Olmayanlar Kamu görevlilerinin sendikal haklar dıĢında en önemli önceliğinin, sendika üyesi olup olmamasına göre değiĢimi yukarıdaki grafikte irdelenmiĢtir. Genel olarak bakıldığında sendika üyesi olan ve olmayan kamu görevlileri bu soruya ağırlıklı olarak “ülkenin bütünlüğü sorunu” cevabını vermiĢlerdir. Sendika üyesi olan kamu görevlilerinin %52,9‟u ülkenin bütünlüğü sorununu en önemli önceliği olarak görmekteyken, bu oran sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinde %35,3‟tür. Ayrıca sendikaya üye olmayan kamu görevlilerinin %22,7‟si kiĢisel hak ve özgürlüklerin yetersizliğinden kaynaklanan sorunları en önemli önceliği olarak görmekteyken bu oran sendikaya üye olanlarda %11,4‟tür. 209 Grafik Kamu 176. Görevlilerinin Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Sendika Üyesi Olup-Olmamasına Göre DeğiĢimi 64,7 70 60 50 41,6 40,8 40 21,6 30 20 17,6 13,7 10 0 Evet, inanıyorum Hayır İnanmıyorum Sendika Üyesi Olanlar Bu konuda bir fikrim yok Sendika Üyesi Olmayanlar Sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı yapıp yapmadığı ile ilgili görüĢünün, kamu görevlisinin sendika üyesi olup olmamasına göre değiĢimi Grafik 176‟da ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında, sendika üyesi olan kamu görevlilerinin büyük bir oranla sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı sağladığına inandığı, sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin ise bu görüĢe pek fazla inanmadığı görülmektedir. Sendika üyesi olan kamu görevlileri %40,8 oranla bu soruya “evet inanıyorum” derken, bu oran sendika üyesi olmayanlarda %13,7‟dir. 210 Grafik 177. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Sendika Üyesi Olup-Olmamasına Göre DeğiĢimi 56,5 60 50 45,7 40,2 40 30 22,1 21,4 14,2 20 10 0 Evet, katılırım Hayır katılmam Sendika Üyesi Olanlar Kamu görevlilerinin, sendikaların Fikrim yok Sendika Üyesi Olmayanlar yarın bugünden daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanlara ücret sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceği fikrine katılıp katılmadığı sorusuna verdiği cevabın, sendika üyesi olup olmamasına göre değiĢimi Grafik 177‟de ele alınmıĢtır. Sendika üyesi olan kamu görevlilerinin %45,7‟si bu soruya ağırlıklı olarak “evet, katılırım” cevabı vermiĢ, sendika üyesi olmayan kamu görevlileri ise %56,5‟i ise ağırlıklı olarak “hayır, katılmam” cevabı vermiĢleridir. 211 3.10. SENDĠKA TERCĠHĠNE GÖRE SENDĠKAL ALGI VE TUTUMLAR Yapılan araĢtırma çerçevesinde kamu görevlilerinin üye olduğu sendika tercihine bağlı olarak, sendikal tutum ve davranıĢlarında tespit edilen farklılıklar bu kısımda ele alınmaktadır. Elde edilen sonuçlar içerisinden diğerlerine göre daha anlamlı olanlar değerlendirilmiĢ, beklenen ve beklenmeyen sonuçlar ön plan çıkarılmıĢtır. Grafik Kamu 178. Görevlilerinin Görmemesinin, Üye Sendikal Olduğu Hakları Sendika Yeterli Görüp Tercihine Göre DeğiĢimi 80 80 75,7 74,3 60 40 25,7 24,3 20 20 0 Memur-Sen Türkiye Kamu-Sen Yeterli KESK Yetersiz Kamu görevlilerinin mevcut sendikal hakları yeterli görüp görmediğinin, üye olduğu sendika tercihine göre değiĢimi Grafik 178‟de ele alınmıĢtır. Grafiğe genel olarak bakıldığında Memur-Sen, Türkiye Kamu-Sen ve KESK üyesi kamu görevlilerinin büyük çoğunluğu “sendikal hakların yetersiz” görmektedir. Ancak KESK üyesi kamu görevlilerinin mevcut sendikal hakları diğer sendika üyesi kamu görevlilerinden biraz daha yetersiz gördüğü anlaĢılmaktadır. KESK üyelerinin %80‟i, Türkiye Kamu-Sen üyelerinin %75,7‟si, MemurSen üyelerinin %74,3‟ü sendikal hakları yetersiz bulmaktadır. 212 Grafik 179. Kamu Görevlilerinin “Sendikaların Asıl ĠĢlevi Ne Olmalıdır?” Tercihinin Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi 70 70 58,7 58,6 60 50 40 32,9 27,3 30 20 10 1,4 1,4 10 10 9,8 4,3 1,4 2,8 0 1,4 5 5 0 0 Memur-Sen Türkiye Kamu-Sen KESK Devlet hizmetlerinin denetlenmesini sağlamalı Memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumalı Sosyal etkinlikler tertip etmeli Siyaseti etkileyerek, üyeleri lehine yeni politikalar üretilmesine çalışmalı Siyasi partilerden bağımsız, memur hakkını savunmalı Promosyon dağıtmalı Kamu görevlilerinin “sendikaların asıl iĢlevi nedir?” sorusuna vermiĢ olduğu cevabın, üye olduğu sendika tercihine göre değiĢimi Grafik 179‟da ele alınmıĢtır. Grafik incelendiğinde her üç sendikaya üye kamu görevlilerinin de ağırlıklı olarak “sendikanın asıl iĢlevi memurların ekonomik sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumak olmalıdır” dediği görülmektedir. KESK üyesi kamu görevlilerinin %70‟i, Türkiye Kamu-Sen üyesi kamu görevlilerinin %58,7‟si, Memur-Sen üyesi kamu görevlilerinin %58,6‟sı bu görüĢü savunmaktadır. Ayrıca kamu görevlilerinin ağırlıklı olarak vermiĢ olduğu ikinci cevap olan “sendikanın asıl iĢlevinin siyasi partilerden bağımsız memur hakkını savunmak olmalıdır” görüĢünü ise Memur-Sen üyelerinin %32,9‟u, Türkiye Kamu-Sen üyelerinin %27,3‟ü, KESK üyelerinin %10‟u savunmaktadır. 213 Grafik 180. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamına ĠliĢkin Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi 50 44,1 41 35,9 35,7 32,9 40 30 26,6 22,9 20 15,4 14 13,3 8,6 7,7 10 2,1 0 0 0 Memur-Sen Çok memnunum Türkiye Kamu-Sen Memnunun Orta düzeyde memnunum KESK Memnun değilim Hiç memnun değilim Kamu görevlilerinin üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden duyduğu memnuniyetin üyesi bulunduğu sendikaya gör değiĢimi Grafik 180‟de ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında üyeleri tarafından çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinde en çok memnuniyet duyulan sendikanın Türkiye Kamu-Sen olduğu, bu sıralamada ikinci sendikanın KESK olduğu ve son sırada ise Memur-Sen‟in olduğu görülmektedir. Türkiye sendikanın Kamu-Sen çalıĢma üyesi kamu görevlilerinin, üyesi bulunduğu yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinde duyduğu toplam memnuniyet oranının % 59,5 olduğu, KESK üyesi kamu görevlilerinde bu oranın %56,4, Memur-Sen üyelerinde ise 41,5 olduğu grafikten görülmektedir. 214 Grafik 181. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulundukları Sendikanın ÇalıĢma YaĢamı DıĢındaki Faaliyetlerinden Duyduğu Memnuniyetin, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi 52,5 60 50 37,3 40 23,2 30 22,5 30 23,2 28,6 20 2,8 10 17,5 31,4 0 8,6 7,5 13,4 1,4 KESK 0 Türkiye Kamu-Sen Çok Memnunun memnunum Orta düzeyde memnunum Memur-Sen Memur-Sen Memnun değilim Türkiye Kamu-Sen Hiç memnun değilim KESK Kamu görevlilerinin üyesi bulunduğu sendikanın çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden duyduğu memnuniyetin üyesi bulunduğu sendikaya göre değiĢimi Grafik 181‟de ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında üyeleri tarafından çalıĢma yaĢamı dıĢındaki faaliyetlerinden en çok memnun kalınan sendikanın KESK olduğu, bu sıralamada ikinci sırayı Türkiye Kamu-Sen‟in, üçüncü sırayı ise Memur-Senin aldığı görülmektedir. Bu faaliyetlerden; KESK‟e üye kamu görevlilerinin toplam memnuniyet oranının %70, Türkiye Kamu-Sen üyesi kamu görevlilerinin toplam memnuniyet oranının %63,3 olduğu, Memur-Sen üyesi kamu görevlilerinin toplam memnuniyet oranının ise % 41,4 olduğu grafikten görülmektedir. 215 Grafik 182. