yatan ve poliklinik takipli kanserli hastalarda ilaç etkileşimlerinin

Yatan ve Poliklinik Takipli Kanserli
Hastalarda İlaç Etkileşimlerinin Sıklığı
ve Ciddiyetinin Değerlendirilmesi
Dr. Ali Ayberk Beşen
Başkent Üniversitesi
Tıbbi Onkoloji BD
Giriş
• Sitotoksik tedaviler herhangi bir hastalık için
kullanılan en dar terapötik etkinlik aralığına
sahip ilaçlardır
• Kanser hastalarında çoklu ilaç kulanım
gerekliliği ilaç etkileşimlerinin önemini
artırmaktadır
Giriş
• İlaç etkileşimleri sonucuna göre,
– Gerçek
– Potansiyel
• İlaç etkileşimleri farmakolojik olarak,
– Farmasötik etkileşimler
– Farmakodinamik etkileşimler
– Farmakokinetik etkileşimler
Giriş
• İlaç etkileşimleri sorununun büyüklüğü
bilinmemektedir
• Çalışmamızda kanserli hastalarda potansiyel
ilaç etkileşimlerinin sıklığını ve şiddetini
değerlendirmeyi amaçladık
Materyal-metod
• Çalışmamıza Haziran-Temmuz 2012 tarihleri
arasında Başkent Üniversitesi Tıbbi Onkoloji
kliniğinde ayaktan ve yatarak takip edilen 571
hasta dahil edildi
• Potansiyel ilaç etkileşimlerinin taranmasında
www.mims.com adresinde ‘Interaction
Checker’ programı kullanıldı
Demografik özellikler
Hasta özellikleri
Sayı (n)
Yüzde (%)
Hasta Sayısı
571
100
57 (17-89)
-
Yaş
Ortanca
Cinsiyet
Erkek
51,3
Kanser türü
Akciğer
123
21,5
Meme
118
20,7
Kolo-rektal
78
13,7
Lenfoma
48
8,4
Diğer
32
5,6
Yatan
97
17
Poliklinik
474
83
242
42,4
Hipertansiyon
127
22,2
Diyabetes mellitus
94
16,5
Koroner arter hastalığı
45
7,9
KOAH (Kronik obstrüktif akciğer hastalığı)
30
5,3
Hipotiroidi
20
3,5
Kalp yetersizliği
8
1,4
Hiperlipidemi
18
3,2
Ko-morbidite ilaç kullanıyor
231
40,5
Palyatif ilaç kullanıyor
372
65,1
Yatan/poliklinik hasta
Ko-morbidite
Var
Ko-morbidite türü
Bulgular
Bulgular
100
90
80
% Hasta yüzdesi
70
60
50
Potansiyel ilaç etkileşimi var
40
30
%61
%39
20
10
0
Yatan hasta
Poliklinik hastası
Yatan ve poliklinik hastalarında potansiyel ilaç etkileşimi (p<0,01)
Bulgular
Komorbid hastalık varlığına göre potansiyel ilaç etkileşimlerinin dağılımı (p<0,01)
Düzey
Tanım
Etkileşim
5-ciddi
Bu ilaçlar arasındaki etkileşim hayatı tehdit edici olabilir veya kalıcı hasar
bırakabilir. Bu ilaçlar genellikle beraber kullanılmazlar, medikal müdahale
gerekebilir.
4-orta
İlaç etkileşimi hastanın genel durumunda bozulmaya yol açabilir. Etkileşimin
bulguları açısından hasta izlenmelidir. Medikal müdahale veya tedavi değişikliği
gerekebilir.
3-minör
Etkileşimin klinik etkileri sınırlıdır ancak tedirgin edici olabilir. Etkileşimin
bulguları konusunda hasta izlenmelidir.
2-uyarı
Birlikte uygulanan ilaçların etki mekanizmalarına bağlı olarak etkileşim oluşabilir.
Kombine edilen ilaçlara göre azalmış veya artmış etki konusunda dikkatli
olunmalıdır.
1-klinik olarak anlamlı değil
Etkileşim olabilir ancak klinik sonuçları anlamlı değildir.
0-etkileşim saptanmadı
Teorik olarak etkileşim olma olasılığı olsa da bu konuda veri yoktur.
Bilimsel kanıt
4-İyi yerleşmiş
Etkileşimin varlığı kontrollü çalışmalar ile ortaya konmuştur
3-İyi
Kontrollü çalışmalar olmasa da vaka serileri etkileşim varlığını kuvvetle destekler
2-Sınırlı
Etkileşimin varlığına dair sınırlı yayın vardır ve çoğu vaka takdimi şeklindedir
1-Yerleşmemiş
Etkileşim sadece teorik olarak mümkündür
Bulgular
100
Hasta yüzdesi (%)
80
60
%87
40
20
%0,4
%3,5
%9
0
Uyarı
Minör
Orta
Potansiyel ilaç etkileşiminin ciddiyeti
Ciddi
İlaçlar
Sayı
Açıklama
Ciddiyet
Kanıt
Deksametazon-aprepitant
30
Aprepitant CYP 3A4 enzimini orta düzeyde inhibe ederek
Orta
2
Orta
3
deksametazonun serum düzeyini arırır. Birlikte kullanımda
deksametazon dozunun azaltılması önerilir
Deksametazon-NSAİDa /aspirin
29
Steroid ve NSAİD’lerin beraber kullanılmaları gastrointestinal
ülserasyon ve kanama riskini anlamlı olarak artırır
Anti-agregan ve anti-trombotik ajanların eş zamanlı kullanılmaları
Enoksaparin-NSAİDb
9
kanama riskini artırır
Orta
3
Warfarin-aspirin
1
Kombine kullanımda kanama riski artar
Ciddi
3
Aspirin-NSAİDC
3
Salisilatlar ve NSAİD eş zamanlı kullanımda gastrointestinal kanama Ciddi
3
riski artaken, düşük doz aspirinin kardiyoprotektif etkisi azalabilir
Fentanil-klaritromisin
3
Klaritromisin özellikle yaşlı hastalarda fentanilin serum düzeylerini
Ciddi
2
Ciddi
2
Ciddi
4
Orta
3
Orta
2
yükselterek toksisitesini artırabilir
Sertralin-metoklopramid
1
Her iki ilacın etkisi artar ve serotonin sendromu ve/veya
ekstrapiramidal semptomlar oluşabilir.
Silazapril-spironolakton
1
ACE inhibitörleri ve potasyum tutucu diüretiklerin birlikte
kullanılmarı özellikle renal fonksiyon bozukluğunda ciddi
hiperkalemiye yol açabilir
Deksametazon-OADd/insülin
18/10
Glukokortikoidler insülin ve OAD ilaçların hipoglisemik etkilerinin
azalmasına yol açarak kan glukoz konsantrasyonunu artırırlar
SSS etkileşimie
20
Bu ilaçların birlikte kullanılmaları sinerjistik etki ile SSS’de
depresan etkiye (sedasyon gibi) yol açabilir
Sonuç
• Kanserli hastalarda potansiyel ilaç etkileşimlerinin
insidansını yüksektir ve birçoğu klinik olarak
önemlidir
• Risk altındaki gruplar;
• yatan hastalar,
• ko-morbid hastalığı olanlar
• çoklu ilaç kullananlar
• Bu hasta gruplarında ilaç etkileşimlerinin
taranması ve tanınması klinik olarak tehlikeli
sonuçların ortaya çıkmasını engelleyebilir