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Üye Olma Nedenlerinin, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi 35 34,3 35 30 30 29,3 27,1 25 22,5 20 17,9 20 15 10 5 8,6 27,5 10 8,6 5,7 5 0 3,6 7,5 5 0 0 2,5 0 Memur-Sen Türkiye Kamu-Sen KESK Ekonomik ve özlük haklarımı koruduğu için Birliktelik sağlamak için Fikri yakınlık duyduğum için Eylem ve etkinliklerini beğendiğim için Güçlü bir sendika olduğu için Kendimi güvende hissetmek için İdari baskının iş hayatımı olumsuz etkilememesi için Grafik 182‟de kamu görevlilerinin sendikaya üye olma nedenlerinin, üye olduğu sendikaya göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Genel olarak bakıldığında kamu görevlilerinin üye oldukları sendika ayrımında sendikalara üye olma sebepleri ağırlıklı olarak “birliktelik sağlamak için” ve “ekonomik ve özlük haklarımı koruduğu için” seçenekleri olsa da, ağırlıklı olmayan cevaplarda birbirinden oldukça farklılık göstermektedir. Birbirinden farklı olarak Memur-Sen üyelerinin %20‟sinin, Türkiye Kamu-Sen üyelerinin %10‟unun KESK üyelerinin de %7,5‟inin “idari baskının iĢ hayatımı olumsuz etkilememesi için sendikaya üye oldum” demesi dikkat çekici bir sonuç olarak görülmektedir. Bir baĢka dikkat çekici sonuç ise, KESK üyelerinin %22,5‟i “fikri yakınlık duyduğum için sendikaya üye oldum” derken bu oranın, Türkiye KamuSen‟de %17,9, Memur-Sen‟de ise %8,6 olmasıdır. 216 Grafik 183. Kamu Görevlilerinin Sendikaya Ne ġekilde Üye Olduğunun, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi 59,9 54,3 60 32,5 35 5,7 12,5 Medyada üye olduğum sendika hakkında çıkan… Sendikanın eylem ve faaliyetlerinden etkilenerek 0 Sendika yetkilileri ile yaptığım görüşme sonucunda 5,6 0 0 Arkadaşlar vasıtasıyla 5 0 4,2 Memur-Sen 0 0 2,8 8,6 18,3 17,1 KESK Türkiye Kamu-Sen Memur-Sen Türkiye Kamu-Sen Şahsi girişimimle 14,3 9,2 20 Amirlerimin telkini ile 15 Sendikanın duyuru ve çağrıları üzerine 40 KESK Kamu görevlilerinin sendikaya ne Ģekilde üye olduğunun, üye olduğu sendika tercihine göre değiĢimi Grafik 183‟te ele alınmıĢtır. Buna göre Türkiye Kamu-Sen üyeleri %59,9 oranla ve Memur-Sen üyeleri %54,3 oranla “arkadaĢ vasıtasıyla sendikaya üye oldum” derken, KESK üyeleri %35 oranla “Ģahsi giriĢimimle üye oldum” demektedir. Memur-Sen üyelerinin %8,6‟sı, Türkiye Kamu-Sen üyelerinin %2,8 ve KESK üyelerinin %0‟ı “sendikaya amirlerimin telkini ile üye oldum” demiĢlerdir. 217 Grafik 184. Kamu Görevlilerinin Sendika- Siyasi Parti ĠliĢkisi Hususundaki GörüĢünün, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi 70 20,1 50 10 11,4 2,5 1,4 7,1 0 0 Memur-Sen KESK Türkiye Kamu-Sen Memur-Sen Toplumdaki tüm kişi ve grupların hakları için siyasi taraf olmalıdır. Çalışanların hak ve çıkarları için gerekirse siyasi taraf olmalı, siyasi partilerle işbirliği yapmalıdır. Siyasi faaliyetlere karışmamalı, hiçbir siyasi partiyle ilişki kurmamalıdır. 17,5 15,3 Siyasi parti kurmalı ve doğrudan siyasetle ilgilenmelidir. 100 81,4 63,2 Türkiye Kamu-Sen KESK Kamu görevlilerinin “Sendikaların siyasi partilerle iliĢkisi nasıl olmalıdır?” sorusuna vermiĢ oldukları cevabın, üye oldukları sendika tercihlerine göre değiĢimi Grafik 184‟te ele alınmıĢtır. Buna göre kamu görevlilerinin birbirine paralel cevaplar verdiği ve ağırlıklı olarak Memur-Sen üyelerinin %81,4‟ünün, KESK üyelerinin %70‟inin ve Türkiye Kamu-Sen üyelerinin %63,2‟sinin “sendikalar siyasi faaliyetlere karıĢmamalı ve hiçbir siyasi partiyle iliĢki kurmamalı” görüĢünü savundukları görülmüĢtür. Memur-Sen üyelerinin %11,4‟ünün, KESK üyelerinin %10‟unun ve Türkiye Kamu-Sen üyelerinin ise %20,1‟inin “sendikaların çalıĢanların hak ve çıkarları için gerekirse siyasi taraf olmalı, siyasi partilerle iĢbirliği yapmalıdır” görüĢünde oldukları görülmektedir. 218 Grafik 185. Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklar DıĢındaki En Önemli Önceliğinin, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi 61,1 40 Memur-Sen Türkiye Kamu-Sen 25 5 2,1 1,4 7,6 10 KESK Türkiye Kamu-Sen Kişisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklı sorunlar Memur-Sen Din-siyaset ilişkisinden kaynaklı sorunlar Dini özgürlüklerin yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar Askeri darbe sorunu Ekonomik sorunlar Eğitim sisteminin doğurduğu sorunlar Türban sorunu Anadilde eğitim sorunu Çevre sorunu 13,2 17,5 11,4 2,5 2,5 0 7,5 0 0,7 11,1 0 2,9 0,7 2,8 0 0 0 1,4 2,9 20 0 0,7 1,4 1,4 Terör sorunu 47,1 Ülkenin bütünlüğü sorunu 70 60 50 40 30 20 10 0 KESK Grafik 185‟te kamu görevlilerinin sendikal haklar dıĢındaki en önemli önceliğinin, üye olduğu sendikaya göre değiĢimi irdelenmiĢtir. Kamu görevlileri sendikal tercih ayrımında ağırlıklı olarak ülkenin bütünlüğü sorununu en önemli öncelikleri olarak görmekteyse de, oranların birbirinden oldukça farklı olduğu, Türkiye Kamu-Sen üyelerinin %61,1‟i ülkenin bütünlüğü sorununu en önemli önceliği olarak görmekteyken, bu oranın Memur-Sen‟de %47,1, KESK‟te ise %40 olduğu görülmektedir. Ayrıca, KESK üyelerinin %25‟inin kiĢisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklanan sorunları en önemli önceliği olarak görmekteyken, bu oran Memur-Sen‟de görülmektedir. %10, Türkiye Kamu-Sen‟de %7,6 olarak 219 Grafik 186. Kamu Görevlilerinin Üyesi Bulunduğu Sendika Ġle Ġlgili GörüĢünün, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi 44,6 50 37,7 40 32,4 30 18,5 20 40,5 37,7 21,5 15,9 15,4 13,5 13,5 8,7 10 0 Memur-Sen Türkiye Kamu-Sen KESK Sendikam, dünya görüşümü de çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtır. Sendikam, dünya görüşüme uygundur ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtmaz. Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir; çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtmaz. Kamu görevlilerinin üyesi bulundukları sendikayla ilgili görüĢlerinin, üye olduğu sendikayla iliĢkisi Grafik 186‟da ele alınmıĢtır. Grafik incelendiğinde Memur-Sen üyelerinin % 44,6‟sının, KESK üyelerinin %40,5‟inin, Türkiye Kamu-Sen üyelerinin %37,7‟sinin “sendikam dünya görüĢüme uygundur, ancak çalıĢma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi yansıtmaz” görüĢünde olduğu, Türkiye Kamu-Sen üyelerinin % 37,7‟sinin, KESK üyelerinin %32,4‟ünün, Memur-Sen üyelerinin % 18,5‟inin “sendikam dünya görüĢüme de uygundur, çalıĢma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtır” görüĢünde olduğu görülmektedir. Türkiye Kamu-Sen üyelerinin %75,4‟ü toplamda “sendikam dünya görüĢüme uygundur” derken, bu oran KESK üyelerinde %72,9, Memur-Sen üyelerinde ise %63,1 olarak görülmektedir. 220 Grafik 187. Kamu Görevlilerinin Sendikaların Türkiye‟nin DemokratikleĢmesine Katkı Yapıp Yapmadığı ile Ġlgili GörüĢünün, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi 55 60 45,5 37,1 50 40 37,1 32,5 38,6 12,5 17,5 24,3 30 20 10 0 KESK Türkiye Kamu-Sen Memur-Sen Evet, inanıyorum Hayır İnanmıyorum Bu konuda bir fikrim yok Memur-Sen Türkiye Kamu-Sen Grafik 187‟de kamu görevlilerinin KESK sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı yapıp yapmadığı hakkındaki görüĢünün, üye bulunduğu sendikaya göre değiĢimi ele alınmıĢtır. Grafik incelendiğinde; KESK üyelerinin %55‟inin ağırlıklı olarak sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı sağlayacağına inandığı, Türkiye Kamu-Sen üyelerinin %45,5‟nin ve Memur-Sen üyelerinin %38,6‟sının ağırlıklı olarak bu görüĢe inanmadıkları görülmektedir. 221 Grafik 188. Kamu Görevlilerinin, Sendikaların Gelecekte Daha Güçlü Sorumluluklar Üstlenerek Daha Etkili Olup Olamayacağı Konusundaki GörüĢünün, Üye Olduğu Sendika Tercihine Göre DeğiĢimi 55 60 44,8 48,6 50 40 40,6 27,5 40 17,5 30 14,7 20 KESK 11,4 10 Türkiye Kamu-Sen 0 Evet, katılırım Memur-Sen Hayır katılmam Memur-Sen Kamu görevlilerinin, Fikrim yok Türkiye Kamu-Sen sendikaların yarın KESK bugünden daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanlara ücret sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceği fikrine katılıp katılmadığı sorusuna verdiği cevabın, üye olduğu sendikaya göre değiĢimi Grafik 188‟de ele alınmıĢtır. Grafik incelendiğinde KESK üyelerinin %55 oranla, Türkiye Kamu-Sen üyelerinin %44,8 oranla ağırlıklı olarak bu görüĢe katıldığı, Memur-Sen üyelerinin ise görülmektedir. %48,6 oranla ağırlıklı olarak bu görüĢe katılmadığı SONUÇ Bir toplumda sivil toplum kuruluĢlarının gücü, demokrasinin gücünün göstergesidir. Sivil toplum kuruluĢlarının en önemli kolunu oluĢturan sendikalar, iĢte bu yüzden geliĢmiĢ demokrasilerin olmazsa olmazlarındandır. Sanayi devrimi ile ücretli çalıĢanların sayısının artması iĢçi sınıfını doğurmuĢ, iĢçi sınıfının hak mücadelesi ise sendikaların doğmasına sebep olmuĢtur. Dünyada ilk olarak Ġngiltere‟de iĢçi örgütlenmeleri Ģeklinde görülen sendikacılık, memurlarının devlet otoritesini temsil etmesi ve bir çalıĢan olarak kabul edilmemesi sebebiyle kamu görevlileri arasında geliĢme imkânı bulamamıĢtır. Ancak tarihsel süreç içerisinde çalıĢma hayatında değiĢen paradigmalar sonucunda, kamu sektöründe çalıĢan memurların da sendikal mücadele içine girmesini kaçınılmaz hale gelmiĢtir. Osmanlı Ġmparatorluğu‟nun sanayi devrimini kaçırmıĢ olması, Türk iĢçi sınıfının doğmasını 1940‟lı yıllar ve sonrasında baĢlayan sanayileĢme hareketine kadar ötelemiĢtir. Bu gecikmeden Türk sendikacılık hareketi de payını almıĢ, 1960 Anayasa‟sının getirdiği özgürlükçü anlayıĢa kadar pek fazla yol kat edememiĢtir. Bu süreçte memur sendikacılığı, 1965-1971 döneminde kısa bir deneyim yaĢamıĢ olsa da, memurlar için gerçek manada sendikal hareket, yıllar süren zorlu mücadeleler sonunda, 2001 yılında çıkarılan 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikalar Kanunu ile baĢlamıĢtır. 2002 yılında ilk defa toplu görüĢme masasına oturan kamu görevlileri, 2010 yılında kabul edilen Anayasa değiĢiklikleri sonucunda toplu sözleĢme masasına oturma hakkını elde etmiĢlerdir. Kamu sendikacılığının ayaklarının sağlam temellere oturması ve geleceğe güvenle bakması bağlamında çok önemli bir kazanım olarak kabul edilen toplu sözleĢme hakkı, dernek statüsünden çokta farklı bir statüye sahip olmayı baĢaramayan memur sendikalarına yasal bir hüviyet 223 kazandırmıĢtır. Toplu sözleĢme hakkı kamu sendikacılığında yeni bir çığır açmıĢtır. Bugün geldiğimiz noktada küreselleĢmenin getirmiĢ olduğu yeni istihdam Ģekilleri ve özelleĢtirme uygulamaları, iĢçi sendikalarının önünü tıkamakta ve günden güne güç kaybetmesine sebep olmakta iken, kamuda daha kolay ve zahmetsiz örgütlenme imkanı bulan memur sendikalarının da baĢ etmek zorunda olduğu birçok sorun vardır. 2013 Temmuz ayı itibarıyla halen 666.617 kamu görevlisi hiçbir sendikaya üye değildir. Bu durum kamu görevlilerinin yıllar süren ve çok büyük mücadeleler sonunda elde edilmiĢ olan sendikal kazanımlara tam anlamıyla sahip çıkmadığını göstermektedir. Sendikaların ise bu durumdan kendilerine hiç pay çıkarmadıkları, yıllardır uygulamaya devam ettikleri yanlıĢ sendikal politikalarda ısrarcı davranmalarından anlaĢılmaktadır. KüreselleĢmeyle birlikte yaĢanan değiĢim ve geliĢim süreci tüm dünya ile birlikte ülkemizi de etkisi altına almıĢ ve alıĢılagelmiĢ tüketim kalıplarını, siyasi yapıları, ekonomik tutumları ve kültürel anlayıĢları köklü değiĢikliklere uğratmıĢtır. Bütün bu geliĢmelere bağlı olarak sendikalar, yarınları sağlam temeller üzerine inĢa etmek istiyorsa, yaĢanan bu değiĢimin sürecini iyi tahlil etmek ve bu değiĢime uygun bir pozisyon almak zorundadır. Bu doğrultuda sendikaların yeni politikalar geliĢtirirken dıĢsal sorunların yanı sıra kendi yapılarından kaynaklanan sorunların da farkında olmaları, bu sorunları doğru ve gerçekçi bir Ģekilde ortaya koyabilmek için ise mevcut ve potansiyel üyelerinin profillerinin ortaya çıkaran ve beklentilerini tespit eden araĢtırmalar yapmaları gerekmektedir. Bu çalıĢma ile Sosyal Güvenlik Kurumunun Ankara‟da çalıĢan kamu görevlilerinin Sosyo-kültürel özellikleri araĢtırılarak, bu özelliklerin sendikal algı ve tutumlara nasıl yansıdığı incelenmiĢ ve SGK Ankara özelinden, ülkemizdeki bütün kamu görevlilerine mümkün olduğunca sendikal manada bir bakıĢ açısı ortaya konulmuĢtur. 224 Yapılan araĢtırma çerçevesinde; Kamu görevlilerinin oluĢturmaktadır. görevlilerinin SGK oranı, %52,5‟ini Ankara‟daki Türkiye kadınlar ünitelerinde ortalamasının çok %47,5‟ini çalıĢan erkekler kadın üzerindedir. kamu Kamu görevlilerinin yaĢ ortalaması oldukça yüksek olup, 40 yaĢ üzerinde olanların oranı % 66,9‟dur. Ayrıca kamu görevlilerinin doğduğu kentsel ölçeğe bakıldığında ise metropol ve Ģehirde dünyaya gelen kamu görevlilerinin oranı %65,6‟dır. Kırsalda doğanların oranı ise oldukça düĢüktür. Bunu yanı sıra kamu görevlilerinin %47‟si Ankara‟da doğmuĢtur. Geri kalan %53‟lük kısım ise ağırlıklı olarak Ġç Anadolu Bölgesi olmak üzere diğer bölgelerden göç ederek Ankara‟ya gelmiĢlerdir. Kamu görevlilerinin eğitim seviyeleri Türkiye ortalamasının çok üstünde olup, %70,4‟lük kesimi yüksekokul ve üzeri eğitim seviyesine sahiptir. Kamu görevlileri belirtilen eğitim seviyeleriyle, babalarından ve annelerinden çok daha yüksek eğitim seviyesine sahiptirler. Kamu görevlerinin babalarının eğitim seviyesi annelerinkine göre çok daha yüksektir. Annelerin okuma yazma bilmeyenlerin oranı %24,5‟tir. Kamu görevlilerinin hizmet süreleri oldukça yüksektir. 20 yıl ve üstü hizmeti olanların oranı %53,2 iken, 10 yıldan düĢük hizmeti olanların oranı yalnızca %14,8‟dir. Kamu görevlilerinin %79,1‟i evlidir. Evli olan kamu görevlilerinin %50‟sinin eĢi çalıĢmakta, %12,7‟sinin eĢi ise emeklidir. Kamu görevlilerinin %47‟sinin ağırlıklı olarak 2 çocuğu vardır. Sadece %1,1‟inin 4 çocuğu varken, 5 ve üstü sayıda çocuk sahibi olan kamu görevlisi bulunmamaktadır. Kamu görevlilerinin %46,7‟si (2000-2500 TL) aralığında ücret alırken 1750 TL altında maaĢ alanların oranı %5,8, 3000TL üzerinde maaĢ alanların oranı ise %14,3‟tür. Kamu görevlilerinin %62,7‟sinin evine eĢinden dolayı bir 225 maaĢ daha girmektedir. Ayrıca evine eĢinden baĢka gelir getiren kiĢi olduğunu söyleyen kamu görevlisi oranı %17,7‟dir. Kamu görevlilerinin %59,8‟i, aldığı ücretle yalnızca zorunlu ihtiyaçlarını karĢılamaktayken, aldığı ücretin bir kısmıyla tasarruf yapabilenlerin oranı %5,6‟dır. Kamu görevlilerinin %79,5‟inin ise düzenli olarak ödemek zorunda olduğu bir borcu bulunmaktadır. Kamu görevlilerinin %51,2‟sinin kendisine ait bir otomobili vardır. Büyük çoğunluğu (%64) ise sahip oldukları evlerde oturmaktadır. Ev sahibi olanların %49,1‟i ağırlıklı olarak evlerini bankadan kredi çekerek satın almıĢlardır. Kamu görevlilerinin %23‟ü kirada oturmakta olup, bunların %52‟si ağırlıklı olarak (401-600 TL) arası kira öderken, %2,9‟u 1000 TL üzerinde kira ödemektedirler. Kamu görevlilerinin %88,2‟si eĢi ve çocuklarıyla oturmakta olup, yalnızca 11,8‟i eĢi ve çocuklarının yanı sıra yakınlarıyla birlikte oturmaktadır. Kamu görevlilerinin %5,1‟inin ailesinde engelli kiĢi veya kiĢiler vardır. Kamu görevlilerinin %35,1‟i sigara kullanmaktayken, alkol kullananların oranı %10,7‟dir. Kamu görevlilerinin, %52‟si ara sıra gazete okumaktayken, her gün düzenli okuyanların oranı %42,6‟dır. Kamu görevlileri %20,3 oranla en çok Hürriyet gazetesini, %17,2 oranla da Kanal D TV kanalını takip etmektedir. Kamu görevlilerinin %14‟ü “hiç kitap okumam” derken, %21,8‟i düzenli olarak kitap okumaktadır. Kamu görevlilerinin bu yıl tatile gidenlerinin veya gidecek olanların oranı ise %58‟dir. Ayrıca büyük çoğunluğu Türk Halk Müziği veya Türk Sanat Müziği dinlemektedirler. Kamu görevlileri, Türkiye‟nin en önemli sorunu olarak ayrılıkçı terör sorununu görmekteyken bu sıralamada ikinci sırayı iĢsizlik sorunu, üçüncü sırayı ise ekonomik sorunlar almaktadır. sorunu olarak kabul edilen irtica Bir dönem ülkemizin en önemli kamu görevlilerinin %1‟i tarafından en 226 önemli sorun olarak görülürken, yine aynı Ģekilde rüĢvet ve yolsuzlukda %7,6 ile daha önceki dönemlere nazaran en önemli sorun sıralamasında arkalarda yer almıĢtır. Kamu görevlilerinin %45‟i Türkiye‟de sorunların çözümünde hiçbir kuruma güvenmemektedir. Geriye kalan %55‟lik kısım ise Türkiye‟de sorunların çözümünde en çok hükümete güvenmekteyken, bu sıralamada ikinci sırayı T.B.M.M. üçüncü sırayı ise CumhurbaĢkanı almaktadır. Daha önceleri, benzer araĢtırmalarda en üst sıralarda yer alan Türk Silahlı Kuvvetlerinin %3,9 oranla, üniversitelerin %2,2 oranla ve muhalefet partilerinin%3,9 oranla güvenilir kurumlar sıralamasında çok gerilerde kalması dikkat çekici sonuçlardır. Kamu görevlilerinin Sosyo-politik kimliği incelendiğinde; 25,1‟inin ağırlıklı olarak kendisini milliyetçi-muhafazakar, %15,9‟unun milliyetçi, %17,3‟ünün sosyal demokrat ve %12,9‟unun Atatürkçü olarak tanımladığı, görülmektedir. Kamu görevlilerinin %30,6‟sı ülkenin siyasi gidiĢatını kötü görmekteyken, %6,1‟i iyi, %23‟ü ise çok kötü görmektedir. Siyasi gidiĢatı orta gören kamu görevlisi oranı ise %24,2‟dir. Kamu görevlilerinin %62,3‟ü bir memur sendikasına üyedir. Bu kiĢilerden %55,6‟sı Türkiye Kamu-Sen‟e, %27,1‟i Memur-Sen‟e, %15,4‟ü ise KESK‟e üyedir. Sendika üyesi olan kamu görevlilerinin %32,9‟u sendikaya birliktelik sağlamak için üye oldum derken, %15,7‟si fikri yakınlık duyduğu için sendikaya üye olmuĢtur. Kamu görevlilerinin %54,1‟lik büyük bir bölümü, arkadaĢ vasıtasıyla sendikaya üye olduğunu söylemektedir. %20,2‟lik kısım ise Ģahsi giriĢimiyle üye olmuĢtur. Kamu görevlilerinin %12,5‟i “Ġdari baskının iĢ hayatımı olumsuz etkilememesi için sendikaya üye oldum” derken, %3,9‟u “amirlerimin telkini ile 227 sendikaya üye oldum” demiĢtir. Bu sonuçlar kamu kurumlarında idari baskının, sendikal tercihe etki yaptığının bir göstergesidir. Kamu görevlilerinin %72,4‟ü mevcut sendikal hakların yetersiz olduğu görüĢünde, %37,6‟sı ise sendikal hakların yeterli olduğu görüĢündedir. Kamu görevlilerinin %56,6‟lık önemli bir bölümü sendikaların asıl iĢlevinin “memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumak” olması gerektiği görüĢünde iken, % 27,4‟ü “siyasi partilerden bağımsız, memur hakkını savunmalı” demiĢtir. Kamu görevlilerinin % 37,7‟si sendika üyesi değilken, sendikaya üye olmayan bu kiĢilerin % 45,2‟lik önemli bir kısmı sendikaların politik olduğunu düĢündüğü için sendikaya üye olmadığını, %35,10‟u ise sendikalara güvenmediği için üye olmadığını söylemiĢtir. Kamu görevlilerinin büyük bir bölümünün sendikalara güvenmemesi sendikalar açısından düĢündürücü bir sonuçtur. Bunun yanı sıra %5,7‟lik bir kısım ise mesleki olarak zarar görmekten çekindiği için sendikaya üye olmadığını belirtmiĢtir. Kamu görevlilerinin üyesi bulundukları sendikaların hem çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden, hem de çalıĢma yaĢamı dıĢı faaliyetlerinden memnun olmayanların oranı toplamda %40-%45 bandındadır. Bu sonuç bize kamu görevlilerinin çok büyük bir bölümünün, faaliyetlerini beğenmedikleri sendikalara üye olduklarını göstermektedir. Kamu görevlilerinin çok büyük bir kısmı(%69,7) sendikaların, siyasi faaliyetlerden ve siyasi partilerden uzak durmasını istemektedir. Siyasetle iliĢki kurabileceği yönünde fikir beyan edenlerin oranı ise toplamda %30,3 olarak dikkat çekmektedir. Kamu görevlilerinin %46,5‟inin sendikal haklar dıĢındaki en önemli önceliği, ülkenin bütünlüğü sorunudur. Ġkinci sırada ise % 15,4lik oranla dinsiyaset iliĢkisinden doğan sorunlar vardır. Ekonomik sorunların %0,2 ile kamu 228 görevlilerinin öncelik sıralamasında çok arkalarda kalması ilgi çekici sonuçlardan bir baĢkasıdır. Kamu görevlilerinin %28,3‟ü dünya görüĢlerine uygun olmayan sendikalara üye iken, %56,7‟si ise çalıĢma hayatıyla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerini yansıtmayan sendikalara üyedir. Kamu görevlilerinin %50,5‟i sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı sağlamayacağı görüĢünde iken sendikaların yarın bugünden daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanların ücret, sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceğine katılmayan kamu görevlilerinin oranı ise %46,6‟dır. Kadın kamu görevlisi ve erkek kamu görevlisi ayrımında; Kadın kamu görevlilerinin sendikaya üye olma oranı (%71,6), erkek kamu görevlilerinin sendikaya üye olma oranından (52,1) çok daha yüksektir. Ayrıca kadın kamu görevlilerinin ve erkek kamu görevlilerinin sendika tercihlerinde ilk sırayı Türkiye Kamu-Sen almaktayken ikinci tercihlerinde farklılık görülmektedir. Kadınların sendika tercihinde ikinci sırayı Memur-Sen almaktayken, erkeklerin sendika tercihinde ikinci sırayı KESK almaktadır. Kadın kamu görevlilerinin, erkek kamu görevlilerine oranla, üye oldukları sendikanın hem çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden, hem de çalıĢma yaĢamı dıĢı faaliyetlerinden daha fazla memnun oldukları görülmektedir. Erkek kamu görevlilerinin, fikri yakınlık duyduğu için sendikaya üye olma ve idari baskının iĢ hayatını olumsuz etkilememesi için sendikaya üye olma oranlarında kadın kamu görevlilerine göre çok daha yüksek orana sahip olması, erkeklerin sendika tercihinde daha ideolojik düĢündüğü ve idari baskıyı üzerlerinde daha çok hissettikleri Ģeklinde yorumlanabilir. 229 Sendikaların gelecekte daha güçlü sorumluluklar alarak sorunların çözümünde daha etkili olacağına erkek kamu görevlileri ağırlıklı olarak “inanmıyorum” cevabı vermiĢken kadın kamu görevlileri ağırlıklı olarak “inanıyorum” cevabı vermiĢleridir. Kamu görevlilerinin eğitim durumu ayrımında; Kamu görevlilerinin eğitim seviyeleri yükseldikçe sendikalaĢma oranının yükselmesi beklenirken aksine düĢtüğü görülmektedir. Ancak bunun aksine kamu görevlilerinin eğitim seviyesi yükseldikçe sendikal hakları yetersiz görenlerin oranının artmakta olduğu anlaĢılmaktadır. Sendika üyesi olan kamu görevlilerinin eğitim seviyesi yükseldikçe üye oldukları sendikaların gerek çalıĢma hayatı ile ilgili gerekse çalıĢma hayatı dıĢı faaliyetlerinden duyulan memnuniyet azalmaktadır. Yani eğitim seviyesi yükseldikçe kamu görevlilerinin sendikalardan beklentileri artmaktadır. Sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinin her eğitim seviyesinde ağırlıklı olarak sendikalara güvenmedikleri için ve sendikaların politik olduğunu düĢündükleri için sendikaya üye olmadıkları görülmektedir. Ġlgi çekici bir baĢka sonuç ise yüksek lisans mezunlarının %28,6‟sı, üniversite mezunlarının %17,9‟unun “idari baskıların iĢ hayatımı olumsuz etkilememesi için sendikaya üye oldum” demesidir. Bu durum kamu görevlilerinin eğitim seviyesi yükseldikçe idari baskıyı daha çok hissettikleri yada idari baskıdan daha çok çekindikleri Ģeklinde değerlendirilebilir. Kamu görevlilerinin ilkokul mezunu olanların %11,1‟inin, yüksek lisans mezunlarının %14,3‟ünün sendikaya amirlerinin telkini ile üye oldukları görülmektedir. Kamu görevlilerinin eğitim seviyesi yükseldikçe, sendikaların demokratikleĢmeye katkı yaptığına ve gelecekte sorunların çözümünde daha etkili olacağına inançları azalmaktadır. 230 Kamu görevlilerinin doğduğu yerleĢim biriminin kentsel ölçeği ayrımında; Genel olarak doğduğu kentsel ölçek ayrımında kamu görevlileri birbirinden çok da farklı tutum ve davranıĢ sergilememektedir. Kır doğumlu kamu görevlilerinin, Ģehir ve metropol doğumlu kamu görevlilerine göre sendikalaĢma oranlarının nispeten daha yüksek olduğu görülmektedir. ġehir doğumlu kamu görevlilerinin %10,8‟i, metropol doğumlu kamu görevlilerinin %7,2‟si, kır doğumlu kamu görevlilerinin ise %0‟ı “üye olmam durumunda mesleki olarak zarar göreceğimi düĢündüğüm için sendikaya üye olmuyorum” demektedir. Sendika üyesi olan kamu görevlilerinin doğduğu yerleĢim biriminin kentsel ölçeği arttıkça, üye oldukları sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinden duyulan memnuniyetin arttığı görülmektedir. Kamu görevlilerinin hizmet süresi ayrımında; Kamu görevlilerinin hizmet süresi arttıkça sendikalaĢma oranının ciddi oranda arttığı görülmektedir. (1-10) yıl hizmeti olan kamu görevlilerinin sendikalaĢma oranı % 28,3 iken bu oran (10-20) yıl hizmeti olanlarda %57,3, 20 yıl ve üstü hizmeti olanlarda ise %75,1 olarak görülmektedir. Kamu görevlilerinin hizmet süresi arttıkça sendikal hakları yeterli görme oranı azalmakta, hizmet süresi azaldıkça mevcut sendikal hakları yeterli görme oranı artmaktadır. Sendikaya üye olmayan kamu görevlilerinden; hizmet süresi (1-10) yıl arası olanların ağırlıklı olarak sendikaları politik bulduğu için sendikaya üye olmadıkları, hizmet süresi (10-20) yıl arası olan ve 20 yıl ve üstü hizmeti olanların ise ağırlıklı olarak sendikalara güvenmedikleri için sendikalara üye olmadıkları görülmektedir. 231 Kamu görevlilerinin, hizmet süresi (1-10) yıl arası olanların ağırlıklı olarak Memur-Sen‟e üye oldukları, hizmet süresi (10-20) yıl arası olanlar ile 20 yıl ve üstü hizmeti olanların ise ağırlıklı olarak Türkiye Kamu-Sen‟e üye oldukları görülmektedir. Ayrıca kamu görevlilerinin hizmet süresi arttıkça Memur-Sen ve KESK‟e üye olma oranı düĢmekteyken, Türkiye Kamu-Sen‟e üye olma oranının arttığı görülmektedir. Kamu görevlilerinin hizmet süreleri arttıkça üye oldukları sendikalarının gerek çalıĢma hayatına iliĢkin faaliyetlerinde, gerekse çalıĢma hayatı dıĢı faaliyetlerinden duyulan memnuniyet oranının düĢmekte olduğu görülmektedir. Kamu görevlilerinin hizmet süreleri arttıkça, idari baskıların iĢ hayatını olumsuz etkilememesi için sendikaya üye olanların oranında ciddi bir azalma gözlemlenmektedir. Bu oran bize kıdemi düĢük olan kamu görevlilerinin idari baskıyı daha fazla hissettiğini göstermektedir. Hizmet süresi az olan kamu görevlileri yüksek oranla “sendikaya arkadaĢ vasıtasıyla üye oldum” derken, kamu görevlilerinin hizmet süresi yükseldikçe “sendikaya arkadaĢ vasıtasıyla üye oldum” diyenlerin oranı bariz Ģekilde azalmakta, “sendikaya Ģahsi giriĢimimle üye oldum” diyenlerin oranı ise artmaktadır. Kamu görevlilerinin meslek sınıfı ayrımında; Ekonomik ve özlük hakları yüksek olan mesleklerde çalıĢan kamu görevlilerinin sendikalaĢma oranının düĢük olduğu, aksine ekonomik ve özlük hakları daha düĢük olan mesleklerde çalıĢan kamu görevlilerinin ise sendikalaĢma oranının daha yüksek olduğu görülmektedir. En yüksek sendikalaĢma %73,8 oranla genel idari hizmetler sınıfında görülürken, en düĢük sendikalaĢma oranı ise %33,3 ile sağlık hizmetleri sınıfında görülmektedir. 232 Sadece yardımcı hizmetler sınıfında çalıĢmakta olan kamu görevlileri mevcut sendikal hakları ağırlıklı olarak “yeterli” görmektedir. Bu grubun dıĢında kalan bütün meslek sınıfları ağırlıklı olarak mevcut sendikal hakları “yetersiz” görmektedirler. Meslek sınıflarının hemen hepsinde en fazla oranda üye olunan sendika Türkiye Kamu-Sen olarak dikkat çekmektedir. SendikalaĢma oranı en düĢük olan meslek sınıfları olan sağlık hizmetleri sınıfında ve kariyer meslek sınıflarında, yüksek oranla Türkiye Kamu-Sen tercihi görülmekteyken, bu gruplarda Memur-Sen tercih oranının çok düĢük olması dikkat çekicidir. Bütün meslek sınıflarında, hatta sendikalaĢma oranı çok düĢük olan meslek sınıflarında dahi sendika üyesi olan kamu görevlilerinin, üyesi bulundukları sendikaların hem çalıĢma yaĢamına iliĢkin hem de çalıĢma yaĢamı dıĢı faaliyetlerinden yüksek oranda memnun oldukları görülmektedir. Kamu görevlilerinin ücret tutarları ayrımında; En alt seviyede ücret (1750TL ve altı) almakta olan kamu görevlilerinin, ağırlıklı olarak mevcut sendikal hakları yeterli gördüğü, diğer bütün ücret aralıklarında ücret alan kamu görelilerinin ise çok büyük oran farkıyla mevcut sendikal hakları yeterli bulmadığı görülmektedir. 1750 TL ve altında ücret alan ve sendika üyesi olan kamu görevlilerinin üyesi oldukları sendikanın çalıĢma yaĢamına iliĢkin faaliyetlerinde toplamda %70, çalıĢma yaĢamı dıĢı faaliyetlerinden toplamda %90 oranında memnun olması, bunun yanı sıra diğer ücret aralıklarında ücret alan kamu görevlilerinde memnun olan-olmayan oranının birbirine yakın olması ilgi çekici bir sonuçtur. Kamu görevlilerinden (2500-3000TL) aralığında ücret alanların %25‟inin, 3000 TL ve üzerinde ücret alanların ise %17,4‟ünün idari baskının iĢ hayatımı olumsuz etkilememesi için sendikaya üye oldum demesi dikkat çekicidir. Kamu görevlilerinin ülkenin siyasi gidiĢatı hakkındaki görüĢü ayrımında; 233 Ġlginç bir Ģekilde Türkiye‟de siyasi gidiĢatı iyi görenler, mevcut sendikal hakları yeterli görmekte, aksine Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını iyi görmeyenler ise mevcut sendikal hakları yeterli görmemektedir. Türkiye‟nin siyasi gidiĢatı ile ilgili tüm görüĢlerden kamu görevlilerinin eĢit oranlarda Türkiye Kamu-Sen‟e üye olmaları Memur-Sen‟e üye olanların çoğunluğunun Türkiye‟nin siyasi gidiĢatını “çok iyi” ve “iyi” görenler olması, KESK‟e üye olanların ise büyük çoğunluğunun siyasi gidiĢatı, “kötü” ve “çok kötü” görenler olması dikkat çekici bir sonuç olarak karĢımıza çıkmıĢtır. Kamu görevlilerinin sosyo-politik kimlikleri ayrımında; Sağ Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin sendikalaĢma oranının, sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerine göre az da olsa daha yüksek olduğu görülmektedir. Sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinden, sağ Ģemsiyede bulunanların ağırlıklı olarak “sendikalara güvenmedikleri için” sendikaya üye olmadıkları, sol Ģemsiyedeki kamu görevlilerinin ise ağırlıklı olarak “sendikaları politik bulduğu için” sendikaya üye olmadıkları görülmektedir. Kamu görevlilerinden sol Ģemsiyede bulunanların %8,6‟sının, sağ Ģemsiyede bulunanların ise % 4,1‟inin mesleki olarak zarar görmemek için sendikalara üye olmadıkları anlaĢılmaktadır. Kamu görevlilerinden sağ Ģemsiyede bulunanların ağırlıklı olarak sırasıyla Türkiye Kamu-Sen ve Memur Sen‟e üye oldukları, sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin ise ağırlıklı olarak sırasıyla Türkiye Kamu-Sen ve KESK‟e üye oldukları görülmektedir. Hem sağ Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin, hem de sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin en yüksek oranda üye oldukları sendikanın Türkiye Kamu-Sen olması dikkat çekici bir sonuçtur. Sağ Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin %9,6‟sının, sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinin ise %15,3‟ünün “idari baskının iĢ hayatımı 234 olumsuz etkilememesi için sendikaya üye oldum” demesi, kamu dairelerinde hem sol Ģemsiyede bulunan hem de sağ Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerine, idarenin sendikal anlamda baskı uyguladığının göstergesidir. Sol Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerin %23,6‟sı üye oldukları sendikanın dünya görüĢünü yansıtmadığı düĢüncesindeyken, bu oran sağ Ģemsiyede bulunan kamu görevlilerinde %12,7‟dir. Kamu görevlilerinin bir sendikaya üye olup olmaması ayrımında; Sendikaya üye olanların ve olmayanların, sendikal tutum ve davranıĢ sorularına verdikleri cevapların genel olarak birbirlerine yakın olduğu görülmektedir. Sendika üyesi olan kamu görevlilerinin, sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı sağlayacağına inancının sendika üyesi olmayan kamu görevlilerine göre daha fazla olduğu görülmektedir. Sendika üyesi olan kamu görevlilerinin, “sendikaların yarın bugünden daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanlara ücret sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceği” fikrine sendika üyesi olmayan kamu görevlilerine göre daha yüksek oranda katıldıkları görülmektedir. Kamu görevlilerinin üye olma bakımından sendika tercihi ayrımında; ÇalıĢma yaĢamına yönelik faaliyetlerinden, üyeleri tarafından en çok memnuniyet duyulan sendikanın Türkiye Kamu-Sen olduğu, çalıĢma yaĢamı dıĢı faaliyetlerinden, üyeleri tarafından en çok memnuniyet duyulan sendikanın ise KESK olduğu görülmekteyken, her iki konuda da en az memnuniyet duyulan sendikanın Memur-Sen olması dikkat çekici bir sonuç olarak karĢımıza çıkmıĢtır. Dikkat çekici baĢka bir sonuçta, kamu görevlilerinden Memur-Sen üyesi olanların %20‟si, Türkiye Kamu-Sen üyelerinin %10‟u ve KESK 235 üyelerinin %7,5‟i “idari baskının iĢ hayatımı olumsuz etkilemesi için sendikaya üye oldum” demesidir. Kamu görevlilerinden KESK üyesi olanların %22,5‟i, Türkiye Kamu-Sen üyelerinin %17,9‟u ve Memur-Sen üyelerinin %8,6‟sı, fikri yakınlık duyduğu için sendikaya üye olduğunu söylemiĢtir. Türkiye Kamu-Sen ve Memur-Sen üyesi kamu görevlileri ağırlıklı olarak arkadaĢ vasıtasıyla üye olduğunu belirtmiĢ, KESK üyesi kamu görevlileri ise ağırlıklı olarak Ģahsi giriĢimiyle üye olduğunu belirtmiĢtir. Kamu görevlilerinden Memur-Sen üyelerinin % 8,6‟sı, Türkiye KamuSen üyelerinin %2,8‟i ve KESK üyelerinin %0‟ı sendikaya, amirlerinin telkini ile üye olduklarını belirtmiĢlerdir. Türkiye Kamu-Sen üyesi kamu görevlilerinin toplamda %75,4‟ü “sendikam dünya görüĢüme uygundur” demiĢtir. Bu oran KESK üyesi kamu görevlilerinde %72,9 iken, Memur-Sen üyelerinde %63,1 olarak görülmektedir. KESK üyeleri ağırlıklı olarak sendikaların Türkiye‟nin demokratikleĢmesine katkı sağlayacağı görüĢündeyken, Türkiye Kamu-Sen ve Memur-Sen üyelerinin ağırlıklı olarak bu fikre katılmadıkları görülmektedir. Türkiye Kamu-Sen ve KESK üyesi kamu görevlileri ağırlıklı olarak sendikaların yarın bugünden daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalıĢanlara ücret sosyal haklar ve çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi bakımından daha etkili olabileceği fikrine katılmaktadır. Ancak Memur-Sen üyeleri ağırlıklı olarak bu fikre katılmamaktadırlar. Sonuç olarak yapılan alan araĢtırmasından; Sosyal Güvenlik Kurumu‟nda çalıĢmakta olan kamu görevlilerinin büyük bir kısmının sendikalara güvenmediği ve sendikaları politik bulduğu, sendikaların siyasetten uzak bir Ģekilde memur haklarını savunmasını istedikleri, kamu görevlilerinin yine büyük bir kısmının üyesi bulundukları sendikanın 236 faaliyetlerinden memnun olmadığı, yine büyük bir kısmının mevcut sendikal hakları yeterli görmedikleri, sendikaya daha çok birliktelik sağlamak amacıyla veya arkadaĢları vasıtasıyla üye oldukları, sendikaya üye olanların ise büyük bir kısmının dünya görüĢüne uygun olmayan sendikalara üye oldukları, sendikaların gelecekte sorunların çözümünde daha etkili olacağına inananların sayısının azınlıkta olduğu tespit edilmiĢtir. Elde edilen bu veriler ıĢığında, kamu görevlilerinin hiçte azımsanmayacak kadar büyük bir kısmının sendikalara üye olmaması, olağan bir sonuç olarak ortaya çıkmaktadır. Gelecekte sendikal hareketin etkin bir Ģekilde varlığını sürdürebilmesinde en önemli görev sendikaların kendisine düĢmektedir. Sendikalar sorunların çözümünde aynayı biraz da kendilerine tutarak, savunmacı yapılarından kurtulmalı, eleĢtiri ve iletiĢime açık hale gelmelidirler. Sendikaların, daha güvenilir olabilmek için üyelerin daha katılımcı olabileceği, üyeleriyle bütünleĢebilen ve olabildiğince Ģeffaf bir yapıya bürünmesi gerekmektedir. Bunun yanı sıra çalıĢanlar da her koĢulda, gördükleri bütün eksikliklere rağmen hak ve menfaatlerinin korunması ve geliĢtirilmesi yolunda sendikalara sahip çıkarak, kendilerine yasalarla tanınmıĢ olan sendikal hakları, sonuna kadar kullanmalıdırlar. Unutulmamalıdır ki değiĢen dünya düzeninde, çalıĢanların belki de son Ģansı, örgütlü bir Ģekilde hareket edebilmektir. 237 KAYNAKÇA AKTAY. Nizamettin, ARICI. Kadir, KAPLAN/ġENYEN. E.Tuncay; ĠĢ Hukuku, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2007. ARICI. Kadir; “Kamu Görevlilerinin Örgütlenme Hakkının Hukuki GeliĢimi:Dernekten Sendikaya, Kamu ÇalıĢanı Dergisi, sayı 2, Mart,1992. AYDIN.Suavi;Kimlik Sorunu,Ulusallık ve “Türk Kimliği”, Ankara, Öteki Yayınları, 1998. BAYRAKTAR. TaĢkın; Türk Anayasa Düzeninde Sendika Kurma Hakkı, Ankara, Adalet Yayınları, 2006. BIT, Le Travial Dans Le Monde, vol 5, Geneve, 1992 BĠLGĠN. Vedat, “Toplum ve Cemaat”, Almıla Fikir Ve Kültür Dergisi, Sayı 16, 2009 BĠLGĠN, Vedat;“Kültür, KüreselleĢme ve Emperyalizm”,(EriĢim)http://websitem.gazi. edu.tr/site/vbilgin/files15.09.2013, s.2. ÇELĠK. Nuri; ĠĢ Hukuku Dersleri, Ġstanbul, Beta Yayınları, 11. Baskı, 1992. ÇĠTÇĠ. Oya; “Türkiye‟de Kamu Görevlilerinin Sayısal Görünümü”, Amme Ġdaresi Dergisi, cilt 21, sayı 3, Eylül, 1988. DEMĠR. Serdar; “Türkiye‟de Kamu Görevlileri Dernekleri”, Amme Ġdaresi Dergisi, cilt 24, sayı1, Mart, 1991. DEMĠR. Ömer,ACAR. Mustafa;Sosyal Bilimler Sözlüğü, Ankara, Vadi Yayınları, 2002 5. BeĢ Yıllık Kalkınma Planı Özel Ġhtisas komisyonu Raporu, Ankara, DPT Yayınları, 1984 238 DERELĠ.Bengül; Türkiye’de Sendika Demokrasisi, Ġstanbul, Güryay Matbaacılık, 1977. ENGELS.Freidrich; Ġngiliz ĠĢçi Hareketi, çev. ġemsa Ġlkin, Ġstanbul, Yücel Yayınları, 1976. EROĞLU. Cem; “Üçüncü Anayasa DeğiĢikliği”, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, cilt XIX, sayı 183, Eylül, 1995. GÖZÜBÜYÜK. A.ġeref; Yönetim Hukuku, Ankara, Turhan Kitabevi, 1993. GÜNEġER DEMĠRCĠ.Aytül;Kamu Personel Sistemleri Analiz: Türkiye’de Kariyer-Kadro Gerilimi, Ankara, A.Ü. Kamu Yönetimi ABD, YDT, 2009. GÜLMEZ. Mesut; Türkiye’de ÇalıĢma ĠliĢkileri, Ankara, Todaie Yayınlar, 1991. GÜLMEZ. Mesut; “Anaysa DeğiĢikliği ve Memur Sendikacılığı”, Amme Ġdaresi Dergisi, cilt 28, sayı 4, Aralık, 1995 GÜLMEZ. Mesut; Dünyada Memurlar ve Sendikal Haklar, Ankara, TODAĠE Yayınları, 1996a. GÜLMEZ. Mesut; “ Memur Sendikacılığının Hukuksal Temelleri”, Türk Ġdare Dergisi, sayı 412, Eylül, 1996b. GÜLMEZ. Mesut; “Memur Sendikacılığı”, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, cilt 2, Tarih Vakfı Yayınları, 1996. GÜLMEZ. Mesut; Kamu Görevlileri Sendika ve Toplu GörüĢme Hukuku; 788’den 4688’e: 1926-2001, Ankara, TODAĠE Yayınları, 2002. GÜVENÇ. Bozkurt;Türk Kimliği, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1993. HAN. Ercan;Türkiye Kamu-Sen Tarihi1:Damladan Deryaya, Ankara, Altuğ Basın-Yayın, 2012. 239 IġIKLI. Alpaslan; Gerçek Örgütlenme Sendikacılık, Ankara, Ġmge Kitabevi, 2003. KALKANDELEN. Hayrettin; Sendikalar ve Kamu Hizmetinde Sendikacılık, Ankara, ġenyuva Matbaası, 1968.” KOCAOĞLU. Mehmet; “Türkiye‟de ve Dünyada Memur Sendikacılığının GeliĢimine Panaromik Bir BakıĢ”, Tühis ĠĢ Hukuku ve Ġktisat Dergisi, cilt 15, sayı 5, Ağustos, 1999. KOÇ. Yıldırım;Türkiye’de ĠĢçi Sınıfı ve Sendikacılık Hareketi Tarihi, Ġstanbul, Kaynak Yayınları, 2. Baskı, 2003. KUTAL. Metin; “Uluslar arası ÇalıĢma Normları KarĢısında Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklarına ĠliĢkin Bazı Gözlemler”, Kamu-ĠĢ Dergisi, cilt 6, sayı 4, 2002. NĠRUN. Nihat, ÖZÖNDER.M.Cahit; Türk Sosyo-Kültürel Yapısı Ġçerisinde Adetler, Örfler, Gelenekler, Milli Kültür Unsurlarımız, Ankara, AKDTYK Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1990. NĠRUN.Nihat; Sistematik Sosyoloji Yönünden Sosyal Dinamik Bünye Analizi, Ankara, AKDTYK Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1991. MAHĠROĞULLARI. Adnan; Dünyada ve Türkiye’de Sendikacılık, Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları, 2011. MIHÇIOĞLU. Cemal; Türkiye’de Kamu Personeli Sendikaları, Ankara, 1968. ÖZAYDIN. Mehmet Merve, PARILTI. Cemallettin, ZENGĠN. Tarkan;Türkiye’de Kamu Görevlilerinin Sosyal,Hukuk ve Ekonomik Durumları, Ankara, Türkiye Kamu-Sen Ar-Ge Yayını, 2002. ÖZDEMĠR. Musa;Memurların Örgütlenme Sorunu, Ankara, MBV Yayınları, 1987. 240 ÖZER. M.Akif; “Kamu Görevlilerinin Örgütlenme Sorunu ve Memur Sendikacılığı”, Kamu-ĠĢ ĠĢ Hukuku ve Ġktisat Dergisi, cilt 5, sayı 2, Ocak, 2000. ÖZKAL. Ġpek Sayan; “Gerçek Bir Reform mu? Dört Farklı Alan –Tek Personel Kanunu”, Kamu Yönetimi Dünyası, Sayı 24, Ekim-Aralık, 2005. SERĠM. Bülent; Kamu Görevlilerinin Örgütlenmesinde Hukuksal Boyut, Ankara, Öteki Yayınları, 1995 SEYYAR. Ali; Sosyal Siyaset Terimleri, Sakarya, Sakarya Yayınları, 2008 TALAS. Cahit; Toplumsal Ekonomi ÇalıĢma Ekonomisi, Ankara, Ġmge Kitabevi, 1997. TANÖR. Bülent; Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, Ġstanbul, May Yayınları, 1978. TAġÇI.Ersin; Memurlar, Sendikal Hakları ve Türkiye Kamu-Sen, Ankara, Nüans Kitapçılık, 1996. TERZĠ. Mehmet Akif;Türk Devlet Geleneğinde Bürokrasi ve Memur, Ankara, Sistem Ofset, 2012. TĠMTĠS. Gerard, LETOWSKĠ.Janusz; Lesfonctionspubliques en Europe de I’Est et de I’Ouest, Paris, Editionsdu CNRS, 1986 TOKOL. Aysen; Sosyal Politika,Bursa,VipaĢ A.ġ. Yayınları, 2000. TUNA. Orhan; Sosyal Siyaset Konferansları: Türkiye’de Sendikacılık ve Sendikalarımız, Ġstanbul, Ġstanbul Üni.Ġkt.Fak.Yay., 1969. TURAN. Güngör; “Türkiye‟de Kamu Görevlilerinin Sayısal Görünümü”, Amme Ġdaresi Dergisi, cilt 21, sayı 3, 2000. TURAN. Kamil;“Dünya ve Türkiye‟de Kamu Görevlileri Sendikalarının Hukuki GeliĢimleri”, Kamu-ĠĢ Dergisi, cilt 4, sayı 4, Ocak, 1999. 241 TÜRKDOĞAN. Orhan; Milli Kültür, ModernleĢme ve Ġslam, Ġstanbul, Üçdal NeĢriyat, 1983. YAZICI. Erdinç; Sosyo-Kültürel DeğiĢme Sürecinde Karabük’te ĠĢçi Ailesi, Ankara, Ġmaj Yayınları, 1992. YAZICI. Erdinç; “Yirminci Yüzyılda Gelenekten Moderniteye Türk SosyoKültürel Yapısında Gözlenen GeliĢmeler”, G.Ü.Ġ.Ġ.B.F.Dergisi, Özel Sayı, 2002. YAZICI. Erdinç, „v.d.‟; Türk Üniversite Gençliği AraĢtırması: Üniversite Gençliğinin Sosyo-Kültürel Profili, Ankara, Gazi Üniversitesi Yayınları, 2002. YAZICI. Erdinç;Osmanlı’dan Günümüze Türk ĠĢçi Hareketi, Ankara, Binyıl Yayınları, 2. Baskı,2010a. YAZICI. Erdinç; DönüĢen ĠĢ Kültür, Ankara, Binyıl Yayınları, 2010b. YILDIRIM. Engin;Endüstri ĠliĢkileri Teorileri, Sakarya, DeğiĢim Yayınevi, 1997. ĠNTERNET KAYNAKLARI http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov. tr/eskiler/2013/07/20130706.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler /2013/07/20130706.htm(EriĢim 01.09.2013) http://www.dpb.gov.tr/istatistik_internet/2013_haziran/tablo4_cinsiyet.pdf (EriĢim 17.08.2013) http://www.hurriyet.com.tr/egitim/23101069.asp (EriĢim 05.08.2013) http://www.dpb.gov.tr/istatistik_internet/2013_haziran/tablo6_iltablo.pdf (EriĢim 21.08.2013) 242 www.tuik.gov.tr/IcerikGetir.do?istab_id=139,10.09.2013 (EriĢim 10.09.2013) http://www.kamusen.org.tr/haber_goster.php?Id=6932 (EriĢim 07.09.2013) http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/cgm.portal?page=asgari(EriĢim 07.09.2013) http://www.ailetoplum.gov.tr/upload/athgm.gov.tr/mce/2013/taya_kitap_butun. pdf (EriĢim 12.09.2013) http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=15843 (EriĢim 12.09.2013) http://www.ailetoplum.gov.tr/upload/athgm.gov.tr/mce/2013/taya_kitap_butun. pdf (EriĢim 12.09.2013) 243 EKLER Ek-1 Anket Formu Sayın Sosyal Güvenlik Kurumu Çalışanı, Bu çalışma, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri ana bilim dalında hazırlanmakta olan “ Kamu Çalışanlarının Sosyo-Kültürel Kimliği ve Sendika Algısı: SGK Ankara Örneği ” isimli yüksek lisans tez çalışmasında kullanılmak üzere hazırlanmıştır. Buradaki bilgiler başkaca herhangi bir yerde kullanılmayacaktır. Anket formunu doldururken size en uygun gelen seçeneği işaretleyiniz ya da yuvarlak içine alınız. Göstermiş olduğunuz ilgiye ve alakaya teşekkür ederiz. 1) Cinsiyetiniz: a) Kadın b) Erkek 2)Yaşınız: a) 20-30 ç) 51 ve üstü b) 31-40 c) 41-50 a) İlköğretim b) Düz lise c) Meslek lisesi ç) İmam-Hatip lisesi d) Yüksekokul e) Üniversite f) Yüksek lisans g) Doktora 3) Eğitim durumunuz: 4) Sosyal Güvenlik Kurumu’ndaki unvanınız: a) Hizmetli Memur b) Dağıtıcı c) Aşçı ç) Memur d) V.H.K.İ. e) İcra Memuru f) Şef g) Tabip h) Uzman Tabip ı) Eczacı i) Hemşire j) Sosyal Güvenlik Denetmeni k) Uzman l) Avukat k) Sosyal Güvenlik Uzmanı l) Mühendis m) Teknisyen n) Tekniker o) Programcı ö) Çözümleyici p) Şube Mdr. r) Merkez Mdr. s) Merkez Mdr.Yrd. ş) İl Mdr. Yrd. t) İl Mdr. 5) Hizmet yılınız a) 1-5 yıl arası ç) 15-20 yıl ara d) 20 ve üstü b) 5-10 yıl arası c) 10-15 yıl arası 244 6) Doğduğunuz yerleşim biriminin kentsel ölçeği nedir? a) Köy b) İlçe c) Şehir d) Metropol Şehir (Ankara, İstanbul ve İzmir) Şu anda çalıştığınız yere başka bir yerden göç ederek gelmişseniz, lütfen 7. ve 8. sorulara cevap veriniz. 7) Hangi bölgeden göç ettiniz? a) Doğu Anadolu b) Güneydoğu Anadolu c) Karadeniz d) İç Anadolu e) Akdeniz f) Ege g) Marmara h) Diğer, …………… 8) Ne zaman göç ettiniz? a) 2000 yılı ve sonrası b) 1990 -1999 yılları arası d) 1970-1979 yılları arası e) 1969 yılı ve öncesi c) 1980-1989 yılları arası 9) Babınızın öğrenim durumu: a) Okur-Yazar Değil ç) Lise f) Yüksek Lisans b) Okur-Yazar c) İlköğretim d) Yüksekokul e) Üniversite g) Doktora 10) Annenizin öğrenim durumu: a) Okur-Yazar Değil ç) Lise f) Yüksek Lisans b) Okur-Yazar c) İlköğretim d) Yüksekokul e) Üniversite g) Doktora 11) Medeni durumunuz a) Bekâr b) Evli c) Dul 12) Evli iseniz; eşiniz çalışıyor mu? a) Evet b) Hayır c) Emekli 13) Kaç çocuk sahibisiniz? a) Yok b) 1 c) 2 ç) 3 d) 4 e) 5 ve daha fazla 245 14) Ailenizde siz ve (veya) eşinizden başka geliri olan var mı? b) Hayır a) Evet 15) Oturduğunuz ev a) Kira c) Lojman b) Kendi evim d) Diğer …………. 16) Oturduğunuz ev kendinize aitse, ne şekilde ev sahibi oldunuz? a) Miras kaldıb) Tamamını nakit ödedim ç) Yakınlarımdan borç aldım c) Kredi kullanarak aldım d) Bir kısmını borçlandım, bir kısmını kredi kullandım e) Kooperatif hissesi 17) Kirada oturuyorsanız, ne kadar kira ödüyorsunuz? a) 400 TL‟den az b) 401-600 TL arası c) 601-800 c) 2000-2500 TL arası ç) 801-1000 TL arasıe) 1000 TL‟den fazla 18) Kendinize ait bir otomobiliniz var mı? a) Evet b) Hayır 19) Ne kadar ücret alıyorsunuz? a) 1750 TL ve altı b) 1750-2000 TL arası ç) 2500-3000 TL arası d) 3000 TL ve üzeri TL arası 20) Aldığınız ücret yeterli mi? a) Zorunlu ihtiyaçlarımı karşılamaya yetmiyor b) Yanlıca zorunlu ihtiyaçlarımı karşılayabiliyorum c) Tüm ihtiyaçlarımı karşılayabiliyorum d) İhtiyaçlarımdan arta kalan kısmı ile tasarruf edebiliyorum 21) Düzenli olarak ödemek zorunda olduğunuz borcunuz var mı? a) Evet b) Hayır 22) Ailenizde eşiniz ve çocuklarınız dışında sizinle yaşayan başka bir yakınınız var mı? a) Evet b) Hayır 246 23) Ailenizde engelli kimse var mı? a) Evet b) Hayır 24) Ne sıklıkla gazete okursunuz? a) Hiçbir zaman okumam b) Ara sıra okurum c) Her gün düzenli olarak okurum 25) En sık takip ettiğiniz üç gazete hangileridir? ( Lütfen 3’den fazla işaretlemeyiniz ) a) Akşam b) Bugün ç) Fanatik d) Fotomaçe) Güneş f) Habertürk g) Hürriyet ğ) Milliyet h) Milli Gazete ı) Ortadoğu i) Radikal j) Sabah k) Sözcü l) Star m) Taraf n) Vatan o) Yeniakit ö) Yeniçağ p)Yenişafakr) Zaman c) Cumhuriyet s) Diğer …….. 26) En sık izlediğiniz üç TV kanalı hangileridir? ( Lütfen 3’den fazla işaretlemeyiniz ) a) Atv b) Show TV c) KanalD ç) Star TV d) Samanyolu e) Fox f)TRT1 g) TV8 ğ) Kanal7 h) Beyaz TV ı) NTV i) CNN Türk j) A Haber k) Habertürk l) Bengütürk m) TGRT Haber n) TRT Haber o)KanalB ö)Ulusal Kanal p) SKY Türk r) Ülke TV s) Kanal 24 ş) Müzik Kanalları u) Discovery Kanal y) TRT Spor z) Yumurcak TV t)NTV Spor ü) TRT Çocuk v) Halk TV Diğer…… 247 27) En fazla hangi tür müzikten hoşlanırsınız? a) Türk halk müziği b) Türk sanat müziği c) Türkçe pop ç) Yabancı pop d) Rap e) Tasavvuf /İlahi f) Klasik müzik g) Arabesk ğ) Özgün müzik h) Rock/Metal ı) Diğer…… 28) Hangi sıklıkla kitap okursunuz? b) Ara sıra okurum a) Okumam c) Düzenli olarak okurum 29) Bu yıl tatil amacıyla herhangi bir yere gittiniz mi, ya da gitmeyi düşünüyor musunuz? b) Hayır a) Evet 30) Sigara kullanıyor musunuz? b) Hayır a) Evet 31) Alkol kullanıyor musunuz? b) Hayır a) Evet 32 ) Türkiye’nin siyasi gidişatını nasıl görüyorsunuz? a) Çok iyi b) İyi ç) Kötü d) Çok kötü c) Orta 33) Türkiye’de sorunların çözümünde en çok güvendiğiniz kurum aşağıdakilerden hangisidir? a) Cumhurbaşkanı b) Hükümet f) Türk Silahlı Kuvvetleri Kuruluşları c) TBMM d) Muhalefet Partilerie) Üniversiteler g) Yargı h) Dini Kuruluşlar ı) Sendikalar/Sivil Toplum i) Basın j) Diğer ……………………………. k) Hiçbiri 34) Sosyo politik açıdan kendinizi nasıl tanımlarsınız? a) Milliyetçi b) Muhafazakar c) Milliyetçi Muhafazakar d) Sosyal demokrate) Liberal f) Kemalist g) Ulusalcı h) Sosyalist/Komünist ç) Ülkücü ğ) Atatürkçü ı) İslamcıi) Diğer ………………………. 248 35) Sizce Türkiye’nin en önemli sorunu aşağıdakilerden hangisidir? a) Ekonomi b) İşsizlik ç) Ayrılıkçı terör d) İrticae) Dini özgürlüklerin kısıtlanması f) Demokrasi, insan hakları, fırsat eşitliği c) Rüşvet/Yolsuzluk g) Yargı ğ) Sağlık h) Dış politika ile ilgili gelişmeler ı) Eğitim i) Başörtüsü j) Askeri darbe k) Adi suçlardaki artış ve güvenlik l) Diğer…. 36) Türkiye’de sendikal hakların ne derece yeterli olduğunu düşünüyorsunuz? a) Fazlasıyla yeterli b) Yeterli c) Kısmen yeterli ç) Yetersiz 37) Sendikanın asıl işlevi sizce ne olmalı? a) Devlet hizmetlerinin denetlenmesini sağlamalı b) Memurların ekonomik, sosyal ve hukuki hak ve menfaatlerini korumalı c) Sosyal etkinlikler tertip etmeli ç) Siyaseti etkileyerek, üyeleri lehine yeni politikalar üretilmesine çalışmalı d) Siyasi partilerden bağımsız, memur hakkını savunmalı e) Promosyon dağıtmalı 38) Her hangi bir memur sendikasına üye misiniz? a) Evet b) Hayır 39) Eğer sendika üyesi değilseniz, üye olmama/üyelikten ayrılma nedeniniz? a) Sendikalara güvenmiyorum b) Sendikaların politik olduğunu düşünüyorum c) Sendikaların faydasız ve gereksiz olduğunu düşünüyorum ç) Üye olmam durumunda mesleki olarak zarar göreceğimi düşünüyorum d) Tarafsız kalarak, her kesime yakın olmanın avantajını kullanmak istiyorum 249 40) Sendika üyesi değilseniz ve üye olmaya karar verseniz; aşağıdaki hangi konfederasyona bağlı bir sendikaya üye olurdunuz? a) Memur-Sen b) Türkiye Kamu-Sen c) KESK ç) BASK d) Diğer… 41) Üyesi bulunduğunuz sendika hangi konfederasyona bağlı? a) Memur-Sen b) Türkiye Kamu-Sen c) KESK ç) BASK 42) Üyesi bulunduğunuz sendika/konfederasyonun faaliyetlerinden ne derece memnunsunuz? a) Çok memnunum b) Memnunun c) Orta düzeyde memnunum ç) Memnun değilim 43) Üyesi bulunduğunuz sendika/konfederasyonun faaliyetlerinden ne derece memnunsunuz? a) Çok memnunum b) Memnunun c) Orta düzeyde memnunum ç) Memnun değilim 44) Sendikaya üye olma nedeniniz nedir? a) Ekonomik ve özlük haklarımı koruduğu için b) Birliktelik sağlamak için c) Fikri yakınlık duyduğum için ç) Eylem ve etkinliklerini beğendiğim için d) Güçlü bir sendika olduğu için e) Kendimi güvende hissetmek için f) İdari baskının iş hayatımı olumsuz etkilememesi için 45) Sendikaya ne şekilde üye oldunuz? a) Arkadaşlar vasıtasıyla b) Sendika yetkilileri ile yaptığım görüşme sonucunda c) Sendikanın eylem ve faaliyetlerinden etkilenerek d) Diğer… çalışma yaşamı ile ilgili d) Hiç memnun değilim çalışma yaşamı dışındaki d) Hiç memnun değilim 250 ç) Medyada üye olduğum sendika hakkında çıkan haberlerden etkilenerek d) Sendikanın duyuru ve çağrıları üzerine e) Amirlerimin telkini ile f) Şahsi girişimimle 46) Sizce, sendikaların siyasi partilerle ilişkileri nasıl olmalıdır? a) Siyasi faaliyetlere karışmamalı, hiçbir siyasi partiyle ilişki kurmamalıdır. b) Çalışanların hak ve çıkarları için gerekirse siyasi taraf olmalı, siyasi partilerle işbirliği yapmalıdır. c) Toplumdaki tüm kişi ve grupların hakları için siyasi taraf olmalıdır. ç) Siyasi parti kurmalı ve doğrudan siyasetle ilgilenmelidir. 47) Sendikal haklar dışındaki en önemli önceliğiniz nedir? a) Ülkenin bütünlüğü sorunu b) Terör sorunu c) Çevre sorunu ç) Anadilde eğitim sorunu d) Türban sorunu e) Eğitim sisteminin doğurduğu sorunlar f) Ekonomik sorunlar g) Askeri darbe sorunu ğ) Dini özgürlüklerin yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar h) Din-siyaset ilişkisinden kaynaklı sorunlar ı) Kişisel hak ve özgürlüklerin yetersiz olmasından kaynaklı sorunlar 251 48) Üyesi bulunduğunuz sendika ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi sizce doğrudur? a) Sendikam, dünya görüşümü de çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtır. b) Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtır. c) Sendikam, dünya görüşüme uygundur ancak çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi tam olarak yansıtmaz. ç) Sendikam, dünya görüşüme uygun değildir; çalışma hayatımla ilgili ekonomik, sosyal ve hukuki önceliklerimi de tam olarak yansıtmaz. 49) Sendikalarını Türkiye’nin demokratikleşmesine katkı yaptıklarına inanıyor musunuz? a)Evet, inanıyorum b) Hayır İnanmıyorum c) Bu konuda bir fikrim yok 50) Türkiye’de sendikaların yarın, bugünden daha güçlü sorumluluklar üstlenerek çalışanların ücret, sosyal haklar ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi bakımından daha etkili olabileceği fikrine katılır mısınız? a) Evet, katılırım b) Hayır katılmam c) Fikrim yok
